Persja

L-Iran ( ɪˈrɑːn jew il-Persja, uffiċjalment ir-Repubblika Iżlamika tal-Iran, hu pajjiż fl-. Il-pajjiż huwa mdawwar fit-Tramuntana mill-Armenja, Ażerbajġan u t-Turkmenistan. L-Iran huwa stat tal-, li huwa baħar intern, il-Każakistan u r-Russja huma wkoll ġirien diretti tal-Iran lejn it-Tramuntana. L-Iran hija mdawwra mill-Afganistan u l-Pakistan fil-Lvant, fin-Nofsinhar mill- u l-, l-Iraq mill-Punent u t-Turkija mill-Majjistral.

Repubblika Iżlamika tal-Iran جمهوری اسلامی ایران Jomhuri-ye Eslāmi-ye Irān
Mottu: استقلال. آزادی. جمهوری اسلامی "Indipendenza, Libertà, Repubblika Islamika"
Innu nazzjonali: جمهوری اسلامی ایران
Belt kapitali		35°41′N 51°25′E / 35.683°N 51.417°E / 35.683; 51.417
Lingwi uffiċjali		Persjan
Gvern
-
-
-
Unifikazzjoni
-		625 QK
-		550 QK
-		224
-		1501
-		1 ta' April 1979
-		24 ta' Ottubru 1979
Erja
-	Total	1,648,195 km^2 (18) 636,372 mil kwadru
-	Ilma ()	0.7
Popolazzjoni
-	stima tal-2024	85,961,000 (17)
-	Densità	52/km^2 (132) 134.7/mili kwadri
()		stima tal-2012
-	Total	$1006.540 biljun
-		$13,072
(nominali)		stima tal-2012
-	Total	$496.243 biljun
-		$6,445
(2012)		0.629 (medju) ()
		(﷼) ()
Żona tal-ħin		(+3:30)
Kodiċi telefoniku		+98
		·

L-ogħla punt ta' temperatura fl-Asja kien irreġistrat fid-deżert ta' Lut fejn it-temperatura ta' 54 grad Celsius ġiet irreġistrata darbtejn u huwa t-tielet post bl-ogħla temperatura rreġistrata fid-dinja..

Fruntieri

• Fruntieri ta' l-art
• Fruntiera bejn Iran u Afganistan (921 km)
• Fruntiera bejn Iran u Armenja (44 km)
• Fruntiera bejn Iran u Ażerbajġan (689 km)
• Fruntiera bejn Iran u Iraq (1,599 km)
• Fruntiera bejn Iran u Pakistan (909 km)
• Fruntiera Iran-Turkija (534 km)
• Fruntiera bejn Iran u Turkmenistan (1,148 km)

Protesti

Protesti 2022–2023

L-inkwiet ċivili u l-protesti kontra l-gvern tar-Repubblika Iżlamika tal-Iran assoċjati mal-mewt fil-kustodja tal-pulizija ta’ Mahsa Amini (Persjan: مهسا امینی) bdew fis-16 ta’ Settembru, 2022 u komplew sal-aħħar tal-2023. Il-protesti ġew deskritti bħala l-akbar sfida biex il-gvern Iranjan.

Fit-13 ta' Settembru 2022, Guide Patrol żammet lil Mahsa Amini talli allegatament kisret il-liġi obbligatorja tal-hijab tal-Iran billi tilbesha "b'mod mhux xieraq" waqt li kienet iżżur Tehran minn Saqqez. Skont xhieda fl-għajnejn, l-uffiċjali tal-Għassa tal-Gwida sawtuha brutalment (l-awtoritajiet Iranjani ċaħdu dan). Sussegwentement waqgħet, iddaħħlet l-isptar u mietet tlett ijiem wara. Hekk kif il-protesti nfirxu mill-belt twelid ta' Amini ta' Saqqez għal bliet oħra fil-Kurdistan Iranjan u madwar l-Iran, il-gvern wieġeb b'qtugħ mifrux fuq l-internet, restrizzjonijiet fuq l-użu tal-midja soċjali madwar il-pajjiż, gass tad-dmugħ u tiri.

Għalkemm il-protesti ma' kinux letali bħal dawk tal-2019 (meta mietu aktar minn 1,500 persuna), kienu ta' ambitu nazzjonali, mifruxa fi klassijiet soċjali, universitajiet, toroq u skejjel. Mill-inqas 551 persuna, inklużi 68 minorenni, kienu mietu bħala riżultat tal-intervent tal-gvern fil-protesti, sal-15 ta' Settembru, 2023. Qabel Frar 2023, meta' l-biċċa l-kbira ġew maħfra, huwa stmat li 19,262 persuna kienu miżmuma f’mill-inqas 134 belt u bliet u 132 università.

Id-dimostranti nisa, inklużi bniet tal-iskola, kellhom rwol ewlieni fid-dimostrazzjonijiet. Minbarra t-talbiet għal drittijiet akbar għan-nisa, il-protesti talbu t-twaqqigħ tar-Repubblika Iżlamika, li jiddistingwuhom minn movimenti ta' protesta maġġuri preċedenti fl-Iran, li ffukaw fuq riżultati elettorali jew problemi ekonomiċi. Ir-rispons tal-gvern għall-protesti u l-użu brutali u sproporzjonat tiegħu tal-forza kontra d-dimostranti paċifiċi u t-tfal kien ikkundannat b'mod wiesa', iżda l-Kap Suprem tal-Iran l-Ayatollah Ali Khamenei ċaħad l-inkwiet bħala “irvellijiet” u parti minn “gwerra ibrida “kontra l-Iran maħluqa”. minn stati ghadu barranin u dissidenti barra.

Fis-6 ta' Marzu, 2024, in-NU akkużat lill-Iran li kkoordina reati kontra l-umanità.

• Dimostranti fuq Keshavarz Boulevard
• Dimostranti fuq Keshavarz Boulevard
• Dimostranti fl-Università Amir Kabir
• Protesti ta' solidarjetà fil-Ġermanja, 22 ta' Ottubru, 2022
• Fan Iranjan b'banner ta' protesta fit-Tazza tad-Dinja

Protesti 2021–2022

Il-protesti Iranjani tal-2021-2022 faqqgħu fil-15 ta' Lulju, 2021 biex jipprotestaw kontra n-nuqqas tal-ilma u l-kriżijiet, iżda malajr intlaqgħu bi vjolenza u brutalità tal-pulizija. F'Novembru 2021, seħħew aktar protesti minħabba nuqqas ta' ilma, iżda seħħew ukoll protesti u strajks oħra minħabba s-sitwazzjoni ekonomika li sejra għall-agħar. F'Awwissu 2021, Amnesty International innotat li l-forzi tas-sigurtà kienu użaw forza brutali biex irażżnu lid-dimostranti.

Protesti Iranjani 2019–2020

Il-protesti Iranjani tal-2019–2020, xi drabi magħrufa bħala Bloody November jew (bl-użu tal-kalendarju Iranjan) Bloody Aban (Persjan: آبان خونین), kienu sensiela ta' protesti ċivili fil-pajjiż kollu fl-Iran li seħħew fl-2019 u l-2020. Inizjalment ikkawżati minn 50 Żieda ta' -200% fil-prezzijiet tal-fjuwil, seħħet bħala parti mill-Moviment Demokratiku Iranjan usat', li wasslet għal sejħiet għat-twaqqigħ tal-gvern fl-Iran u tal-Kap Suprem Ali Khamenei. Il-protesti bdew bħala laqgħat paċifiċi wara nofsinhar tal-15 ta' Novembru, iżda nfirxu għal 21 belt fi ftit sigħat, hekk kif vidjows tal-protesta ċċirkolaw onlajn, u eventwalment saru l-aktar rewwixta vjolenti u severa kontra l-gvern mill-1979.

Biex jimblokka l-kondiviżjoni tal-informazzjoni dwar il-protesti u l-imwiet ta' mijiet ta' dimostranti fuq pjattaformi tal-midja soċjali, il-gvern għalaq l-internet madwar il-pajjiż kollu, u rriżulta fi qtugħ kważi totali tal-internet ta' madwar sitt ijiem. Fi sforz biex ifarrak il-protesti, il-gvern Iranjan (skont Amnesty International) spara u qatel lil dimostranti minn fuq is-soqfa, ħelikopters, u b'mod vojt b’mitralji. Fi sforz biex jaħbi l-iskala u l-għadd tal-kadavri tal-protesti, huwa neħħa għadd kbir ta' katavri ta' dimostranti mejta, u hedded lill-familji ta' dimostranti maqtula biex ma' jitkellmux mal-midja jew ma' jagħmlux funerali.

Fl-Iran, mietu sa 1,500 dimostrant. Ir-ripressjoni u l-protesti tal-gvern irriżultaw fil-qerda ta' 731 bank tal-gvern, inkluż il-bank ċentrali tal-Iran, disa’ ċentri reliġjużi Iżlamiċi, dimostranti li qatgħu billboards kontra l-Amerika, u posters u statwi tal-Kap Suprem Ali Khamenei, kif ukoll tal-eks mexxej Ruhollah Khomeini. Id-dimostranti attakkaw ukoll ħamsin bażi militari tal-gvern. Ir-reġim Iranjan impjega wkoll qtugħ ta' qtugħ tal-Internet nazzjonali għal ġimgħa, li jagħmilha l-itwal qtugħ totali tal-Internet f'pajjiż kbir. Kien ukoll l-ewwel blackout li iżola b’mod effettiv nazzjon kollu.

Ir-rewwixta, kif ukoll il-Moviment Demokratiku Iranjan b'mod ġenerali, kienu differenti minn protesti preċedenti fl-2009 peress li ma kienx limitat għal studenti u bliet kbar, u fil-veloċità, is-severità u l-għadd ogħla ta' mwiet tar-repressjoni tal-gvern, li b'mod ripressiv u vjolenti. għaffeġ ir-rewwixta fi tlett ijiem, għalkemm perjodikament faqqgħu protesti fix-xhur ta' wara.

• Protesti Iranjani 2019–2020
• Protesti Iranjani 2019–2020
• Protesti Iranjani 2019–2020
• Protesti Iranjani 2019–2020
• Protesti Iranjani 2019–2020
• Protesti Iranjani 2019–2020
• Protesti fi Triq Hafez ta’ Tehran, 11 ta’ Jannar 2020
• Dimostrazzjonijiet ta' Novembru 2019, Isfahan
• Protesti Iranjani 2019–2020

2016 Ċiru l-Kbir Irvell

Ir-Rivolta Ċiru l-Kbir tal-2016 kienet protesta Iranjana favur il-monarkija li saret fil-Qabar ta' Ċiru l-Kbir f’Jum Ċiru l-Kbir, li inawgurat sensiela ta' protesti b'sejħiet dejjem akbar għal bidla fir-reġim.

Il-protesta tqanqal minn sentiment dejjem jikber favur il-monarkija, korruzzjoni tal-gvern, u oppożizzjoni għall-ħakma Iżlamika, u seħħet f'Jum Ċiru l-Kbir, fil-qabar ta' Ċiru l-Kbir, bħala ċelebrazzjoni tal-glorja pre-Islamika tal-Persja. Cyrus il-Kbir Jum, li beda fil-bidu tas-snin 2000 bħala tradizzjoni ivvintata fuq l-Internet u l-websajts tal-midja soċjali, osservata minn nazzjonalisti, monarkisti u demokrati Iranjani biex jagħtu ġieħ lill-istorja pre-Islamika tal-Iran, kienet saret f'nofs is-snin 2010 fuq btala mhux uffiċjali fl-Iran, li kienet magħrufa fost l-Iranjani bħala "Cyrus the Great Day" diġà għaxar snin qabel (2006) tal-protesta, kif ukoll okkażjoni dejjem aktar popolari u espliċitament kontra l-gvern.

L-avveniment sar nhar ta' Ġimgħa, li huwa tmiem il-ġimgħa fl-Iran, li jippermetti li jinġabru aktar nies mis-soltu, u ħabtet ukoll ma' għeluq snin l-eks Prinċep Kururuna Reza Pahlavi, li baqa' figura vokali fl-oppożizzjoni għall-gvern Iranjan u simbolu ta' appoġġ għall-monarkiżmu fl-Iran. Bħala tali, ħafna partitarji monarkiċi li qabel kienu ispirati biex jattendu l-marċ, u n-nies saru jafu dwar il-marċ li jmiss fuq pjattaformi tal-Internet bħal Telegram, u rapporti indikaw li n-nies bdew jinġabru fl-inħawi ta’ Pasargadae, speċjalment madwar il-Qabar ta' Cyrus, mis-27 ta' Ottubru 2016 wara nofsinhar, li kkawża traffiku qawwi fit-toroq lejn is-sit. B'reazzjoni għan-numru kbir ta' nies niżlu fuq Pasargadae, id-daħla prinċipali għal Pasargadae ngħalqet il-lejl ta' qabel, u ma tħallewx jidħlu aktar karozzi.

Minkejja dan, fit-28 ta' Ottubru, 2016, il-qabar ta' Cyrus f'Pasargadae ġibed għexieren ta' eluf ta' nies minn madwar il-pajjiż li ċċelebraw il-ġurnata u bdew jgħajtu slogans li jfaħħru r-re Akemenid, bħal “Cyrus is our our ; pajjiż”, li ma damx ma beda jevolvi f'kanti ta' slogans nazzjonalisti li jikkritikaw il-politika Iranjana, bħal “Never sleep, Cyrus: Iran has no father”; "La Gaża u lanqas il-Libanu; ħajti għall-Iran"; "Jien Iranjan; ma nqimux lill-Għarab"; u "Il-libertà tal-ħsieb ma tistax toħroġ mill-beards." Skont xhud fl-għajnejn, aġenti tal-gvern ippruvaw jegħrqu l-kant billi jdoqqu mużika qawwija minn lawdspikers. [6] Kienu kantati slogans favur ix-Xah u kontra l-Għarbi, u n-nomadi, tribujiet u minoranzi etniċi, inklużi Kurdi u Għarab Iranjani, kienu preżenti wkoll fiċ-ċelebrazzjonijiet bil-libsa etnika tradizzjonali tagħhom. Minkejja s-slogans kontra l-Għarbi mkantaw minn xi wħud u l-perċezzjoni minn ħafna Iranjani li d-dominanza kulturali Għarbija daħlet fl-Iran permezz tal-Iżlam politiku tal-gvern, l-Għarab Iranjani, li jivvjaġġaw mill-Punent sa Khuzestan, inġabru biex jappoġġjaw il-protesta, u jkantaw slogans bl-Għarbi b'appoġġ għall-minoranzi indiġeni u l-użu tal-lingwi nattivi tagħhom, li ħafna drabi ġew repressi mill-gvern Iranjan favur il-Persjan.

In-numru kbir ta’ nies li ħarġu f’Pasargadae ġie deskritt bħala sorprendenti u dawk li kienu raw laqgħat simili qalu li qatt ma raw laqgħa daqshekk kbira. Stima mhux uffiċjali mill-2017 poġġiet in-numru ta' attendenti għal bejn 15,000 u 20,000 ruħ, li kien deskritt bħala “bla preċedent” mit-telespettaturi. In-nies tal-lokal, inklużi dawk li jgħixu fir-raħal ta' Pasargadae, kienu wkoll “stagħġbin” bin-numru kbir ta’ viżitaturi.

Hekk kif is-slogans bdew jeskalaw malajr f’dimostrazzjonijiet fuq skala kbira f’Pasargadae kontra l-gvern Iranjan, l-akbar fl-Iran mill-protesti tal-elezzjoni presidenzjali Iranjana tal-2009, aġenti tal-gvern liebsin ta' nies iddawru l-qabar ta' Cyrus hekk kif Il-folla kompliet tinġabar, hedded lin-nies u attakkat fiżikament. minnhom.

Il-gvern Iranjan kien se jirrispondi għall-perċezzjoni dejjem tikber tal-inkapaċità tiegħu li jrażżan billi jġib il-ħabs lill-organizzaturi tal-avvenimenti u lid-dimostranti, kif ukoll jipprojbixxi ċ-ċelebrazzjonijiet ta' Cyrus the Great Day fis-snin ta' wara, minkejja li d-dimostrazzjonijiet illegali komplew isiru f’Pasargadae kull sena.

Referenzi

1. ^ ^{a b ċ d} "Repubblika Iżlamika tal-Iran". Fond Monetarju Internazzjonali. Miġbur 2012-04-18.
2. ^ "Rapport tal-Iżvilupp Uman 2012". Programm ta' Żvilupp tan-Nazzjonijiet Uniti. 2012. Miġbur 2012-06-05.
3. ^ "Definition for Iran – Oxford Dictionaries Online (World English)" (bl-Ingliż). Oxford Dictionaries. Miġbur 2012-04-07.
4. ^ Mackenzie, D. N. (1998-12-15). "Ērān, Ērānšahr". iranicaonline.org. Encyclopaedia Iranica. Miġbur 2010-08-25.
5. ^ "Iran Country Profile". BBC. Miġbur 2012-08-08.
6. ^ Cesww.fas.harvard.edu (ed.). ""CESWW" – Definition of Central Eurasia". Arkivjat minn l-oriġinal fl-2010-08-05. Miġbur 2010-08-01.
7. ^ National Geographic.