Andorra

L-Andorra ( ænˈdɔrə ), uffiċjalment il-Prinċipalità tal-Andorra (Katalan:Principat d'Andorra), imsejħa wkoll il-Prinċipalità tal-Widien tal-Andorra (Katalan:Principat de les Valls d'Andorra), hi interkjuż fl-, il-pajjiż jinsab fil-lvant tal-muntanji u jmiss ma' Spanja u Franza. Huwa s-sitt l-, b'erja ta' madwar 468 km2 (181 mi kw) u popolazzjoni stmata ta' 85,000 fl-2012. Il-belt kapitali, Andorra la Vella, hija l-ogħla belt kapitali fl-Ewropa, b'elevazzjoni ta' 1,023 metru (3,356 ft) fuq il-livell tal-baħar. Il-lingwa uffiċjali hija l-Katalan, għalkemm l-Ispanjol, il-Oksitan, u l-Franċiż huma wkoll mitkellma.

Prinċipalità tal-Andorra Principat d'Andorra
Mottu: "Virtus Unita Fortior"(Latin) "Il-qawwa tal-għaqda hija l-aktar b'saħħitha"
Innu nazzjonali:  (Katalan)
Belt kapitali		Andorra la Vella 42°30′N 1°31′E / 42.5°N 1.517°E / 42.5; 1.517
Lingwi uffiċjali		Katalan
Gvern
-
-		Emmanuel Macron
-
-	mill-
Erja
-	Total	467.63 km^2 (178) 180.55 km2 mil kwadru
-	Ilma ()	0.26(121.4 )
Popolazzjoni
-	stima tal-2023	85,863 (185)
-	Densità	179.8/km^2 (71) 465.7/mili kwadri
()		stima tal-2008
-	Total	$4.510 biljun ()
-		$53,383 ()
(2013)		▲ 0.846  (għoli ħafna) ()
		Ewro (€)^1 ()
Żona tal-ħin		(+1)
Kodiċi telefoniku
		^2
^1	Qabel 1999, il- u ;-muniti u noti ta 'żewġ muniti, madankollu, baqgħet valuta legali sal-2002. Ammonti żgħar ta' i (maqsum 100 centim) kienu nħadmu wara l-1982.
^2	Ukoll , li hi maqsuma flimkien mat-territorji li jitkelmu bil-Katalan.

Total tal-fruntieri ta' Andorra: 118 km, pajjiżi tal-fruntiera (2): Franza 55 km; Spanja 63 km.

Storja

Skont leġġenda tas-seklu 11, Charlemagne ta charter lill-Andorrani biex jippremjahom għall-ġlied tagħhom kontra l-Mouri. “Il-kbir Charlemagne, missieri, mill-Għarab ħelisni. » Huwa b’dan il-kliem li jibda l-innu ta’ Andorra.

Il-kontroll tat-territorju għadda f’idejn il-konti ta’ Urgell, imbagħad fl-1131 lill-isqof tad-djoċesi ta’ Urgell, maqsum mal-familja Caboet, imbagħad il-wirt għadda lill-vizkonti ta’ Castelbon, imbagħad lill-konti ta’ Foix. Iż-żewġ ko-sinjuri (sekulari u ekkleżjastiċi) ta’ spiss kienu jħabbtu wiċċhom ma’ drittijiethom fuq il-widien ta’ Andorra.

Fl-1278, il-kunflitt ġie solvut bl-iffirmar ta' trattat li jistabbilixxi s-sovranità komuni (paréage) ta' Andorra bejn il-Konti ta' Foix u l-Isqof ta' Urgell, fil-Katalunja. Dan ta lill-prinċipal żgħir it-territorju tiegħu u l-forma politika tiegħu.

Hekk kif għaddew is-snin, il-konti ta’ Foix saru koti ta’ Foix-Béarn, imbagħad slaten ta’ Navarre; u Enriku III ta’ Navarra wiret il-kuruna ta’ Franza, imbagħad sar Enriku IV. Editt stabbilixxa lir-re ta’ Franza u lill-isqof ta’ Urgell bħala ko-prinċpijiet ta’ Andorra fl-1607.

Matul il-perjodu 1812-1814, l-Imperu Franċiż annessa l-Katalunja Spanjola, qasamha f'erba', imbagħad tliet dipartimenti (Sègre, Ter, Montserrat u Bouches-de-l'Èbre, magħquda fl-1813 fi ħdan Bouches-de-l'Èbre-Montserrat). Andorra fl-istess ħin kienet annessa u mehmuża fil-qosor mad-distrett ta' Puigcerdà (dipartiment ta' Sègre), qabel ma reġgħet kisbet l-awtonomija tagħha.

Fis-6 ta’ Lulju, 1934, ir-Russu Boris Skossyreff ipproklama lilu nnifsu re tal- taħt l-isem ta’ Boris I, de facto ħoloq ir-Renju ta’ Andorra. Fil-21 ta 'Lulju, unità tal- kmandata mill-Markiż Silva de Balboa daħlet f'Andorra u arrestat lir-re awtoproklamat, li ntbagħat f'Barċellona, imbagħad f'Madrid, qabel ma ġie deportat lejn il-Portugall.

Minħabba l-iżolament relattiv tagħha, Andorra ilha li baqgħet fit-truf tal-istorja Ewropea. Matul it-Tieni Gwerra Dinjija, kienet kapaċi tippreserva n-newtralità tagħha, magħmula prekarja mill-prossimità tal-ġirien b'reġimi awtoritarji. Mingħajr ma kienet politika intenzjonata, Andorra serviet bħala post ta’ passaġġ u ċentru għal numru kbir ta’ maħruba u maħruba. Diversi għexieren ta’ eluf ta’ nies aktarx għaddew mill-prinċipat bejn l-1940 u l-1945: suldati Pollakki, Franċiżi li jridu jingħaqdu mal-forzi armati tal-Ġenerali Giraud u Charles de Gaulle fl-, aviaturi alleati maqtula (Ingliżi, Kanadiżi, Amerikani, Pollakki, eċċ.) u, fl-aħħar, Lhud li jaħarbu mir-reġim Vichy u l-persekuzzjoni mir-. Fl-1945, kienu Nazisti jew kollaboraturi Franċiżi li kienu qed ifittxu kenn fi Spanja.

Għadd kbir ta’ kuntrabandisti u lukandiera ta’ Andorra kkontribwew għal dawn it-tranżiti u, minkejja l-preżenza ta’ aġenti sigrieti u spiji minn kull naħa (Ġermaniżi, Franċiżi ta’ Vichy, Frankisti), in-netwerks ta’ ħarba Ingliżi, Pollakki, Franċiżi u Amerikani setgħu jwettqu l-missjonijiet tagħhom b’mod diskret.

Fis-snin 50, il-pajjiż beda jattira viżitaturi. Minn dakinhar, it-turiżmu prosperu tiegħu, kif ukoll l-iżvilupp tal-mezzi ta’ aċċess u akkomodazzjoni tiegħu, ħarġu lill-pajjiż mill-anonimità tiegħu.

Fil-25 ta’ Settembru, 1958, Andorra temmet l-istat ta’ gwerra mal-Ġermanja li kien għaddej mill-1914, billi għarfet li ma kinitx mistiedna tipparteċipa fil-konferenza tal-paċi wara l-Ewwel Gwerra Dinjija u, għalhekk, li ma kinitx iffirmat it-Trattat ta’ Versailles.

Ġeografija

Minħabba l-pożizzjoni tagħha fil-massif tal-Pirinej tal-Lvant, Andorra hija magħmula prinċipalment minn muntanji għoljin, b’altitudni medja ta’ madwar 2,000 m, li l-ogħla punt tagħhom huwa l-quċċata ta’ Coma Pedrosa, f’2,943 m. It-territorju huwa maqsum fi tliet widien dojoq f'forma ta' Y li jingħaqdu f'wieħed wara l-kurrent prinċipali, ix-Xmara Valira, li tgħaddi lejn il-Katalunja (fl-iktar punt baxx f'Andorra li huwa 870 m). Il-pajjiż tal-widien ta' Andorra bejn Franza u Spanja, fuq ix-xaqliba tan-Nofsinhar tal-Pirinej, huwa magħmul minn żewġ widien ewlenin: dak tal-Valira d'Orient u dak tal-Valira del Nord, li l-ilmijiet tagħhom flimkien jiffurmaw il-Valira. Fit-territorju Spanjol, din ix-xmara tgħaddi fis-Segre, tributarju tal-Ebro. Ċinturin ta' qċaċet għoljin, kollha b'altitudni 'l fuq minn 2,500 m, jiżola lil Andorra minn Franza. Il-pass użat mit-triq, il-port ta' Envalira, huwa, f'2,408 metru 'l fuq mil-livell tal-baħar, l-ogħla passaġġ fit-triq fil-Pirinej u jimmarka l-konfini bejn l-Oċean Atlantiku u l-Mediterran. Hija miksija b'mina, miftuħa għat-traffiku mid-29 ta' Settembru 2002. Il-komunikazzjonijiet ma' Spanja, permezz tal-wied tas-Segre, fiċ-Ċerdanja Spanjola, huma ħafna aktar faċli u jibqgħu assigurati fl-istaġuni kollha.

Politika

mit-13 ta’ Mejju 2003

Emmanuel Macron
mill-14 ta’ Mejju 2017

Andorra hija ko-prinċipalità parlamentari bl-isqof ta’ Urgell u l-president ta’ Franza bħala koprinċpijiet. Din il-partikolarità tagħmel lill-president ta’ Franza, fil-kapaċità tiegħu ta’ prinċep ta’ Andorra, monarka elett, għalkemm ma jiġix elett b’vot popolari tal-poplu ta’ Andorra. Il-politika ta' Andorra sseħħ f'qafas ta' demokrazija rappreżentattiva parlamentari b'leġiżlatura unikamerali, u ta' sistema pluriformi b'ħafna partiti.

Il-prim ministru huwa l-kap eżekuttiv. Il-Prim Ministru attwali huwa Xavier Espot Zamora tad-Demokratiċi għall-Andorra (DA). Is-setgħa eżekuttiva hija eżerċitata mill-gvern. Is-setgħa leġiżlattiva hija mogħtija kemm fil-gvern kif ukoll fil-parlament.

Il- huwa magħruf bħala l-Kunsill Ġenerali. Il-Kunsill Ġenerali jikkonsisti minn bejn 28 u 42 kunsillier. Il-kunsilliera jservu għal mandati ta’ erba’ snin, u l-elezzjonijiet isiru bejn it-30 u l-40 jum wara x-xoljiment tal-Kunsill preċedenti.

Nofs huma eletti f'numru ugwali minn kull waħda mis-seba' parroċċi amministrattivi, u n-nofs l-ieħor tal-kunsilliera huma eletti f'kostitwenza nazzjonali waħda. Il-votanti jivvutaw għall-partiti, mhux għall-kandidati; votant jivvota għal partit għall-kunsilliera parrokkjali u partit għall-kunsilliera ġenerali, u r-rebbieħa jiġu minn listi tal-partiti. Ħmistax-il jum wara l-elezzjoni, il-kunsilliera jagħmlu l-inawgurazzjoni tagħhom. Matul din is-sessjoni, jiġu eletti s-Sindiku Ġenerali, li huwa l-kap tal-Kunsill Ġenerali, u s-Sussindiku Ġenerali, l-assistent tiegħu. Tmint ijiem wara, il-Kunsill jiltaqa’ għal darb’oħra. Matul din is-sessjoni, il-prim ministru jintgħażel minn fost il-kunsilliera.

Ekonomija

Il-ħajja hija ddedikata fil-biċċa l-kbira għat-tnissil u l-kultivazzjoni. L-iżvilupp ta 'faċilitajiet idroelettriċi u turistiċi ġab bidla notevoli fil-ħajja ta' Andorra.

Andorra, minkejja li mdawra bl-art bejn Franza u Spanja u għalkemm bħalhom tuża l-ewro, mhix parti mill-Unjoni Ewropea, għalkemm għandha relazzjonijiet u ċerti ftehimiet magħha. Madankollu, il-prodotti jinbiegħu hemmhekk b'tassazzjoni aktar baxxa.

Andorra hija meqjusa bħala rifuġju fiskali minn xi pajjiżi, madankollu timponi taxxa tad-dħul ta' 10%. Barra minn hekk, il-prinċipat għandu biss 5% tal-impjegati taċ-ċivil u jipprattika sistema ta' taxxa ħafifa, bil-biċċa l-kbira tar-riżorsi tal-istat ġejjin minn taxxa fuq l-importazzjoni (taxxa indiretta fuq il-merkanzija). Madankollu, reċentement ġew fis-seħħ jew ippjanati diversi taxxi moderati. Il-VAT ilha 4.5% mill-1 ta’ Jannar 2013. Mill-2011, kien hemm taxxa fuq l-attivitajiet ekonomiċi (taxxa fuq il-profitt) ta’ 10% u taxxa fuq il-profitti ġġenerati mill-kumpaniji. Residenti mhux tat-taxxa huma wkoll intaxxati.

Trasport

Sas-seklu 20, Andorra kellha konnessjonijiet tat-trasport limitati ħafna mad-dinja ta 'barra, u l-iżvilupp tal-pajjiż kien affettwat mill-iżolament fiżiku tiegħu. Anke issa, l-eqreb ajruporti ewlenin f'Toulouse u Barċellona huma t-tnejn tliet sigħat sewqan minn Andorra.

Andorra għandha netwerk ta' toroq ta' 279 km (173 mi), li minnhom 76 km (47 mi) mhumiex pavimentati. Iż-żewġ toroq ewlenin 'il barra minn Andorra la Vella huma s-CG-1 lejn il-fruntiera Spanjola qrib Sant Julià de Lòria, u s-CG-2 lejn il-fruntiera Franċiża permezz tal-Mina ta' Envalira qrib El Pas de la Casa. Is-servizzi tal-karozzi tal-linja jkopru ż-żoni metropolitani kollha u ħafna komunitajiet rurali, b'servizzi fuq il-biċċa l-kbira tar-rotot ewlenin li jħaddmu kull nofs siegħa jew aktar ta' spiss waqt l-ogħla ħinijiet tal-ivvjaġġar. Hemm servizzi frekwenti tal-karozzi tal-linja fuq distanzi twal minn Andorra għal Barċellona u Toulouse, flimkien ma’ tour ta’ kuljum mill-belt ta’ qabel. Is-servizzi tal-karozzi tal-linja l-aktar huma mmexxija minn kumpaniji privati, iżda xi wħud lokali huma operati mill-gvern.

M'hemm l-ebda ajruporti għal inġenji tal-ajru fissi fi ħdan il-fruntieri ta' Andorra iżda hemm, madankollu, ħeliports f'La Massana (Camí Heliport), Arinsal u Escaldes–Engordany b'servizzi kummerċjali ta' ħelikopters u ajruport li jinsab fil-comarka Spanjola ġirien ta' Alt Urgell, 12-il kilometru (7.5 mil) fin-nofsinhar tal-fruntiera Andorra-Spanish. Minn Lulju 2015, l-Ajruport ta' Andorra–La Seu d'Urgell ħaddem titjiriet kummerċjali lejn Madrid u , u huwa ċ-ċentru ewlieni għall-Andorra Airlines.

Ajruporti fil-qrib li jinsabu fi Spanja u Franza jipprovdu aċċess għal titjiriet internazzjonali għall-prinċipal. L-eqreb ajruporti huma f’Perpignan, Franza (156 kilometru jew 97 mil minn Andorra) u Lleida, Spanja (160 kilometru jew 99 mil minn Andorra). L-akbar ajruporti fil-qrib huma f'Toulouse, Franza (165 kilometru jew 103 mil minn Andorra) u Barċellona, Spanja (215 kilometru jew 134 mil minn Andorra). Hemm servizzi ta’ xarabank kull siegħa kemm mill-ajruporti ta’ Barċellona kif ukoll ta’ Toulouse lejn Andorra.

L-eqreb stazzjon tal-ferrovija huwa l-istazzjon ta 'Andorre-L'Hospitalet 10 km (6 mi) fil-lvant ta' Andorra li jinsab fuq il-linja ta '1,435 mm (4 ft 8+1⁄2 in)-gauge minn Latour-de-Carol (25 km jew 16 mi) fix-Xlokk ta' Andorra, għal Toulouse u fuq Pariġi mill-ferroviji . Din il-linja hija operata mill-. Latour-de-Carol għandu linja tal-ferrovija xeniċi ta' 1,000 mm (3 ft 3+3⁄8 in) metru gauge għal Villefranche-de-Conflent, kif ukoll linja ta 'gauge ta' 1,435 mm tal- li tgħaqqad ma 'Perpignan, u 1,668 mm tar-. Hemm ukoll ferroviji diretti Intercités de nuit bejn L'Hospitalet-près-l'Andorre u Pariġi f'ċerti dati.

Edukazzjoni

Il-Liġi Bażika dwar l-Edukazzjoni tirrikonoxxi l-eżistenza ta’ tliet sistemi edukattivi: is-sistema Franċiża, is-sistema Andorra u s-sistema Spanjola, li magħha tiżdied sistema “kongregazzjonali” (bil-lingwa Katalana).

Is-sistema Franċiża llum hija t-tieni sistema f’termini ta’ numru ta’ studenti, wara li kienet l-ewwel waħda. Bħalissa hija rregolata mill-konvenzjoni Franco-Andorrana tal-24 ta’ Settembru 1993 u tinkludi erbatax-il nursery u skola elementari u l-iskola għolja (u l-iskola tan-nofs) Comte-de-Foix. Jipprepara għall-eżamijiet tal-Franċiż, iżda jinkludi tagħlim speċifiku tal-lingwa Katalan fil-livelli kollha, kif ukoll l-istorja, l-istituzzjonijiet u l-ġeografija ta’ Andorra. L-edukazzjoni primarja ilha teżisti mill-bidu tas-seklu 20, l-ewwel ċiklu tal-edukazzjoni sekondarja mill-1962, it-tieni ċiklu mill-1979.

L- (UdA) hija l-università pubblika tal-istat u hija l-unika università f'Andorra. Ġie stabbilit fl-1997. L-università tipprovdi gradi tal-ewwel livell fl-infermiera, ix-xjenza tal-kompjuter, l-amministrazzjoni tan-negozju, u x-xjenzi edukattivi, flimkien ma 'korsijiet ta' edukazzjoni professjonali ogħla. L-uniċi żewġ skejjel gradwati f'Andorra huma l-Iskola tal-Infermiera u l-Iskola tax-Xjenza tal-Kompjuter, din tal-aħħar għandha programm ta' PhD.

Is-sistema ta' Andorra ġiet stabbilita fl-1982. L-edukazzjoni tingħata bil-Katalan, iżda l-Franċiż jiġi mgħallem b'mod parallel għal kulħadd.

Kultura

Lingwa

Andorra hija l-uniku stat sovran fid-dinja li l-lingwa uffiċjali tiegħu hija l-Katalan, skont l-artikolu 2 tal-kostituzzjoni tal-1993 Il-Kunsill Ġenerali adotta fis-16 ta’ Diċembru 1999 liġi li tirregola l-użu tal-lingwa uffiċjali, li għandha l-għan li tippreserva l-identità lingwistika tal-Andorra. Filwaqt li jinnotaw li l-prossimità tal-Franċiż u l-Ispanjol, il-post tat-tagħlim f’dawn iż-żewġ lingwi f’Andorra, l-importanza tal-immigrazzjoni u t-turiżmu jistgħu jirrappreżentaw theddida għall-vitalità tal-Katalan, l-awtoritajiet Andorrani, qabel din il-liġi matul is-seklu 20 u mill-1999, żiedu r-regolamenti mmirati biex jipproteġu l-post tal-Katalan fl-aspetti kollha tal-ħajja soċjali. Il-varjetà tal-Katalan mitkellma f'Andorra hija l-Katalan tal-Majjistral.

Andorra ilha wkoll membru tal-Organizzazzjoni Internazzjonali tal-Francofonija mill-2004. L-assoċjazzjoni tal-muniċipalitajiet tal-Andorra ilha parti mill-Assoċjazzjoni Internazzjonali tas-Sindki li jitkellmu bil-Franċiż mill-2008. Andorra ilha assoċjata tal-Assemblea Parlamentari tal-Frankofonija mill-1988.

Eskluż it-turiżmu, il-lingwi l-aktar mitkellma kuljum huma l-Katalan (58.3% tal-konversazzjonijiet), l-Ispanjol (37.3%), il-Portugiż (3.5%) u l-Franċiż (2.2%).

• Bandiera ta' Andorra fuq gallarija
• Kostum Folk tan-Nisa (Le val d'Andorre)
• Kostum Folk tal-irġiel (Le val d'Andorre)
• Fjura , is-simbolu nazzjonali
• Artal ta’ Sant Romà de Vila

Araldika

L-arma ġiet adottata fl-1969.

Arma uffiċjali ta' Andorra

Armi fuq faċċata

Turiżmu

L-iskijjar, il-mixi, il-ġiri bejn il-pajjiżi, u ċ-ċikliżmu huma kollha attivitajiet popolari tat-turiżmu sportiv f'Andorra. L-ekonomija ta' Andorra hija mibnija ħafna fuq it-turiżmu.

Andorra ġeneralment tgawdi staġun tal-iskijar mill-aħħar ta 'Novembru sal-bidu ta' April, skont il-kundizzjonijiet tat-temp. Barra mill-istaġun tal-iskijjar, uħud mill-faċilitajiet tal-iski lift ikomplu joperaw b'kapaċità aktar baxxa, u jiffaċilitaw l-aċċess għal punti ta' ħarsa popolari bħall-veduta solari ta' Tristaina, arloġġ tax-xemx li jinsab fuq il-quċċata ta' Peyreguils f'altitudni ta' 2,701 metru u ftit metri mill-fruntiera ġeografika bejn Andorra u Franza. Din il-quċċata hija parti miċ-ċirku ta' Tristaina, flimkien mal-qċaċet tal-Costa Rodona, Tristaina, Creussans, u Cabanyó.

• Knisja ta' Santa Coloma
• Pont Margineda, Santa Coloma
• Veduta ta' Wied Madriu-Perafita-Claror, Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO
• Andorra la Vella

Midja

F'Andorra, is-servizzi tat-telefonija mobbli u fissa u tal-internet huma mħaddma esklussivament mill-kumpanija nazzjonali tat-telekomunikazzjonijiet ta' Andorra, SOM, magħrufa wkoll bħala Andorra Telecom (STA). L-istess kumpanija tamministra wkoll l-infrastruttura teknika għax-xandir nazzjonali tat-televiżjoni diġitali u tar-radju. Fl-2010 Andorra saret l-ewwel pajjiż li pprovda konnessjoni diretta tal-fibra ottika għad-djar kollha (FTTH) u n-negozji.

L-ewwel stazzjon tar-radju kummerċjali li xxandar kien Radio Andorra, li kien attiv mill-1939 sal-1981. Fit-12 ta’ Ottubru 1989, il-Kunsill Ġenerali stabbilixxa r-radju u t-televiżjoni bħala servizzi pubbliċi essenzjali li joħolqu u jamministraw l-entità ORTA, li saret fit-13 ta’ April 2000, fil-kumpanija pubblika Ràdio i Televisió d’Andorra (RTVA). Fl-1990, ir-radju pubbliku twaqqaf fuq ir-Radju Nacional d'Andorra. Bħala kanal tat-televiżjoni awtoktonu, hemm biss in-netwerk pubbliku nazzjonali tat-televiżjoni Andorra Televisió, maħluq fl-1995. Stazzjonijiet tat-TV u tar-radju addizzjonali minn Spanja u Franza huma disponibbli permezz tat-televiżjoni diġitali terrestri u l-IPTV.

Hemm tliet gazzetti nazzjonali, Diari d'Andorra, El Periòdic d'Andorra, u Bondia kif ukoll bosta gazzetti lokali.

Referenzi

1. ^ "Andorra 2008, Departament d'estadística d'Andorra" (bl-Ispanjol). Estadistica.ad. Miġbur 2012-08-26.
2. ^ "Human Development Report 2010" (PDF). Ġnus Magħquda. 2010. Miġbur 2013-06-05.
3. ^ Żball fl-użu tar-referenzi: Użu invalidu ta' <ref>; l-ebda test ma ġie provdut għar-referenza bl-isem cia.
4. ^ "Maps, Weather, and Airports for Andorra la Vella, Andorra". Fallingrain.com. Miġbur 2012-08-26.
5. ^ "Background Note: Andorra".
6. ^ "Andorra – CIA – The World Factbook". Arkivjat minn l-oriġinal fl-2007-06-12. Miġbur 2013-08-16.
7. ^ "Andorra | History, Facts, & Points of Interest | Britannica". www.britannica.com (bl-Ingliż). 2025-02-10. Miġbur 2025-02-26.
8. ^ "Andorra Siti Naturali Sagri u Bijodiversità" (bil-Malti). 2024-04-14. Miġbur 2025-02-26.
9. ^ Timothy, Dallen J. (2020-11-06). Tourism in European Microstates and Dependencies: Geoploitics, Scale and Resource Limitations (bl-Ingliż). CABI. Parametru mhux magħruf |iktar= injorat (għajnuna)
10. ^ "Andorra Ekonomi Gazeteleri - En Güncel Haberler ve Gazete Bilgileri". gazeteler.info.tr. Miġbur 2025-02-26.
11. ^ Andornet. "Secteurs économiques d'Andorre | IS21". www.is21.ad (bil-Franċiż). Miġbur 2025-02-26.
12. ^ Galea, minn Owen (2016-09-21). "Malta u l-Andorra jiffirmaw ftehim għall-ħelsien mit-taxxa doppja" (bl-Ingliż). Miġbur 2025-02-26.
13. ^ "Two dead, 30 injured from Barcelona area in bus crash in French Pyrenees". www.catalannews.com (bl-Ingliż). 2024-12-02. Miġbur 2025-02-26.
14. ^ Neves, Marco (2017-10-06). "Qual é a língua de Andorra?". Certas Palavras (bil-Portugiż). Miġbur 2025-02-26.
15. ^ "Essential facts and figures regarding Andorra | Visitandorra". Andorra Tourism (bl-Ingliż). Miġbur 2025-02-26.
16. ^ "Dates, timetables and season calendar | Ordino Arcalís". www.ordinoarcalis.com. Miġbur 2025-02-26.
17. ^ "Prysmian VertiCasa Cable Leads the Way with FTTH in Andorra". T&D World (bl-Ingliż). 2009-01-01. Miġbur 2025-02-26.

Ħoloq esterni

• (CA) Sit uffiċjali tal-gvern tal-Andorra
• (EN) Storja tal-Andorra: Dokumenti Primarji minn EuroDocs