Azərbaycan
Lietuva
Malta
ශ්රී ලංකාව
Türkmenistan
Türkiyə
Украина
Dan l artiklu għandu bżonn jiġi wikifikat biex jaqbel mal istandard tal Wikipedija B mod partikolari dan l artiklu huwa
Danimarka
| Dan l-artiklu għandu bżonn jiġi wikifikat biex jaqbel mal-istandard tal-Wikipedija. B'mod partikolari, dan l-artiklu huwa nieqes minn referenzi għal sorsi esterni li jivverifikaw il-fatti u perspettivi dwar is-suġġett. Jekk jogħġbok għin biex ittejjeb dan l-artiklu skont il-konvenzjonijiet tal-Wikipedija. |
Id-Danimarka huwa pajjiż li jinsab fit-Tramuntana tal-Ewropa. Il-belt kapitali tagħha hi Kopenħagen. Danimarka huwa Nordiku fil-parti tan-nofsinhar-ċentru tal-Ewropa ta' Fuq b'popolazzjoni ta' kważi 6 miljuni; 767,000 jgħixu f'Kopenħagen (1.9 miljun fiż-żona usa'). Hija l-parti metropolitana u l-kostitwent l-aktar popolat tar-Renju tad-Danimarka, stat kostituzzjonalment unitarju li jinkludi t-territorji awtonomi tal-Gżejjer Faroe u Greenland fl-Oċean Atlantiku tat-Tramuntana. Id-Danimarka Metropolitana hija l-aktar fin-nofsinhar tal-pajjiżi Skandinavi, u tinsab fil-Lbiċ u fin-Nofsinhar tal-Isvezja, fin-Nofsinhar tan-Norveġja, u fit-Tramuntana tal-Ġermanja, li magħha taqsam fruntiera qasira.
| Renju tad-Danimarka Kongeriget Danmark | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Mottu: "Guds hjælp, Folkets kærlighed, Danmarks styrke" Għajnuna t'Alla, Imħabba tal-Poplu, Qawwa tad-Danimarka | ||||||
| Innu nazzjonali: "" Hemm huwa pajjiż sabiħ | ||||||
| Belt kapitali | Kopenħagen 55°43′N 12°34′E / 55.717°N 12.567°E
| |||||
| Lingwi uffiċjali | ||||||
| Gvern | ||||||
| - | ||||||
| - | ||||||
| Konsolidazzjoni | Seklu 8 | |||||
| Erja | ||||||
| - | Total | 92,212 km2 (133) 35,603 mil kwadru | ||||
| Popolazzjoni | ||||||
| - | stima tal-2024 | 5,982,117 (112) | ||||
| - | Densità | 138.8/km2 (93) 359.5/mili kwadri | ||||
| () | stima tal-2012 | |||||
| - | Total | $210.147 biljun () | ||||
| - | $37,657 () | |||||
| (nominali) | stima tal-2012 | |||||
| - | Total | $313.637 biljun () | ||||
| - | $56,202 () | |||||
| (2013) | 0.901 (għoli ħafna) () | |||||
( | ||||||
| Żona tal-ħin | (+1) | |||||
| Kodiċi telefoniku | +45 | |||||
Mill-2013, ir-Renju tad-Danimarka, inklużi l-Gżejjer Faroe u Greenland, kellu total ta' 1,419 gżira akbar minn 100 metru kwadru (1,100 sq ft) fiż-żona; 443 minnhom ġew imsemmija u 78 huma abitati. B'erja totali ta' 42,943 km² (16,580 mi²), id-Danimarka metropolitana tikkonsisti mill-parti tat-Tramuntana tal-peniżola Jutland u arċipelagu ta' 406 gżejjer. Minn dawn, l-aktar gżira popolata hija Zealand, li fuqha tinsab il-kapitali u l-akbar belt, Kopenħagen, segwita minn Funen, il-gżira ta' North Jutland u Amager. Id-Danimarka għandha art ċatta u li tinħarat, kosti ramlija, elevazzjonijiet baxxi, u klima moderata. Id-Danimarka teżerċita influwenza eġemonika fir-Renju tad-Danimarka, u tiddelega setgħat biex tmexxi l-affarijiet interni. L-awtonomija ġiet stabbilita fil-Gżejjer Faroe fl-1948 u fi Greenland fl-1979; Dan l-aħħar pajjiż kiseb awtonomija akbar fl-2009.
Ir-Renju unifikat tad-Danimarka ħareġ fit-8 seklu AD bħala qawwa marittima kompetenti f’nofs il-ġlieda għall-kontroll tal-Baħar Baltiku. Fl-1397, ingħaqdet man-Norveġja u l-Iżvezja biex tifforma l-Unjoni ta' Kalmar, li baqgħet tippersisti sas-seċessjoni ta' din tal-aħħar fl-1523. Ir-Renju li kien fadal tad-Danimarka-Norveġja ġarrab serje ta' gwerer fis-seklu 17 li rriżultaw f'ċessjonijiet territorjali ulterjuri. Mewġa ta' movimenti nazzjonalisti fis-seklu 19 ġiet megħluba fl-Ewwel Gwerra ta' Schleswig tal-1848. L-adozzjoni tal-Kostituzzjoni tad-Danimarka fil-5 ta' Ġunju, 1849 temmet il-monarkija assoluta u introduċiet is-sistema parlamentari attwali. Esportatur industrijalizzat ta' prodotti agrikoli fit-tieni nofs tas-seklu 19, id-Danimarka introduċiet riformi soċjali u tas-suq tax-xogħol fil-bidu tas-seklu 20, li ffurmaw il-bażi għall-mudell attwali tal-istat soċjali u l-ekonomija mħallta avvanzata. Id-Danimarka baqgħet newtrali matul l-Ewwel Gwerra Dinjija; In-newtralità Daniża ġiet miksura fit-Tieni Gwerra Dinjija b'invażjoni mgħaġġla Ġermaniża f'April 1940. Matul l-okkupazzjoni, tfaċċa moviment ta' reżistenza fl-1943, filwaqt li l-Islanda ddikjarat l-indipendenza fl-1944; Id-Danimarka ġiet liberata wara t-tmiem tal-gwerra f'Mejju 1945. Fl-1973, id-Danimarka, flimkien ma' Greenland iżda mhux il-Gżejjer Faroe, saret membru ta' dik li llum hija l-Unjoni Ewropea, iżda nnegozjat ċerti esklużjonijiet, bħalma huma ż-żamma tal-munita tagħha stess, il-kuruna.
Id-Danimarka hija pajjiż żviluppat b'livell għoli ta' għajxien u kienet l-ewwel pajjiż li rrikonoxxa legalment l-unjonijiet tal-istess sess. Huwa membru fundatur tan-NATO, il-Kunsill Nordiku, l-OECD, l-OSKE u n-Nazzjonijiet Uniti, u huwa parti miż-Żona Schengen. Id-Danimarka żżomm rabtiet politiċi, kulturali u lingwistiċi mill-qrib mal-ġirien Skandinavi tagħha. Is-sistema politika Daniża tintuża fix-xjenza politika bħala punt ta' referenza għal governanza kważi perfetta u t-terminu "nassir fid-Danimarka" jintuża biex jiddeskrivi kif pajjiżi oħra jistgħu jtejbu l-gvernijiet tagħhom.
Fruntieri tad-Danimarka: total: 141 km, pajjiżi tal-fruntiera: Ġermanja 140 km; Kanada 1.3 km.
Tagħrif Ġenerali
L-isem tal-innu nazzjonali tad-Danimarka huwa: "" jew inkella "There is a lovely country". Id-Danimarka għandha wkoll l-innu rjali billi ghandhom familja rjali bir-Regina bhala kap bhal fil-każ tal-Ingilterra. L-isem ta' dan l-innu huwa: "Kong Christian stod ved højen mast" jew inkella :"King Christian stood by the lofty mast". Wieħed jista' forsi jissaponi li dawn l-innijiet ċelebrattivi għandhom xi rabta mill-qrib ma' dak li għadda minnu dan il-pajjiż fil-passat.
Il-belt kapitali tad-Danimarka hija Kopenħagen u l-popolazzjoni totali f'din il-parti tal-pajjiż tammonta għal 1.9 miljun persuna. Il-popolazzjoni totali tad-Danimarka tigi mahduma billi wieħed iżid l-art addizzjonali li dan il-pajjiż għandu 'l barra miċ-ċentru tiegħu. Il-popolazzjonali totali skond stħarriġ li sar fl-2012 hija ta' 5,687,591. Il-lingwa uffiċjali tad-Danimarka huwa d- però kif wieħed jista' jissaponi meta nitkellmu rigward pajjiżi kbar relattivament nsibu diversi lingwi ohra bħall-Groenlandiż, il-Faroiż u l-Ġermaniż skond kif ikun imqassam il-pajjiz.
Id-Danimarka
Id-Danimarka huwa pajjiż li jgawdi mis-sovranita' u jinsab fit-tramuntana tal-Ewropa. Dan il-pajjiż Nordiku jinsab lejn l-ilbiċ tal-Iżveżja, lejn in-nofsinhar tan-Norveġja u huwa mdawwar mill-Ġermanja li tinsab lejn in-nofsinhar tieghu. Id-Danimarka ghandha żewġ pajjiżi b'awtonomija kostitwenti fit-tramuntana tal-Oċean Atlantiku li huma il-Gżejjer Faroe u l-Groenlandja. B'43,094 kilometru kwadru (16,638.69 sq mi), u b'popolazzjoni li tlaħħaq għal madwar il-5.6 miljun abitant, id-Danimarka tikkonsisti minn peniżola, Jutland, u l-arċipelagu Daniż ta' erba' mija u sebat igżejjer. Dawn huma kkaratterizzati minn art ċatta fertili u minn kosti ramlija b'elevazzjoni ċkejkna li jħaddnu klima moderata. L-ilsien nazzjonali, id-Daniż, għandu konnessjoni diretta mal- u man-.
Ir-renju tad-Danimarka huwa taht il-Regina Margrethe II, magħrufa wkoll bħala r-Reġina regnanti. Huwa pajjiż immexxi b'. Mat-tmiem tal-monarkija assoluta introdotta fl-1660, il-kostituzzjoni tad-Danimarka giet iffirmata fil-5 ta' Gunju tal-1849, pero' din l-istess kostituzzjoni kellha tgħaddi minn diversi modifiki sabiex tkun tista' taqdi 'l poplu Daniż bl-aħjar mod possibbli. Infatti l-kostituzzjoni tad-Danimarka nkitbet għal erba' darbiet, bl-aħħar reviżjoni fl-1953. Il-Parlament , jinsab fil-kapitali ta' Kopenħagen u dan jikkonsisti fi tlett potenzi partikolari, dik Gudizzjarja, Eżekuttiva u Leġislattiva. Id-Danimarka teżerċita influwenza eġemonika fuq l-isfera Daniża, fejn jigu mnaqqsa l-poteri politiċi sabiex ikunu jistgħu jiġu ttrattati l-interessi interni tal-Gżejjer Faroe u tal-Groenlandja. Fl-1973, id-Danimarka ssieħbet fi ħdan l-Unjoni Ewropea fejn kellha erba' okkazzjonijiet li setgħet tastjeni bis-sħiħ kontra d-direttivi ġudizzjarji tal-Unjoni Ewropea. Dan huwa spjegat b'ċertu dettall fil-ftehim ta' Edinbera tal-1992. Il-gżejjer Faroe kif ukoll il-Groenlandja baqġħat barra mill-Unjoni.
Meqjusa bħala dar il-Vikingi, id-Danimarka emarġinat bħala renju magħqud fit-tmien seklu bħala nazzjon profiċjenti tat-tbaħħir sabiex tkun iċ-centru tat-taqbida reċiproka għall-kontroll tal-baħar Baltiku. L-istabbiliment tal-Unjoni Kalmarja taħt il-kmand Daniż fl-1397 intemm mas-seċessjoni Żvediża fl-1523. Sena wara, id-Danimarka ssieħbet fl-Unjoni Ewropea man-Norveġja pero' dan il-ftehim ġie xolt fl-1814. Bosta ċessjonijiet tat-territorju Daniż li kienu bdew fis-seklu sbatax ikkawżaw qawma ta' diversi movimenti nazzjonalisti li kisbu l-momentum fit-tletinijiet tas-seklu dsatax. Dawn il-movimenti spiċċaw hekk kif intemmet it-tieni gwerra tal-1864 ġewwa Schleswig fejn ġew mitluba prospetti ġodda mill-Ewropa, li rriżulta f'aġġustament u ko-operazzjoni. Id-Danimarka baqgħet newtrali matul l-ewwel gwerra dinjija u l-invażjoni Ġermaniża f'April tal-1940 rat kuflitt militari qasir filwaqt li l-moviment ta' reżistenza Daniża kien attiv sa mill-1943 sakemm ċedew il-Ġermaniżi f'Mejju tal-1945. Il-perjodu ta' wara l-gwerra rnexxielu jiġġenera żieda sostazjali ta' ġid u ġab l-integrazzjoni Ewropea aktar fil-viċin, bħala parti mill-missjoni ta' paċi tan-nazzjonijiet uniti, fil-Balkani, fis-sena 1990. Id-Danimarka abbandunat in-newtralita' tagħha meta pparteċipat f'għaqdiet militari fil-Lvant Nofsani mal-wasla tal-millenju.
Id-Danimarka introduċiet riformi soċjali, kif ukoll riformi li huma relatati max-xogħol tas-suq fid-diċenji bikrija tas-seklu għoxrin, Dan ikkrea s-sisien għall-istat preżenti b'ekonomija mħallta u ferm żviluppata għas-suq Daniż. Huwa magħruf li l-kron Daniż intrabat mal-munita Ewro sa mill-1 ta' Jannar tal-1999. Id-Danimarka għandha rabtiet intrinsiċi mal-ġirien tagħha, konnessjonijiet kulturali, ekonomiċi u storiċi . Dan il-fattur ta' imminenza u ħbiberija irriżulta fil-kostruzzjoni tal-pont ta' Oresud u l-konnessjoni ppjanata ma' Fehmam. Il-mobilita' soċjali għolja preżenti f'dan il-pajjiż tista' titqies bħala l-aħjar waħda fid-dinja, l-aspetti pożittivi ta' dan il-pajjiż isegwu meta wieħed jagħti daqqa t'għajn lejn il-livell għoli ta' ugwaljanza fil-pagi mogħtija, kif ukoll billi tittieħed fil-kunsiderazzjoni r-rati għoljin ta' dħul per kapita.
Fl-2013,id-Danimarka ġiet elenkata fil-ħmistax-il post fuq l-indiċi tal-iżvilupp Uman u fid-disa' post fir-rigward tal-inugwaljanza aġġustata HDI. Id-Danimarka tikklassifika b'mod pożittiv għall-ahhar fl-indiċi tal-perċezzjoni fuq il-korruzzjoni, fl-indiċi ta' prosperita' Legatum, kif ukoll bħala demokrazija sħiħa fl-indiċi 14,15 u 16, li jitkellmu rigward id-demokrazija. Id-Danimarka hija fost il-membri fundaturi tan-Nato, il-kunsill Nordiku, OECD,OSCE u tan-nazzjonijiet uniti. Dawn huma tliet siti ta' wirt Daniż li huma misjuba miktubin fil-lista tal-Unesco World heritage fl-Ewropa tat-tramuntana.
Etimoloġija
Id-definizzjoni tal-kelma 'Etimoloġija' tistà tiġi deskritta bħala l-istudju tal-oriġini preċiża tal-kliem Semantiku (tifsir) preżenti f'lingwa.
L-etimoloġija tal-kelma Danimarka, ir-relazzjoni bejn id-Daniżi u d-Danimarka u l-unita' tad-Danimarka bħala renju wieħed, huwa suġġett li jattira d-dibattitu mill-ewwel. Dan huwa ċċentralizzat primarjament fuq il-prefiss "Dan" u jekk dak qiegħedx jirriferi għad-Dani jonkella qiegħedx jirreferi għal xi personaġġ storiku li kien jismu Dan, u d-definizzjoni eżatta li tagħlaq il-kelma b'"mark". Din il-kwistjoni tikkumplika iktar ruħha meta wieħed jikkunsidra n-numru ta' referenzi li saru għall-bosta nies magħrufin bħala d-Dani fl-Iskandinavja jew inkella f'postijiet oħra li madwar l-Ewropa. Din l-informazzjoni essenzjali nistgħu nsibuha fid-diversi kontijiet miktuba mill-Griegi u mir-Rumani (bħal: Ptolemi,Jordanes u Gregorju ta' Tours), kif ukoll fil-letteratura medjevali (bħal: Adam ta' Bremen, Beowulf, Widsith u l-poetiku Edda).
Bosta kotba juru kif l-ewwel parti tal-kelma hija fil-fatt derivazzjoni ta' isem il-poplu Daniż minn kelma li għandha sinjifikat partikolari ta' art ċatta, assoċjata mal-Ġermaniż Tenne "Art id-Dris", Bl-Ingliż den "Għar" u bl-ilsien Sanskritt: dhánuṣ- (धनुस्; "deżert"). Huwa maħsub li l-aħħar parti tal-kelma "marka" hija referenza għal masġar, jew inkella jista' jkun li qieghda tirreferi għad-Danimarka bħala l-art fruntiera li hija t-triq waħdiena li min jittraversaha jirnexxilu jsib ruħu fid-destinazzjoni tiegħu. Allura hawnhekk nisgħu ngħidu li jista' jkun li hawn l-implikazzjoni tad-diversi foresti li servew bħala fruntiera naturali matul l-istorja tad-Danimarka.
L-ewwel użu rreġistrat tal-kelma Danimarka ġewwa d-Danimarka stess huwa misjub fuq iż-żewġ ġebliet ta' Jelling. Huwa maħsub li dawn iż-żewġ ġebliet tar-ruwn kienu mibnija mill-anzjan Gorm (c. 955)u minn Harald Bluetooth (c.965). Il-ġebla l-kbira mit-tnejn li jifformaw dan il-mafkar, hija popolarment magħrufa bħala ċ-ċertifikat tal-magħmudija tad-Danimarka (dåbsattest), minkejja l-fatt li t-tnejn li huma jużaw il-kelma "Danimarka", f'forma akkwiżittiva ᛏᛅᚾᛘᛅᚢᚱᚴ "tanmaurk" ([danmɒrk])fuq il-ġebla l-kbira, u ġenittiva "tanmarkar" (ippronunzjata [danmarkaɽ])fuq il-ġebla ż-żgħira. L-abitanti tad-Danimarka huma magħrufin bħala t-"tani" ([danɪ]), jonkella "Daniżi" fl-akkwiżittiv.
Storja:Il-Vikingi u l-Medju Evu
Id-Daniżi kienu magħrufa bħala l-Vikingi mit-8 seklu sal-10 seklu. Flimkien man-Norveġiżi u l-Iżvediżi, id-Daniżi rnexxielhom jahkmu, jinvadu u jinnegozjaw f'kull parti tal-Ewropa. L-esploraturi Vikingi kienu skoperti b'mod aċċidentali ġewwa l-Izlanda fid-disa' seklu, li kienu fi triqthom lejn il-gżejjer tal-Foroe sakemm eventwalment irnexxielhom jiskopru l-Vinlandja (Il-pajjiż tal-Inbid). Illum dan il-pajjiż huwa magħruf bħala Newfoundland, ġewwa l-Kanada. Il-vikingi Daniżi kienu jaħdmu b'mod attiv għall-aħħar, speċjalment fil-gżejjer Brittaniċi u fl-Ewropa tal-Punent. Huma rnexxielhom jikkonolizzaw u joqogħodu f'ċerti partijiet tal-Ingilterra (magħrufa bħala d-Danalaw) taħt ir-re Sweyn Forkbeard fl-1013, l-Irlanda u Franza kienu ż-żewġ postijiet fejn waqqfu n-Normandija. Soldi Anglo-Sassoni ta' dan il-perjodu instabu iktar fid-Danimarka milli fl-Ingilterra, sinjal ċar li jindika minn fejn kienet ġejja din l-influwenza barranija.
Skont kif hemm miktub fuq il-ġebel ta' Jelling, id-Daniżi kienu uniti u kienu ikkristjanizzati. Huwa maħsub li d-Danimarka kienet qalbet għall-kristjaneżmu minħabba xi raġunijiet politiċi sabiex ma jiġux invaduti mill-qawwa Nisranija li kienet qiegħda tikber kostantament fl-Ewropa,il-Ġermanja li kienet ikkunsidrata bħala żona importanti għall-kummerċ. Ħarald kien bena sitt fortizzi madwar id-Danimarka magħrufin bħala t- Trelleborg u kien ikkostruwixxa oħra jisimha Danevirke. Fil-bidu tas-seklu ħdax Canute il-kbir kien ħareġ vittorjuż u unixxa lid-Danimarka, lill-Ingilterra u lin-Norveġja għal kważi tletin sena. Matul il-Medju-evu għoli u tard, id-Danimarka kienet tinkludi t-territorju tal-Iskånelandja (Skåne, Halland u Blekinge). Rejiet Daniżi kienu jiggvernaw l-Estonja Daniża kif ukoll id-Duċis ta' Schleswig u Holstein. Illum il-ġurnata dawn iż-żewġt istati jiffurmaw parti mit-Tramuntana tal-Ġermanja.
Fl-1397, id-Danimarka kienet daħlet f'unjoni personali flimkien man-Norveġja u mal-Iżvezja, uniti taħt ir-reġina Margaret l-ewwel. It-tliet pajjiżi kellhom jiġu ttattati ugwalment fl-unjoni. Però, anki fil-bidu, Margaret ma dehritx daqshekk idealistika, u bdiet tittratta lid-Danimarka bħala l-ogħla membru tal-unjoni. Għalhekk ħafna mill-125 sena li jmiss ta' storja Skandiniva ddur ma' din l-unjoni, u tibda bit-tluq tal-Iżvezja, li mbagħad jiġu maħkuma ripetutament. Din il-kwistjoni ssolviet għall-skopijiet prattiċi fis-17 ta' Ġunju tal-1523, hekk kif ir-re Gustav Vasa ħaħkem il-belt ta' Stokkolma.
Ġeografija
Minsuba fit-tramuntana tal-Ewropa, id-Danimarka tikkonsisti mill-peniżola ta' Jutland u minn 443 gżejjer nominati (1,419-il gżira 'il fuq minn 100 m² b'kollox). Minn dawn il-gżejjer, tnejn u sebgħin (72) minnhom biss huma abitati, bl-aktar tnejn ikunu ż-Żilandja u Funen. Il-gżira ta' Bornholm tinsab lejn il-Lvant mill-kumplament tan-nazzjon prinċipali, fil-baħar Baltiku. Ħafna mill-gżejjer maġġuri huma konnessi permezz ta' diversi pontijiet, ngħidu aħna l-pont ta' Øresund li jgħaqqad iż-Żilandja mal-Iżvezja, il-pont taċ-ċintorin grandjuż li jgħaqqad 'il Funen maż-Żilandja u fl-aħħar u mhux l-inqas hemm l-pont taċ-ċintorin iċ-ċkejken li jgħaqqad lill-vapuri jew l-ajruplani ż-żgħar ta' Funen mal-gżejjer iż-żgħar sabiex ikun hemm ċerta komunikazzjoni bejn l-istati ż-żgħar ta' dan il-pajjiż Nordiku. L-ikbar ibliet b'popolazzjonijiet li jammontaw għal iktar minn 100,000 ruħ huma Kopenħagen, il-kapitali taż-Żilandja ,Aarhus u Aalborg f'Jutland; u Odense li tinsab fi Funen. Id-Danimarka tokkupa l-ispazju ta' madwar 43,094 kilometru kwadru. Id-daqs tal-art Daniża ma jistax jiġi ddeterminat bi preċiżjoni, dan għaliex l-oċean qiegħed kostantament jiekol u jżid materjal organiku lill-kosta u minħabba li l-bniedem ddeċieda li jwettaq xi proġetti ta' reklamazzjoni sabiex jikkumbatti l-erużjoni kontinwa li l-pajjiż jaffaċja ma' kull għodwa. Id-Danimarka taqsam il-fruntiera tagħha ta' 68 kilometru mal-Ġermanja li tinsab lejn in-nofsinhar, jonkella hija mdawwra minn 7,314 kilometru ta' xatt marea (inkluż il-bajjiet żgħar u l-ispazji miftuħa. L-ebda lokazzjoni fid-Danimarka m'hija 'l bogħod iktar minn 52 kilometru. Il-marea hija bejn 1-2 metri f'wisa'(3.28 u 6.56 piedi) u ddawwar il-kosta tal-Ilbiċ ta' Jutland. Il-kurrent tal-mewġ jimxi 'l barra u 'l ġewwa fuq medda ta' 10 kilometri.
L-iktar punt li jinsab fit-tramuntana tad-Danimarka huwa Skagen (il-bajja tat-tramuntana li ġġib l-isem ta' Skaw) fil-latitudni Nordika ta' 57° 45' 7'. L-estrem l-ieħor jirrappreżenta l-iktar punt li jinsab fin-nofisnhar tal-pajjiż, magħruf bħala l-punt ta' Gedser (Il-ponta tan-nofsinhar ta' Falster) fil-latitudni Nordika ta' 54° 33' 35". L-iktar punt tad-Danimarka li jinsab lejn il-Punent huwa: Blåvandshuk, li qiegħed 8° 4' 22" fuq il-lonġitudni tal-Lvant u biex nagħlqu l-kalkoli jonqosna nsemmu l-iktar punt estrem li jinsab lejn il-Lvant tal-pajjiż, proprju: Østerskær li qiegħed 15° 11' 55" fuq il-lonġitudni l-iktar estrema tal-Lvant. Dan huwa l-arċipelagu ta' Ertholmene, 18-il kilometru lejn il-Grigal ta' Bornholm. Id-distanza mil-Lvant għall-Punent hija ta' 452 kilometru u d-distanza mit-Tramuntana san-Nofsinhar hija ta' 368 kilometru. Il-pajjiż huwa ċatt bi ftit elevazzjoni, b'għoli medju 'l fuq mil-livell tal-baħar ikun dak ta' 31 metru. L-ogħla punt naturali huwa Møllehøj, li jinsab fil-170.86 metru. Iż-żona tal-ilma li hija mdawwra mill-art hija ta' 700 kilometru kwadru.
Fitogeografikalment, ir-renju tad-Danimarka li jinkludi fih lill-Grinlandja u l-gżejjer tal-Faroe, jappartjenti lir-renju Boreali u hija maqsuma bejn l-Artiku, l-Atlantiku Ewropew u l-provinċji ċentrali Ewropej tar-reġjun Ċikomboreali. Skont il-fond ta' madwar id-dinja għan-natura, it-territorju tad-Danimarka jista' jinqasam f'żewġ ekoreġjuni, li huma: il-foresti mħallta tal-Atlantiku u l-foresti mħallta tal-Baltiku. Il-Gżejjer Faroe huma koperti minn tapiti sħaħ ta' mergħat Boreali, art ħadra fejn jikber il-ħaxix salvaġġ. Filwaqt li l-Grinlandja tospita l-ekoreġjuni tal-Kalaallit Nunaat, tundra Artika għolja u l-Kalaallit Nunaat li hija tundra Artika baxxa.
Id-Danimarka għandha erja ta 'madwar 43,000 km2. Huwa magħmul mill-peniżola Jutland (Jylland) u madwar 407 gżira, li minnhom 79 huma abitati (2009). L-arċipelagu Faroe, fl-Atlantiku tat-Tramuntana, u l-akbar gżira fid-dinja, Greenland, huma wkoll parti integrali tar-renju Daniż. Il-popolazzjoni totali tad-Danimarka tammonta għal madwar kważi 5,944,145 abitant. Fl-10 seklu, id-Danimarka kienet magħquda f’saltna waħda. Minn dakinhar ilu pajjiż indipendenti u għalhekk huwa wieħed mill-eqdem stati fl-Ewropa. Ir-reġim politiku tad-Danimarka huwa d-demokrazija parlamentari b’monarka bħala kap ta’ stat. Is-sistema tal-produzzjoni hija kapitalista (ekonomija liberali) u l-kumpaniji u l-produzzjoni huma proprjetà privata. L-Istat u awtoritajiet pubbliċi oħra jeżerċitaw, madankollu, rwol regolatorju konsiderevoli u jipprovdu għadd kbir ta' servizzi liċ-ċittadini. Amministrattivament, id-Danimarka hija maqsuma f'5 reġjuni u 98 muniċipalità. Id-Danimarka hija pajjiż industrijalizzat. Il-livell tal-għajxien huwa wieħed mill-ogħla fid-dinja u d-differenza bejn is-sinjuri u l-foqra hija iżgħar milli f’ħafna mill-pajjiżi li tradizzjonalment jitqabbel magħhom. Id-Danimarka hija membru tal-Unjoni Ewropea. Mil-lat ekonomiku u politiku, il-prossimità tal-Ġermanja dejjem orjentat lill-pajjiż lejn in-nofsinhar, għalkemm il-kooperazzjoni mill-qrib mal-Iżvezja, in-Norveġja, il-Finlandja u l-Iżlanda, pajjiżi li magħhom id-Danimarka ħolqot unjoni tal-passaporti, tgħaqqadha wkoll. il-pajjiżi Nordiċi.
Kultura
Id-Danimarka, bħall-ġirien Skandinavi tagħha kienet waħda mill-iktar kulturi avvanzati soċjalment fid-dinja u dan jista' jiġi approvat meta wieħed jikkonsla l-istorja ta' dan il-pajjiż. Fl-1969,id-Danimarka kienet minn tal-ewwel li mxiet 'il quddiem lejn il-legalizzazzjoni tal-pornografija. Wieħed jista' forsi joqgħod jaħseb jekk dan il-pass meħud huwiex tassew neċessarju biex il-pajjiż jimxi t-triq tal-futur Fl-2012 id-Danimarka mmodifikat ll-liġijiet tas-sħubija rreġistrata tagħha, l-ewwel pajjiż li għamel dan il-pass fl-1989 maż-żwieġ tas-sess newtrali. Modesta u Puntwalità imma fuq kollox l-ugwalità huma aspetti importanti tal-mod tal-ħajja Daniżi.
L-iskoperti astronomiċi ta' Tycho Brahe (1546–1601) u ta' Ludwig A. Colding (1815–1888), li traskuraw l-artikulazzjoni tal-prinċipju tal-konservazzjoni tal-enerġija, u l-kontribuzzjonijiet brillanti ta' fiżika atomika ta' Niels Bohr (1885–1962)jindikaw biċ-ċar il-medda ta' kisba Xjentikfika Daniża. Il-Ħrejjef ta' Ħans Christian Anderson(1805–1875), il-komponimenti filosofiċi ta' Søren Kierkegaard (1813–1855), l-istejjer qosra ta' Karen Blixen (penname Isak Dinesen), (1885–1962), id-dramm ta' Ludvig Holberg (1684–1754)u l-poeżija aforistika densa ta' Piet Hein (1905–1996) attribwew rikonoxximent internazzjonali, bħalma kisbu s-simfoniji ta' Carl Nielsen (1865–1931). Għan-nofs tas-sena 1990,il-films Daniżi rnexxielhom jiġbdu l-attenzjoni internazzjonali, speċjalment dawk li huma assoċjati ma' Dogme 95, bħal dawk ta' Lars Von Trier
Il-Klima
Id-Danimarka għandha klima moderata, ikkaretterizzata minn xtiewi moderati b'temperatura medja ta' 0.0 °C (32.0 °F) bejn ix-xhur kesħin ta' Jannar u Frar. L-istaġun tas-sajf f'dan il-pajjiż nordiku huwa wieħed pjuttost biered bit-temperatura medja tkun 15.7 °C (60.3 °F)fix-xahar ta' Awwissu. Bejn wieħed u iehor id-Danimarka għandha 121 ġurnata ta' preċipitazzjoni (xita) fis-sena, fejn tirċievi medja ta' 712-il millilitru ta' ilma fis-sena. L-istaġun tal-Ħarifa huwa l-iktar wieħed imxarrab mill-erba' staġuni li jirregolaw l-atmosfera ta' dan il-pajjiż filwaqt li r-rebbiegħa tista' titqies bħala l-iktar xahar niexef minħabba n-nuqqas ta' xita.
Minħabba l-lokazzjoni nordika tad-Danimarka, wieħed jista' jippretendi li jara varjazzjoniet maġġuri fl-istaġun matul il-jum. Il-jiem matul l-istaġun tax-xitwa huma qosra billi żerniq ix-xemx iseħħ għal xit-8.45 ta' filgħodu u nżul ix-xemx għandu jseħħ fit-3:45 ta' filgħaxija (ħin standard), kif ukoll ġranet twal fis-sajf fejn żerniq ix-xemx iseħħ filgħodu kmieni fl-4.30 u nżul ix-xemx fl-għaxra ta' filgħaxija (l-iffrankar tal-hin waqt il-ġurnata).
Il-Kċina
Il-kċina tad-Danimarka, bħal dik ta' pajjiżi nordiċi oħra u dik tal-Ġermanja tat-tramuntana, tikkonsisti prinċipalment minn laħam u ħut. Din hija indikazzjoni ċara tal-passat agrikolu li għadda minnu l-pajjiż, il-Ġografija tiegħu kif ukoll iż-żmien twil ta' klima kiesħa fix-xitwa li taħkem lil din l-art ċatta. B'145.9 kilogrammi ta' laħam ikkonsmat kull persuna fl-2002, id-Danimarka hija meqjusa bħala l-iktar pajjiż fejn jiġi mittiekel laħam minn persuna waħda fid-dinja.
Il-ħobż miftuh, magħruf bħala: smørrebrød,li fil-forma bażika tagħhom huma is-soltu nol tal-pranzu. Il-ħobż miftuh jista' jiġi kkunsidrat bħala speċjalità nazzjonali meta huwa ppreparat u mżejjen b'varjetà vasta ta' ingredjenti fini. Tradizzjonalment, l-ikel sħun ikun jikkonsisti minn laħmijiet mitħuna, ngħidu aħna l-frikadeller (il-blalen tal-laħam, meat balls), jonkella minn iktar dixxijiet sostanzjali ta' laħam u ħut, ngħidu aħna bħal: flæskesteg (tip ta' majjal mixwi) jew il-kogt torsk (Merluzz)biz-zalza tal-mustarda u ttrimjata. Id-Danimarka hija rinomata wkoll għall-birer tagħha, li huma l-Carlsberg u t-Tuborg.
Il-kokijiet Daniżi, ispirati minn prattiċi kontinentali, fis-snin riċenti rnexxielhom jiżviluppaw serje innovattiva ta' dixxijiet Gourmet li huma bbażati fuq kwalità għolja ta' prodotti lokali. Bħala riżultat, issa Kopenħagen u l-provinċji għandhom numru kosiderevoli ta' ristoranti mill-aqwa. Ristoranti li ħafna minnhom irnexxielhom jattribwixxu l-premju prestiġjuż tal-istillel ta' Michelin.
Sports
L-isports huma popolari fid-Danimarka, u ċ-ċittadini tagħha jipparteċipaw u jaraw varjetà wiesgħa ta' sports. L-isport nazzjonali huwa l-futbol, b'aktar minn 320,000 plejer f'aktar minn 1600 klabb. [230] Id-Danimarka kkwalifikat sitt darbiet konsekuttivament għall-Kampjonati Ewropej bejn l-1984 u l-2004, u ġiet inkurunata Champions Ewropej fl-1992; Kisbiet sinjifikanti oħra jinkludu r-rebħ tat-Tazza tal-Konfederazzjonijiet fl-1995 u l-ilħuq tal-kwartifinali fit-Tazza tad-Dinja tal-1998. Il-plejers tal-futbol Daniż notevoli jinkludu Allan Simonsen, imsemmi l-aqwa plejer fl-Ewropa fl-1977, Peter Schmeichel, nominat l- "Aqwa gowlkiper tad-Dinja" fl-1992 u l-1993, u Michael Laudrup, nominat l-aqwa plejer Daniż ta 'kull żmien mill-Assoċjazzjoni Daniża tal-Futbol.
Hemm ħafna attenzjoni fuq il-handball, ukoll. It-tim nazzjonali tan-nisa ċċelebra suċċessi kbar matul id-disgħinijiet. Min-naħa tal-irġiel, id-Danimarka rebħet tmien midalji - żewġ deheb (fl-2008 u l-2012), tliet fidda (fl-2011, fl-2011 u fl-2014) u tliet bronż (fl-2002, fl-2004 u fl-2006) - l-iktar li ntrebħu minn kwalunkwe tim fl-istorja tal-Kampjonat Ewropew tal-Handball. Fl-2019, it-tim nazzjonali tal-handball tal-irġiel Daniż rebaħ l-ewwel titlu tal-Kampjonat Dinji tagħhom fil-kampjonat li kien ospitat bejn il-Ġermanja u d-Danimarka. [Ċitazzjoni meħtieġa]
Fi snin reċenti, id-Danimarka għamlet marka bħala nazzjon qawwi taċ-ċikliżmu, b'Micel Rasmussen jilħaq l-istatus tar-Re tal-Muntanji fit-Tour de France fl-2005 u fl-2006. Sport popolari ieħor jinkludi l-golf - li huwa l-aktar popolari fost dawk fid-demografija anzjana. ;tennis - li fih id-Danimarka tirnexxi fuq livell professjonali; baskitbol - Id-Danimarka ssieħbu fl-organu ta ’tmexxija internazzjonali FIBA fl-1951; [234] ir-rugby; id-Danish Rugby Union tmur lura għall-1950; hockey - li spiss jikkompetu fl-ogħla diviżjoni fil-Kampjonati tad-Dinja tal-Irġiel; Qdif - Id-Danimarka jispeċjalizzaw fil-qdif ħafif u huma partikolarment magħrufa għall-erba' ħfief coxless tagħhom, wara li rebħu sitt midalji tal-Kampjonat Dinji tad-deheb u żewġ fidda u tliet midalji Olimpiċi tad-deheb u żewġ bronż; u diversi sports ta 'ġewwa - speċjalment badminton, tennis tal-mejda u ġinnastika, f'kull wieħed minnhom id-Danimarka jkollha Kampjonati Dinjija u medalji Olimpiċi. Bajjiet u ċentri turistiċi numerużi tad-Danimarka huma postijiet popolari għas-sajd, il-kenura, il-kayak u ħafna sport ieħor b'rabta mat-tema tal-ilma.
Is-sistema politika
Id-Danimarka hija . Hija għandha sistema parlamentari rappreżentattiva b’kap tal-gvern - il-prim ministru - u kap tal-istat - il-monarka - li uffiċjalment iżomm is-setgħa eżekuttiva, għalkemm id-dmirijiet tiegħu huma strettament rappreżentattivi u ċerimonjali. Ir-renju għandu wkoll 2 pajjiżi kostitwenti awtonomi fl-, li ebda wieħed minnhom mhu membru tal-UE: il- u Greenland.
Il-kummerċ u l-ekonomija
L-aktar setturi importanti tal-ekonomija tad-Danimarka fl-2018 kienu l-amministrazzjoni pubblika, id-difiża, l-edukazzjoni, is-saħħa tal-bniedem u l-attivitajiet ta’ xogħol soċjali (21.6%), il-kummerċ bl-ingrossa u bl-imnut, it-trasport, l-akkomodazzjoni u servizzi tal-ikel (20.0%) u l-industrija (18.0%).
Il-kummerċ fi ħdan l-UE jammonta għal 61% tal-esportazzjonijiet tad-Danimarka (il-Ġermanja 16% u l- 11%), filwaqt li barra mill-UE 8% jmorru fl- u 6% fin-Norveġja.
F’termini ta’ importazzjonijiet, 70% jiġu minn Stati Membri tal-UE (il-Ġermanja 22%, l- 12% u n-Netherlands 8%), filwaqt li barra mill-UE 7% jiġu miċ-Ċina u 6% min-Norveġja.
Id-Danimarka fl-UE
Hemm 12-il membru fil-Parlament Ewropew mid-Danimarka.
Fil-Kunsill tal-UE, il-ministri nazzjonali jiltaqgħu b'mod regolari biex jadottaw il-liġijiet tal-UE u jikkoordinaw il-politiki. Il-laqgħat tal-Kunsill jattendu għalihom regolarment rappreżentanti tal-gvern Daniż, skont il-qasam tal-politika li jkun qed jiġi indirizzat.
Il-Kunsill tal-UE m’għandux persuna waħda permanenti bħala president (bħal pereżempju, il-Kummissjoni jew il-Parlament). Minflok, ix-xogħol jitmexxa mill-pajjiż li jkollu l-Presidenza tal-Kunsill, li jinbidel kull sitt xhur.
Matul dawn is-6 xhur, il-ministri mill-gvern ta’ dak il-pajjiż jippresiedu u jgħinu jiddeterminaw l-aġenda tal-laqgħat tal-Kunsill f’kull qasam ta’ politika, u jiffaċilitaw id-djalogu ma’ istituzzjonijiet oħra tal-UE.
Dati tal-presidenzi Daniżi:
Lul-Diċ 1973 | Jan-Ġun 1978 | Lul-Diċ 1982 | Lul-Diċ 1987 | Jan-Ġun 1993 | Lul-Diċ 2002 | Jan-Ġun 2012
Il-Kummissarju nominat mid-Danimarka għall-Kummissjoni Ewropea hija , il-Viċi President Eżekuttiv għal għal Ewropa Lesta għall-Era Diġitali.
Il-Kummissjoni hija rrappreżentata f’kull pajjiż tal-UE minn uffiċċju lokali, imsejjaħ “rappreżentanza”.
Id-Danimarka għandha 9 rappreżentanti fil-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew. Dan il-korp konsultattiv – li jirrappreżenta lil dawk li jħaddmu, il-ħaddiema u gruppi oħra ta’ interess – huwa kkonsultat dwar il-liġijiet proposti, biex ikun hemm idea aħjar tal-bidliet possibbli tas-sitwazzjonijiet soċjali u tax-xogħol fil-pajjiżi membri.
Id-Danimarka għandha 9 rappreżentanti fil-Kumitat Ewropew tar-Reġjuni, l-assemblea tal-UE tar-rappreżentanti reġjonali u lokali. Dan il-korp konsultattiv jiġi kkonsultat dwar il-liġijiet proposti, biex jiżgura li dawn il-liġijiet iqisu l-perspettiva minn kull reġjun tal-UE.
Id-Danimarka tikkomunika wkoll mal-istituzzjonijiet tal-UE permezz tar-rappreżentanza permanenti tagħha fi Brussell. Bħala l-“ambaxxata għall-UE” tad-Danimarka, il-kompitu ewlieni tagħha hu li tiżgura li l-interessi u l-politiki tal-pajjiż huma segwiti b’mod effettiv kemm jista’ jkun fl-UE.
L-ammont li jħallas kull pajjiż tal-UE fil-baġit tal-UE huwa kkalkulat b’mod ġust, skont il-mezzi. Aktar ma tkun kbira l-ekonomija tal-pajjiż, aktar iħallas – u viċi versa.
L-għan tal-baġit tal-UE mhuwiex li jipprova jqassam mill-ġdid il-ġid, iżda pjuttost jiffoka fuq il-ħtiġijiet tal-Ewropej b’mod ġenerali.
2018 ċifri għad-Danimarka
- Nefqa totali tal-UE fid-Danimarka – € 1.411-il biljun (ekwivalenti għal 0.46% tal-ekonomija Daniża)
- Kontribuzzjoni totali għall-baġit tal-UE – € 2.541 biljun (ekwivalenti għal 0.83% tal-ekonomija Daniża)
Il-flus imħallsa fil-baġit tal-UE mid-Danimarka jgħinu biex jiġu ffinanzjati programmi u proġetti fil-pajjiżi kollha tal-UE – bħall-bini ta' toroq, is-sussidjar ta' riċerkaturi u l-ħarsien tal-ambjent.
Organizzazzjoni territorjali tad-Danimarka
L-organizzazzjoni territorjali tad-Danimarka hija maqsuma amministrattivament f'ħames reġjuni u dawn huma maqsuma fi 98 muniċipalità. Dan ilu fis-seħħ mill-1 ta' Jannar 2007 wara li tneħħa d-diviżjoni storika tat-territorju fi 13-il distrett.
Ġeografikament, il-pajjiż huwa maqsum f'ħames partijiet: Jutland Peninsula (29,777 km2), Zealand Island (7,031 km²), Funen Island (3,485 km²), Lolland-Falster Islands (1,975 km²) u Bornholm Island (588 km²).
Organizzazzjoni bejn l-1970 u l-2006
Mill-1970 sal-31 ta' Diċembru, 2006, id-Danimarka kienet maqsuma fi 13-il distrett (amter) u 271 muniċipalità (kommuner).
Fil-każ taż-żona metropolitana ta' Kopenħagen, din kienet amministrata mid-distrett omonimu bl-eċċezzjoni ta' żewġ muniċipalitajiet awtonomi, waħda bl-istess isem u Frederiksberg. Sadanittant, il-gżira ta' Bornholm kienet maqsuma f’ħames muniċipalitajiet li kienu jiffurmaw kontea sakemm ingħaqdu f'muniċipalità reġjonali waħda fl-1 ta' Jannar, 2003. Din il-muniċipalità reġjonali kellha l-istess karatteristiċi bħall-muniċipalitajiet awtonomi tal-kapitali.
Fl-2004, il-gvern ippropona li s-sistema amministrattiva tiġi riformata għal dik attwali: ħames reġjuni kbar sabiex tiġi mmaniġġjata s-sistema tas-saħħa. Il-proposta kienet tinkludi wkoll it-tnaqqis tal-muniċipalitajiet għal madwar 100 b'minimu ta' 20,000 abitant għal kull wieħed (għalkemm ġew stabbiliti xi eċċezzjonijiet). Il-parlament tad-Danimarka fl-aħħar approva l-proposta fl-24 ta' Frar, 2005.
Referenzi
Awtur: www.NiNa.Az
Data tal-pubblikazzjoni:
wikipedija, wiki, ktieb, kotba, librerija, artiklu, aqra, niżżel, b'xejn, download b'xejn, mp3, vidjo, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, stampa, mużika, kanzunetta, film, ktieb, logħba, logħob, mobbli, telefon, android, ios, apple, mowbajl, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, kompjuter, Informazzjoni dwar Danimarka, X'inhi Danimarka? Xi tfisser Danimarka?
Dan l artiklu għandu bzonn jiġi wikifikat biex jaqbel mal istandard tal Wikipedija B mod partikolari dan l artiklu huwa nieqes minn referenzi għal sorsi esterni li jivverifikaw il fatti u perspettivi dwar is suġġett Jekk jogħġbok għin biex ittejjeb dan l artiklu skont il konvenzjonijiet tal Wikipedija Id Danimarka huwa pajjiz li jinsab fit Tramuntana tal Ewropa Il belt kapitali tagħha hi Kopenħagen Danimarka huwa Nordiku fil parti tan nofsinhar ċentru tal Ewropa ta Fuq b popolazzjoni ta kwazi 6 miljuni 767 000 jgħixu f Kopenħagen 1 9 miljun fiz zona usa Hija l parti metropolitana u l kostitwent l aktar popolat tar Renju tad Danimarka stat kostituzzjonalment unitarju li jinkludi t territorji awtonomi tal Gzejjer Faroe u Greenland fl Oċean Atlantiku tat Tramuntana Id Danimarka Metropolitana hija l aktar fin nofsinhar tal pajjizi Skandinavi u tinsab fil Lbiċ u fin Nofsinhar tal Isvezja fin Nofsinhar tan Norveġja u fit Tramuntana tal Ġermanja li magħha taqsam fruntiera qasira Renju tad DanimarkaKongeriget DanmarkMottu Guds hjaelp Folkets kaerlighed Danmarks styrke Għajnuna t Alla Imħabba tal Poplu Qawwa tad DanimarkaInnu nazzjonali Hemm huwa pajjiz sabiħ source source track track track track track track track track track track track track track Belt kapitaliKopenħagen 55 43 N 12 34 E 55 717 N 12 567 E 55 717 12 567Lingwi uffiċjaliGvern Konsolidazzjoni Seklu 8 Erja Total 92 212 km2 133 35 603 mil kwadru Popolazzjoni stima tal 2024 5 982 117 112 Densita 138 8 km2 93 359 5 mili kwadri stima tal 2012 Total 210 147 biljun 37 657 nominali stima tal 2012 Total 313 637 biljun 56 202 2013 0 901 għoli ħafna Zona tal ħin 1 Kodiċi telefoniku 45 reġjuni Mill 2013 ir Renju tad Danimarka inkluzi l Gzejjer Faroe u Greenland kellu total ta 1 419 gzira akbar minn 100 metru kwadru 1 100 sq ft fiz zona 443 minnhom ġew imsemmija u 78 huma abitati B erja totali ta 42 943 km 16 580 mi id Danimarka metropolitana tikkonsisti mill parti tat Tramuntana tal penizola Jutland u arċipelagu ta 406 gzejjer Minn dawn l aktar gzira popolata hija Zealand li fuqha tinsab il kapitali u l akbar belt Kopenħagen segwita minn Funen il gzira ta North Jutland u Amager Id Danimarka għandha art ċatta u li tinħarat kosti ramlija elevazzjonijiet baxxi u klima moderata Id Danimarka tezerċita influwenza eġemonika fir Renju tad Danimarka u tiddelega setgħat biex tmexxi l affarijiet interni L awtonomija ġiet stabbilita fil Gzejjer Faroe fl 1948 u fi Greenland fl 1979 Dan l aħħar pajjiz kiseb awtonomija akbar fl 2009 Ir Renju unifikat tad Danimarka ħareġ fit 8 seklu AD bħala qawwa marittima kompetenti f nofs il ġlieda għall kontroll tal Baħar Baltiku Fl 1397 ingħaqdet man Norveġja u l Izvezja biex tifforma l Unjoni ta Kalmar li baqgħet tippersisti sas seċessjoni ta din tal aħħar fl 1523 Ir Renju li kien fadal tad Danimarka Norveġja ġarrab serje ta gwerer fis seklu 17 li rrizultaw f ċessjonijiet territorjali ulterjuri Mewġa ta movimenti nazzjonalisti fis seklu 19 ġiet megħluba fl Ewwel Gwerra ta Schleswig tal 1848 L adozzjoni tal Kostituzzjoni tad Danimarka fil 5 ta Ġunju 1849 temmet il monarkija assoluta u introduċiet is sistema parlamentari attwali Esportatur industrijalizzat ta prodotti agrikoli fit tieni nofs tas seklu 19 id Danimarka introduċiet riformi soċjali u tas suq tax xogħol fil bidu tas seklu 20 li ffurmaw il bazi għall mudell attwali tal istat soċjali u l ekonomija mħallta avvanzata Id Danimarka baqgħet newtrali matul l Ewwel Gwerra Dinjija In newtralita Daniza ġiet miksura fit Tieni Gwerra Dinjija b invazjoni mgħaġġla Ġermaniza f April 1940 Matul l okkupazzjoni tfaċċa moviment ta rezistenza fl 1943 filwaqt li l Islanda ddikjarat l indipendenza fl 1944 Id Danimarka ġiet liberata wara t tmiem tal gwerra f Mejju 1945 Fl 1973 id Danimarka flimkien ma Greenland izda mhux il Gzejjer Faroe saret membru ta dik li llum hija l Unjoni Ewropea izda nnegozjat ċerti eskluzjonijiet bħalma huma z zamma tal munita tagħha stess il kuruna Id Danimarka hija pajjiz zviluppat b livell għoli ta għajxien u kienet l ewwel pajjiz li rrikonoxxa legalment l unjonijiet tal istess sess Huwa membru fundatur tan NATO il Kunsill Nordiku l OECD l OSKE u n Nazzjonijiet Uniti u huwa parti miz Zona Schengen Id Danimarka zzomm rabtiet politiċi kulturali u lingwistiċi mill qrib mal ġirien Skandinavi tagħha Is sistema politika Daniza tintuza fix xjenza politika bħala punt ta referenza għal governanza kwazi perfetta u t terminu nassir fid Danimarka jintuza biex jiddeskrivi kif pajjizi oħra jistgħu jtejbu l gvernijiet tagħhom Fruntieri tad Danimarka total 141 km pajjizi tal fruntiera Ġermanja 140 km Kanada 1 3 km Tagħrif ĠeneraliL isem tal innu nazzjonali tad Danimarka huwa jew inkella There is a lovely country Id Danimarka għandha wkoll l innu rjali billi ghandhom familja rjali bir Regina bhala kap bhal fil kaz tal Ingilterra L isem ta dan l innu huwa Kong Christian stod ved hojen mast jew inkella King Christian stood by the lofty mast Wieħed jista forsi jissaponi li dawn l innijiet ċelebrattivi għandhom xi rabta mill qrib ma dak li għadda minnu dan il pajjiz fil passat Il belt kapitali tad Danimarka hija Kopenħagen u l popolazzjoni totali f din il parti tal pajjiz tammonta għal 1 9 miljun persuna Il popolazzjoni totali tad Danimarka tigi mahduma billi wieħed izid l art addizzjonali li dan il pajjiz għandu l barra miċ ċentru tiegħu Il popolazzjonali totali skond stħarriġ li sar fl 2012 hija ta 5 687 591 Il lingwa uffiċjali tad Danimarka huwa d pero kif wieħed jista jissaponi meta nitkellmu rigward pajjizi kbar relattivament nsibu diversi lingwi ohra bħall Groenlandiz il Faroiz u l Ġermaniz skond kif ikun imqassam il pajjiz Id DanimarkaId Danimarka huwa pajjiz li jgawdi mis sovranita u jinsab fit tramuntana tal Ewropa Dan il pajjiz Nordiku jinsab lejn l ilbiċ tal Izvezja lejn in nofsinhar tan Norveġja u huwa mdawwar mill Ġermanja li tinsab lejn in nofsinhar tieghu Id Danimarka ghandha zewġ pajjizi b awtonomija kostitwenti fit tramuntana tal Oċean Atlantiku li huma il Gzejjer Faroe u l Groenlandja B 43 094 kilometru kwadru 16 638 69 sq mi u b popolazzjoni li tlaħħaq għal madwar il 5 6 miljun abitant id Danimarka tikkonsisti minn penizola Jutland u l arċipelagu Daniz ta erba mija u sebat igzejjer Dawn huma kkaratterizzati minn art ċatta fertili u minn kosti ramlija b elevazzjoni ċkejkna li jħaddnu klima moderata L ilsien nazzjonali id Daniz għandu konnessjoni diretta mal u man Ir renju tad Danimarka huwa taht il Regina Margrethe II magħrufa wkoll bħala r Reġina regnanti Huwa pajjiz immexxi b Mat tmiem tal monarkija assoluta introdotta fl 1660 il kostituzzjoni tad Danimarka giet iffirmata fil 5 ta Gunju tal 1849 pero din l istess kostituzzjoni kellha tgħaddi minn diversi modifiki sabiex tkun tista taqdi l poplu Daniz bl aħjar mod possibbli Infatti l kostituzzjoni tad Danimarka nkitbet għal erba darbiet bl aħħar revizjoni fl 1953 Il Parlament jinsab fil kapitali ta Kopenħagen u dan jikkonsisti fi tlett potenzi partikolari dik Gudizzjarja Ezekuttiva u Leġislattiva Id Danimarka tezerċita influwenza eġemonika fuq l isfera Daniza fejn jigu mnaqqsa l poteri politiċi sabiex ikunu jistgħu jiġu ttrattati l interessi interni tal Gzejjer Faroe u tal Groenlandja Fl 1973 id Danimarka ssieħbet fi ħdan l Unjoni Ewropea fejn kellha erba okkazzjonijiet li setgħet tastjeni bis sħiħ kontra d direttivi ġudizzjarji tal Unjoni Ewropea Dan huwa spjegat b ċertu dettall fil ftehim ta Edinbera tal 1992 Il gzejjer Faroe kif ukoll il Groenlandja baqġħat barra mill Unjoni Meqjusa bħala dar il Vikingi id Danimarka emarġinat bħala renju magħqud fit tmien seklu bħala nazzjon profiċjenti tat tbaħħir sabiex tkun iċ centru tat taqbida reċiproka għall kontroll tal baħar Baltiku L istabbiliment tal Unjoni Kalmarja taħt il kmand Daniz fl 1397 intemm mas seċessjoni Zvediza fl 1523 Sena wara id Danimarka ssieħbet fl Unjoni Ewropea man Norveġja pero dan il ftehim ġie xolt fl 1814 Bosta ċessjonijiet tat territorju Daniz li kienu bdew fis seklu sbatax ikkawzaw qawma ta diversi movimenti nazzjonalisti li kisbu l momentum fit tletinijiet tas seklu dsatax Dawn il movimenti spiċċaw hekk kif intemmet it tieni gwerra tal 1864 ġewwa Schleswig fejn ġew mitluba prospetti ġodda mill Ewropa li rrizulta f aġġustament u ko operazzjoni Id Danimarka baqgħet newtrali matul l ewwel gwerra dinjija u l invazjoni Ġermaniza f April tal 1940 rat kuflitt militari qasir filwaqt li l moviment ta rezistenza Daniza kien attiv sa mill 1943 sakemm ċedew il Ġermanizi f Mejju tal 1945 Il perjodu ta wara l gwerra rnexxielu jiġġenera zieda sostazjali ta ġid u ġab l integrazzjoni Ewropea aktar fil viċin bħala parti mill missjoni ta paċi tan nazzjonijiet uniti fil Balkani fis sena 1990 Id Danimarka abbandunat in newtralita tagħha meta pparteċipat f għaqdiet militari fil Lvant Nofsani mal wasla tal millenju Id Danimarka introduċiet riformi soċjali kif ukoll riformi li huma relatati max xogħol tas suq fid diċenji bikrija tas seklu għoxrin Dan ikkrea s sisien għall istat prezenti b ekonomija mħallta u ferm zviluppata għas suq Daniz Huwa magħruf li l kron Daniz intrabat mal munita Ewro sa mill 1 ta Jannar tal 1999 Id Danimarka għandha rabtiet intrinsiċi mal ġirien tagħha konnessjonijiet kulturali ekonomiċi u storiċi Dan il fattur ta imminenza u ħbiberija irrizulta fil kostruzzjoni tal pont ta Oresud u l konnessjoni ppjanata ma Fehmam Il mobilita soċjali għolja prezenti f dan il pajjiz tista titqies bħala l aħjar waħda fid dinja l aspetti pozittivi ta dan il pajjiz isegwu meta wieħed jagħti daqqa t għajn lejn il livell għoli ta ugwaljanza fil pagi mogħtija kif ukoll billi tittieħed fil kunsiderazzjoni r rati għoljin ta dħul per kapita Fl 2013 id Danimarka ġiet elenkata fil ħmistax il post fuq l indiċi tal izvilupp Uman u fid disa post fir rigward tal inugwaljanza aġġustata HDI Id Danimarka tikklassifika b mod pozittiv għall ahhar fl indiċi tal perċezzjoni fuq il korruzzjoni fl indiċi ta prosperita Legatum kif ukoll bħala demokrazija sħiħa fl indiċi 14 15 u 16 li jitkellmu rigward id demokrazija Id Danimarka hija fost il membri fundaturi tan Nato il kunsill Nordiku OECD OSCE u tan nazzjonijiet uniti Dawn huma tliet siti ta wirt Daniz li huma misjuba miktubin fil lista tal Unesco World heritage fl Ewropa tat tramuntana EtimoloġijaId definizzjoni tal kelma Etimoloġija tista tiġi deskritta bħala l istudju tal oriġini preċiza tal kliem Semantiku tifsir prezenti f lingwa L etimoloġija tal kelma Danimarka ir relazzjoni bejn id Danizi u d Danimarka u l unita tad Danimarka bħala renju wieħed huwa suġġett li jattira d dibattitu mill ewwel Dan huwa ċċentralizzat primarjament fuq il prefiss Dan u jekk dak qiegħedx jirriferi għad Dani jonkella qiegħedx jirreferi għal xi personaġġ storiku li kien jismu Dan u d definizzjoni ezatta li tagħlaq il kelma b mark Din il kwistjoni tikkumplika iktar ruħha meta wieħed jikkunsidra n numru ta referenzi li saru għall bosta nies magħrufin bħala d Dani fl Iskandinavja jew inkella f postijiet oħra li madwar l Ewropa Din l informazzjoni essenzjali nistgħu nsibuha fid diversi kontijiet miktuba mill Griegi u mir Rumani bħal Ptolemi Jordanes u Gregorju ta Tours kif ukoll fil letteratura medjevali bħal Adam ta Bremen Beowulf Widsith u l poetiku Edda Bosta kotba juru kif l ewwel parti tal kelma hija fil fatt derivazzjoni ta isem il poplu Daniz minn kelma li għandha sinjifikat partikolari ta art ċatta assoċjata mal Ġermaniz Tenne Art id Dris Bl Ingliz den Għar u bl ilsien Sanskritt dhanuṣ धन स dezert Huwa maħsub li l aħħar parti tal kelma marka hija referenza għal masġar jew inkella jista jkun li qieghda tirreferi għad Danimarka bħala l art fruntiera li hija t triq waħdiena li min jittraversaha jirnexxilu jsib ruħu fid destinazzjoni tiegħu Allura hawnhekk nisgħu ngħidu li jista jkun li hawn l implikazzjoni tad diversi foresti li servew bħala fruntiera naturali matul l istorja tad Danimarka L ewwel uzu rreġistrat tal kelma Danimarka ġewwa d Danimarka stess huwa misjub fuq iz zewġ ġebliet ta Jelling Huwa maħsub li dawn iz zewġ ġebliet tar ruwn kienu mibnija mill anzjan Gorm c 955 u minn Harald Bluetooth c 965 Il ġebla l kbira mit tnejn li jifformaw dan il mafkar hija popolarment magħrufa bħala ċ ċertifikat tal magħmudija tad Danimarka dabsattest minkejja l fatt li t tnejn li huma juzaw il kelma Danimarka f forma akkwizittiva ᛏᛅᚾᛘᛅᚢᚱᚴ tanmaurk danmɒrk fuq il ġebla l kbira u ġenittiva tanmarkar ippronunzjata danmarkaɽ fuq il ġebla z zgħira L abitanti tad Danimarka huma magħrufin bħala t tani danɪ jonkella Danizi fl akkwizittiv Il ġebla ta Jelling Esebizzjoni tal Vikingi ġewwa l muzew nazzjonali tad DanimarkaStorja Il Vikingi u l Medju EvuId Danizi kienu magħrufa bħala l Vikingi mit 8 seklu sal 10 seklu Flimkien man Norveġizi u l Izvedizi id Danizi rnexxielhom jahkmu jinvadu u jinnegozjaw f kull parti tal Ewropa L esploraturi Vikingi kienu skoperti b mod aċċidentali ġewwa l Izlanda fid disa seklu li kienu fi triqthom lejn il gzejjer tal Foroe sakemm eventwalment irnexxielhom jiskopru l Vinlandja Il pajjiz tal Inbid Illum dan il pajjiz huwa magħruf bħala Newfoundland ġewwa l Kanada Il vikingi Danizi kienu jaħdmu b mod attiv għall aħħar speċjalment fil gzejjer Brittaniċi u fl Ewropa tal Punent Huma rnexxielhom jikkonolizzaw u joqogħodu f ċerti partijiet tal Ingilterra magħrufa bħala d Danalaw taħt ir re Sweyn Forkbeard fl 1013 l Irlanda u Franza kienu z zewġ postijiet fejn waqqfu n Normandija Soldi Anglo Sassoni ta dan il perjodu instabu iktar fid Danimarka milli fl Ingilterra sinjal ċar li jindika minn fejn kienet ġejja din l influwenza barranija Skont kif hemm miktub fuq il ġebel ta Jelling id Danizi kienu uniti u kienu ikkristjanizzati Huwa maħsub li d Danimarka kienet qalbet għall kristjanezmu minħabba xi raġunijiet politiċi sabiex ma jiġux invaduti mill qawwa Nisranija li kienet qiegħda tikber kostantament fl Ewropa il Ġermanja li kienet ikkunsidrata bħala zona importanti għall kummerċ Ħarald kien bena sitt fortizzi madwar id Danimarka magħrufin bħala t Trelleborg u kien ikkostruwixxa oħra jisimha Danevirke Fil bidu tas seklu ħdax Canute il kbir kien ħareġ vittorjuz u unixxa lid Danimarka lill Ingilterra u lin Norveġja għal kwazi tletin sena Matul il Medju evu għoli u tard id Danimarka kienet tinkludi t territorju tal Iskanelandja Skane Halland u Blekinge Rejiet Danizi kienu jiggvernaw l Estonja Daniza kif ukoll id Duċis ta Schleswig u Holstein Illum il ġurnata dawn iz zewġt istati jiffurmaw parti mit Tramuntana tal Ġermanja Fl 1397 id Danimarka kienet daħlet f unjoni personali flimkien man Norveġja u mal Izvezja uniti taħt ir reġina Margaret l ewwel It tliet pajjizi kellhom jiġu ttattati ugwalment fl unjoni Pero anki fil bidu Margaret ma dehritx daqshekk idealistika u bdiet tittratta lid Danimarka bħala l ogħla membru tal unjoni Għalhekk ħafna mill 125 sena li jmiss ta storja Skandiniva ddur ma din l unjoni u tibda bit tluq tal Izvezja li mbagħad jiġu maħkuma ripetutament Din il kwistjoni ssolviet għall skopijiet prattiċi fis 17 ta Ġunju tal 1523 hekk kif ir re Gustav Vasa ħaħkem il belt ta Stokkolma Il mappa tad Danimarka bil bandiera inkorporataĠeografijaMinsuba fit tramuntana tal Ewropa id Danimarka tikkonsisti mill penizola ta Jutland u minn 443 gzejjer nominati 1 419 il gzira il fuq minn 100 m b kollox Minn dawn il gzejjer tnejn u sebgħin 72 minnhom biss huma abitati bl aktar tnejn ikunu z Zilandja u Funen Il gzira ta Bornholm tinsab lejn il Lvant mill kumplament tan nazzjon prinċipali fil baħar Baltiku Ħafna mill gzejjer maġġuri huma konnessi permezz ta diversi pontijiet ngħidu aħna l pont ta Oresund li jgħaqqad iz Zilandja mal Izvezja il pont taċ ċintorin grandjuz li jgħaqqad il Funen maz Zilandja u fl aħħar u mhux l inqas hemm l pont taċ ċintorin iċ ċkejken li jgħaqqad lill vapuri jew l ajruplani z zgħar ta Funen mal gzejjer iz zgħar sabiex ikun hemm ċerta komunikazzjoni bejn l istati z zgħar ta dan il pajjiz Nordiku L ikbar ibliet b popolazzjonijiet li jammontaw għal iktar minn 100 000 ruħ huma Kopenħagen il kapitali taz Zilandja Aarhus u Aalborg f Jutland u Odense li tinsab fi Funen Id Danimarka tokkupa l ispazju ta madwar 43 094 kilometru kwadru Id daqs tal art Daniza ma jistax jiġi ddeterminat bi preċizjoni dan għaliex l oċean qiegħed kostantament jiekol u jzid materjal organiku lill kosta u minħabba li l bniedem ddeċieda li jwettaq xi proġetti ta reklamazzjoni sabiex jikkumbatti l eruzjoni kontinwa li l pajjiz jaffaċja ma kull għodwa Id Danimarka taqsam il fruntiera tagħha ta 68 kilometru mal Ġermanja li tinsab lejn in nofsinhar jonkella hija mdawwra minn 7 314 kilometru ta xatt marea inkluz il bajjiet zgħar u l ispazji miftuħa L ebda lokazzjoni fid Danimarka m hija l bogħod iktar minn 52 kilometru Il marea hija bejn 1 2 metri f wisa 3 28 u 6 56 piedi u ddawwar il kosta tal Ilbiċ ta Jutland Il kurrent tal mewġ jimxi l barra u l ġewwa fuq medda ta 10 kilometri L iktar punt li jinsab fit tramuntana tad Danimarka huwa Skagen il bajja tat tramuntana li ġġib l isem ta Skaw fil latitudni Nordika ta 57 45 7 L estrem l ieħor jirrapprezenta l iktar punt li jinsab fin nofisnhar tal pajjiz magħruf bħala l punt ta Gedser Il ponta tan nofsinhar ta Falster fil latitudni Nordika ta 54 33 35 L iktar punt tad Danimarka li jinsab lejn il Punent huwa Blavandshuk li qiegħed 8 4 22 fuq il lonġitudni tal Lvant u biex nagħlqu l kalkoli jonqosna nsemmu l iktar punt estrem li jinsab lejn il Lvant tal pajjiz proprju Osterskaer li qiegħed 15 11 55 fuq il lonġitudni l iktar estrema tal Lvant Dan huwa l arċipelagu ta Ertholmene 18 il kilometru lejn il Grigal ta Bornholm Id distanza mil Lvant għall Punent hija ta 452 kilometru u d distanza mit Tramuntana san Nofsinhar hija ta 368 kilometru Il pajjiz huwa ċatt bi ftit elevazzjoni b għoli medju l fuq mil livell tal baħar ikun dak ta 31 metru L ogħla punt naturali huwa Mollehoj li jinsab fil 170 86 metru Iz zona tal ilma li hija mdawwra mill art hija ta 700 kilometru kwadru Fitogeografikalment ir renju tad Danimarka li jinkludi fih lill Grinlandja u l gzejjer tal Faroe jappartjenti lir renju Boreali u hija maqsuma bejn l Artiku l Atlantiku Ewropew u l provinċji ċentrali Ewropej tar reġjun Ċikomboreali Skont il fond ta madwar id dinja għan natura it territorju tad Danimarka jista jinqasam f zewġ ekoreġjuni li huma il foresti mħallta tal Atlantiku u l foresti mħallta tal Baltiku Il Gzejjer Faroe huma koperti minn tapiti sħaħ ta mergħat Boreali art ħadra fejn jikber il ħaxix salvaġġ Filwaqt li l Grinlandja tospita l ekoreġjuni tal Kalaallit Nunaat tundra Artika għolja u l Kalaallit Nunaat li hija tundra Artika baxxa Id Danimarka għandha erja ta madwar 43 000 km2 Huwa magħmul mill penizola Jutland Jylland u madwar 407 gzira li minnhom 79 huma abitati 2009 L arċipelagu Faroe fl Atlantiku tat Tramuntana u l akbar gzira fid dinja Greenland huma wkoll parti integrali tar renju Daniz Il popolazzjoni totali tad Danimarka tammonta għal madwar kwazi 5 944 145 abitant Fl 10 seklu id Danimarka kienet magħquda f saltna waħda Minn dakinhar ilu pajjiz indipendenti u għalhekk huwa wieħed mill eqdem stati fl Ewropa Ir reġim politiku tad Danimarka huwa d demokrazija parlamentari b monarka bħala kap ta stat Is sistema tal produzzjoni hija kapitalista ekonomija liberali u l kumpaniji u l produzzjoni huma proprjeta privata L Istat u awtoritajiet pubbliċi oħra jezerċitaw madankollu rwol regolatorju konsiderevoli u jipprovdu għadd kbir ta servizzi liċ ċittadini Amministrattivament id Danimarka hija maqsuma f 5 reġjuni u 98 muniċipalita Id Danimarka hija pajjiz industrijalizzat Il livell tal għajxien huwa wieħed mill ogħla fid dinja u d differenza bejn is sinjuri u l foqra hija izgħar milli f ħafna mill pajjizi li tradizzjonalment jitqabbel magħhom Id Danimarka hija membru tal Unjoni Ewropea Mil lat ekonomiku u politiku il prossimita tal Ġermanja dejjem orjentat lill pajjiz lejn in nofsinhar għalkemm il kooperazzjoni mill qrib mal Izvezja in Norveġja il Finlandja u l Izlanda pajjizi li magħhom id Danimarka ħolqot unjoni tal passaporti tgħaqqadha wkoll il pajjizi Nordiċi KulturaId Danimarka bħall ġirien Skandinavi tagħha kienet waħda mill iktar kulturi avvanzati soċjalment fid dinja u dan jista jiġi approvat meta wieħed jikkonsla l istorja ta dan il pajjiz Fl 1969 id Danimarka kienet minn tal ewwel li mxiet il quddiem lejn il legalizzazzjoni tal pornografija Wieħed jista forsi joqgħod jaħseb jekk dan il pass meħud huwiex tassew neċessarju biex il pajjiz jimxi t triq tal futur Fl 2012 id Danimarka mmodifikat ll liġijiet tas sħubija rreġistrata tagħha l ewwel pajjiz li għamel dan il pass fl 1989 maz zwieġ tas sess newtrali Modesta u Puntwalita imma fuq kollox l ugwalita huma aspetti importanti tal mod tal ħajja Danizi L iskoperti astronomiċi ta Tycho Brahe 1546 1601 u ta Ludwig A Colding 1815 1888 li traskuraw l artikulazzjoni tal prinċipju tal konservazzjoni tal enerġija u l kontribuzzjonijiet brillanti ta fizika atomika ta Niels Bohr 1885 1962 jindikaw biċ ċar il medda ta kisba Xjentikfika Daniza Il Ħrejjef ta Ħans Christian Anderson 1805 1875 il komponimenti filosofiċi ta Soren Kierkegaard 1813 1855 l istejjer qosra ta Karen Blixen penname Isak Dinesen 1885 1962 id dramm ta Ludvig Holberg 1684 1754 u l poezija aforistika densa ta Piet Hein 1905 1996 attribwew rikonoxximent internazzjonali bħalma kisbu s simfoniji ta Carl Nielsen 1865 1931 Għan nofs tas sena 1990 il films Danizi rnexxielhom jiġbdu l attenzjoni internazzjonali speċjalment dawk li huma assoċjati ma Dogme 95 bħal dawk ta Lars Von TrierIl KlimaId Danimarka għandha klima moderata ikkaretterizzata minn xtiewi moderati b temperatura medja ta 0 0 C 32 0 F bejn ix xhur kesħin ta Jannar u Frar L istaġun tas sajf f dan il pajjiz nordiku huwa wieħed pjuttost biered bit temperatura medja tkun 15 7 C 60 3 F fix xahar ta Awwissu Bejn wieħed u iehor id Danimarka għandha 121 ġurnata ta preċipitazzjoni xita fis sena fejn tirċievi medja ta 712 il millilitru ta ilma fis sena L istaġun tal Ħarifa huwa l iktar wieħed imxarrab mill erba staġuni li jirregolaw l atmosfera ta dan il pajjiz filwaqt li r rebbiegħa tista titqies bħala l iktar xahar niexef minħabba n nuqqas ta xita Minħabba l lokazzjoni nordika tad Danimarka wieħed jista jippretendi li jara varjazzjoniet maġġuri fl istaġun matul il jum Il jiem matul l istaġun tax xitwa huma qosra billi zerniq ix xemx iseħħ għal xit 8 45 ta filgħodu u nzul ix xemx għandu jseħħ fit 3 45 ta filgħaxija ħin standard kif ukoll ġranet twal fis sajf fejn zerniq ix xemx iseħħ filgħodu kmieni fl 4 30 u nzul ix xemx fl għaxra ta filgħaxija l iffrankar tal hin waqt il ġurnata Ikel tipiku DanizIl KċinaIl kċina tad Danimarka bħal dik ta pajjizi nordiċi oħra u dik tal Ġermanja tat tramuntana tikkonsisti prinċipalment minn laħam u ħut Din hija indikazzjoni ċara tal passat agrikolu li għadda minnu l pajjiz il Ġografija tiegħu kif ukoll iz zmien twil ta klima kiesħa fix xitwa li taħkem lil din l art ċatta B 145 9 kilogrammi ta laħam ikkonsmat kull persuna fl 2002 id Danimarka hija meqjusa bħala l iktar pajjiz fejn jiġi mittiekel laħam minn persuna waħda fid dinja Il ħobz miftuh magħruf bħala smorrebrod li fil forma bazika tagħhom huma is soltu nol tal pranzu Il ħobz miftuh jista jiġi kkunsidrat bħala speċjalita nazzjonali meta huwa ppreparat u mzejjen b varjeta vasta ta ingredjenti fini Tradizzjonalment l ikel sħun ikun jikkonsisti minn laħmijiet mitħuna ngħidu aħna l frikadeller il blalen tal laħam meat balls jonkella minn iktar dixxijiet sostanzjali ta laħam u ħut ngħidu aħna bħal flaeskesteg tip ta majjal mixwi jew il kogt torsk Merluzz biz zalza tal mustarda u ttrimjata Id Danimarka hija rinomata wkoll għall birer tagħha li huma l Carlsberg u t Tuborg Il kokijiet Danizi ispirati minn prattiċi kontinentali fis snin riċenti rnexxielhom jizviluppaw serje innovattiva ta dixxijiet Gourmet li huma bbazati fuq kwalita għolja ta prodotti lokali Bħala rizultat issa Kopenħagen u l provinċji għandhom numru kosiderevoli ta ristoranti mill aqwa Ristoranti li ħafna minnhom irnexxielhom jattribwixxu l premju prestiġjuz tal istillel ta Michelin SportsL isports huma popolari fid Danimarka u ċ ċittadini tagħha jipparteċipaw u jaraw varjeta wiesgħa ta sports L isport nazzjonali huwa l futbol b aktar minn 320 000 plejer f aktar minn 1600 klabb 230 Id Danimarka kkwalifikat sitt darbiet konsekuttivament għall Kampjonati Ewropej bejn l 1984 u l 2004 u ġiet inkurunata Champions Ewropej fl 1992 Kisbiet sinjifikanti oħra jinkludu r rebħ tat Tazza tal Konfederazzjonijiet fl 1995 u l ilħuq tal kwartifinali fit Tazza tad Dinja tal 1998 Il plejers tal futbol Daniz notevoli jinkludu Allan Simonsen imsemmi l aqwa plejer fl Ewropa fl 1977 Peter Schmeichel nominat l Aqwa gowlkiper tad Dinja fl 1992 u l 1993 u Michael Laudrup nominat l aqwa plejer Daniz ta kull zmien mill Assoċjazzjoni Daniza tal Futbol Hemm ħafna attenzjoni fuq il handball ukoll It tim nazzjonali tan nisa ċċelebra suċċessi kbar matul id disgħinijiet Min naħa tal irġiel id Danimarka rebħet tmien midalji zewġ deheb fl 2008 u l 2012 tliet fidda fl 2011 fl 2011 u fl 2014 u tliet bronz fl 2002 fl 2004 u fl 2006 l iktar li ntrebħu minn kwalunkwe tim fl istorja tal Kampjonat Ewropew tal Handball Fl 2019 it tim nazzjonali tal handball tal irġiel Daniz rebaħ l ewwel titlu tal Kampjonat Dinji tagħhom fil kampjonat li kien ospitat bejn il Ġermanja u d Danimarka Ċitazzjoni meħtieġa Fi snin reċenti id Danimarka għamlet marka bħala nazzjon qawwi taċ ċiklizmu b Micel Rasmussen jilħaq l istatus tar Re tal Muntanji fit Tour de France fl 2005 u fl 2006 Sport popolari ieħor jinkludi l golf li huwa l aktar popolari fost dawk fid demografija anzjana tennis li fih id Danimarka tirnexxi fuq livell professjonali baskitbol Id Danimarka ssieħbu fl organu ta tmexxija internazzjonali FIBA fl 1951 234 ir rugby id Danish Rugby Union tmur lura għall 1950 hockey li spiss jikkompetu fl ogħla divizjoni fil Kampjonati tad Dinja tal Irġiel Qdif Id Danimarka jispeċjalizzaw fil qdif ħafif u huma partikolarment magħrufa għall erba ħfief coxless tagħhom wara li rebħu sitt midalji tal Kampjonat Dinji tad deheb u zewġ fidda u tliet midalji Olimpiċi tad deheb u zewġ bronz u diversi sports ta ġewwa speċjalment badminton tennis tal mejda u ġinnastika f kull wieħed minnhom id Danimarka jkollha Kampjonati Dinjija u medalji Olimpiċi Bajjiet u ċentri turistiċi numeruzi tad Danimarka huma postijiet popolari għas sajd il kenura il kayak u ħafna sport ieħor b rabta mat tema tal ilma Is sistema politikaId Danimarka hija Hija għandha sistema parlamentari rapprezentattiva b kap tal gvern il prim ministru u kap tal istat il monarka li uffiċjalment izomm is setgħa ezekuttiva għalkemm id dmirijiet tiegħu huma strettament rapprezentattivi u ċerimonjali Ir renju għandu wkoll 2 pajjizi kostitwenti awtonomi fl li ebda wieħed minnhom mhu membru tal UE il u Greenland Il kummerċ u l ekonomijaL aktar setturi importanti tal ekonomija tad Danimarka fl 2018 kienu l amministrazzjoni pubblika id difiza l edukazzjoni is saħħa tal bniedem u l attivitajiet ta xogħol soċjali 21 6 il kummerċ bl ingrossa u bl imnut it trasport l akkomodazzjoni u servizzi tal ikel 20 0 u l industrija 18 0 Il kummerċ fi ħdan l UE jammonta għal 61 tal esportazzjonijiet tad Danimarka il Ġermanja 16 u l 11 filwaqt li barra mill UE 8 jmorru fl u 6 fin Norveġja F termini ta importazzjonijiet 70 jiġu minn Stati Membri tal UE il Ġermanja 22 l 12 u n Netherlands 8 filwaqt li barra mill UE 7 jiġu miċ Ċina u 6 min Norveġja Id Danimarka fl UEHemm 12 il membru fil Parlament Ewropew mid Danimarka Fil Kunsill tal UE il ministri nazzjonali jiltaqgħu b mod regolari biex jadottaw il liġijiet tal UE u jikkoordinaw il politiki Il laqgħat tal Kunsill jattendu għalihom regolarment rapprezentanti tal gvern Daniz skont il qasam tal politika li jkun qed jiġi indirizzat Il Kunsill tal UE m għandux persuna waħda permanenti bħala president bħal perezempju il Kummissjoni jew il Parlament Minflok ix xogħol jitmexxa mill pajjiz li jkollu l Presidenza tal Kunsill li jinbidel kull sitt xhur Matul dawn is 6 xhur il ministri mill gvern ta dak il pajjiz jippresiedu u jgħinu jiddeterminaw l aġenda tal laqgħat tal Kunsill f kull qasam ta politika u jiffaċilitaw id djalogu ma istituzzjonijiet oħra tal UE Dati tal presidenzi Danizi Lul Diċ 1973 Jan Ġun 1978 Lul Diċ 1982 Lul Diċ 1987 Jan Ġun 1993 Lul Diċ 2002 Jan Ġun 2012 Il Kummissarju nominat mid Danimarka għall Kummissjoni Ewropea hija il Viċi President Ezekuttiv għal għal Ewropa Lesta għall Era Diġitali Il Kummissjoni hija rrapprezentata f kull pajjiz tal UE minn uffiċċju lokali imsejjaħ rapprezentanza Id Danimarka għandha 9 rapprezentanti fil Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew Dan il korp konsultattiv li jirrapprezenta lil dawk li jħaddmu il ħaddiema u gruppi oħra ta interess huwa kkonsultat dwar il liġijiet proposti biex ikun hemm idea aħjar tal bidliet possibbli tas sitwazzjonijiet soċjali u tax xogħol fil pajjizi membri Id Danimarka għandha 9 rapprezentanti fil Kumitat Ewropew tar Reġjuni l assemblea tal UE tar rapprezentanti reġjonali u lokali Dan il korp konsultattiv jiġi kkonsultat dwar il liġijiet proposti biex jizgura li dawn il liġijiet iqisu l perspettiva minn kull reġjun tal UE Id Danimarka tikkomunika wkoll mal istituzzjonijiet tal UE permezz tar rapprezentanza permanenti tagħha fi Brussell Bħala l ambaxxata għall UE tad Danimarka il kompitu ewlieni tagħha hu li tizgura li l interessi u l politiki tal pajjiz huma segwiti b mod effettiv kemm jista jkun fl UE L ammont li jħallas kull pajjiz tal UE fil baġit tal UE huwa kkalkulat b mod ġust skont il mezzi Aktar ma tkun kbira l ekonomija tal pajjiz aktar iħallas u viċi versa L għan tal baġit tal UE mhuwiex li jipprova jqassam mill ġdid il ġid izda pjuttost jiffoka fuq il ħtiġijiet tal Ewropej b mod ġenerali 2018 ċifri għad Danimarka Nefqa totali tal UE fid Danimarka 1 411 il biljun ekwivalenti għal 0 46 tal ekonomija Daniza Kontribuzzjoni totali għall baġit tal UE 2 541 biljun ekwivalenti għal 0 83 tal ekonomija Daniza Il flus imħallsa fil baġit tal UE mid Danimarka jgħinu biex jiġu ffinanzjati programmi u proġetti fil pajjizi kollha tal UE bħall bini ta toroq is sussidjar ta riċerkaturi u l ħarsien tal ambjent Organizzazzjoni territorjali tad DanimarkaL organizzazzjoni territorjali tad Danimarka hija maqsuma amministrattivament f ħames reġjuni u dawn huma maqsuma fi 98 muniċipalita Dan ilu fis seħħ mill 1 ta Jannar 2007 wara li tneħħa d divizjoni storika tat territorju fi 13 il distrett Ġeografikament il pajjiz huwa maqsum f ħames partijiet Jutland Peninsula 29 777 km2 Zealand Island 7 031 km Funen Island 3 485 km Lolland Falster Islands 1 975 km u Bornholm Island 588 km Organizzazzjoni bejn l 1970 u l 2006 Mill 1970 sal 31 ta Diċembru 2006 id Danimarka kienet maqsuma fi 13 il distrett amter u 271 muniċipalita kommuner Fil kaz taz zona metropolitana ta Kopenħagen din kienet amministrata mid distrett omonimu bl eċċezzjoni ta zewġ muniċipalitajiet awtonomi waħda bl istess isem u Frederiksberg Sadanittant il gzira ta Bornholm kienet maqsuma f ħames muniċipalitajiet li kienu jiffurmaw kontea sakemm ingħaqdu f muniċipalita reġjonali waħda fl 1 ta Jannar 2003 Din il muniċipalita reġjonali kellha l istess karatteristiċi bħall muniċipalitajiet awtonomi tal kapitali Fl 2004 il gvern ippropona li s sistema amministrattiva tiġi riformata għal dik attwali ħames reġjuni kbar sabiex tiġi mmaniġġjata s sistema tas saħħa Il proposta kienet tinkludi wkoll it tnaqqis tal muniċipalitajiet għal madwar 100 b minimu ta 20 000 abitant għal kull wieħed għalkemm ġew stabbiliti xi eċċezzjonijiet Il parlament tad Danimarka fl aħħar approva l proposta fl 24 ta Frar 2005 Referenzi a b ċ d Denmark bl Ingliz Fond Monetarju Internazzjonali Miġbur 2013 04 01 Human Development Report 2013 PDF bl Ingliz Nazzjonijiet Uniti 2013 Miġbur 2013 03 14 a b ċ d e f ġ g għ h ħ i ie j k l m Danimarka