Azərbaycan
Malta
ශ්රී ලංකාව
Türkmenistan
Türkiyə
Ir Repubblika Rumana Res publica Romana ˈreːs ˈpuːblika roːˈmaːna kienet forma ta gvern ta Ruma u l era taċ ċiviltà Ruma
Repubblika Rumana
Ir-Repubblika Rumana (Res publica Romana [ˈreːs ˈpuːblika roːˈmaːna]) kienet forma ta’ gvern ta’ Ruma u l-era taċ-ċiviltà Rumana klassika meta kienet immexxija permezz ta’ rappreżentanza pubblika tal-poplu Ruman. Mibda bit- twaqqigħ tar- (tradizzjonalment datat għall- 509 QK) u spiċċa fis- sena 27 QK bit- twaqqif tal- Imperu Ruman, il- kontroll taʼ Ruma kiber malajr matul dan il- perjodu—mill-inħawi immedjati tal- belt għall- eġemonija fuq id- dinja kollha tal-Mediterran.
Is-soċjetà Rumana taħt ir-Repubblika kienet primarjament taħlita kulturali ta 'soċjetajiet Latini u Etruski, kif ukoll ta' elementi kulturali Sabine, Oscan, u Griegi, li hija viżibbli b'mod speċjali fil-Panteon Ruman. L-organizzazzjoni politika tagħha żviluppat, madwar l-istess żmien bħad-demokrazija diretta fil-Greċja tal-Antika, b'maġistrati kollettivi u annwali, sorveljati minn senat. L-ogħla maġistrati kienu ż-żewġ konsli, li kellhom firxa estensiva ta’ setgħat eżekuttivi, leġiżlattivi, ġudizzjarji, militari u reliġjużi. Anke jekk numru żgħir ta’ familji b’saħħithom (imsejħin gentes) monopolizzaw il-maġistraturi ewlenin, ir-Repubblika Rumana hija ġeneralment meqjusa bħala waħda mill-ewwel eżempji ta’ demokrazija rappreżentattiva. L-istituzzjonijiet Rumani għaddew minn bidliet konsiderevoli fir-Repubblika kollha biex jadattaw għad-diffikultajiet li ffaċċjat, bħall-ħolqien ta’ promaġistrati biex imexxi l-provinċji maħkuma tagħha, jew il-kompożizzjoni tas-senat.
B’differenza mill-Pax Romana tal-Imperu Ruman, ir-Repubblika kienet fi stat ta’ gwerra kważi perpetwa matul l-eżistenza tagħha. L-ewwel għedewwa tagħha kienu l-ġirien Latini u Etruski tagħha kif ukoll il-Galli, li saħansitra qerqu l-belt fis-sena 387 QK. Ir-Repubblika madankollu wriet reżiljenza estrema u dejjem irnexxielha tegħleb it-telf tagħha, għalkemm katastrofiku. Wara l-Ixkora Gallika, Ruma rebħet il-peniżola Taljana kollha f’seklu, li biddlet ir-Repubblika f’potenza ewlenija fil-Mediterran. L-akbar rivali strateġiku tar-Repubblika kienet Kartaġni, li kontriha għamlet tliet gwerer. Il-ġeneral Puniku Annibali invada l-Italja b’mod famuż billi qasam l-Alpi u kkaġuna fuq Ruma tliet telfiet devastanti fi Trebia, Lake Trasimene u Cannae, iżda r-Repubblika għal darb’oħra rkuprat u rebħet il-gwerra grazzi għal Scipio Africanus fil-Battalja ta’ Zama fl-202 QK. B’Kartaġni megħluba, Ruma saret il-qawwa dominanti tad-dinja tal-Mediterran tal-qedem. Imbagħad bdiet sensiela twila ta’ konkwisti diffiċli, wara li għeleb b’mod notevoli lil Filippu V u Persew tal-Maċedonja, Antjoku III tal-Imperu Selewċidi, lill-Lusitanian Viriathus, lil Jugurtha Numidian, lir-re Pontiku Mitridate VI, lill-Gaul Vercingetorix u lill-Eġizzjan. ir-reġina Kleopatra.
Fid-dar, ir-Repubblika bl-istess mod esperjenzat serje twila ta 'kriżijiet soċjali u politiċi, li spiċċaw f'diversi gwerer ċivili vjolenti. Għall-ewwel, il-Kunflitt tal-Ordnijiet opponi lill-patrizji, l-elite oligarchika magħluqa, għall-plebs ferm aktar numerużi, li finalment kisbu l-ugwaljanza politika f'diversi passi matul ir-4 seklu QK. Iktar tard, il-konkwisti vasti tar-Repubblika ħarbtu s-soċjetà tagħha, hekk kif l-influss immens ta’ skjavi li ġabu arrikkiet lill-aristokrazija, iżda ħarbat lill-bdiewa u lill-ħaddiema urbani. Sabiex jindirizzaw din il-kwistjoni, diversi riformaturi soċjali, magħrufa bħala l-Populares, ippruvaw jgħaddu liġijiet agrarji, iżda l-aħwa Gracchi, Saturninus, u Clodius Pulcher ġew kollha maqtula mill-avversarji tagħhom, l-Optimates, li jżommu l-ordni aristokratiku tradizzjonali. L-iskjavitù tal-massa kkawża wkoll tliet Gwerer Servili; l-aħħar minnhom kien immexxi minn Spartacus, gladjatur tas-sengħa li ħarab l-Italja u ħalla lil Ruma bla setgħa sat-telfa tiegħu fis-sena 71 QK. F’dan il-kuntest, l-aħħar deċennji tar-Repubblika kienu kkaratterizzati mill-qawmien ta’ ġenerali kbar, li sfruttaw il-konkwisti militari tagħhom u s-sitwazzjoni fazzjonal f’Ruma biex jiksbu l-kontroll tas-sistema politika. Mariju (bejn 105 u 86 QK), imbagħad Sulla (bejn 82 u 78 QK) iddomina min-naħa tiegħu r-Repubblika; it-tnejn użaw poteri straordinarji biex ineħħi l-avversarji tagħhom.
Dawn it-tensjonijiet multipli wasslu għal sensiela ta’ gwerer ċivili; l-ewwel bejn iż-żewġ ġenerali Ġulju Ċesari u Pompey. Minkejja r-rebħa u l-ħatra tiegħu bħala dittatur għal għomru, Ċesari kien maqtul fl-44 QK. Il-werriet ta’ Ċesari Ottavjan u l-Logutenent Mark Antony għelbu lill-assassini ta’ Ċesari Brutus u Cassius fl-42 QK, iżda eventwalment infirdu wara. It-telfa finali ta’ Mark Antony flimkien mal-alleat u l-maħbuba tiegħu Kleopatra fil-Battalja ta’ Actium fis-sena 31 QK, u l-għoti tas-Senat ta’ setgħat straordinarji lil Ottavjan bħala Awgustu fis-sena 27 QK – li effettivament għamluh l-ewwel imperatur Ruman – b’hekk spiċċat ir-Repubblika.
Awtur: www.NiNa.Az
Data tal-pubblikazzjoni:
wikipedija, wiki, ktieb, kotba, librerija, artiklu, aqra, niżżel, b'xejn, download b'xejn, mp3, vidjo, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, stampa, mużika, kanzunetta, film, ktieb, logħba, logħob, mobbli, telefon, android, ios, apple, mowbajl, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, kompjuter, Informazzjoni dwar Repubblika Rumana, X'inhi Repubblika Rumana? Xi tfisser Repubblika Rumana?
Ir Repubblika Rumana Res publica Romana ˈreːs ˈpuːblika roːˈmaːna kienet forma ta gvern ta Ruma u l era taċ ċivilta Rumana klassika meta kienet immexxija permezz ta rapprezentanza pubblika tal poplu Ruman Mibda bit twaqqigħ tar tradizzjonalment datat għall 509 QK u spiċċa fis sena 27 QK bit twaqqif tal Imperu Ruman il kontroll taʼ Ruma kiber malajr matul dan il perjodu mill inħawi immedjati tal belt għall eġemonija fuq id dinja kollha tal Mediterran Provinċji Rumani lejlet il qtil ta Ġulju Ċesari 44 QK Is soċjeta Rumana taħt ir Repubblika kienet primarjament taħlita kulturali ta soċjetajiet Latini u Etruski kif ukoll ta elementi kulturali Sabine Oscan u Griegi li hija vizibbli b mod speċjali fil Panteon Ruman L organizzazzjoni politika tagħha zviluppat madwar l istess zmien bħad demokrazija diretta fil Greċja tal Antika b maġistrati kollettivi u annwali sorveljati minn senat L ogħla maġistrati kienu z zewġ konsli li kellhom firxa estensiva ta setgħat ezekuttivi leġizlattivi ġudizzjarji militari u reliġjuzi Anke jekk numru zgħir ta familji b saħħithom imsejħin gentes monopolizzaw il maġistraturi ewlenin ir Repubblika Rumana hija ġeneralment meqjusa bħala waħda mill ewwel ezempji ta demokrazija rapprezentattiva L istituzzjonijiet Rumani għaddew minn bidliet konsiderevoli fir Repubblika kollha biex jadattaw għad diffikultajiet li ffaċċjat bħall ħolqien ta promaġistrati biex imexxi l provinċji maħkuma tagħha jew il kompozizzjoni tas senat B differenza mill Pax Romana tal Imperu Ruman ir Repubblika kienet fi stat ta gwerra kwazi perpetwa matul l ezistenza tagħha L ewwel għedewwa tagħha kienu l ġirien Latini u Etruski tagħha kif ukoll il Galli li saħansitra qerqu l belt fis sena 387 QK Ir Repubblika madankollu wriet reziljenza estrema u dejjem irnexxielha tegħleb it telf tagħha għalkemm katastrofiku Wara l Ixkora Gallika Ruma rebħet il penizola Taljana kollha f seklu li biddlet ir Repubblika f potenza ewlenija fil Mediterran L akbar rivali strateġiku tar Repubblika kienet Kartaġni li kontriha għamlet tliet gwerer Il ġeneral Puniku Annibali invada l Italja b mod famuz billi qasam l Alpi u kkaġuna fuq Ruma tliet telfiet devastanti fi Trebia Lake Trasimene u Cannae izda r Repubblika għal darb oħra rkuprat u rebħet il gwerra grazzi għal Scipio Africanus fil Battalja ta Zama fl 202 QK B Kartaġni megħluba Ruma saret il qawwa dominanti tad dinja tal Mediterran tal qedem Imbagħad bdiet sensiela twila ta konkwisti diffiċli wara li għeleb b mod notevoli lil Filippu V u Persew tal Maċedonja Antjoku III tal Imperu Selewċidi lill Lusitanian Viriathus lil Jugurtha Numidian lir re Pontiku Mitridate VI lill Gaul Vercingetorix u lill Eġizzjan ir reġina Kleopatra Fid dar ir Repubblika bl istess mod esperjenzat serje twila ta krizijiet soċjali u politiċi li spiċċaw f diversi gwerer ċivili vjolenti Għall ewwel il Kunflitt tal Ordnijiet opponi lill patrizji l elite oligarchika magħluqa għall plebs ferm aktar numeruzi li finalment kisbu l ugwaljanza politika f diversi passi matul ir 4 seklu QK Iktar tard il konkwisti vasti tar Repubblika ħarbtu s soċjeta tagħha hekk kif l influss immens ta skjavi li ġabu arrikkiet lill aristokrazija izda ħarbat lill bdiewa u lill ħaddiema urbani Sabiex jindirizzaw din il kwistjoni diversi riformaturi soċjali magħrufa bħala l Populares ippruvaw jgħaddu liġijiet agrarji izda l aħwa Gracchi Saturninus u Clodius Pulcher ġew kollha maqtula mill avversarji tagħhom l Optimates li jzommu l ordni aristokratiku tradizzjonali L iskjavitu tal massa kkawza wkoll tliet Gwerer Servili l aħħar minnhom kien immexxi minn Spartacus gladjatur tas sengħa li ħarab l Italja u ħalla lil Ruma bla setgħa sat telfa tiegħu fis sena 71 QK F dan il kuntest l aħħar deċennji tar Repubblika kienu kkaratterizzati mill qawmien ta ġenerali kbar li sfruttaw il konkwisti militari tagħhom u s sitwazzjoni fazzjonal f Ruma biex jiksbu l kontroll tas sistema politika Mariju bejn 105 u 86 QK imbagħad Sulla bejn 82 u 78 QK iddomina min naħa tiegħu r Repubblika it tnejn uzaw poteri straordinarji biex ineħħi l avversarji tagħhom Dawn it tensjonijiet multipli wasslu għal sensiela ta gwerer ċivili l ewwel bejn iz zewġ ġenerali Ġulju Ċesari u Pompey Minkejja r rebħa u l ħatra tiegħu bħala dittatur għal għomru Ċesari kien maqtul fl 44 QK Il werriet ta Ċesari Ottavjan u l Logutenent Mark Antony għelbu lill assassini ta Ċesari Brutus u Cassius fl 42 QK izda eventwalment infirdu wara It telfa finali ta Mark Antony flimkien mal alleat u l maħbuba tiegħu Kleopatra fil Battalja ta Actium fis sena 31 QK u l għoti tas Senat ta setgħat straordinarji lil Ottavjan bħala Awgustu fis sena 27 QK li effettivament għamluh l ewwel imperatur Ruman b hekk spiċċat ir Repubblika