Azərbaycan
Deutschland
Lietuva
Malta
ශ්රී ලංකාව
Türkmenistan
Türkiyə
Украина
Dan l artiklu għandu bżonn jiġi wikifikat biex jaqbel mal istandard tal Wikipedija B mod partikolari dan l artiklu huwa
Bażilka u Parroċċa Matriċi San Duminku
| Dan l-artiklu għandu bżonn jiġi wikifikat biex jaqbel mal-istandard tal-Wikipedija. B'mod partikolari, dan l-artiklu huwa nieqes minn referenzi għal sorsi esterni li jivverifikaw il-fatti u perspettivi dwar is-suġġett. Jekk jogħġbok għin biex ittejjeb dan l-artiklu skont il-konvenzjonijiet tal-Wikipedija. |
ID-DUMNIKANI FIL-BELT VALLETTA
(Noti meħudin mill-ktieb ta’ P. Mikiel Fsadni OP Id-Dumnikani fil-Belt 1569-1619, Veritas Press 1971)
Wara l-Assedju l-Kbir tas-sena 1565, il-Gran Mastru fra Giovanni La Vallette, bla telf ta’ żmien, ħaseb biex jibni belt-fortizza għall-ħarsien ta’ Malta minn xi ħbit ieħor tat-torok. Fit-28 t’ Marzu 1566, tqegħdet l-ewwel ġebla. Għal sentejn sħaħ eluf ta’ ħaddiema, maltin u barranin, ħadmu bla mistrieħ fil-bini tas-swar. Il-Gran Mastru fra Pietro del Monte ried, imbagħad, li jinbeda wkoll il-bini tad-djar; għalhekk, fit-3 ta’ Frar 1569, waqqaf kummissjoni biex, flimkien mal-ajjutant tiegħu u l-kaptan Francesco Laparelli, tfassal u tqassam l-art ta’ ġewwa l-Belt Ġdida għall-bini tad-djar.
Il-patrijiet dumnikani tal-kunvent tal-Lunzjata, il-Birgu, basru bit-tidbil li kien sejjer jinħoloq malli l-Ordni ta’ San Ġwann jitlaq mill-Birgu u jmur lejn il-Belt il-Ġdida. Huma ma qisux biss li l-kunvent tagħhom fil-Birgu kien sejjer jitlef l-importanza li kellu, imma, wisq aktar li jifirxu ħidmiethom fost eluf ta’ ħaddiema li kienu jaħdmu, saħansitra fil-festi kmandati, biex ifittxu jlestu s-swar. Għalhekk, P. Damjan Taliana, pirjol tal-Lunzjata u Vigarju Provinjcali għall-kunventi dumnikani f’Malta, bl-approvazzjoni tal-patrijiet tal-kunvent tiegħu, talab post fil-Belt Ġdida biex hemm jibni u jwaqqaf kunvent.
Il-Gran Mastru Del Monte laqa’ t-talba ta’ P. Taliana, u ta b’xejn lid-dumnikani kwartier sħiħ immarkat numru 8 fil-pjanta tal-Belt. Dan il-post kien sewwa sew fejn illum hemm il-kunvent u l-knisja tal-Portu Salvu, u bosta djar magħqudin magħhom. P.Taliana beda, bil-mod il-mod, idawwar bil-ħitan il-kwartier imsemmi u jibnih mill-aħjar li seta’. Barra minn hekk, l-istess patri, imqanqal mill-ħtieġa li kellhom l-għadd kbir ta’ nies li kienu jaħdmu fil-Belt, bena wkoll knisja żgħira fil-post li kiseb; hu, bħala pirjol, beda jibgħat mill-kunvent tiegħu tal-Lunzjata, l-Birgu, daqqa patri u daqqa ieħor, ħalli jqaddsulhom. Hekk kellu bidu t-twaqqif tad-dar u tal-knisja żgħira, jew kappella, li l-patrijiet dumnikani tal-Birgu bnew fil-Belt Valletta. Dan seħħ fis-sena 1569.
Il-patrijiet dumnikani tal-Lunzjata ma damux wisq ġejjin u sejrin ħalli jqaddsu fil-knisja żgħira li bnew. Hu wisq probabbli li qabel żmien sena mindu kisbu l-art, kienu diġà marru jgħammru hemm. Waħda mill-kundizzjonijioet fl-għoti ta’ l-art għall-bini f’din il-Belt kienet li, l-post ried jinbena fi żmien sena taħt piena li s-sid jitlef l-art u kull ma jkun għamel fiha. Ċertament qabel id-9 ta’ Marzu 1571, diġà kien hemm komunità’ ta’ patrijiet. F’din id-data, infatti, Giacomo Bonnici, mill-Birgu, ħalla legat ta’ quddies lill-patrijiet tal-Lunzjata, il-Birgu, bil-kundizzjoni li, jekk dawn ma jaċċettawhx, jingħata lll-patrijiet dumnikani tal-Belt!
Il-Kappella tad-dumnikani fil-Belt kienet iffrekwentata mhux biss mill-ħaddiema fil-bini tal-istess Belt u mill-familji li mill-Birgu marru jgħammru hemm, iżda wkoll minn bosta baħħara. Għalhekk, f’qasir żmien, il-patrijiet raw il-ħtieġa li, minflok il-kappella, jibnu knisja xierqa; huma ddeċidew li din il-knisja tkun dedikata lil S. Marija tal-Portu Salvu, għad-devozzjoni tal-baħħara anke għax min dejjem f`dawk l-akwati kinn hemm kappella ddedikata lil-istess titlu.
___________________________________________
TWAQQIF TAL-PARROĊĊA MILL-BIDU SAL-KONSAGRAZZJONI TAGĦHA FL-1889
Id-dumnikani kienu minn tal-ewwel li mill-Birgu kienu jiġu biex igħinu lill-ħaddiema li kienu qed jibnu l-Belt il-ġdida Valletta. Il-Gran Mastru Pietro DelMonte, fil-bidu ta’ Marzu 1571, b’rikonoxxenza, lill-patrijiet tahom biċċa art kbira u sabiħa, immarkata fil-pjanta bin-numru 8, biex jibnu knisja u kunvent. Il-patrijiet sejħu lill magħruf Girolamo Cassar biex jibniha u, fid-19 ta’ April 1571, qegħdu solennement l-ewwel ġebla u ddedikawha lil Santa Marija tal-Portu Salvu, minħabba l-għadd kbir ta’ nies tal-baħar li kienu jiffrekwentaw il-kappella li kellhom.
Parroċċa Matriċi
Ġara però li l-parroċċa ta San Ġorġ li sa dak iż-żmien l-għolja xib-er-ras kienet taqa fil-konfini tagħha sostnew li huma kellhom id-dritt ta parroċċa.Sadattant, Ħal Qormi baqa’ mingħajr kappillan u, qabel ma seta’ jinħatar ragħaj spiritwali ġdid, kellu jiġi aċċertat li Dun Gioannello Cilia kien tabilħaqq mejjet. Hekk ġara, iżda ma kienx qabel l-1569 li tneha kull dubju u laħaq kappillan ġdid. ( L-għażla waqgħet fuq Dun Marjanu Briffa, imwieled f’Ħal Luqa f’Diċembru 1545, (9) li kien għadu kjeriku meta ħa l-pusses f’Ġunju 1569 u mbagħad ġie ordnat saċerdot fil-31 ta’ Diċembru 1569.(10) Dak iż-żmien mhux darba jew tnejn kjeriku kien jilħaq kappillan qabel ikun ordnat saċerdot. Billi l-belt Valletta kienet qed tinbena fuq territorju tal-parroċċa ta’ Ħal Qormi, il-Kappillan Briffa ħass ir-responsabbiltà’ tal-kura spiritwali tal-ħaddiema li kienu jaħdmu f’dan il-proġett hekk kbir. Dan ġara għax il-lokal kien imtela bit-tined tal-ħaddiema li marru jgħixu fuq il-post biex jaqilgħu aktar flus billi kienu jitħallsu bl-imqieta. Diversi Ordnijiet reliġjużi ta’ patrijiet, fosthom id-Dumnikani, bdew jagħmlu xogħol spiritwali fost il-ħaddiema li x-xogħol tagħhom beda jidher sew l-ewwel fit-tiswir tas-swar u mbghad fit-tqasim u l-bini tal-belt.(11)
L-ewwel ġebla ufficjail kienet tqiegħdet nhar it-28 ta’ Marzu 1566(12) u x-xogħol mexa b’mod li, ħames snin wara, sewwa sew fit-18 ta’ Marzu 1571, il-Gran Mastru Pietru del Monte ċaqlaq il-kwartieri ta’ l-Ordni ta’ San Ġwann mill-Birgu għal Valletta, għalkemm kien għad ma kienx hemm djar u palazzi lesti. Dan il-pass ittieħed biex jiġi żgurat li l-bini jitla’ b’pass iżjed mgħaġġel għax il-kbarat ma kinux jieħdu gost jgħixu f’ħafna bini temporanju.(13) Il-problema tal-kura spiritwali ta’ l-abitanti Maltin baqgħet hemm u, minkejja x-xogħol tal-kappillan ta’ Ħal Qormi, il-patrijiet Dumnikani ħasbu kif setgħu jwaqqfu parroċċa ġdida Dumnikana fil-Belt. Il-kappillan Briffa donnu basar x’kien ser jiġri u bħal ipprova jieħu passi biex dan it-twaqqif ma jseħħx għax, propju fl-1 ta’ Lulju 1571, fir-reġistru tal-magħmudijiet ta’ Ħal Qormi nbdiet taqsima ġdida biex fiha jibdew jirreġistraw dawk it-trabi li jitwieldu fil-belt il-ġdida. Iżda tarbija waħda biss laħqet ġiet ireġistrata f’din is-sezzjoni, tifla jisimha Pawlina.(14)
Il-Papa Dumnikan San Piju V, benefattur kbir u Patrun tal-Belt il-ġdida, fit-2 ta’ Lulju 1571, b’Motu Proprio Ex Debito Pastorali għolla l-knisja, li kienet għadha kif bdiet tinbena, bit-titlu u grad ta’ parroċċa ewlenija u matriċi prinċipali tal-belt il-ġdida kollha kemm hi għal dejjem. B’hekk, minkejja l-opposizzjoni li kien hawn mhux biss mill-Kappillan Briffa iżda wkoll mill-Kurja Episkopali Maltija, twaqqfet l-ewwel parroċċa fil-belt il-ġdida. Din il-ġrajja ma kenitx tfisser biss li naqsu l-konfini tal-Parroċċa San Ġorġ ta’ Ħal Qormi iżda wkoll li issa saret matriċi, jiġifieri omm ta’ parroċċa oħra.
Il-Kappillan Briffa ma qatax qalbu li jġibha żewġ u jannulla t-twaqqif tal-parroċċa l-ġdida, kif fil-fatt riedet il-Kurja, iżda fit-23 ta’ Settembru 1577, il-Papa Gregorju XIII warrab għal kollox il-pretensjonijiet tiegħu jew aħjar, bħalma jingħad b’mod aktar popolari, impona fuqu s-silenzju perpetwu u anke thedida ta Skomunika lilu, lil-patrijiet karmelitani kif ukoll lil kull min jipprova imerri il-fatti tal-Bolla.
Għalkemm b`mod uffiċjali din il-kwistjoni ingħalqet, l-inkwiet kompla sas sena 1723 meta mil-Vatikan ħarġu il-konfini taż-żewġ parroċċi fejn il-maggorranza kbira ta l-art beltija ingħatat kif xieraq lid-dumnikani filwaqt li l-parroċċa l-oħra ingħatat parti iżgħar mil-belt flimkien mal-furjana.
Dawn il-fatti juru kemm kull Belti għandu jkun kburi bl-istorja tat-twaqqif tal-Parroċċa Matriċi Omm il-Belt Valletta. Matul iz-zmenijiet id-dumnikani gol belt dejjem qamu għar responsabilita ta Parroċċa Matriċi biżżejjed insemmu iż-żewġ flaġelli tal-Pesta li għal kurragg li urew il-patrijiet il-Parroċċa Matriċi tagħna ġiet mgħollija bħala l-Ewwel Bazilika ġewwa Malta. Ta min ukoll jiftakar ukoll li matul il-Gwerra il-patrijiet baqgħu ġewwa il-kapitali u b`kurragg kbir ta Omm il-belt Valletta qdew dmirijithom mal-belt Kollha inkluż ġewwa il-konfini tal-parroċċa l-oħra fejn il-kapitlu kien telaq kollu barra il-belt u tħalla biss l-arċipriet. Għalhekk Omm il-Belt Valletta kolla kemm hi għal dejjem...mhux bid-digrieti biss (Li qedin hemm) imma wkoll bl-għemil ukoll tal-Kommunità Dumnikana.
Awtur: www.NiNa.Az
Data tal-pubblikazzjoni:
wikipedija, wiki, ktieb, kotba, librerija, artiklu, aqra, niżżel, b'xejn, download b'xejn, mp3, vidjo, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, stampa, mużika, kanzunetta, film, ktieb, logħba, logħob, mobbli, telefon, android, ios, apple, mowbajl, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, kompjuter, Informazzjoni dwar Bażilka u Parroċċa Matriċi San Duminku, X'inhi Bażilka u Parroċċa Matriċi San Duminku? Xi tfisser Bażilka u Parroċċa Matriċi San Duminku?
Dan l artiklu għandu bzonn jiġi wikifikat biex jaqbel mal istandard tal Wikipedija B mod partikolari dan l artiklu huwa nieqes minn referenzi għal sorsi esterni li jivverifikaw il fatti u perspettivi dwar is suġġett Jekk jogħġbok għin biex ittejjeb dan l artiklu skont il konvenzjonijiet tal Wikipedija ID DUMNIKANI FIL BELT VALLETTA Noti meħudin mill ktieb ta P Mikiel Fsadni OP Id Dumnikani fil Belt 1569 1619 Veritas Press 1971 Wara l Assedju l Kbir tas sena 1565 il Gran Mastru fra Giovanni La Vallette bla telf ta zmien ħaseb biex jibni belt fortizza għall ħarsien ta Malta minn xi ħbit ieħor tat torok Fit 28 t Marzu 1566 tqegħdet l ewwel ġebla Għal sentejn sħaħ eluf ta ħaddiema maltin u barranin ħadmu bla mistrieħ fil bini tas swar Il Gran Mastru fra Pietro del Monte ried imbagħad li jinbeda wkoll il bini tad djar għalhekk fit 3 ta Frar 1569 waqqaf kummissjoni biex flimkien mal ajjutant tiegħu u l kaptan Francesco Laparelli tfassal u tqassam l art ta ġewwa l Belt Ġdida għall bini tad djar Il patrijiet dumnikani tal kunvent tal Lunzjata il Birgu basru bit tidbil li kien sejjer jinħoloq malli l Ordni ta San Ġwann jitlaq mill Birgu u jmur lejn il Belt il Ġdida Huma ma qisux biss li l kunvent tagħhom fil Birgu kien sejjer jitlef l importanza li kellu imma wisq aktar li jifirxu ħidmiethom fost eluf ta ħaddiema li kienu jaħdmu saħansitra fil festi kmandati biex ifittxu jlestu s swar Għalhekk P Damjan Taliana pirjol tal Lunzjata u Vigarju Provinjcali għall kunventi dumnikani f Malta bl approvazzjoni tal patrijiet tal kunvent tiegħu talab post fil Belt Ġdida biex hemm jibni u jwaqqaf kunvent Il Gran Mastru Del Monte laqa t talba ta P Taliana u ta b xejn lid dumnikani kwartier sħiħ immarkat numru 8 fil pjanta tal Belt Dan il post kien sewwa sew fejn illum hemm il kunvent u l knisja tal Portu Salvu u bosta djar magħqudin magħhom P Taliana beda bil mod il mod idawwar bil ħitan il kwartier imsemmi u jibnih mill aħjar li seta Barra minn hekk l istess patri imqanqal mill ħtieġa li kellhom l għadd kbir ta nies li kienu jaħdmu fil Belt bena wkoll knisja zgħira fil post li kiseb hu bħala pirjol beda jibgħat mill kunvent tiegħu tal Lunzjata l Birgu daqqa patri u daqqa ieħor ħalli jqaddsulhom Hekk kellu bidu t twaqqif tad dar u tal knisja zgħira jew kappella li l patrijiet dumnikani tal Birgu bnew fil Belt Valletta Dan seħħ fis sena 1569 Il patrijiet dumnikani tal Lunzjata ma damux wisq ġejjin u sejrin ħalli jqaddsu fil knisja zgħira li bnew Hu wisq probabbli li qabel zmien sena mindu kisbu l art kienu diġa marru jgħammru hemm Waħda mill kundizzjonijioet fl għoti ta l art għall bini f din il Belt kienet li l post ried jinbena fi zmien sena taħt piena li s sid jitlef l art u kull ma jkun għamel fiha Ċertament qabel id 9 ta Marzu 1571 diġa kien hemm komunita ta patrijiet F din id data infatti Giacomo Bonnici mill Birgu ħalla legat ta quddies lill patrijiet tal Lunzjata il Birgu bil kundizzjoni li jekk dawn ma jaċċettawhx jingħata lll patrijiet dumnikani tal Belt Il Kappella tad dumnikani fil Belt kienet iffrekwentata mhux biss mill ħaddiema fil bini tal istess Belt u mill familji li mill Birgu marru jgħammru hemm izda wkoll minn bosta baħħara Għalhekk f qasir zmien il patrijiet raw il ħtieġa li minflok il kappella jibnu knisja xierqa huma ddeċidew li din il knisja tkun dedikata lil S Marija tal Portu Salvu għad devozzjoni tal baħħara anke għax min dejjem f dawk l akwati kinn hemm kappella ddedikata lil istess titlu TWAQQIF TAL PARROĊĊA MILL BIDU SAL KONSAGRAZZJONI TAGĦHA FL 1889 Id dumnikani kienu minn tal ewwel li mill Birgu kienu jiġu biex igħinu lill ħaddiema li kienu qed jibnu l Belt il ġdida Valletta Il Gran Mastru Pietro DelMonte fil bidu ta Marzu 1571 b rikonoxxenza lill patrijiet tahom biċċa art kbira u sabiħa immarkata fil pjanta bin numru 8 biex jibnu knisja u kunvent Il patrijiet sejħu lill magħruf Girolamo Cassar biex jibniha u fid 19 ta April 1571 qegħdu solennement l ewwel ġebla u ddedikawha lil Santa Marija tal Portu Salvu minħabba l għadd kbir ta nies tal baħar li kienu jiffrekwentaw il kappella li kellhom Parroċċa Matriċi Ġara pero li l parroċċa ta San Ġorġ li sa dak iz zmien l għolja xib er ras kienet taqa fil konfini tagħha sostnew li huma kellhom id dritt ta parroċċa Sadattant Ħal Qormi baqa mingħajr kappillan u qabel ma seta jinħatar ragħaj spiritwali ġdid kellu jiġi aċċertat li Dun Gioannello Cilia kien tabilħaqq mejjet Hekk ġara izda ma kienx qabel l 1569 li tneha kull dubju u laħaq kappillan ġdid L għazla waqgħet fuq Dun Marjanu Briffa imwieled f Ħal Luqa f Diċembru 1545 9 li kien għadu kjeriku meta ħa l pusses f Ġunju 1569 u mbagħad ġie ordnat saċerdot fil 31 ta Diċembru 1569 10 Dak iz zmien mhux darba jew tnejn kjeriku kien jilħaq kappillan qabel ikun ordnat saċerdot Billi l belt Valletta kienet qed tinbena fuq territorju tal parroċċa ta Ħal Qormi il Kappillan Briffa ħass ir responsabbilta tal kura spiritwali tal ħaddiema li kienu jaħdmu f dan il proġett hekk kbir Dan ġara għax il lokal kien imtela bit tined tal ħaddiema li marru jgħixu fuq il post biex jaqilgħu aktar flus billi kienu jitħallsu bl imqieta Diversi Ordnijiet reliġjuzi ta patrijiet fosthom id Dumnikani bdew jagħmlu xogħol spiritwali fost il ħaddiema li x xogħol tagħhom beda jidher sew l ewwel fit tiswir tas swar u mbghad fit tqasim u l bini tal belt 11 L ewwel ġebla ufficjail kienet tqiegħdet nhar it 28 ta Marzu 1566 12 u x xogħol mexa b mod li ħames snin wara sewwa sew fit 18 ta Marzu 1571 il Gran Mastru Pietru del Monte ċaqlaq il kwartieri ta l Ordni ta San Ġwann mill Birgu għal Valletta għalkemm kien għad ma kienx hemm djar u palazzi lesti Dan il pass ittieħed biex jiġi zgurat li l bini jitla b pass izjed mgħaġġel għax il kbarat ma kinux jieħdu gost jgħixu f ħafna bini temporanju 13 Il problema tal kura spiritwali ta l abitanti Maltin baqgħet hemm u minkejja x xogħol tal kappillan ta Ħal Qormi il patrijiet Dumnikani ħasbu kif setgħu jwaqqfu parroċċa ġdida Dumnikana fil Belt Il kappillan Briffa donnu basar x kien ser jiġri u bħal ipprova jieħu passi biex dan it twaqqif ma jseħħx għax propju fl 1 ta Lulju 1571 fir reġistru tal magħmudijiet ta Ħal Qormi nbdiet taqsima ġdida biex fiha jibdew jirreġistraw dawk it trabi li jitwieldu fil belt il ġdida Izda tarbija waħda biss laħqet ġiet ireġistrata f din is sezzjoni tifla jisimha Pawlina 14 Il Papa Dumnikan San Piju V benefattur kbir u Patrun tal Belt il ġdida fit 2 ta Lulju 1571 b Motu Proprio Ex Debito Pastorali għolla l knisja li kienet għadha kif bdiet tinbena bit titlu u grad ta parroċċa ewlenija u matriċi prinċipali tal belt il ġdida kollha kemm hi għal dejjem B hekk minkejja l opposizzjoni li kien hawn mhux biss mill Kappillan Briffa izda wkoll mill Kurja Episkopali Maltija twaqqfet l ewwel parroċċa fil belt il ġdida Din il ġrajja ma kenitx tfisser biss li naqsu l konfini tal Parroċċa San Ġorġ ta Ħal Qormi izda wkoll li issa saret matriċi jiġifieri omm ta parroċċa oħra Il Kappillan Briffa ma qatax qalbu li jġibha zewġ u jannulla t twaqqif tal parroċċa l ġdida kif fil fatt riedet il Kurja izda fit 23 ta Settembru 1577 il Papa Gregorju XIII warrab għal kollox il pretensjonijiet tiegħu jew aħjar bħalma jingħad b mod aktar popolari impona fuqu s silenzju perpetwu u anke thedida ta Skomunika lilu lil patrijiet karmelitani kif ukoll lil kull min jipprova imerri il fatti tal Bolla Għalkemm b mod uffiċjali din il kwistjoni ingħalqet l inkwiet kompla sas sena 1723 meta mil Vatikan ħarġu il konfini taz zewġ parroċċi fejn il maggorranza kbira ta l art beltija ingħatat kif xieraq lid dumnikani filwaqt li l parroċċa l oħra ingħatat parti izgħar mil belt flimkien mal furjana Dawn il fatti juru kemm kull Belti għandu jkun kburi bl istorja tat twaqqif tal Parroċċa Matriċi Omm il Belt Valletta Matul iz zmenijiet id dumnikani gol belt dejjem qamu għar responsabilita ta Parroċċa Matriċi bizzejjed insemmu iz zewġ flaġelli tal Pesta li għal kurragg li urew il patrijiet il Parroċċa Matriċi tagħna ġiet mgħollija bħala l Ewwel Bazilika ġewwa Malta Ta min ukoll jiftakar ukoll li matul il Gwerra il patrijiet baqgħu ġewwa il kapitali u b kurragg kbir ta Omm il belt Valletta qdew dmirijithom mal belt Kollha inkluz ġewwa il konfini tal parroċċa l oħra fejn il kapitlu kien telaq kollu barra il belt u tħalla biss l arċipriet Għalhekk Omm il Belt Valletta kolla kemm hi għal dejjem mhux bid digrieti biss Li qedin hemm imma wkoll bl għemil ukoll tal Kommunita Dumnikana