Kosta Rika

Kosta Rika, (tfisser "kosta sinjura" bl-Ispanjol), uffiċjalment ir-Repubblika tal-Kosta Rika (Spanjol:Costa Rica jew República de Costa Rica), hi pajjiż fl-Amerika Ċentrali, imdawwra minn Nikaragwa lejn it-tramuntana, il-Panama għall-Lbiċ, l-Oċean Paċifiku lejn il-punent, u l- lejn il-lvant.

Repubblika tal-Kosta Rika República de Costa Rica
Innu nazzjonali:  (Pajjiż nobbli, il-bandiera sabiħa tiegħek)
Belt kapitali		9°56′N 84°5′W / 9.933°N 84.083°W / 9.933; -84.083
Lingwi uffiċjali		Spanjol
Gvern		, u
-
-
-
Indipendenza ddikjarata
-	minn Spanja	15 ta' Settembru, 1821
-	mill-Messiku^1	1 ta' Lulju, 1823
-	mill-	21 ta' Marzu, 1847
-	Rikonoxxuti minn Spanja	10 ta' Mejju, 1850
-	Kostituzzjoni	7 ta' Novembru, 1949
Erja
-	Total	51,100 km^2 (129) 19,653 mil kwadru
-	Ilma ()	0.7
Popolazzjoni
-	ċensiment tal-2022	5,044,197
-	Densità	220/km^2 (107) 84.9/mili kwadri
()		stima tal-2011
-	Total	$55.021 biljun
-		$11,927
(nominali)		stima tal-2011
-	Total	$40.947 biljun
-		$8,876
(2012)		0.773 (għoli) ()
		()
Żona tal-ħin		(-6)
Kodiċi telefoniku		+506
^1

Kostituzzjonalment, il-Kosta Rika b'mod permanenti fl-1949. Dan huwa l-uniku pajjiż mill-Amerika Latina fil-lista tal-eqdem 22 demokraziji fid-dinja. Il-Kosta Rika kienet konsistentement fost l-aħjar pajjiżi tal-Amerika Latina fl- (IŻU), hi kienet kklassifikata fit-62 post fid-dinja fl-2012.

Hija għandha popolazzjoni ta 'madwar ħames miljuni fuq żona ta' kważi 51,180 km² (19,760 sq mi). Huwa stmat li 352,381 ruħ jgħixu fil-kapitali u l-akbar belt, San José, b'madwar żewġ miljun ruħ fiż-żona metropolitana tal-madwar.

L-Istat sovran huwa repubblika presidenzjali. Għandha demokrazija kostituzzjonali li ilha u stabbli u forza tax-xogħol edukata ħafna. Il-pajjiż jonfoq madwar 6.9% tal-baġit tiegħu (2016) fuq l-edukazzjoni, meta mqabbel ma’ medja dinjija ta’ 4.4%. L-ekonomija tagħha, li darba kienet dipendenti ħafna fuq l-agrikoltura, iddiversifikat biex tinkludi setturi bħall-finanzi, is-servizzi korporattivi għal kumpaniji barranin, il-farmaċewtiċi, u l-ekoturiżmu. Bosta kumpaniji barranin tal-manifattura u tas-servizzi joperaw fiż-Żoni Ħieles tal-Kosta Rika (FTZ), fejn jibbenefikaw minn inċentivi tat-taxxa u tal-investiment.

Il-Kosta Rika kienet abitata minn nies indiġeni qabel ma waqgħet taħt il-ħakma Spanjola fis-seklu 16. Baqgħet kolonja periferali tal-imperu sal-indipendenza tagħha bħala parti mill-Ewwel Imperu Messikan, segwita mis-sħubija tagħha fir-Repubblika Federali tal-Amerika Ċentrali, li minnha ddikjarat formalment l-indipendenza tagħha fl-1847. Wara l-Gwerra Ċivili tal-Kosta Rika qasira tal-1948 , abolixxa b'mod permanenti l-armata tagħha fl-1949, u saret waħda mill-ftit nazzjonijiet sovrani mingħajr armata permanenti.

Il-pajjiż wettaq b'mod konsistenti b'mod favorevoli fuq l-Indiċi tal-Iżvilupp Uman (HDI), li kklassifika fit-58 post fid-dinja mill-2022, u l-ħames fl-Amerika Latina. Il-Programm ta' Żvilupp tan-Nazzjonijiet Uniti (UNDP) ikkwotah ukoll bħala li kiseb żvilupp uman ferm ogħla minn pajjiżi oħra bl-istess livelli ta' dħul, b'rekord aħjar ta' żvilupp uman u inugwaljanza mill-medjan tar-reġjun. Tagħmilha tajjeb ukoll f'paraguni ta' governanza demokratika, libertà tal-istampa, kuntentizza suġġettiva, u benesseri sostenibbli. Għandu t-tmien l-iktar stampa ħielsa skont l-Indiċi tal-Ħelsien tal-Istampa, huwa l-35 l-aktar pajjiż demokratiku skont l-indiċi tal-Libertà fid-Dinja u huwa t-23 l-iktar pajjiż kuntent fir-Rapport Dinji tal-Ferħija tal-2023 Huwa wkoll destinazzjoni turistika ewlenija fil-kontinent .

Storja

Perjodu Pre-Kolombjan

L-istoriċi kklassifikaw il-popli indiġeni tal-Kosta Rika bħala li jappartjenu għaż-Żona Intermedja, fejn il-periferiji tal-kulturi indiġeni Mesoamerikani u Andini kienu jikkoinċidu. Aktar reċentement, il-Kosta Rika prekolombjana ġiet deskritta wkoll bħala parti miż-Żona Istmo-Kolombjana.

Għodod tal-ġebel, l-eqdem evidenza ta' okkupazzjoni umana fil-Kosta Rika, huma assoċjati mal-wasla ta' diversi gruppi ta' kaċċaturi-ġabra madwar 10,000 sa 7,000 sena QK lejn Wied Turrialba. Il-preżenza ta' lanza u vleġeġ tat-tip ta' kultura Clovis mill-Amerika t'Isfel tiftaħ il-possibbiltà li, f'dan iż-żona, kienu jeżistu flimkien żewġ kulturi differenti.

L-agrikoltura saret evidenti fil-popolazzjonijiet li abitaw il-Kosta Rika madwar 5,000 sena ilu. Huma prinċipalment kibru tuberi u għeruq. Għall-ewwel u t-tieni millennju Q.K. komunitajiet agrikoli sedentarji diġà kienu jeżistu. Dawn kienu żgħar u mxerrda, għalkemm il-mument tat-tranżizzjoni mill-kaċċa u l-ġbir għall-agrikoltura bħala l-mezz ewlieni tal-ħajja fit-territorju għadu mhux magħruf.

L-ewwel użu tal-fuħħar jidher madwar 2000 sa 3000 QK Instabu frammenti ta' vażuni, vażuni ċilindriċi, pjanċi, qargħa u forom oħra ta' vażuni imżejna bi skanalaturi, stampi u xi wħud b'mudelli ta' annimali.

L-influwenza tal-popli indiġeni fuq il-kultura moderna tal-Kosta Rika kienet relattivament żgħira meta mqabbla ma' nazzjonijiet oħra, peress li l-pajjiż ma' kellux ċiviltà indiġena b'saħħitha biex tibda. Il-biċċa l-kbira tal-popolazzjoni indiġena ġiet assorbita fis-soċjetà kolonjali li titkellem bl-Ispanjol permezz ta' żwieġ bejn xulxin, ħlief għal ftit fdalijiet żgħar, li l-aktar sinifikanti minnhom huma t-tribujiet Bribri u Boruca li għadhom jgħixu fil-muntanji tal-Kordillera de Talamanca, fil-parti tax-Xlokk ta' Kosta Rika, ħdejn il-fruntiera mal-Panama.

Kolonizzazzjoni Spanjola

L-isem Costa Rica, li jfisser "kosta għanja" bl-Ispanjol, ġie applikat għall-ewwel darba f'xi rakkonti minn Kristofru Kolombu, li salpa lejn ix-xtut tal-Lvant tal-Kosta Rika matul il-vjaġġ finali tiegħu fl-1502, u rrapporta li l-indiġeni użaw kwantitajiet kbar ta' ġojjellerija tad-deheb. . L-isem jista’ jkun ġej ukoll mill-konkwistador Gil González Dávila, li niżel fuq il-kosta tal-punent fl-1522, iltaqa' ma' indiġeni, u kiseb ftit mid-deheb tagħhom, kultant permezz ta' serq vjolenti u kultant bħala rigali mingħand mexxejja lokali.

Sit storiku ta' Ujarrás fil-Wied ta' Orosí, provinċja ta' Cartago. Il-knisja nbniet bejn l-1686 u l-1693. Għall-biċċa l-kbira tal-perjodu kolonjali, il-Kosta Rika kienet l-iktar provinċja tan-Nofsinhar tal-Kaptanja Ġenerali tal-Gwatemala, nominalment parti mill-Viċireyalty ta'S panja Ġdida. Fil-prattika, il-kaptanja ġenerali kienet entità fil-biċċa l-kbira awtonoma fi ħdan l-Imperu Spanjol. Id-distanza tal-Kosta Rika mill-kapitali tal-kaptan fil-Gwatemala, il-projbizzjoni legali tagħha taħt il-liġi merkantilista Spanjola milli tinnegozja mal-ġar tagħha fin-Nofsinhar il-Panama, dak iż-żmien parti mill-Viċireyalty ta’ New Granada (jiġifieri l-Kolombja), u n-nuqqas ta' riżorsi bħad-deheb u l-fidda, għamlu lill-Kosta Rika reġjun fqir, iżolat u ftit li xejn abitat fi ħdan l-Imperu Spanjol. Il-Kosta Rika ġiet deskritta bħala "l-ifqar u l-aktar kolonja Spanjola miżerabbli fl-Amerika kollha" ​​minn gvernatur Spanjol fl-1719.

Fattur ieħor importanti li jispjega l-faqar tal-Kosta Rika kien in-nuqqas ta' popolazzjoni indiġena sinifikanti disponibbli għall-encomienda (xogħol sfurzat), li fisser li l-maġġoranza tal-kosta Rika settlers kellhom jaħdmu fuq l-art tagħhom, jipprevjenu l-istabbiliment ta' haciendas kbar (pjantaġġuni). Għal dawn ir-raġunijiet kollha, il-Kosta Rika kienet, b'mod ġenerali, ftit apprezzata u minsija mill-Kuruna Spanjola u abbandunata għad-destin tagħha. Iċ-ċirkostanzi matul dan il-perjodu huma maħsuba li taw lok għal ħafna mill-idjosinkrasji li l-Kosta Rika saret magħrufa għalihom, filwaqt li witta wkoll it-triq għall-iżvilupp tal-Kosta Rika bħala soċjetà aktar ugwalitarja mill-bqija tal-ġirien tagħha. Il-Kosta Rika saret "demokrazija rurali" mingħajr mestizo oppressi jew klassi indiġena. Ma damx twil qabel ma s-settlers Spanjoli marru lejn l-għoljiet, fejn sabu ħamrija vulkanika rikka u klima aktar ħafifa mill-artijiet baxxi.

Kolonizzazzjoni Spanjola

Bħall-bqija tal-Amerika Ċentrali, il-Kosta Rika qatt ma ġġieldu għall-indipendenza minn Spanja. Fil-15 ta' Settembru, 1821, wara t-telfa finali Spanjola fil-Gwerra tal-Indipendenza Messikana (1810-1821), l-awtoritajiet tal-Gwatemala ddikjaraw l-indipendenza tal-Amerika Ċentrali kollha. Dik id-data għadha ċċelebrata bħala Jum l-Indipendenza fil-Kosta Rika minkejja li, teknikament, taħt il-Kostituzzjoni Spanjola tal-1812 li kienet ġiet adottata mill-ġdid fl-1820, in-Nikaragwa u l-Kosta Rika saru provinċja awtonoma bil-kapitali tagħha f'León.

Fit-3 ta' Marzu, 1824, il-gvern tal-Istat tal-Kosta Rika ppropona uffiċjalment lill-muniċipalità ta' Nicoya l-inkorporazzjoni volontarja tagħha fil-pajjiż, permezz ta' dokument li fih stiednu “jekk kien konvenjenti li tingħaqad mal-Provinċja tagħha mingħajr ma' tmur kontra r-rieda tagħha." Fl-4 ta' Lulju, issejħet muniċipju miftuħ f’Nicoya biex jiddiskuti l-kwistjoni, iżda dawk li attendew irrifjutaw l-istedina bl-argument “li dan il-Partit ma' jistax ikun dissident.”

Fil-25 ta' Lulju, 1824, ġie msejjaħ it-tieni plebisċit fil-belt ta' Nicoya. Wara d-deliberazzjoni, l-inkorporazzjoni fil-Kosta Rika ġiet deċiża f'laqgħa miftuħa tal-muniċipju, abbozzar ta' rekord li fih ġew innutati r-raġunijiet ewlenin għal dan, li jindika l-vantaġġi f'termini ta' kummerċ, ix-xewqa li tipparteċipa fl-avvanzi li huma palpabbli fil- Costa Rica, il-benefiċċji ekonomiċi, amministrattivi u pubbliċi, il-ħolqien ta' skejjel, sigurtà u trankwillità, b'referenza għall-istat ta' gwerra li kien qed jesperjenza n-Nikaragwa f'dak iż-żmien u l-biża' li din tinfirex mal-popolazzjonijiet tal-Partit. li jindika l-faqar li jinsabu fih l-ibliet tagħhom u l-ġeografija tat-territorju bħala ġustifikazzjonijiet għall-għaqda. Tlett ijiem wara, sar plebisċit ieħor simili f'Santa Cruz, bl-istess riżultat. L-elezzjoni kienet b'vot ta' maġġoranza, b'77% tal-popolazzjoni tal-Partit favur l-inkorporazzjoni, u 23% kontra. Il-belt ta' Guanacaste kienet l-unika waħda li rrifjutat l-annessjoni, minħabba r-rabtiet li r-residenti tagħha kellhom mal-belt ta' Rivas, in-Nikaragwa.

Malli kisbu l-indipendenza, l-awtoritajiet tal-Kosta Rika ffaċċjaw il-problema li jiddeċiedu uffiċjalment il-futur tal-pajjiż. Ġew iffurmati żewġ naħat, l-imperjalisti, difiżi mill-ibliet ta’ Cartago u Heredia li kienu favur li jissieħbu fl-Imperu Messikan, u r-repubblikani, rappreżentati mill-ibliet ta’ San José u Alajuela li ddefendew l-indipendenza totali. Minħabba n-nuqqas ta' qbil dwar dawn iż-żewġ riżultati possibbli, seħħet l-ewwel gwerra ċivili tal-Kosta Rika. Il-Battalja ta' Ochomogo seħħet f'Cerro de Ochomogo, li tinsab fil-Wied Ċentrali fl-1823. Il-kunflitt intrebaħ mir-Repubblikani u, bħala konsegwenza, il-belt ta' Cartago tilfet l-istatus tagħha bħala kapitali, li ġiet imċaqalqa lejn San José.

Fl-1838, ħafna wara li r-Repubblika Federali tal-Amerika Ċentrali ma baqgħetx tiffunzjona fil-prattika, il-Kosta Rika formalment irtirat u pproklamat lilha nnifisha sovrana. Id-distanza konsiderevoli u r-rotot ta' komunikazzjoni fqir bejn il-Belt tal-Gwatemala u l-Għoljiet Ċentrali, fejn il-biċċa l-kbira tal-popolazzjoni tal-Kosta Rika kienet tgħix u għadha tgħix f'dak iż-żmien, fisser li l-popolazzjoni lokali ftit kellha lealtà lejn il-gvern federali tal-Gwatemala. Minn żminijiet kolonjali, il-Kosta Rika kienet riluttanti li torbot ekonomikament mal-bqija tal-Amerika Ċentrali. Anke llum, minkejja l-isforzi tal-biċċa l-kbira tal-ġirien tagħha biex tiżdied l-integrazzjoni reġjonali, il-Kosta Rika baqgħet aktar indipendenti.

Sal-1849, meta saret parti mill-Panama, Chiriquí kienet parti mill-Kosta Rika. Il-kburija tal-Kosta Rika tħaffef bit-telf ta' dan it-territorju tal-Lvant (jew tan-Nofsinhar) bl-akkwist ta' Guanacaste, fit-tramuntana.

Tkabbir ekonomiku fis-seklu 19

Il-kafè tħawlu għall-ewwel darba fil-Kosta Rika fl-1808, u sas-snin 20, qabeż it-tabakk, iz-zokkor u l-kawkaw bħala l-prodott ewlieni għall-esportazzjoni. Il-produzzjoni tal-kafè baqgħet is-sors ewlieni ta' ġid tal-Kosta Rika sew fis-seklu 20, u ħolqot klassi għonja ta' produtturi, l-hekk imsejħa Coffee Barons. Id-dħul għen biex jimmodernizza l-pajjiż.

Il-biċċa l-kbira tal-kafè esportat kien imkabbar madwar iċ-ċentri ewlenin tal-popolazzjoni tal-Plateau Ċentrali u mbagħad ittrasportat bil-karrettun tal-barrin lejn il-port tal-Paċifiku ta' Puntarenas wara li t-triq prinċipali nbniet fl-1846. Sa nofs id-deċennju Sal-1850, is-suq ewlieni għall- kafè kien il-Gran Brittanja. Malajr saret prijorità għolja li tiġi żviluppata rotta ta 'trasport effettiva mill-Plateau Ċentrali għall-Oċean Atlantiku. Għal dan il-għan, fis-snin 70, il-gvern tal-Kosta Rika qabbad lin-negozjant Amerikan Minor C. Keith biex jibni vaguna minn San José sal-port Karibew ta' Limón. Minkejja diffikultajiet enormi bil-kostruzzjoni, il-mard, u l-finanzjament, il-vaguni tlestiet fl-1890.

Ħafna Afro-Kosta Rika jinżlu minn immigranti Ġamajkani li ħadmu fil-kostruzzjoni ta 'dik il-vaguni u issa jirrappreżentaw madwar 3% tal-popolazzjoni tal-Kosta Rika. Kundanna Amerikani, Taljani, u immigranti Ċiniżi pparteċipaw ukoll fil-proġett ta' kostruzzjoni. Bi skambju għat-tlestija tal-ferrovija, il-gvern tal-Kosta Rika ta lil Keith siltiet kbar ta' art u kirja fuq ir-rotta tal-ferrovija, li kien juża biex jipproduċi banana għall-esportazzjoni lejn l-Istati Uniti. Bħala riżultat, il-banana waslet għall-kafè rivali bħala l-prodott ewlieni ta 'esportazzjoni tal-Kosta Rika, filwaqt li korporazzjonijiet ta' proprjetà barranija (inkluża l-Kumpannija tal-Frott ta 'aktar tard) bdew ikollhom rwol importanti fl-ekonomija nazzjonali u eventwalment saru simbolu tal-isfruttament ekonomija tal-esportazzjoni. It-tilwima kbira tax-xogħol bejn il-bdiewa u l-United Fruit Company (The Great Banana Strike) kienet avveniment importanti fl-istorja tal-pajjiż u kien pass importanti li eventwalment iwassal għall-formazzjoni ta' unjins effettivi fil-Kosta Rika, peress li l-kumpanija kellha tagħmel. jiffirma ftehim kollettiv mal-ħaddiema tagħha fl-1938.

seklu 20

Storikament, il-Kosta Rika ġeneralment gawdiet paċi akbar u stabbiltà politika aktar konsistenti minn ħafna min-nazzjonijiet oħt tagħha fl-Amerika Latina. Madankollu, mill-aħħar tas-seklu 19, il-Kosta Rika esperjenzat żewġ perjodi sinifikanti ta' vjolenza. Fl-1917-1919, il-Ġeneral Federico Tinoco Granados ħakem bħala dittatur militari sakemm twaqqa’ u ġie sfurzat fl-eżilju. In-nuqqas ta' popolarità tar-reġim ta' Tinoco wasslet, wara t-twaqqigħ tiegħu, għal tnaqqis konsiderevoli fid-daqs, il-ġid u l-influwenza politika tal-militar tal-Kosta Rika. Fl-1948, José Figueres Ferrer mexxa rewwixta armata wara elezzjoni presidenzjali kkontestata bejn Rafael Ángel Calderón Guardia (li kien ilu president bejn l-1940 u l-1944) u Otilio Ulate Blanco. B'aktar minn 2,000 mejta, il-Gwerra Ċivili tal-Kosta Rika ta' 44 jum li rriżultat kienet l-aktar avveniment imdemmi fil-Kosta Rika matul is-seklu 20.

Ir-ribelli rebbieħa ffurmaw ġunta governattiva li aboliet kompletament l-armata u ssorveljaw l-abbozzar ta' kostituzzjoni ġdida minn assemblea eletta demokratikament. Wara li ppromulgat dawn ir-riformi, il-ġunta ttrasferiet il-poter lil Ulate fit-8 ta' Novembru 1949. Wara l-kolp ta' stat, Figueres sar eroj nazzjonali, u rebaħ l-ewwel elezzjoni demokratika tal-pajjiż taħt il-kostituzzjoni l-ġdida fl-1953. Minn dakinhar, il-Kosta Rika żammet 15-il elezzjoni presidenzjali addizzjonali, l-aħħar fl-2022. B'demokrazija mhux interrotta li tmur lura għall-inqas għall-1948, il-pajjiż huwa l-aktar stabbli fir-reġjun.

Ġeografija

Il-Kosta Rika tmiss fil-lvant mal-Baħar Karibew u fil-punent mal-Oċean Paċifiku. Il-Kosta Rika tmiss ukoll man-Nikaragwa fit-tramuntana u l-Panama fin-nofsinhar.

L-ogħla punt fil-pajjiż huwa Cerro Chirripó, f'3,819 metru (12,530 pied). L-ogħla vulkan fil-pajjiż huwa Volcán Irazú (3,431 m jew 11,257 pied) u l-akbar lag huwa Lake Arenal. Hemm 14-il vulkan magħruf fil-Kosta Rika, u sitta minnhom ilhom attivi fl-aħħar 75 sena.

Il-Kosta Rika tinsab fil-koordinati ġeografiċi 8° u 11°15', latitudni tat-tramuntana, u 82° u 86°, lonġitudni tal-punent. Inkluża ż-żona tal-gżira tagħha, għandha erja ta '51,100 km² (50,560 km² ta' art u 440 km² ta 'ilma). Flimkien mal-Beliże u El Salvador, huwa wieħed mill-iżgħar stati fl-Amerika Ċentrali. Hija tillimita lejn it-tramuntana man-Nikaragwa li magħha taqsam fruntiera ta' 309 km u lejn ix-Xlokk mal-Panama li magħha taqsam 330 km, lejn il-lvant mal-Baħar Karibew u lejn il-punent, u fin-nofsinhar mal-Oċean Paċifiku.

It-tul tal-kosta jinkludi 1,228 km, li minnhom 1,016 huma fuq il-kosta tal-Paċifiku u 212 km fil-Baħar Karibew. Il-kosta tal-Paċifiku tippreżenta serje ta’ irregolaritajiet bħal peniżoli, golfi u bajjiet, kundizzjoni li tiffaċilita l-istabbiliment ta’ żoni tal-port u l-iżvilupp turistiku. Għall-kuntrarju, il-kosta tal-Karibew hija aktar regolari, iżda inqas adattata għal dan it-tip ta 'faċilitajiet. Il-pajjiż għandu sovranità fuq 200 nm ta' żona ekonomika esklussiva, u 12 nm ta' ilmijiet territorjali.

Il-pajjiż għandu assi tal-muntanji lonġitudinali ċentrali b'direzzjoni tal-majjistral-xlokk, maqsum f'erba 'meded ta' muntanji, li minnhom joriġinaw ix-xmajjar, li joħorġu fl-għoljiet taż-żewġ oċeani. L-azzjoni ta’ dawn ix-xmajjar tat lok għal tliet gruppi ta’ pjanuri, li huma aktar estensivi lejn il-kosta Atlantika. Iċ-ċentru tal-pajjiż huwa okkupat minn dipressjoni tettonika magħrufa bħala l-Wied Ċentrali, fejn tgħix il-maġġoranza tal-popolazzjoni. Il-pajjiż għandu madwar 200 vulkan, li 5 minnhom huma attivi. Cocos Island, fl-Oċean Paċifiku, hija parti mit-territorju nazzjonali.

Sa mill-oriġini tiegħu bħala territorju Istmiku, kien pont bijoloġiku fejn jeżistu flimkien speċi ta’ flora u fawna li jappartjenu għan-Neo-Artiku, in-Neotropiċi u xi oħrajn mir-reġjun tal-Antilles. Minħabba din il-bijodiversità, jinsabu żoni tal-ħajja, li jinkludu kollox minn pajsaġġi kostali li jinsabu fil-livell tal-baħar sa pajsaġġi paramo 'l fuq minn 3,000 m altitudni.

Il-bijodiversità tippermetti li l-pajjiż ikollu herpetofauna ta' madwar 360 speċi (150 anfibji u 210 rettili), għasafar ta' madwar 850 speċi (625 bejta u 225 huma migratorji), mastofauna ta' kważi 205 speċi, fosthom insibu friefet il-lejl u mammiferi. bla titjira, aktar minn 2000 speċi ta' siġar u madwar 10% tal-felċi tad-dinja.

Żona: 40 km² (ilma); Kosta: 1,290 km; L-aktar punt baxx: Oċean Paċifiku f'0 m; L-ogħla punt: Cerro Chirripó f'3820 m; Klima: Klima tropikali; Fruntieri territorjali Internazzjonali: 639 km; Nikaragwa: 309 km; Panama: 330 km; Blata kontinentali: 200 nm; Żona ekonomika esklussiva: 200 nm, Baħar territorjali: 12 nm.

ġeoloġija

Storja ġeoloġika tal-Kosta Rika

L-istorja ġeoloġika bdiet ħdejn il-Perjodu Ġurassiku t’isfel u ta’ Fuq, madwar 200 miljun sena ilu. Sa dan iż-żmien, il-mases kontinentali probabbilment kienu jinsabu f'pożizzjoni simili ħafna għal dik attwali.

Il-proċess oroġeniku beda b'attività vulkanika, akkumpanjata mill-emerġenza ta' ħniek oċeaniċi u xfar taħt l-ilma. Bħala riżultat ta' dan il-proċess, ħareġ ark ta' gżejjer orjentati lejn il-lvant, li aktar tard kien ikun magħruf bħala l-ark estern, attwalment rappreżentat minn sensiela ta' firxiet ta' muntanji li jintlibsu, li jinsabu fil-peniżola Nicoya, Playa Herradura, il-peniżola ta' Osa u Punta. Burika.

Il-karatteristika ewlenija ta' dan il-perjodu kienet attività vulkanika intensa u minħabba l-proċessi ta' erożjoni li sofrew ir-rilievi inizjali, bdiet żieda fis-sedimentazzjoni ta' dawn iż-żoni. Matul l-Eoċenu tan-Nofs Inferjuri, madwar sittin miljun sena ilu, kważi l-ark estern kollu sparixxa, u sussegwentement ħarġu sensiela ta' gżejjer magħrufa bħala Guanarivas.

Matul il-Perjodu Oligocene 25 miljun sena ilu, dawn il-gżejjer sparixxew taħt l-oċean u kienu koperti minn materjal detritali bħala konsegwenza tad-degradazzjoni u s-sedimentazzjoni sussegwenti tal-formazzjonijiet reċenti.

Minħabba l-vulkaniżmu intens li joriġina fil-muntanji Aguacate, il-firxa tal-muntanji Talamanca bdiet togħla mill-Perjodu Mioċenu 1.8 miljun sena ilu, u laħqet l-ogħla altitudni tal-ark intern. Dan il-vulkaniżmu aktar tard jagħti lok għall-Medda tal-Muntanji Volkanika Ċentrali u l-Medda tal-Muntanji Vulkanika ta' Guanacaste.

Pjanċi tettoniċi

Barra mill-kosta tal-Paċifiku ta 'l-istmu ta' l-Amerika Ċentrali hemm dipressjoni taħt l-ilma msejħa l-Trench Mesoamerican.

Il-Kosta Rika tinsab fiż-żona ta' konverġenza tal-Pjanċa Cocos u l-Pjanċa tal-Karibew. Lejn il-Lbiċ tat-territorju, iż-żewġ pjanċi jinteraġixxu mal-Plate Nazca, każ magħruf bħala l-punt triplu, li jinsab fir-reġjun tal-Golf ta' Dulce. Il-proċess ta' subduction ifisser li l-pjanċa tal-Coco qed tegħreq gradwalment taħt il-pjanċa emerġenti tal-Karibew. Dan jiżżerżaq lejn il-Lvant, u b'hekk jipproduċi l-emerġenza gradwali tat-territorju tal-Kosta Rika, b'emerġenza ta '10 mm fis-sena.

Meta sseħħ is-subduzzjoni, minħabba l-isforzi tat-tkaxkir u l-kompressjoni, parti mill-materjal misjub fuq il-pjanċa li qed tiġi mnaqqsa hija sussegwentement maqsuma, u minħabba proċessi ta' lift tectonic, se tiġi ttrasformata f'eżenzjoni oroġenika. Dan huwa l-każ tal-firxa tal-muntanji Talamanca.

Il-parti l-oħra tal-materjal tinżel u, minħabba bidliet fil-pressjoni u fit-temperatura, tispiċċa ddub. Perċentwal tal-imsemmi materjal għandu t-tendenza li jitlta' fil-wiċċ fil-forma ta' lava, permezz tal-proċess imsejjaħ vulkaniżmu, u din l-akkumulazzjoni se tifforma meded ta' muntanji vulkaniċi.

Minħabba l-forzi tal-kompressjoni u l-irfigħ, il-qoxra tad-Dinja taqbeż il-limitu tal-elastiċità tal-blat, sabiex jinkisru, u jipproduċu rilaxx ta' enerġija, fl-istess ħin li jikkawżaw movimenti sismiċi.

Sistema muntanjuża

L-eżenzjoni tal-Kosta Rika hija miksura. Jippreżenta artijiet baxxi minn 0 sa 800 m; medju, minn 800 sa 1,500 m, u għoli ta' 3,820 m. Joffri wkoll Wied Ċentrali għoli. Għandu tliet sistemi muntanjużi: l-assi ċentrali tal-muntanji, li jifforma s-sinsla tat-territorju kontinentali u huwa magħmul minn erba’ meded muntanjużi (Guanacaste, Minera de Tilarán, Volcánica Central u Talamanca); sistema muntanjuża sekondarja, ta’ oriġini eqdem u qċaċet baxxi (firxiet tal-muntanji Nicoya, firxiet tal-muntanji Fila Brunqueña u Osa); u l-Cocos Volcanic Oceanic Mountain Range, li tinsab taħt il-baħar wirt tal-pajjiż fl-Oċean Paċifiku.

Assi tal-muntanji ċentrali

It-territorju kontinentali tal-Kosta Rika huwa ffurmat minn assi muntanjuż lonġitudinali ċentrali, l-eqreb tal-kosta tal-Oċean Paċifiku, li jinsab fid-direzzjoni tal-majjistral-xlokk, twil madwar 650 km. Il-baċini idrografiċi tal-pajjiż jitwieldu minn dan l-assi muntanjuż, li jiddefinixxi wkoll il-morfoloġija tal-pjanuri, u f'nofs dan l-assi hemm id-depressjonijiet tettoniċi ewlenin, bħal Wied Ċentrali u Wied Ġenerali.

L-assi ċentrali tal-muntanji tal-Kosta Rika huwa maqsum f'erba 'taqsimiet:

Medda tal-Muntanji Guanacaste (Cordillera de Guanacaste)

Hija tinsab fil-majjistral tal-pajjiż, b'direzzjoni tal-majjistral-xlokk. Jkejjel 70 km fit-tul.1​ Isservi bħala fruntiera naturali bejn il-provinċji ta' Guanacaste u Alajuela. Huwa magħmul minn sensiela ta' stratovulkani Kwaternarji, b'etajiet inqas minn miljun sena: Orosí (1,440 m s.l.m.), Rincón de la Vieja (1,895 m s.l.m.), Miravalles (2,028 m s.l.m.) u Tenorio (1,916 m s.l.m.). Għandu oriġini oroġenika u huwa wieħed mill-eqdem fil-Kosta Rika. Jippreżenta attività vulkanika primarja u sekondarja. Huwa sors ta' enerġija nadifa, prinċipalment idroelettrika u ġeotermali, u kambju barrani mit-turiżmu.

• Vulkan Orosí (Volcán Orosí)
• Vulkan Rincón de la Vieja (Volcán Rincón de la Vieja)
• Vulkan Miravalles (Volcán Miravalles)
• Vulkan Tenorio (Volcán Tenorio)

Firxa tal-muntanji jew Sierra Minera de Tilarán (Cordillera o Sierra Minera de Tilarán)

Hija tkejjel 50 km fit-tul. Huwa magħmul minn meded ta' muntanji b'widien fondi, b'diversi koni vulkaniċi antiki u riċenti, l-aktar importanti huwa l-vulkan Arenal (1670 m s.l.m.), stratovulkan imponenti b'forma konika kważi perfetta, li huwa ikona nazzjonali. Maġenbu hemm il-vulkan Chato, il-vulkan oħtu. Huwa magħmul minn blat vulkaniku Terzjarju fejn ġew lokalizzati vini tad-deheb f'xi setturi bħal Abangares u Miramar. Il-muntanji ta' Tilarán, Abangares, Cedral, San Antonio, Miramar u Aguacate jappartjenu għal din il-firxa tal-muntanji, b'mod ġenerali, elevazzjonijiet madwar 1,500 m 'il fuq mil-livell tal-baħar. n. m., bl-ogħla elevazzjoni tkun Cerro Cedral, b’1,842 m. n. m. Għandu importanza ekonomika minħabba l-produzzjoni ta' enerġija idroelettrika fil-ġibjun ta' Arenal u għat-turiżmu ekoloġiku u ta' avventura.

Medda tal-Muntanji Vulkaniċi Ċentrali (Cordillera Volcánica Central)

Din is-sistema muntanjuża tinsab lejn iċ-ċentru tal-pajjiż, separata mill-firxa tal-muntanji Minera de Tilarán mix-Xmara Balsa. Huwa magħmul minn 90 km ta’ koni vulkaniċi fi tarka, f’direzzjoni lvant-punent, li jifred il-pjanuri tat-tramuntana tal-Wied Ċentrali.Il-vulkani ewlenin huma Barva (2906 m s.l.m.), Poás (2,704 m s.l.m.), Irazú (3,432 m s.l.m.) u Turrialba (3,328 m s.l.m.), dawn it-tliet attivi ħafna. Vulkani inattivi oħra huma Platanar, Porvenir, Congo u Cacho Negro. Fuq l-għoljiet ta 'dawn il-vulkani jinsabu l-Wied Intermontane Ċentrali u l-Wied ta' El Guarco. Il-firxa tal-muntanji għandha wkoll erba' dipressjonijiet tettoniċi, magħrufa bħala passes, li jgħaqqdu r-reġjun ċentrali tal-pajjiż mar-reġjun tat-tramuntana u l-Karibew: Tapezco, Desengaño, La Palma u Coliblanco.

• Vulkan Barva (Volcán Barva)
• Vulkan Poás (Volcán Poás)
• Vulkan Irazu (Volcán Irazu)
• Vulkan Turrialba (Volcán Turrialba)

Medda tal-Muntanji Talamanca (Cordillera de Talamanca)

Jinsabu lejn ix-Xlokk tal-Kosta Rika, jestendi għal 150 km u jkompli sal-fruntiera mal-Panama.1 Huwa antiklinal iffurmat minn blat sedimentarju tal-baħar u blat vulkaniku antik u intrużiv, li l-formazzjoni tiegħu tappartjeni għall-era Terzjarja, minn 2 sa 23 miljun sena ilu. Tibda fil-lvant tal-Wied Ċentrali u għandha orjentazzjoni lejn il-majjistral lejn ix-xlokk. Is-sistema muntanjuża, peress li hija eqreb lejn il-kosta tal-Paċifiku, tippreżenta għadd akbar ta' karatteristiċi ġeografiċi, filwaqt li l-inklinazzjoni tagħha hija ħafna aktar ħafifa fis-settur tal-Atlantiku. Din il-firxa tal-muntanji, li tgħaddi mill-fruntiera mal-Panama, tissejjaħ il-Medda tal-Muntanji Chiriquí.

Għandu l-ogħla muntanji fil-pajjiż, li jaqbżu t-3,000 m f’altitudni: Chirripó (3,842 m s.l.m.), l-ogħla punt fit-territorju, fejn instabet evidenza li fl-imgħoddi l-qċaċet tagħha kienu koperti bil-glaċieri; Glaciers (3,812 m s.l.m.), Terbi (3,760 m s.l.m.), Uran, Kámuk (3,554 m s.l.m.), Cerro de la Muerte (3,491 m s.l.m.), fost oħrajn. M'hemm l-ebda vulkani fit-territorju tal-Kosta Rika, għalkemm il-Panama għandha l-vulkan Barú (3,475 m s.l.m., attiv).

Il-firxa tal-muntanji għandha diversi għoljiet: għoljiet Escazú, għoljiet Candelaria, għoljiet Ochomogo, għoljiet Dota u ringiela Matama.

Għandu l-akbar żona protetta fil-Kosta Rika, il-Park Internazzjonali La Amistad, li huwa Riżerva tal-Biosfera.

Sistemi tal-muntanji sekondarji

Minbarra l-assi ċentrali tal-muntanji, hemm sistemi ta 'muntanji indipendenti oħra ta' oriġini anzjani u altitudni aktar baxxa, li jinsabu fil-periferija tal-pajjiż. Il-kantini tiegħu huma eqdem minn dawk tal-assi ċentrali tal-muntanji u m'għandhomx attività vulkanika.

Firxiet tal-muntanji Nicoya (Serranías de Nicoya)

Dawn jiffurmaw l-assi tal-peniżola Nicoya, fil-majjistral tal-Paċifiku tal-pajjiż. Il-qċaċet tagħha huma ttundjati u ma jaqbżux il-1100 m 'il fuq mil-livell tal-baħar. n. m. Għandhom l-istess oriġini ġeoloġika bħall-peniżola ta' Santa Elena, fit-Tramuntana tal-Kosta Rika, l-eqdem artijiet fit-territorju. L-eżenzjoni hija imħatteb ħafna, rappreżentata prinċipalment mill-għoljiet ta' Nicoya u l-għoljiet ta' Barra Honda.

Is-sistema muntanjuża tal-peniżola hija magħmula mill-Kumpless Nicoya, li l-ogħla għoljiet tiegħu huma Cerro Azul (1,018 m s.l.m.), Cerro Vista al Mar (980 m s.l.m.), Cerro Mata de Cana (972 m s.l.m.), Cerro Esperanza (920 m s.l.m.), m a.s.l.), Cerro Madrigal (835 m s.l.m.), Cerro Frío (756 m s.l.m.) u Cerro Pozo (755 m s.l.m.). Fl-inħawi tal-Barra Honda, hemm depożiti ta' ġebla tal-franka mill-Mijoċen. L-erożjoni ta' dawn id-depożiti ġġenerat ħelsien tat-tip karst, li wassal għal sistema b’ħafna kaverni.

Kostali jew Brunqueña Row (Fila Costera o Brunqueña)

Hija sistema muntanjuża li tinsab lejn in-nofsinhar tal-firxa tal-muntanji Talamanca. Hija timxi b'mod parallel mal-kosta u l-għoli tiegħu medja ta' 1,000 m 'il fuq mil-livell tal-baħar. n. m., b'Cerro Anguciana tkun l-ogħla f'1717 m. n. m. Huma ta' formazzjoni antika u għandhom depożiti ta' boksajt u metalli oħra. Huma muntanji dojoq iffurmati minn reverse faulting. Għandu kon vulkaniku wieħed estint: il-vulkan Mano de Tigre. Il-firxa tal-muntanji tinqasam f'żewġ partijiet fl-għoli ta' Paso Real, f'Palmar Norte, biex tagħti lok għall-fluss qawwi tax-Xmara Grande de Térraba. Lejn il-Lbiċ ta' Paso Real, il-firxa tal-muntanji għandha altitudni ogħla u kumplessità ġeoloġika, inkluża l-formazzjoni ta' għerien, bħal dawk li jinsabu fit-tramuntana ta' Ciudad Neily.

Firxiet tal-muntanji Osa (Sierra de Osa)

Bħall-firxiet tal-muntanji ta' Nicoya, hija magħmula minn għoljiet u plateaus li jiffurmaw l-assi lonġitudinali tal-peniżola ta' Osa, fix-Xlokk tal-pajjiż, b'għoli ta' ftit aktar minn 600 m 'il fuq mil-livell tal-baħar. n. m. Huma jiffurmaw l-istess kumpless mal-punt Burica.

Cocos Vulkaniku Oċeaniku Medda tal-Muntanji (Cordillera Volcánica Oceánica del Coco)

Il-Coco Volcanic Oceanic Mountain Range hija ta' oriġini vulkanika u hija parti minn katina ta’ muntanji taħt l-ilma li testendi mill-Gżejjer Galapagos sat-Trenċa Mesoamerikana, u tilħaq ‘il barra mill-kosta tal-pajjiż fl-Oċean Paċifiku. Huwa magħmul minn sensiela ta’ vulkani tal-baħar estinti, li l-uniku punt prominenti tagħhom fil-baħar tal-wirt tal-pajjiż huwa Coco Island, li tinsab 500 km mill-belt ta’ Puntarenas.

Din il-firxa tal-muntanji għandha estensjoni ta' 1,200 km fit-tul, li minnhom 815 km jinsabu fl-ibħra territorjali tal-Kosta Rika, li tagħmilha 1.75 darbiet itwal mit-territorju kontinentali tal-pajjiż u l-itwal firxa tal-muntanji fl-Amerika Ċentrali. L-elevazzjoni medja tagħha hija 2000 m 'l fuq mill-qiegħ tal-oċean, bi crest 1000 m taħt il-livell tal-baħar. Il-wisa 'tagħha hija ta' 100 sa 300 km. Għandu loam wieqaf b'għoljiet tul il-crest, b'depressjonijiet tettoniċi mimlija sedimenti. Il-firxa tal-muntanji oċeaniċi għandha madwar 100 vulkan, wieħed minnhom Gżira Coco, estinta għal 1.5 miljun sena, u l-unika gżira oċeanika tal-Kosta Rika fis-sens strett tal-kelma.

Il-formazzjoni tal-firxa tal-muntanji oċeaniċi għandha l-oriġini tagħha fil-vulkaniżmu tal-Gżejjer Galapagos, minħabba l-azzjoni tat-tektoniċi tal-pjanċi Cocos u tal-Karibew, li l-azzjoni tagħhom tmexxi l-firxa tal-muntanji b'veloċità ta '8 ċm fis-sena, għaż-żona ta' subduzzjoni. barra mill-kosta tal-Paċifiku tal-Kosta Rika. Ir-reżistenza tal-vulkani taħt l-ilma biex jiġu kkunsmati taħt il-massa kontinentali hija dik li tikkawża l-biċċa l-kbira tat-terremoti li jaffettwaw il-pajjiż, peress li jinqasmu taħt iż-żona ta' interazzjoni taż-żewġ pjanċi.

Widien (Valles)

Il-Kosta Rika għandha żewġ tipi ta' widien: id-depressjonijiet tettoniċi u ġeoloġiċi, li l-aktar importanti minnhom huma l-Wied Ċentrali u l-Wied Ġenerali, u l-widien tax-xmajjar, iffurmati mill-azzjoni tax-xmajjar, bħal Wied Tempisque, Wied Orosi, Wied La Estrella jew Wied Térraba.

Wied Ċentrali (Valle Central)

Il-Wied Ċentrali tal-Kosta Rika huwa dipressjoni tettonika b'erja ta '32,200 km², li tinsab fiċ-ċentru tal-pajjiż u delimitata mill-firxa tal-muntanji Vulkaniċi Ċentrali u l-firxa tal-muntanji Talamanca. Huwa l-post fejn huma kkonċentrati l-ibliet l-aktar importanti tal-pajjiż u l-kapitali tal-provinċji ta 'San José, Alajuela, Heredia u Cartago. Għandu għoli medju ta' 1,000 m 'il fuq mil-livell tal-baħar. n. m., b'temperaturi medji ta '18 °C sa 24 °C. Jikkomunika mal-kosti u mal-intern tal-pajjiż permezz ta' sistema ta' toroq.

Hija maqsuma f'żewġ taqsimiet mill-għoljiet Ochomogo: is-settur tal-punent jew Wied Ċentrali tal-Punent, fejn jinsabu l-kapitali tal-pajjiż, San José, u l-ibliet ta' Heredia u Alajuela; u s-settur tal-Lvant jew Valle del Guarco, fejn tinsab il-belt ta' Cartago.

Wied Ġenerali (Valle del General)

Il-General-Coto Brus Valley huwa depressjoni ġeoloġika, b'direzzjoni tal-majjistral-xlokk, li tinsab lejn in-nofsinhar tal-pajjiż. L-iktar punt baxx tiegħu huwa okkupat mill-kanali tax-Xmara Ġenerali u tax-Xmara Coto Brus, li huma l-kolletturi tal-ilmijiet evakwati mill-inklinazzjoni tan-Nofsinhar tal-firxa tal-muntanji Talamanca. Din iż-żona rċeviet ammont kbir ta 'sedimenti mid-denudation tal-eżenzjoni muntanjuża. L-iktar belt importanti hija San Isidro del General.

Wied Tempisque (Valle del Tempisque)

Id-dipressjoni ġeoloġika ta' Tempisque, li tinsab bejn il-peniżola ta' Nicoya u l-firxa tal-muntanji ta' Guanacaste, tippreżenta topografija ċatta u ondulata, b'depressjonijiet minuri ta' għargħar tul il-kanal prinċipali tax-Xmara Tempisque, għalhekk hemm depożiti ta' sedimenti lejn iż-żona tal-bokka prinċipalment, u il-formazzjoni tagħha ġiet iffavorita mir-reżistenza baxxa tal-materjal vulkaniku għall-erożjoni, li t-trasport tiegħu ġie żgurat mix-xmara nnifisha.

Pjanuri (Llanuras)

Il-pjanuri tal-Kosta Rika huma ffurmati prinċipalment mill-akkumulazzjoni ta 'materjali sedimentarji, ikkawżati mill-arranġament tal-assi ċentrali tal-muntanji tal-pajjiż. Minħabba l-karatteristiċi tagħhom, huma maqsuma fi tliet gruppi: pjanuri tat-Tramuntana, pjanuri tal-Karibew u pjanuri tal-Paċifiku. L-elevazzjonijiet tagħha ma jaqbżux il-500 m 'il fuq mil-livell tal-baħar. n. m.

Huma pjanuri periferali, ta' oriġini alluvjali, peress li kienu ffurmati mis-sedimenti kkontribwiti mix-xmajjar li jinżlu mill-assi ċentrali tal-muntanji. Il-pjanuri tat-Tramuntana u l-Karibew huma aktar estensivi, qasmu minn xmajjar twal u qawwija li jiffurmaw meandri. Huma jieħdu ismijiet differenti skont iż-żoni: Guatusos, San Carlos, Sarapiquí, Tortuguero, Santa Clara, Pacuare, Matina u Estrella, minbarra l-widien ta' Sixaola u Talamanca. Il-pjanuri tal-Paċifiku huma iżgħar fid-daqs, iżda huma wkoll aktar varjati minn dawk tal-Atlantiku.

Pjanuri tat-Tramuntana (Llanuras del Norte)

Fit-tramuntana tal-pajjiż hemm pjanuri estensivi li l-estensjoni tagħhom testendi mill-firxa tal-muntanji Guanacaste sal-bank tal-punent tax-Xmara Sarapiquí. Il-faċċata tal-penetrazzjoni tagħha kienet ix-Xmara San Carlos, tributarju tas-San Juan. Fit-tramuntana hemm il-canton ta' San Carlos, u l-bliet ta' Upala u Los Chiles, qrib ħafna tal-fruntiera man-Nikaragwa. Iż-żewġ pjanuri li jispikkaw f'din iż-żona huma l-pjanura ta' San Carlos u l-pjanura ta' Guatusos. L-artijiet tagħha jintużaw għat-tkabbir tal-qamħ, il-ħaxix, u għat-tismin tal-bhejjem u l-ħalib.

Pjanuri tal-Karibew (Llanuras del Caribe)

Il-pjanuri tal-Karibew jestendu mix-xatt tal-lvant tax-Xmara Sarapiquí sal-kosta Atlantika, u jiffurmaw parti kbira mit-territorju tal-provinċja ta' Limón. Ix-xmajjar Toro Amarillo, Chirripó, Tortuguero, Pacuare u Chirripó tal-Atlantiku ffurmaw il-pjanura wiesgħa li testendi fil-majjistral ta' Limón. Ix-Xmara Sixaola tinsab aktar fix-Xlokk u hija maqsuma mal-Panama; Ħoloq dipressjoni magħrufa bħala l-Wied Talamanca u l-pjanura kostali nnifisha.

Il-pjanura kostali tal-Karibew hija baxxa u parzjalment miksija b'foresti tropikali tropikali. Il-ħamrija tagħha tintuża fi pjantaġġuni tal-banana u tal-kawkaw, laħam u bhejjem tal-ħalib. Il-kanal Tortuguero, twil 112 km, jgħaqqad Moín mal-fruntiera man-Nikaragwa.

Il-pjanuri tal-Karibew għandhom reġjuni estensivi koperti fil-ġungla tropikali u żoni swampy, speċjalment fit-Tramuntana tal-Karibew. Il-pjanuri taċ-ċentru u tan-Nofsinhar tal-Karibew jintużaw prinċipalment għall-kultivazzjoni tal-banana u l-kawkaw.

Pjanuri tal-Paċifiku (Llanuras del Pacífico)

Il-pjanura kostali tal-Paċifiku hija dejqa, u tisparixxi hekk kif il-meded tal-muntanji jersqu lejn il-kosta. L-artijiet tal-Paċifiku huma li jwasslu għall-agrikoltura, għandhom infrastruttura turistika akbar u l-biċċa l-kbira tal-attività tas-sajd tal-pajjiż issir fuq il-kosti tiegħu. Il-pjanura hija l-aktar estensiva fit-Tramuntana tal-Paċifiku, u tilħaq 75 km wiesgħa, u tgħaqqad il-wied ta' Tempisque, fejn tissejjaħ il-pampa Guanacaste jew art baxxa. Jestendi mill-plateau ta' Santa Rosa sal-Golf ta' Nicoya, u huwa magħmul minn pjanuri alluvjali u saffi ta' rmied vulkaniku. F'dan ir-reġjun, jitkabbru qmuħ u kannamieli u jitrabbew baqar għat-tismin.

Fil-Paċifiku ċentrali hemm iż-żona tal-Parrita, għandha żewġ terrazzi tal-baħar, interrotti minn xi għoljiet mhux ogħla minn 100 m f'altitudni. Il-Wied tal-Parrita jestendi sa Punta Uvita u huwa ffurmat minn materjal sedimentarju u vulkaniku mill-firxa tal-muntanji Talamanca. Qmuħ u palm Afrikan huma mkabbra.

Il-pjanura titwessa' lejn in-nofsinhar, u tilħaq 50 km wiesgħa. Il-pjanuri tan-Nofsinhar tal-Paċifiku jinsabu fuq il-peniżola ta' Osa, sa Golfo Dulce, u jingħaqdu mal-widien ta' General-Coto Brus u Diquís. Huma magħmula minn materjali tal-baħar, fluvjali u vulkaniċi. Huma l-aktar sħan u b'xita fuq il-kosta tal-Paċifiku, peress li huma affettwati minn irjieħ umdi tal-Lbiċ.

Idrografija

Ix-xmajjar tal-Kosta Rika joriġinaw tul l-assi ċentrali tal-muntanji, u joħorġu fil-kosti tal-Oċean Paċifiku u l-Baħar Karibew.

Inklinazzjoni tal-Oċean Paċifiku

Ix-xmajjar li joħorġu fl-Oċean Paċifiku għandhom tendenza li jkunu qosra u mgħaġġla, dan għaliex l-assi tal-muntanji li minnu joriġinaw huwa eqreb lejn il-kosta, u jifforma terren inklinat ħafna bi ftit erja x'tkopri. Minħabba dan, huma xmajjar suxxettibbli għal valangi, b'qiegħ tal-blat u terren inqas umdu. Huma fonda, b'għoljiet kbar imħatteb li jżidu l-qawwa ta 'erożjoni tagħhom, għalhekk il-fond tal-kanali tagħhom, bħalma huwa l-każ tal-baċin tax-Xmara Grande de Tárcoles, li jinsab fir-Reġjun tal-Paċifiku Ċentrali. Min-naħa l-oħra, fin-Nofsinhar tal-Paċifiku u t-Tramuntana tal-Paċifiku, ix-xmajjar iridu jivvjaġġaw minn pjanuri kbar qabel ma jaslu l-baħar. Il-fluss tiegħu jonqos b'mod sinifikanti matul l-istaġun xott, speċjalment fix-xmajjar tal-Paċifiku tat-Tramuntana u ċentrali.

L-inklinazzjoni tal-Paċifiku għandha tliet baċiri idrografiċi ewlenin, imqassma mill-majjistral sax-xlokk:

• Ix-Xmara Tempisque (144 km) titla' fuq l-għoljiet tal-vulkan Orosí, bl-isem Tempisquito. Qabel il-kostruzzjoni tal-Inter-American Highway, kienet ir-rotta ewlenija ta' komunikazzjoni lejn il-provinċja ta' Guanacaste permezz taż-żewġ tributarji tagħha Bebedero u Bolsón. Huwa t-tieni l-akbar baċin fil-pajjiż u l-ewwel jekk inżidu x-Xmara Bebedero, li tgħaddi fl-istess post bħat-Tempisque, estwarju fil-Golf ta' Nicoya. Il-baċini tax-Xmara Tempisque u tax-Xmara Bebedero huma ta' importanza kbira għall-użu agrikolu peress li madwar 75 % tal-ilma totali disponibbli huwa allokat għal dan l-użu fil-livell nazzjonali. Dawn il-baċiri jkopru parti kbira mill-provinċja ta' Guanacaste, rikonoxxuta bħala produttur ta' baqar u għelejjel estensivi bħall-kannamieli u r-ross. Huwa navigabbli fil-parti t'isfel tal-baċir tiegħu. Ħafna mix-xmajjar f'Guanacaste huma tributarji tat-Tempisque (Bebedero, Colorado, Liberia u Salto), bl-eċċezzjoni tax-xmajjar tal-Peniżola Nicoya (Morote, Lajas, Bongo, Tamarindo u Nosara).
• Río Grande de Tárcoles (111 km) iffurmat mill-għaqda tar-Río Grande u x-Xmara Virilla. Dan tal-aħħar huwa importanti ħafna għax ibattal l-ilma tad-dranaġġ mill-Wied Ċentrali. Tibattal fil-Paċifiku ċentrali qrib il-belt ta 'Jacó. Kienet l-ewwel xmara li fiha ntużat għall-produzzjoni tal-enerġija elettrika. Il-baċin tax-Xmara Grande de Tárcoles huwa ta' importanza ewlenija għaliex jipprovdi ilma lil tlieta mill-kapitali provinċjali ewlenin tal-pajjiż, San José, Alajuela u Heredia, li jiġbru 35 muniċipalità f'żona li tirrappreżenta biss 4.15% tat-territorju totali. . Madankollu, huwa hawnhekk li tinsab l-ogħla konċentrazzjoni tal-abitanti tal-pajjiż, madwar 63% tal-popolazzjoni nazzjonali.
• Río Grande de Térraba (186 km) huwa l-akbar, itwal u qawwi mix-xmajjar tal-pajjiż, iffurmat minn żewġ fergħat li huma l-General u Coto Brus, li jikkonverġu fis-sit magħruf bħala Paso Real. Huwa l-akbar baċin idrografiku fil-Kosta Rika. Dawn ix-xmajjar isaqqu l-wied ta 'El General u Coto Brus. Hija tinsab fix-Xlokk tal-pajjiż u hija navigabbli fil-parti t'isfel tal-baċin tagħha. Flimkien max-Xmara Sierpe tgħaddi f'delta wiesgħa li tifforma bosta gżejjer tax-xmajjar ta' materjal sedimentarju. Wieħed mit-tributarji ewlenin tiegħu huwa x-Xmara Chirripó Pacífico.

Xmajjar importanti oħra fuq in-naħa tal-Paċifiku huma x-Xmara Guacimal, ix-Xmara Aranjuez, ix-Xmara Abangares, ix-Xmara Seco, ix-Xmara Lagarto, ix-Xmara Jesús María u x-Xmara Barranca, li joriġinaw fil-firxa tal-muntanji tal-minjieri ta’ Tilarán u joħorġu fil- marġini tal-lvant tal-Golf ta' Nicoya; Ix-Xmara Parrita, flimkien max-Xmara Pirrís, tifforma l-baċin ewlieni taż-żona Quepos-Parrita; u x-Xmara Savegre, li tgħaddi fil-Park Nazzjonali Manuel Antonio, ġiet enfasizzata bħala l-aktar nadifa fl-Amerika Ċentrali.

• Xmara Kbir ta' Tárcoles (Río Grande de Tárcoles)
• Xmara Kbir ta' Térraba (Río Grande de Térraba)
• Kaskata tax-Xmara Savegre ħdejn San Gerardo ta' Dota (Catarata del río Savegre a la altura de San Gerardo de Dota)
• Xmara Kbir ta' Candelaria (Río Grande de Candelaria)

Inklinazzjoni tal-Baħar Karibew

Ix-xmajjar fuq din l-inklinazzjoni huma itwal, usa 'u aktar abbundanti minn dawk tal-Paċifiku, minħabba li l-assi ċentrali tal-muntanji huwa aktar 'il bogħod mill-kosta, għalhekk id-distanza għall-ivvjaġġar hija akbar. Huma xmajjar twal u bil-mod li jaqsmu pjanuri estensivi, u għalhekk għandhom it-tendenza li jiffurmaw meandri u fergħat, jaqsmu l-ilmijiet tagħhom f'żewġ kanali fil-partijiet t'isfel tar-rotta tagħhom. F'ħafna taqsimiet tal-pjanuri jiffurmaw żoni mdaqqsa. Huma kkaratterizzati wkoll mill-materjal abbundanti li jġorru (sediment u fdalijiet ta' veġetazzjoni), u minħabba li spiss ibiddlu d-direzzjoni. Għandu torrent kostanti matul is-sena, relatat mal-livelli għoljin ta 'preċipitazzjoni annwali f'dan ir-reġjun.

Ġie maqsum f'żewġ għoljiet: is-subslope tat-tramuntana, li fiha x-xmajjar jitilgħu fil-Lag Nikaragwa jew ix-Xmara San Juan tan-Nikaragwa, li tixxotta din tal-aħħar u ġġorr l-ilmijiet ta' dawn ix-xmajjar sal-Baħar Karibew, u s-subslope tal-Karibew proprju. , fejn ix-xmajjar joħorġu direttament fil-baħar.

Sub-inklinazzjoni tat-Tramuntana

L-aktar xmajjar importanti tas-subslope tat-Tramuntana huma, mill-punent għal-lvant:

• Río Frío (70 km), li jinsab l-aktar fil-canton ta 'Los Chiles, is-sodda tiegħu hija parti mill-kenn nazzjonali tal-annimali selvaġġi Caño Negro.
• Ix-xmara San Carlos (125 km) tgħaddi mill-biċċa l-kbira tat-territorju tal-canton ta’ San Carlos b’direzzjoni min-nofsinhar għat-tramuntana. Għandu madwar 60 km li jippermettu n-navigazzjoni. Huwa l-aktar baċin idrografiku importanti tas-subslope tat-Tramuntana minħabba l-produzzjoni agrikola, idroelettrika u turistika tiegħu.
• Xmara Sarapiquí (103 km) għandha baċin iffurmat mix-xmajjar Sucio, Toro, Toro Amarillo, Blanco u Cuarto. Huwa navigabbli għal aktar minn nofs il-korsa tiegħu. Rivista importanza storika, ekoloġika u ekonomika.

• Xmara Kiesħa (Río Frío)
• Xmara San Carlos (Río San Carlos)
• Xmara Saripíqui (Río Saripíqui)
• Kaskata ta' Rara Avis, f'Sarapiquí de Heredia (Catarata Rara Avis, en Sarapiquí de Heredia)
• La Paz Waterfall, id-distrett ta' Sarapiquí tal-canton ċentrali ta' Alajuela (Catarata La Paz, distrito Sarapiquí del cantón central de Alajuela)
• Kaskata tax-Xmara Celeste, fil-Park Nazzjonali tal-Vulkan Tenorio. Destinazzjoni turistika importanti minħabba l-kulur partikolari tagħha (Catarata del río Celeste, en el parque nacional Volcán Tenorio. Importante destino turístico por su particular coloración.).

Xmajjar notevoli oħra fuq din l-inklinazzjoni huma x-Xmara Sapoá (32 km), fuq il-fruntiera man-Nikaragwa, li tgħaddi fil-Lag Nikaragwa; u x-Xmara Celeste, li hija importanti għat-turiżmu fir-reġjun, minħabba l-ilmijiet blu ċari partikolari tagħha, ir-riżultat ta 'effett ottiku prodott mit-tixrid tad-dawl tax-xemx minħabba l-konċentrazzjoni għolja ta' silikati tal-aluminju.

Sub-inklinazzjoni tal-Karibew

L-aktar xmajjar importanti li jmorru direttament fil-Baħar Karibew huma, mill-punent għal-lvant u mit-tramuntana għan-nofsinhar:

• Sistema Tortuguero-Chirripó Norte-Colorado, li jsaqqu l-aktar parti tat-Tramuntana tal-pjanuri Tortuguero. Dawn jiffurmaw sensiela ta’ gżejjer tax-xmajjar (Brava u Calero), qabel ma jmorru f’delta fil-Baħar Karibew. Kanal ta’ 112 km jgħaqqad ix-Xmara Tortuguero ma’ Moín, u jippermetti aċċess għall-passaġġi tal-ilma minn Limón sal-fruntiera man-Nikaragwa. Ir-reġjun irrigat minn dawn ix-xmajjar huwa protett minn diversi parks nazzjonali, riżervi bijoloġiċi u rifuġji naturali.

Sistema Reventazón (110 km)-Parismina (92 km) hija bażika għall-Wied Ċentrali peress li tiġbor l-ilmijiet tas-settur tal-Lvant (Wied Guarco). Tul il-kors tiegħu jirċievi diversi tributarji, bħax-xmajjar Jiménez, Tapantí, Macho u Navarro. Huwa t-tielet baċin idrografiku fil-pajjiż u l-aktar importanti fir-reġjun tal-Karibew. El Reventazón għandu l-akbar impjant idroelettriku fl-Amerika Ċentrali u t-tieni l-akbar proġett infrastrutturali fl-istmu tal-Amerika Ċentrali, wara l-Kanal tal-Panama.

• Xmara Sixaola (76 km) isservi bħala l-konfini bejn il-Kosta Rika u l-Panama. Twieled fl-għoljiet tal-muntanji Talamanca. It-tributarji tiegħu huma Yorkín, Coen, Lari u Urén. Barra minn hekk, iservi bħala mezz ta' komunikazzjoni bejn bliet differenti peress li huwa navigabbli.

Xmajjar importanti oħra fir-reġjun tal-Karibew huma x-Xmara Pacuare, ix-Xmara Chirripó Atlántico, ix-Xmara Matina, ix-Xmara Banano, ix-Xmara Bananito u x-Xmara La Estrella.

• Ix-Xmara Chirripó Atlántico jew Duchí (Río Chirripó Atlántico o Duchí), bil-lingwa Cabécar, hija waħda mix-xmajjar importanti tal-Karibew u t-tributarju ewlieni tax-Xmara Matina (Río Matina).
• Xmara Parismina. Flimkien mar-Reventazón (Río Parismina. Junto al Reventazón), tifforma l-aktar baċin importanti tal-Atlantiku. Il-ħalq tiegħu huwa sit li jbejtu l-fekruna.
• Ix-Xmara Colorado (Río Colorado) tifforma netwerk tax-xmara max-Xmara Tortuguero (Río Tortuguero) u x-Xmara Chirripó Norte (Río Chirripó Norte). Hija parti minn żona protetta importanti.
• Waħda mill-aktar minn 20 kaskata tax-Xmara Pacuare (Río Pascuare). Din ix-xmara hija magħrufa wkoll għar-rapids tagħha, fejn jiġi pprattikat ir-rafting.
• Xmara Sixaola (Río Sixaola), fruntiera mal-Panama. Ħafna mit-tributarji tagħha, bħas-Sixaola, għandhom ismijiet indiġeni.

Ilma tal-wiċċ u ta' taħt l-art

Is-sorsi tal-ilma tal-wiċċ fil-Kosta Rika intużaw għal użi multipli, bħall-produzzjoni tal-enerġija idroelettrika, it-trattament tal-ilma tax-xorb, u rikreazzjoni u kontroll tal-għargħar.

Il-baċir Arenal-Tempisque, fejn jopera l-ġibjun ta' Arenal, huwa l-akbar proġett idroelettriku fil-pajjiż. L-istess baċin huwa użat downstream għall-irrigazzjoni fil-provinċja ta' Guanacaste, akkwakultura, rikreazzjoni, kontroll ta' l-għargħar u konservazzjoni ta' ekosistema mistagħdra.

Il-ġenerazzjoni idroelettrika hija l-attività li tuża l-akbar ammont ta' ilma tax-xmara, billi tuża madwar 70% tat-total għal dan il-għan, u l-attività agrikola bi 22.8%. L-użu tal-ilma għall-konsum mill-bniedem, it-turiżmu, l-industrija u l-agroindustrija jirrappreżentaw inqas minn 8.0% tal-estrazzjoni totali.

L-aktar akkwiferi importanti fil-pajjiż huma: Colima Superior, Colima Inferior, Barba, Liberia, Bagaces, Barranca, La Bomba (Limón), Zapandí u l-akwiferi kostali: Jacó, Playas del Coco, Brasilito u Flamingo.

Bil-għan sod li jiġu protetti s-sorsi tal-ilma, ix-xmajjar, il-flora u l-fawna, madwar 29% tat-territorju nazzjonali ġie ddikjarat żoni protetti.

• Lag Arenal (Lago Arenal)
• Lag Arenal (Lago Arenal)
• Lag Arenal (Lago Arenal)
• Lag Arenal (Lago Arenal)
• Lag Arenal (Lago Arenal)
• Lag Arenal (Lago Arenal)
• Lag Arenal (Lago Arenal)
• Lag Arenal (Lago Arenal)
• Lag Arenal (Lago Arenal)
• Lag Arenal (Lago Arenal)
• Lag Arenal (Lago Arenal)

Kosti

Il-Kosta Rika għandha kosti kemm fuq l-Oċean Paċifiku kif ukoll fil-Baħar Karibew. B'kollox, għandha 1,236 km. Il-kosti tal-Kosta Rika jinsabu fi proċess kostanti ta' erożjoni jew mili, kif ġara bid-deformazzjoni li sofriet il-kosta tal-Karibew fit-terremot ta' Limón tal-1991, meta 90 km tal-kosta telgħet madwar metru.

Iż-żewġ kosti tal-oċeani għandhom differenzi notevoli f'termini tal-estensjoni, il-konfigurazzjoni u l-klima tagħhom.

Kosta tal-Oċean Paċifiku (Litoral del océano Pacífico)

Huwa twil 1,016 km, li jagħmilha sitt darbiet akbar mill-kosta tal-Karibew. Hija l-aktar popolata u l-aktar attiva f'termini ta' kummerċ u turiżmu. Hija topografikament aktar imħatteb mill-kosta tal-Karibew, b'ħafna karatteristiċi ġeografiċi:

Il-kosta tibda lejn il-majjistral bil-Bajja ta' Salinas u l-peniżola ta' Santa Elena, li fihom l-eqdem kantina ġeoloġika fil-pajjiż (80 miljun sena). Il-Golf ta' Papagayo jifred Santa Elena mill-Peniżola Nicoya. Dan il-golf huwa ta’ importanza ekonomika kbira għall-pajjiż peress li huwa wieħed miċ-ċentri turistiċi ewlenin, minħabba l-bosta bajjiet u bajjiet tiegħu, li minnhom tispikka l-Bajja ta’ Culebra. Il-peniżola ta’ Nicoya hija l-akbar fil-pajjiż, b’bosta rdum, promontorji tal-blat, bajjiet u kapep, li fosthom jistgħu jissemmew Cape Velas, Cape Blanco u Punta Morales.

Il-peniżola tinkludi l-Golf ta' Nicoya, li huwa l-aktar daħla tal-baħar fond fil-Kosta Rika, u li fih jgħaddu żewġ xmajjar l-aktar importanti tal-pajjiż: Tempisque u Tárcoles. Il-Golf ta’ Nicoya fih mill-inqas 12-il gżira, uħud minnhom popolati. Għandu wkoll iż-żewġ portijiet l-aktar importanti fil-Paċifiku, Puntarenas u Caldera. Fil-każ tal-belt ta’ Puntarenas, hija mibnija fuq ilsien tar-ramel li joħroġ fil-golf, iffurmat minn materjal sedimentarju depożitat matul sekli mix-Xmara Barranca.

Lejn ix-Xlokk, il-kosta tifforma żewġ bajjiet: Herradura Bay u Coronado Bay. Dan huwa limitat minn Punta Quepos u Punta Llorona, u huwa l-post fejn ix-Xmara Grande de Térraba, l-akbar fil-pajjiż, tgħaddi f'delta wiesgħa. Il-peniżola Osa hija l-akbar fix-Xlokk tal-pajjiż. Għandha bosta bajjiet u l-Park Nazzjonali ta' Corcovado, l-aktar bijodiversità fil-Kosta Rika. Cape Matapalo, fl-aħħar tal-peniżola, huwa l-eqreb punt fuq il-kontinent tal-pajjiż għall-Gżira Cocos (436 km). Il-Peniżola ta' Osa tagħlaq il-Golf ta' Dulce, li fih kosta protetta, mangrovji u salini. L-aħħar karatteristika tal-kosta tan-nofsinhar hija Burica Point, li taqsam mal-Panama.

Kosta Atlantika (Litoral atlántico)

Għandha estensjoni ta' 220 km, li tifrex minn Punta Castilla, fil-bokka tax-Xmara San Juan, sax-Xmara Sixaola. Għandha klima tropikali b'xita li tħalli l-kosta taħt l-influwenza tal-irjieħ tal-grigal. Il-kurrent ekwatorjali tal-Golf tal-Messiku jgħaddi minn din il-kosta, u jħalli formazzjonijiet tal-qroll li jkunu naraw, li ma jseħħx fuq il-kosta tal-Paċifiku.

Il-kosta għandha konfigurazzjoni rettilineari, iddeterminata mill-akkumulazzjoni ta 'materjal sedimentarju minn alluvju depożitat mix-xmajjar, minbarra l-effett tal-mewġ. L-aktar inċidenti notevoli jibdew mill-bokka wiesgħa tax-Xmara Colorado u x-Xmara Reventazón-Parismina fil-Grigal, li l-armi multipli tagħhom jiffurmaw gżejjer tax-xmajjar, bħall-Gżira Calero, l-akbar fil-Kosta Rika. Il-korsa ta 'meandering tax-xmajjar tikkawża konċentrazzjoni ta' materjali abbundanti li jiffurmaw biċċiet tar-ramel, laguni u laguni, bil-bar ta 'Colorado jispikka.

Warajha tiġi Moín Bay, fejn tinsab il-Gżira Uvita, u l-outcrop fejn tinsab Puerto Limón, l-iktar belt importanti fil-Karibew. Lejn ix-Xlokk hemm Punta Cahuita, Uva, Mona u Cocles.

Arċipelagi u gżejjer (Archipiélagos e islas)

Il-Kosta Rika għandha varjetà wiesgħa ta' gżejjer ta' oriġini varjata fiż-żewġ oċeani. Ħafna minnhom huma parti minn parks nazzjonali u rifuġji naturali, filwaqt li oħrajn huma abitati, l-aktar dawk fil-Golf ta' Nicoya.

L-Arċipelagu ta' Murciélago u l-Gżira Bolaños (Archipiélago del Murciélago e isla Bolaños)

Dawn jinsabu fil-Bajja ta' Salinas, fuq il-kosta tal-Oċean Paċifiku, ħdejn il-fruntiera man-Nikaragwa. Huma gżejjer żgħar li jservu bħala kenn naturali għall-għasafar u l-fawna tal-baħar. Huma parti miż-Żona ta' Konservazzjoni ta' Guanacaste.

Arċipelagu tal-Golf ta' Nicoya (Archipiélago del golfo de Nicoya)

Huma sensiela ta' gżejjer ta' oriġini vulkanika, li jinsabu fil-Golf ta' Nicoya, ħafna minnhom popolati minn żmien qabel il-Kolombja. Amministrattivament, huma parti mill-provinċja ta 'Puntarenas. L-akbar minnhom hija l-gżira ta 'Chira, li tinsab ħdejn il-bokka tax-Xmara Tempisque. Bi 43 km², hija l-akbar gżira fl-Oċean Paċifiku u l-aktar popolata. Il-Gżira Venado (6.5 km²), il-Gżira Caballo, u l-Gżira Cedros għandhom villaġġi żgħar li jgħixu bis-sajd artiġjanali.

Li jmiss fl-importanza hija San Lucas Island, l-eqreb tal-belt ta 'Puntarenas (8 km). San Lucas fih ħabs antik u bħalissa huwa kenn għall-annimali selvaġġi u sit turistiku. Ħdejn San Lucas hemm gżejjer żgħar mhux popolati li huma parti minn rifuġji naturali: Gżira Bejuco, Gżira Muertos, Gżira Jesusita, Gżira Pan de Azúcar, Gżira Pájaros, Gżira Guayabo u Gżira Negritos.

Il-Gżira Tortuga, flimkien mal-gżejjer ta 'Alcatraz u Tolinga, hija sit turistiku importanti għall-bajjiet tagħha u l-veġetazzjoni lush. Il-gżira ta' Cabo Blanco, li tinsab faċċata tagħha, fit-tarf tal-Lbiċ tal-peniżola Nicoya, hija parti mill-eqdem żona protetta fil-Kosta Rika.

Gżejjer tal-Paċifiku Ċentrali u tan-Nofsinhar (Islas del Pacífico central y sur)

Lejn ix-Xlokk tal-Golf ta' Nicoya, hemm diversi gżejjer: il-Gżira Herradura, li tinsab fil-bajja tal-istess isem; Il-Gżira Damas, gżira tax-xmara marittima ħdejn il-belt ta' Quepos, li tinsab fil-bokka tax-Xmara Paquita; il-gżejjer tal-Park Nazzjonali Manuel Antonio (Olocuitas, Gemelas, Verde, Toro Amarillo u Mogote), li huma parti minn din iż-żona protetta; Il-Gżira Ballena, fil-Park Nazzjonali tal-Baħar Ballena, hija sit li jbejtu diversi speċi ta' balieni.

Waħda mill-aktar importanti hija l-Gżira Caño, li tinsab fil-punent tal-peniżola Osa, li għandha banek tal-qroll u ħajja tal-baħar abbundanti. Minbarra li hija kenn għall-annimali selvaġġi, il-Gżira Caño għandha l-uniku sit arkeoloġiku fil-Kosta Rika bi sferi tal-ġebel li nstab barra mit-territorju kontinentali tal-pajjiż.

Iż-żona tad-delta Térraba-Sierpe għandha bosta gżejjer tax-xmajjar, inklużi l-Gżira Violín u l-Gżejjer Zacate.

Gżira Koko (Isla del Coco)

Cocos Island hija l-aktar gżira famuża fil-Kosta Rika. Hija tinsab 500 km fix-Xlokk ta' Puntarenas, il-provinċja li tappartjeni għaliha, fil-koordinati 05°31′N 87°04′W. Jista' jiġi aċċessat biss bid-dgħajsa. Il-gżira hija l-uniku outcrop ta' firxa ta' muntanji vulkanika estinta twila 700 km li testendi taħt il-baħar wirt tal-Kosta Rika. L-art tagħha hija 23.85 km², u tkejjel 7.6 km twila u 4.4 km wiesgħa, bil-forma tagħha bejn wieħed u ieħor rettangolari. Il-kosta hija sinuuża, b'karatteristiċi ġeografiċi bħal irdum, bajjiet u kapep. L-ogħla punt tagħha huwa Cerro Iglesias (575 m s.l.m.). Għandha bosta korsijiet tal-ilma li jiffurmaw sa 200 kaskata. Madwarha hemm diversi gżejjer bħall-Gżira Manuelita u l-Moais.

Hija kkaratterizzata mill-bijodiversità abbundanti tagħha, u għalhekk ġiet iddikjarata park nazzjonali u Sit ta' Wirt Dinji mill-UNESCO. Huwa kopert minn foresta sħaba lush. Minn 235 speċi ta' pjanti identifikati, 70 huma endemiċi. Minn 362 insett, 64 huma endemiċi. Hemm 2 speċi endemiċi ta' gremxul. Hemm ukoll 3 speċi ta' brimb irreġistrati; 85 għasfur, 4 minnhom endemiċi; 57 krustaċji; 118 tal-molluski; aktar minn 200 ħuta u 18-il qroll. L-insedjament ewlieni jinsab f'Waffer Bay, kważi kompletament magħmul minn persunal xjentifiku u ta' konservazzjoni: gwardjani tal-park, bijoloġisti, riċerkaturi, baħħara u voluntiera.

Gżejjer tal-Baħar Karibew (Islas del mar Caribe)

Il-Kosta Rika għandha tliet gruppi ta 'gżejjer fil-Baħar Karibew: fit-Tramuntana tal-Karibew, hemm bosta gżejjer tax-xmajjar, iffurmati mill-bokka ta' diversi xmajjar fid-delta tax-Xmara San Juan, fuq il-fruntiera man-Nikaragwa. Il-biċċa l-kbira minn dawn il-gżejjer għandhom art bil-baħar, li jiffurmaw parti minn rifuġji naturali u tal-annimali selvaġġi. Il-Gżira Calero hija l-akbar fil-Kosta Rika (151.6 km²), segwita mill-Gżira Brava (44.4 km²), it-tnejn separati mix-Xmara Colorado. Hemm ukoll il-gżejjer Tortuguero, Pacuare, Penitencia u Palma, li jinsabu fil-bokka tax-xmajjar fil-Baħar Karibew. Il-gżejjer huma abitati ftit, bil-familji jiddedikaw lilhom infushom għall-agrikoltura u s-sajd.

Fil-Karibew ċentrali, l-aktar gżejjer notevoli huma Isla Moín u Isla Uvita, li jinsabu quddiem Puerto Limón. Moín jinsab fejn jibda l-kanal Tortuguero, li jippermetti komunikazzjoni tax-xmara bejn Limón u l-fruntiera man-Nikaragwa. Quddiem din il-gżira hemm il-port ta’ Moín, l-aktar baċir importanti fil-pajjiż fejn isiru l-esportazzjonijiet madwar l-Atlantiku. Il-Gżira Uvita, li tinsab 3 km quddiem Puerto Limón, hija ta’ importanza storika, peress li kienet l-ewwel punt fit-territorju nazzjonali fejn Kristofru Kolombu niżel fl-1502, fir-raba’ u l-aħħar vjaġġ tiegħu. Hija magħmula minn irdum tal-blat u miksija b'veġetazzjoni lush, iżda hija diżabitata.

Fin-Nofsinhar tal-Karibew, hemm Punta Mona Island, magħrufa wkoll bħala Monkey Point, gżira żgħira 'l barra mill-kosta tal-canton ta' Talamanca, ħdejn il-bokka tax-Xmara Sixaola. Għandha kosta irregolari b'sikek tal-qroll u hija koperta minn foresti tropikali. Hija parti mir-Rifuġju Nazzjonali tal-Ħajja Selvaġġa Mħallta Jairo Mora Sandoval Gandoca-Manzanillo.

Baħar territorjali u patrimonjali

Il-baħar territorjali tal-Kosta Rika għandu wisa 'ta' 12-il mil nawtiku (22,200 km²) tul il-kosta kollha. Huwa meqjus bħala parti integrali tal-pajjiż għall-iskopijiet legali kollha. Miżjud ma' l-estensjoni territorjali tal-pajjiż (51,100 km²), din tammonta għal total ta' 73,300 km². Bil-liġi, iż-żona marittimu-terrestri hija proprjetà tal-Istat u ma tistax tkun proprjetà ta' individwi.

Il-baħar patrimonjali huwa magħmul minn 188 mil nawtiku (348,210 km²) lejn il-baħar miftuħ, wara t-12-il mil tal-baħar territorjali. Iż-żona ekonomika esklussiva tal-Kosta Rika fiż-żewġ oċeani tammonta għal 574,725 km², li miżjuda mal-erja tal-art tagħti lill-pajjiż total ta '625,825 km² f'erja. Il-baħar tal-wirt tal-Kosta Rika fl-Oċean Paċifiku huwa akbar milli fil-Baħar Karibew minħabba l-lokazzjoni ġeografika tal-Gżira Cocos. Il-Kosta Rika teżerċita s-sovranità fuq il-baħar tal-wirt tagħha kemm għall-finijiet ta’ sfruttament kummerċjali, kif ukoll għall-esplorazzjoni, il-konservazzjoni u l-ġestjoni tar-riżorsi ħajjin u mhux ħajjin (taħt il-ħamrija u l-ilmijiet) skont il-liġi internazzjonali.

Permezz tal-Baħar Karibew, il-Kosta Rika għandha limiti marittimi man-Nikaragwa, il-Panama u l-Kolombja. Permezz tal-Oċean Paċifiku, il-Kosta Rika għandha limiti marittimi man-Nikaragwa, il-Panama, il-Kolombja u l-Ekwador, dan tal-aħħar permezz tal-limitu marittimu bejn il-Gżira Cocos u l-Gżejjer Galapagos.

Klima

Il-Kosta Rika għandha klima tropikali matul is-sena kollha. Hemm żewġ staġuni: l-istaġun xott, minn Diċembru sa April, u l-istaġun tax-xita, minn Mejju sa Novembru. Marzu u April huma l-aktar xhur sħan fil-pajjiż, filwaqt li Diċembru u Jannar huma l-aktar kesħin. Madankollu, hemm ġranet tax-xita fl-istaġun xott, kif ukoll ġimgħat mingħajr xita fl-istaġun tax-xita.

Il-Kosta Rika huwa pajjiż klimatikament varjat ħafna, ġeneralment jinsab fir-reġjun neotropikali, għalhekk għandu klima tropikali, b'żewġ staġuni definiti sew fi kważi t-territorju kollu: l-istaġun xott (imsejjaħ ukoll sajf) u l-istaġun tax-xita (imsejjaħ xitwa). ). L-istaġun niexef jibda mill-bidu ta' Diċembru sal-aħħar ta' April, filwaqt li l-istaġun tax-xita jibda mill-bidu ta' Mejju sal-aħħar ta' Novembru Barra minn hekk, matul l-istaġun tax-xita hemm żmien imsejjaħ Veranillo de San Juan fl-aħħar jiem tax-xahar ta' Ġunju meta' l-klima għal darb’oħra ssir staġun niexef għal perjodu qasir ta' żmien.

Madankollu, it-topografija tal-pajjiż hija diverġenti ħafna, bil-preżenza ta 'muntanji, widien u pjanuri f'territorju pjuttost żgħir. Minħabba l-post tropikali tagħha, it-temperatura ma ssofrix varjazzjonijiet drastiċi. Billi jinsab fl-emisferu tat-Tramuntana, in-nazzjon huwa affettwat minn bidliet staġjonali matul ix-xahar ta 'Diċembru, meta t-temperaturi għandhom it-tendenza li jonqsu b'mod konsiderevoli minħabba l-irjieħ tat-tramuntana fl-ogħla postijiet fil-pajjiż. It-tul tal-ġurnata huwa affettwat matul is-solstizji u l-ekwinozji. Is-sistemi tal-muntanji jimxu lonġitudinali mill-majjistral sax-xlokk, u jiddeterminaw tliet reġjuni klimatiċi ewlenin:

• Ir-Reġjun Tropikali Umidu Atlantiku, li jkopri l-kosta tal-Karibew u t-tramuntana tal-pajjiż, għandu klima tropikali umda, b'reġim ta' xita għolja (kważi sa 5000 mm fis-sena), b’xita s-sena kollha minħabba l-istaġun tax-xita u l- irjieħ tal-art kostanti mit-tramuntana, speċjalment fl-għoljiet tal-meded tal-muntanji, bi tnaqqis fix-xita fi Frar, Marzu u Ottubru, u temperaturi li qatt ma huma inqas minn 22 °C u massimi medji ta' 30 °C, minħabba l-kostanti imsaħħab.
• Ir-Reġjun tal-Paċifiku Tropikali, bi klima tropikali bi staġun niexef definit sew fit-taqsima tat-Tramuntana, b'temperaturi massimi sa 30 °C fix-xitwa u 38 °C fis-sajf u temperaturi minimi ta' 18 °C u 22 °C fl-istess staġuni, rispettivament, l-istaġun tax-xita fiż-żona huwa qasir, sa 6 xhur minn Mejju sa Novembru, b'reġim ta 'xita ta' 1500 sa 2000 mm fis-sena. Fis-sezzjoni tan-Nofsinhar tal-Paċifiku, il-klima hija l-istess bħall-kosta Atlantika tal-pajjiż, sħuna u b’xita kbira s-sena kollha, għalkemm għandha staġun qasir xott li ġeneralment ikun madwar Frar u jkollu temperaturi ogħla.
• Ir-Reġjun Intermontana Ċentrali jinkludi l-Wied Ċentrali u l-meded muntanjużi tan-Nofsinhar u l-widien tagħhom bħal El General. Għandu eżenzjoni muntanjuża b'altitudni bejn 500 u 1200 m 'il fuq mil-livell tal-baħar. n. m., b’temperaturi sħan jiġu rreġistrati fil-punent fil-partijiet baxxi sa 32 °C bħall-belt ta’ Alajuela, Atenas, San Isidro del General u Buenos Aires minħabba l-influwenza kbira tal-klima tal-Paċifiku, fiċ-ċentru temperaturi moderati ta’ 26 °C bħal f’San José, Puriscal, San Ramón u Coto Brus, u 23 °C f’Cartago u Dota, u lejn il-Lvant temperaturi kesħin fil-partijiet għoljin sa -2 °C bħall-Vulkan Irazú u Cerro Chirripó. Iż-żoni aktar sħan u aktar baxxi huma aktar niexfa minħabba l-influwenza klimatika tal-Paċifiku, u ż-żoni kesħin u kesħin huma aktar imxarrba minħabba li huma eqreb lejn il-linji tal-meded muntanjużi fejn hemm aktar influwenza klimatika mill-Karibew.

Barra minn hekk, l-Istitut Meteoroloġiku Nazzjonali jaqsam il-Kosta Rika, skont ċerti karatteristiċi u differenzjazzjonijiet, fis-sitt reġjuni klimatiċi li ġejjin: Wied Ċentrali, Paċifiku tat-Tramuntana, Paċifiku Ċentrali, Żona tan-Nofsinhar, Żona tat-Tramuntana, Karibew u Gżira Cocos.

Minħabba l-lokazzjoni ġeografika tan-nazzjon, it-territorju huwa affettwat kull sena mill-istaġun tal-uragani, b'impatt akbar fi żminijiet storiċi mill-Uragan Fifi-Orlene (1974), l-Uragan Juana (1985), l-Uragan Cesar-Douglas (1996), l-Uragan Mitch (1998), Maltempata Tropikali Alma (2008), Uragan Tomás (2010), Uragan Otto (2016), Maltempata Tropikali Nate (2017) u Uragan Eta (2020)

Pajsaġġi bijoklimatiċi tal-Kosta Rika

• Klima ta' altitudni għolja moderata Vulkan Turrialba
• Klima tropikali bl-istaġun xott Manuel Antonio
• Santa Rosa foresta tropikali niexfa
• Foresti umdi montani u premontani, Park Nazzjonali Braulio Carrillo
• Monteverde cloud foresta
• Foresta umda tropikali, Park Nazzjonali Tortuguero
• Wetland ta' Caño Negro
• Cerro Chirripó Páramo
• Il-pjanuri tal-Majjistral tal-Paċifiku, fi Guanacaste, għandhom klima tropikali niexfa. Jintużaw prinċipalment fit-trobbija tal-bhejjem, il-kultivazzjoni tar-ross u l-kannamieli.
• Klima moderata b'sajf ħafif, Park Nazzjonali San José

Flora u fawna

Minkejja d-daqs tagħha, il-Kosta Rika hija waħda mill-pajjiżi bl-akbar bijodiversità fl-Amerika Latina kollha.

Il-Kosta Rika għandha kopertura ta' veġetazzjoni rikka, kemm f'termini ta' varjetà ta 'speċi kif ukoll id-densità tagħhom. Hemm aktar minn 12,000 speċi ta 'pjanti fil-pajjiż, inklużi aktar minn 1,300 speċi ta' orkidej. Is-siġra nazzjonali hija s-siġra Guanacaste, il-fjura nazzjonali hija l-Guaria Morada.

Il-foresti jkopru 1/3 taż-żona totali tal-pajjiż. Il-mangrovi jokkupaw madwar 1% taż-żona totali tal-pajjiż u huma l-aktar ikkonċentrati fuq ix-xaqliba tal-Paċifiku. Il-foresti tad-dell iseħħu fil-Karibew, fil-Muntanji Talamanca u fil-Peniżola Osa, li kollha għadhom verġni. Il-foresti tropikali tropikali jseħħu fit-tramuntana u fiċ-ċentru tal-pajjiż.

Il-fawna tal-Kosta Rika hija varjata u diversa; Skont id-densità tal-ispeċi, il-Kosta Rika tinsab fl-ewwel post fid-dinja. Il-pajjiż fih 234 speċi ta' mammiferi, nofshom friefet il-lejl; 850 speċi ta' għasafar, li minnhom 600 huma residenti; aktar minn 200 speċi ta 'rettili, ħafna minnhom sriep; madwar 180 speċi ta' anfibji.

Fil-pajjiż hemm aktar minn 150 speċi fil-periklu ta' estinzjoni, fosthom il-ġaguar, it-tapir, il-pekari, l-ajkla arpija u l-makaw.

Park nazzjonali wieħed, il-Park Nazzjonali ta' Corcovado, huwa rikonoxxut internazzjonalment fost l-ambjentalisti għall-bijodiversità tiegħu (inklużi qtates kbar u tapiri) u huwa fejn il-viżitaturi jistgħu jistennew li jaraw rikkezza ta 'annimali selvaġġi. Corcovado huwa l-uniku park fil-Kosta Rika fejn jistgħu jinstabu l-erba' speċi ta' xadini tal-Kosta Rika. Dawn jinkludu l-kapuċċin ta' ras bajda, il-mantled howler, ix-xadina brimba ta' Geoffroy fil-periklu, u x-xadina iskojjattlu tal-Amerika Ċentrali, li tinsab biss fuq il-kosta tal-Paċifiku tal-Kosta Rika u parti żgħira mill-Panama, u tinsab biss fil-Paċifiku. kosta tal-Kosta Rika u parti żgħira tal-Panama meqjusa fil-periklu sal-2008, meta l-istatus tagħha ġie aġġornat għal vulnerabbli. Id-deforestazzjoni, il-kummerċ illegali tal-annimali domestiċi, u l-kaċċa huma r-raġunijiet ewlenin għall-istatus mhedded tagħha. La Amistad u Chirripó jippreżentaw il-klima tal-páramo, f'altitudni ta' aktar minn 3000 metru 'l fuq mil-livell tal-baħar, li jipprovdu tipi oħra ta' flora u fawna, bħall-coati ta' imnieħer abjad, it-traxx tan-nugrufun u r-rogiera amoena. Il-Kosta Rika hija l-ewwel pajjiż tropikali li waqqaf u reġġa' lura d-deforestazzjoni; irrestawra b'suċċess il-forestazzjoni tiegħu u żviluppa servizz tal-ekosistema biex jgħallem lill-bijoloġisti u lill-ekoloġisti dwar il-miżuri ta 'protezzjoni ambjentali tiegħu. Il-pajjiż kellu punteġġ medju tal-Indiċi tal-Integrità tal-Pajsaġġ tal-Foresti tal-2018 ta' 4.65/10, li kklassifika fit-118-il post globalment fost 172 pajjiż.

Kisi tal-foresti

Skont il-FAO, fl-2010 il-Kosta Rika għandha żona ta' foresti ta' 26,050 km², li tikkorrispondi għal 51% tat-territorju nazzjonali. Matul il-perjodu 1990-2000 il-pajjiż ippreżenta rata ta' varjazzjoni annwali ta' -0.8%, li kienet tirrappreżenta deforestazzjoni ta' 190 km²/Sena. Madankollu, fil-perjodu 2000-2010, din ix-xejra ġiet maqluba, u kisbet żieda ta' 0.9%, ekwivalenti għall-irkupru ta' 230 km²/Sena ta' kopertura tal-foresti.

Sistema ta' Park Nazzjonali

Il-pajjiż huwa notevolment rispettat internazzjonalment għas-sistema tiegħu ta' Parks Nazzjonali, amministrati mis-Sistema Nazzjonali taż-Żoni ta' Konservazzjoni. L-akbar park fil-pajjiż huwa l-Park Nazzjonali tal-Baħar Las Baulas.

Gvern u politika

Organizzazzjoni territorjali

Skont il-Kostituzzjoni Politika fl-artikolu 168 tagħha, id-diviżjoni territorjali tal-Kosta Rika hija organizzata bil-liġi fi tliet tipi ta' entità subnazzjonali: Għall-finijiet tal-Amministrazzjoni Pubblika, it-territorju nazzjonali huwa maqsum fi provinċji, dawn f'cantons u l-cantons f'distretti.” Il-pajjiż jikkonsisti minn 7 provinċji, 84 canton u 489 distrett.

Relazzjonijiet barranin

Il-Kosta Rika hija membru attiv tan-Nazzjonijiet Uniti u l-Organizzazzjoni tal-Istati Amerikani. Il-Qorti Inter-Amerikana tad-Drittijiet tal-Bniedem u l-Università tal-Paċi tan-Nazzjonijiet Uniti huma bbażati fil-Kosta Rika. Hija wkoll membru ta' ħafna organizzazzjonijiet internazzjonali oħra relatati mad-drittijiet tal-bniedem u d-demokrazija, bħall-Komunità tad-Demokraziji. L-għan ewlieni tal-politika barranija tal-Kosta Rika huwa li tippromwovi d-drittijiet tal-bniedem u l-iżvilupp sostenibbli bħala mod biex jiġu żgurati l-istabbiltà u t-tkabbir.

Il-Kosta Rika hija membru tal-Qorti Kriminali Internazzjonali, mingħajr ftehim ta' immunità bilaterali għall-protezzjoni tal-forzi armati tal-Istati Uniti (skont l-Artikolu 98). Il-Kosta Rika hija osservatur tal-Organizzazzjoni Internazzjonali ta' La Francophonie.

Fl-10 ta' Settembru, 1961, ftit xhur wara li Fidel Castro ddikjara lil Kuba stat soċjalista, il-President tal-Kosta Rika Mario Echandi temm ir-relazzjonijiet diplomatiċi ma' Kuba permezz tad-Digriet Eżekuttiv Numru 2.

Il-Kosta Rika għandha nuqqas ta' qbil għal żmien twil man-Nikaragwa dwar ix-Xmara San Juan, li tiddefinixxi l-fruntiera bejn iż-żewġ pajjiżi, u d-drittijiet tan-navigazzjoni tal-Kosta Rika fuq ix-xmara. Fl-14 ta' Lulju 2009, il-Qorti Internazzjonali tal-Ġustizzja fl-Aja kkonfermat id-drittijiet tan-navigazzjoni tal-Kosta Rika għas-sajd kummerċjali ta' sussistenza fuq in-naħa tagħha tax-xmara. Trattat tal-1858 estenda d-drittijiet tan-navigazzjoni għall-Kosta Rika, iżda n-Nikaragwa ċaħad li l-vjaġġi tal-passiġġieri u s-sajd kienu parti mill-ftehim; Il-qorti ddeċidiet li l-Kosta Rika fuq ix-xmara ma kinux meħtieġa li jkollhom karti turistiċi jew viżi tan-Nikaragwa kif sostna n-Nikaragwa, iżda, f’nod lin-Nikaragwa, iddeċidiet li d-dgħajjes u l-passiġġieri tal-Kosta Rika għandhom jieqfu fl-ewwel u l-aħħar port tan-Nikaragwa tul tiegħu. rotta. Irid ikollhom ukoll dokument tal-identità jew passaport. In-Nikaragwa tista' wkoll timponi skedi fuq it-traffiku tal-Kosta Rika. In-Nikaragwa tista’ teħtieġ li l-vapuri tal-Kosta Rika juru l-bandiera tan-Nikaragwa, iżda ma tistax titlobhom għall-ħruġ mill-portijiet tagħha. Dawn kienu kollha punti speċifiċi ta' kontenzjoni li tressqu l-qorti fil-preżentata tal-2005.

Fl-2010, kien hemm ukoll tilwima madwar Calero Island, u l-effetti tat-tħammil Nikaragwa tax-xmara f'dik iż-żona.

Il-Kosta Rika temmet il-mandat tagħha fil-Kunsill tas-Sigurtà tan-Nazzjonijiet Uniti, wara li ġiet eletta għal terminu ta' sentejn li ma jiġġedded fl-elezzjonijiet tal-2007. Il-mandat tagħha skada fil-31 ta' Diċembru, 2009; Din kienet it-tielet darba li l-Kosta Rika kienet parti mill-Kunsill tas-Sigurtà. Elayne Whyte Gómez hija r-Rappreżentant Permanenti tal-Kosta Rika għall-Uffiċċju tan-Nazzjonijiet Uniti f'Ġinevra (2017) u President tal-Konferenza tan-Nazzjonijiet Uniti biex Tinnegozja Strument Legalment Vinkolanti li Jipprojbixxi l-Armi Nukleari.

Paċifiżmu

Fl-1 ta' Diċembru, 1948, il-Kosta Rika abolit il-forza militari tagħha. Fl-1949, l-abolizzjoni tal-armata ġiet introdotta fl-artikolu 12 tal-Kostituzzjoni tal-Kosta Rika. Il-baġit li qabel kien iddedikat għall-militar issa huwa ddedikat biex jipprovdi kura tas-saħħa u servizzi edukattivi. Skont Deutsche Welle, "Il-Kosta Rika hija magħrufa għad-demokrazija stabbli tagħha, politiki soċjali progressivi, bħal edukazzjoni pubblika b'xejn u obbligatorja, benesseri soċjali għoli, u enfasi fuq il-protezzjoni ambjentali." Għall-infurzar tal-liġi, il-Kosta Rika għandha l-aġenzija tal-pulizija tal-Forza Pubblika tal-Kosta Rika.

Fl-2017, il-Kosta Rika ffirmat it-trattat tan-NU dwar il-Projbizzjoni tal-Armi Nukleari.

Il-Kosta Rika hija t-58 l-iktar pajjiż paċifiku fid-dinja, skont l-Indiċi Globali tal-Paċi tal-2024.

Ambjentaliżmu

Fl-2021, il-Kosta Rika, flimkien mad-Danimarka, nedew il-“Beyond Oil and Gas Alliance” (BOGA) biex iwaqqfu l-użu tal-fjuwils fossili. Il-kampanja BOGA tnediet fis-Summit dwar il-Klima COP26, fejn l-Isvezja ngħaqdet bħala membru ewlieni, filwaqt li n-New Zealand u l-Portugall ingħaqdu bħala membri assoċjati.

Demografija

Iċ-ċensiment tal-2022 kien jgħodd popolazzjoni totali ta' 5,044,197 persuna. Fl-2022, iċ-ċensiment irreġistra wkoll l-identità etnika jew razzjali tal-gruppi kollha separatament għall-ewwel darba f'aktar minn ħamsa u disgħin sena miċ-ċensiment tal-1927 Għażliet inkludew indiġeni, suwed jew Afro-dixxendenti, mulatti, Ċiniżi, mestizos, abjad u oħrajn fit-taqsima IV: mistoqsija 7. Fl-2011, id-dejta għall-gruppi li ġejjin kienet: 83.6% razza bajda jew imħallta, 6.7% mulatta, 2.4% Native American, 1.1% iswed jew Afro-Karibew; iċ-ċensiment wera 1.1% bħala Oħrajn, 2.9% (141,304 ruħ) bħala Xejn u 2.2% (107,196 persuna) bħala mhux speċifikat.

Fl-2011, kien hemm aktar minn 104,000 abitant indiġenu Amerikan jew indiġenu, li jirrappreżentaw 2.4% tal-popolazzjoni. Ħafna minnhom jgħixu f'riżervi iżolati, imqassma fi tmien gruppi etniċi: Quitirrisí (fil-Wied Ċentrali), Matambú jew Chorotega (Guanacaste), Maleku (tramuntana ta' Alajuela), Bribri (fin-nofsinhar tal-Atlantiku), Cabécar (Medda tal-Muntanji Talamanca), Ngäbe (in-Nofsinhar tal-Kosta Rika, tul il-fruntiera mal-Panama), Boruca (in-Nofsinhar tal-Kosta Rika) u Térraba (in-Nofsinhar tal-Kosta Rika).

Il-popolazzjoni tinkludi Kostarikani Ewropej (ta' dixxendenza Ewropea), primarjament ta' dixxendenza Spanjola, b'numru sinifikanti ta' familji Taljani, Ġermaniżi, Ingliżi, Olandiżi, Franċiżi, Irlandiżi, Portugiżi u Pollakki, kif ukoll komunità Lhudija mdaqqsa. Il-biċċa l-kbira tal-Afro-Kosta Rika huma dixxendenti li jitkellmu bil-Kreolo bl-Ingliż ta' ħaddiema immigranti suwed Ġamajkani tas-seklu 19.

Iċ-ċensiment tal-2011 ikklassifika 83.6% tal-popolazzjoni bħala razza bajda jew imħallta; dawn tal-aħħar huma nies ta' antenati Ewropej u Amerindjan magħquda. Is-segment tal-mulatti (taħlita ta' bojod u suwed) kien jirrappreżenta 6.7% u n-nies indiġeni kienu jikkostitwixxu 2.4% tal-popolazzjoni. Il-popolazzjonijiet indiġeni u Ewropej tal-mestizo huma ħafna iżgħar minn f'pajjiżi oħra tal-Amerika Latina. L-eċċezzjonijiet huma Guanacaste, fejn kważi nofs il-popolazzjoni hija viżibbilment mestizo, wirt tal-għaqdiet aktar mifruxa bejn settlers Spanjoli u Amerinjani Chorotega fuq diversi ġenerazzjonijiet, u Limón, fejn tgħix il-maġġoranza l-kbira tal-komunità Afro-Kosta Rika.

Il-Kosta Rika tospita ħafna refuġjati, l-aktar mill-Venezwela, il-Kolombja u n-Nikaragwa. Bħala riżultat ta 'dak u l-immigrazzjoni illegali, huwa stmat li bejn 10% u 15% (400,000–600,000) tal-popolazzjoni tal-Kosta Rika hija magħmula minn Nikaragwa. Xi Nikaragwani jemigraw biex ifittxu opportunitajiet ta' xogħol staġjonali u mbagħad jirritornaw lejn pajjiżhom. Il-Kosta Rika laqgħet ħafna refuġjati minn varjetà ta' pajjiżi tal-Amerika Latina oħra li ħarbu minn gwerer ċivili u dittatorjati matul is-snin sebgħin u tmenin, partikolarment l-Arġentina, kif ukoll nies minn El Salvador li kienu qed jaħarbu mill-gwerrilli u mill-iskwadri tas-sigurtà tal-gvern.

Skont il-Bank Dinji, fl-2010 madwar 489,200 immigrant għexu fil-pajjiż, ħafna minnhom min-Nikaragwa, il-Panama, El Salvador, il-Ħonduras, il-Gwatemala u l-Beliże, filwaqt li 125,306 Costa Rican jgħixu barra mill-pajjiż fl-Istati Uniti, il-Panama, in-Nikaragwa, Spanja, Il-Messiku, il-Kanada, il-Ġermanja, il-Venezwela, ir-Repubblika Dominicana u l-Ekwador. In-numru ta’ migranti naqas f'dawn l-aħħar snin, iżda fl-2015, kien hemm madwar 420,000 migrant fil-Kosta Rika u n-numru ta’ dawk li jfittxu ażil (l-aktar mill-Honduras, El Salvador, Gwatemala, Nikaragwa u Venezwela) żdied għal aktar minn 110,000, ħames. -darbiet żieda mill-2012. Fl-2016, il-pajjiż kien imsejjaħ "kalamita" għall-migranti mill-Amerika t'Isfel u Ċentrali u pajjiżi oħra bit-tama li jilħqu l-Istati Uniti.

Skont in-Nazzjonijiet Uniti, il-Kosta Rika kellha popolazzjoni stmata ta' 5,153,957 ruħ fl-2021. L-abjad u l-mestizos jirrappreżentaw 83.4% tal-popolazzjoni, 7% huma suwed (inkluż il-mestizos), 2.4% huma Amerindjani, 0.2% Ċiniżi u 7% oħrajn/ xejn.

Fl-2010, ftit inqas minn 3% tal-popolazzjoni kienet ta' dixxendenza Afrikana. Dawn jissejħu Afro-Kosta Rika jew Indjani tal-Punent u huma dixxendenti li jitkellmu bl-Ingliż ta' ħaddiema immigranti suwed Ġamajkani tas-seklu 19. 1% ieħor huma magħmulin minn nies ta' oriġini Ċiniża u inqas minn 1% huma Asjatiċi tal-Punent, prinċipalment ta' dixxendenza Lebaniża iżda wkoll Palestinjana. Iċ-ċensiment tal-2011 ipprovda d-dejta li ġejja: l-abjad u l-mestizos jammontaw għal 83.4% tal-popolazzjoni, 7% huma suwed (inkluż il-mestizos), 2.4% huma Amerinjani, 0.2% huma Ċiniżi u 7% huma oħrajn/xejn.

Hemm ukoll komunità ta' irtirati ta' l-Amerika ta' Fuq mill-Istati Uniti u l-Kanada, segwita minn numru pjuttost kbir ta' espatrijati mill-Unjoni Ewropea (l-aktar Skandinavi u l-Ġermanja) li ġejjin ukoll biex jirtiraw, u Awstraljani. L-immigrazzjoni lejn il-Kosta Rika kienet tirrappreżenta 9% tal-popolazzjoni fl-2012. Dan kien jinkludi settlers permanenti kif ukoll migranti li jittamaw li jaslu l-Istati Uniti Fl-2015, kien hemm madwar 420,000 immigrant fil-Kosta Rika u n-numru ta 'dawk li jfittxu l-ażil (prinċipalment mill-Ħonduras, El. Salvador, il-Gwatemala u n-Nikaragwa) żdiedu għal aktar minn 110,000. Huwa stmat li 10% tal-popolazzjoni tal-Kosta Rika fl-2014 kienet magħmula minn Nikaragwa.

Il-popolazzjoni indiġena llum tgħodd madwar 60,000 (ftit aktar minn 1% tal-popolazzjoni), b'xi Miskitos u Garifunas (popolazzjoni ta' antenati mħallta Afrikani u Amerindi tal-Karibew) li jgħixu fir-reġjuni kostali.

L-emigrazzjoni tal-Kosta Rika hija l-iżgħar fil-Baċir tal-Karibew u hija fost l-iżgħar fl-Ameriki. Sal-2015, madwar 133,185 (2.77%) tal-abitanti tal-pajjiż kienu qed jgħixu f'pajjiż ieħor bħala immigranti. Il-pajjiżi tad-destinazzjoni ewlenin huma l-Istati Uniti (85,924), in-Nikaragwa (10,772), il-Panama (7,760), il-Kanada (5,039), Spanja (3,339), il-Messiku (2,464), il-Ġermanja (1,891), l-Italja (1,508), il-Gwatemala (1,162). ) u l-Venezwela.

Gruppi etniċi

Ċensiment tal-Kosta Rika 2011

• Mestizos u bojod - 3,597,847 = 83.64%
• Mulatto - 289,209 = 6.72%
• Indiġeni - 104,143 = 2.42%
• Suwed/Afro-Karibew: 45,228 = 1.05%
• Ċiniż - 9 170 = 0.21%
• Oħrajn - 36,334 = 0.84%
• Ma indikatx - 95,140 = 2.21%

2016

• Ewropew (65.8%)
• Mestiż (17.8%)
• Mulatto (6.7%)
• Indiġeni (2.4%)
• Afrikan (1.1%)
• Ażjatiċi (0.2%)
• Oħrajn/ebda (6.0%)

Data

Popolazzjoni 5,153,957, Rata ta' twelid 10.2 twelid/1,000 abitant (stima 2022), Rata ta' mortalità 5.6 imwiet/1,000 abitant (stima 2022), Rata ta' fertilità 1.29 tfal għal kull mara (stima 2022), Struttura ta' età 18–171%, 0–1714. snin 68.44%, 65 u aktar minn 12.85%, Gruppi etniċi ewlenin Abjad (65.8%), Spanjol (N/A), Taljan (N/A). Oħrajn (N/A), Minoranza etnika multirazzjali (24.5%), Mestizo (17.8%), Mulatti (6.7%), Indiġeni (2.4%), Afrikani (1.1%), Ażjatiċi orjentali (0.2%), Ċiniżi (N/ A), Oħrajn (N/A), Oħrajn (6.0%), Lingwa Spanjol, Ingliż, Mekatelyu, BriBri, Patois

Emigrazzjoni

L-emigrazzjoni tal-Kosta Rika hija waħda mill-iżgħar fil-baċin tal-Karibew. Madwar 3% tal-popolazzjoni tal-pajjiż tgħix f'pajjiż ieħor bħala immigranti. Il-pajjiżi tad-destinazzjoni ewlenin huma l-Istati Uniti, Spanja, il-Messiku u pajjiżi oħra tal-Amerika Ċentrali. Fl-2005, kien hemm 127,061 Kosta Rika jgħixu f'pajjiż ieħor bħala immigranti. Ir-rimessi kienu 513,000,000 dollaru fl-2006, li rrappreżentaw 2.3% tal-PGD nazzjonali.

Migranti

Skont il-Bank Dinji, madwar 489,200 migrant għexu fil-pajjiż fl-2010; prinċipalment min-Nikaragwa, Panama, El Salvador, Honduras, Gwatemala u Belize, filwaqt li 125,306 Kosta Rika jgħixu barra fl-Istati Uniti, Panama, Nikaragwa, Spanja, Messiku, Kanada, Ġermanja, Venezwela, Repubblika Dominicana u Ekwador. In-numru ta' migranti naqas fis-snin ta' wara, iżda fl-2015, kien hemm madwar 420,000 immigrant fil-Kosta Rika u n-numru ta' dawk li jfittxu ażil (l-aktar mill-Ħonduras, El Salvador, Gwatemala u Nikaragwa) żdied għal aktar minn 110,000. , żieda ta 'ħames darbiet mill-2012. Fl-2016, il-pajjiż kien imsejjaħ "kalamita" għall-migranti mill-Amerika t'Isfel u Ċentrali u pajjiżi oħra bit-tama li jilħqu l-Istati Uniti.

Kosta Rika Ewropej

Il-Kosta Rika Ewropej huma nies mill-Kosta Rika li l-antenati tagħhom jinsabu fil-kontinent Ewropew, l-aktar Spanja. Skont studji tad-DNA, madwar 75% (madwar 3,597,000) tal-popolazzjoni għandhom xi livell ta' antenati Ewropej.

Il-perċentwali tal-popolazzjoni tal-Kosta Rika skont ir-razza huma magħrufa bħala ċ-ċensiment nazzjonali, li jinkludi l-kwistjoni tal-etniċità fil-forma tagħha. Mill-2012, 65.80% tal-Kosta Rika jidentifikaw bħala abjad/castizo u 13.65% bħala mestizos, li jagħti madwar 80% tal-popolazzjoni Kawkasi. Dan, madankollu, huwa bbażat fuq l-awto-identifikazzjoni u mhux studji xjentifiċi. Skont l-istudju tal-2012 PLoS Genetics Geographic Patterns of Genome Taħlit fl-istudju tal-Mestizos tal-Amerika Latina, il-Kosta Rika għandhom 73% antenati Ewropej, 25% Amerindijani u 2% Afrikani. Skont is-CIA Factbook, il-Kosta Rika għandha popolazzjoni ta' razza bajda jew imħallta ta' 83.6%.

Il-Kosta Rika ta' dixxendenza Ewropea jipprattikaw ir-reliġjonijiet li ġejjin: Kattoliċi Rumani 76.3%, Evanġeliċi 13.7%, oħrajn 4.8%, xejn 3.2%, Buddiżmu 2%.

Christopher Columbus u l-ekwipaġġ tiegħu kienu l-ewwel Ewropej li saqsu f'dik li llum hija l-Kosta Rika, wara li waslu fil-Gżira Uvita (il-provinċja tal-lum ta' Limón) fl-1502 fl-aħħar vjaġġ ta' Columbus. Il-Kosta Rika kienet parti mill-Imperu Spanjol u kienet ikkolonizzata l-aktar mill-Ispanjoli Kastiljani, Baski, u Lhud Sefardi.

Wara l-indipendenza, migrazzjonijiet kbar ta' Amerikani għonja, Ġermaniżi, negozjanti Franċiżi u Brittaniċi waslu fil-pajjiż imħeġġa mill-gvern u segwiti mill-familji tagħhom u l-impjegati (ħafna minnhom tekniċi u professjonisti), u b'hekk ħolqu kolonji u tħallat mal-popolazzjoni il-klassijiet ta' fuq u tan-nofs.

Aktar tard, seħħew migrazzjonijiet iżgħar ta' Taljani, Spanjoli (l-aktar Katalani), u Għarab (l-aktar Lebaniżi u Sirjani). Dawn l-immigranti waslu jaħarbu mill-kriżi ekonomika fil-pajjiżi ta' oriġini tagħhom u stabbilixxew ruħhom f’kolonji akbar u aktar magħluqa. L-immigranti Pollakki, l-aktar Lhud Ashkenazi li ħarbu mill-antisemitiżmu u l-persekuzzjoni tan-Nażisti fl-Ewropa, waslu wkoll f’numru kbir.

Fl-1901, il-President Ascensión Esquivel Ibarra għalaq il-pajjiż għall-immigrazzjoni kollha mhux bajda. L-immigrazzjoni kollha sewda, Ċiniża, Għarbija, Torka jew Żingara lejn il-pajjiż kienet ipprojbita. Wara l-bidu tal-Gwerra Ċivili Spanjola, influss kbir ta' refuġjati repubblikani stabbilixxew fil-pajjiż, l-aktar Kastiljani, Galizjani u Asturijani, kif ukoll migranti Ċileni, Messikani u Kolumbjani li kienu jaslu jaħarbu minn gwerer jew dittatorjati, peress li l-Kosta Rika Hija l- l-eqdem demokrazija fl-Amerika Latina.

Reliġjon

Il-maġġoranza tal-Kosta Rika jidentifikaw ma' reliġjon Nisranija, bil-Kattoliċiżmu jkun dak bl-akbar numru ta' jemmnu u wkoll ir-reliġjon uffiċjali tal-Istat skont il-Kostituzzjoni tal-1949, li fl-istess ħin tiggarantixxi l-libertà tal-qima. Il-Kosta Rika hija l-uniku Stat modern fl-Amerika li bħalissa għandu l-Kattoliċiżmu bħala r-reliġjon Statali tiegħu; Pajjiżi oħra b'reliġjonijiet statali (Kattoliċi, Luterani, Anglikani, Ortodossi) jinsabu fl-Ewropa: Liechtenstein, Monako, Belt tal-Vatikan, Malta, Renju Unit, Danimarka, Izlanda u Greċja.

L-istħarriġ Latinobarómetro tal-2017 sab li 57% tal-popolazzjoni tidentifika bħala Kattoliċi Rumani, 25% huma Protestanti evanġeliċi, 15% jirrappurtaw li m'għandhomx reliġjon, u 2% jiddikjaraw li jappartjenu għal reliġjon oħra. Dan l-istħarriġ indika tnaqqis fil-proporzjon ta' Kattoliċi u żieda fil-proporzjon ta' Protestanti u irreliġjużi. Stħarriġ tal-Università tal-Kosta Rika tal-2018 wera rati simili; 52% Kattoliċi, 22% Protestanti, 17% irreliġjużi u 3% oħrajn. Ir-rata ta' sekulariżmu hija għolja skont l-istandards tal-Amerika Latina.

Minħabba l-immigrazzjoni żgħira iżda kontinwa mill-Asja u l-Lvant Nofsani, ħarġu reliġjonijiet oħra, l-aktar popolari kien il-Buddiżmu, b'madwar 100,000 prattikant (aktar minn 2% tal-popolazzjoni). Ħafna mill-Buddisti huma membri tal-komunità Ċiniża Han, madwar 40,000 b'saħħithom, b'xi konvertiti lokali ġodda. Hemm ukoll komunità Musulmana żgħira ta' madwar 500 familja, jew 0.001% tal-popolazzjoni.

Is-Sinagoga ta' Shaarei Zion tinsab ħdejn il-Park Metropolitan ta' La Sabana f'San José. Diversi djar fil-lokal fil-Lvant tal-park juru l-Istilla ta' David u simboli Lhud oħra.

Il-Knisja ta' Ġesù Kristu tal-Qaddisin tal-Aħħar Jiem tgħid li għandha aktar minn 35,000 membru u għandha tempju f'San José li serva bħala ċentru ta' qima reġjonali għall-Kosta Rika. Madankollu, huma jirrappreżentaw inqas minn 1% tal-popolazzjoni.

Ir-Reliġjon fil-Kosta Rika (CIEP 2018)

• Kattoliċiżmu (52%)
• Protestantiżmu (25%)
• L-ebda reliġjon (17%)
• Reliġjonijiet oħra (3%)
• Ebda tweġiba (3%)

Lingwi

l-lingwa ewlenija mitkellma fil-Kosta Rika hija l-Ispanjol, li għandha karatteristiċi speċifiċi għall-pajjiż, forma ta' Spanjol tal-Amerika Ċentrali. Il-Kosta Rika hija pajjiż lingwistikament divers u dar għal mill-inqas ħames lingwi indiġeni lokali ħajjin mitkellma mid-dixxendenti tal-popli prekolombjani: Maléku, Cabécar, Bribri, Guaymí u Buglere.

Mill-lingwi indiġeni li għadhom mitkellma, prinċipalment fir-riżervi indiġeni, l-aktar importanti numerikament huma l-lingwi Bribri, Maléku, Cabécar u Ngäbere; xi wħud minn dawn għandhom diversi eluf ta' kelliema fil-Kosta Rika, filwaqt li oħrajn għandhom ftit mijiet. Xi lingwi, bħal Teribe u Boruca, għandhom inqas minn elf kelliem. Il-lingwa Buglere u l-lingwa Guaymí relatata mill-qrib huma mitkellma minn xi wħud fix-Xlokk ta' Puntarenas.

Patois Ġamajkan (magħruf ukoll bħala Mekatelyu) huwa lingwa Kreol-Ingliż mitkellma minn immigranti Afro-Karibew li stabbilixxew primarjament fil-provinċja ta 'Limón tul il-kosta tal-Karibew.

Madwar 10.7% tal-popolazzjoni adulta tal-Kosta Rika (18-il sena jew aktar) titkellem ukoll bl-Ingliż, 0.7% bil-Franċiż, u 0.3% jitkellmu bil-Portugiż jew bil-Ġermaniż bħala t-tieni lingwa.

Kultura

Il-Kosta Rika kienet il-punt tal-laqgħa tal-kulturi indiġeni tal-Mesoamerika u tal-Amerika t'Isfel. Il-majjistral tal-pajjiż, il-Peniżola Nicoya, kienet l-iktar punt tan-Nofsinhar tal-influwenza kulturali Nahuatl meta waslu l-konkwistaturi Spanjoli fis-seklu 16. Il-partijiet ċentrali u tan-Nofsinhar tal-pajjiż kellhom influwenzi Chibcha. Sadanittant, il-kosta Atlantika kienet popolata minn ħaddiema Afrikani matul is-sekli 17 u 18.

Bħala riżultat tal-immigrazzjoni tal-Ispanjoli, il-kultura Spanjola tas-seklu 16 u l-evoluzzjoni tagħha mmarkaw il-ħajja u l-kultura ta' kuljum sal-lum, bil-lingwa Spanjola u r-reliġjon Kattolika bħala influwenzi primarji.

Id-Dipartiment tal-Kultura, Żgħażagħ u Sport huwa responsabbli għall-promozzjoni u l-koordinazzjoni tal-ħajja kulturali. Ix-xogħol tad-dipartiment huwa maqsum fid-Direttorati tal-Kultura, Arti Viżwali, Arti Spettaklu, Mużika, Wirt u Sistema Librerija. Programmi permanenti, bħall-Orkestra Sinfonika Nazzjonali tal-Kosta Rika u l-Orkestra Sinfonika taż-Żgħażagħ, huma konġunzjonijiet ta' żewġ oqsma ta' ħidma: Kultura u Żgħażagħ.

Ġeneri orjentati lejn iż-żfin, bħal soca, salsa, bachata, merengue, cumbia, u swing tal-Kosta Rika, huma dejjem aktar apprezzati mill-anzjani milli miż-żgħażagħ. Il-kitarra hija popolari, speċjalment bħala akkumpanjament għal żfin folkloristiku; Madankollu, il-marimba saret l-istrument nazzjonali.

F'Novembru 2017, ir-rivista National Geographic semmiet lill-Kosta Rika bħala l-iktar pajjiż ferħan fid-dinja, u l-pajjiż ta' rutina jikklassifika ħafna f'diversi metriċi tal-kuntentizza. L-artiklu kien jinkludi dan is-sommarju: "Il-Kostarikani jgawdu l-pjaċir li jgħixu l-ħajja ta' kuljum bl-aħjar mod f'post li jtaffi l-istress u jimmassimizza l-ferħ." Mhix sorpriża allura li waħda mill-frażijiet l-aktar rikonoxxibbli fost "Ticos" hija "Pura Vida", ħajja pura fi traduzzjoni litterali. Tirrifletti l-filosofija tal-ħajja tal-abitanti, li tindika ħajja sempliċi, ħielsa minn stress, tħossok pożittiv u rilassat. L-espressjoni tintuża f'diversi kuntesti fil-konversazzjoni. Ħafna drabi, in-nies jimxu fit-toroq jew jixtru l-ikel fil-ħwienet isellmulek billi jgħidulek Pura Vida. Jista’ jiġi fformulat bħala mistoqsija jew bħala rikonoxximent tal-preżenza tiegħu. Risposta rakkomandata għal "Kif int?" Ikun "Pura Vida." F'dak l-użu, jista 'jiġi tradott bħala "inkredibbli", li jindika li kollox huwa tajjeb ħafna. Meta tintuża bħala mistoqsija, il-konnotazzjoni tkun "huwa kollox tajjeb?" jew "kif int?"

Il-Kosta Rika tikklassifika fit-12-il post fl-Indiċi tal-Ferħ tal-Pjaneta Happy 2017 tar-Rapport Dinji tan-NU, iżda jingħad li l-pajjiż huwa l-iktar ferħan fl-Amerika Latina. Ir-raġunijiet jinkludu l-livell għoli ta' servizzi soċjali, in-natura ta' kura tal-abitanti tagħha, l-istennija tal-ħajja twila u l-korruzzjoni relattivament baxxa.

Kċina

Il-kċina tal-Kosta Rika hija taħlita ta' oriġini indiġena Amerikana, Spanjola, Afrikana u ħafna oriġini oħra. Dixxijiet bħat-tamale tradizzjonali ħafna u ħafna oħrajn magħmulin mill-qamħ huma l-aktar rappreżentattivi tal-abitanti indiġeni tiegħu, u simili għal pajjiżi Mesoamerikani ġirien oħra. L-Ispanjoli ġabu ħafna ingredjenti ġodda fil-pajjiż minn artijiet oħra, speċjalment ħwawar u annimali domestiċi. U aktar tard, fis-seklu 19, it-togħma Afrikana silfet il-preżenza tagħha bl-influwenza ta' togħmiet oħra tal-Karibew imħallta. Hekk il-kċina tal-Kosta Rika llum hija varjata ħafna, b’kull grupp etniku ġdid li reċentement sar parti mill-popolazzjoni tal-pajjiż jinfluwenza l-kċina tal-pajjiż.

Sports

Il-Kosta Rika pparteċipat għall-ewwel darba fl-Olimpjadi tas-Sajf fl-1936. Is-sorijiet Silvia u Claudia Poll rebħu l-erba' midalji Olimpiċi tal-pajjiż fl-għawm: waħda tad-deheb, waħda tal-fidda u tnejn tal-bronż.

Il-futbol huwa l-aktar sport popolari fil-Kosta Rika. It-tim nazzjonali lagħab f'ħames tournaments tat-Tazza tad-Dinja tal-FIFA u laħaq il-kwarti finali għall-ewwel darba fl-2014. L-aqwa prestazzjoni tagħhom fit-Tazza tad-Deheb tal-CONCACAF reġjonali kienet runners-up fl-2002. Lil Paulo Wanchope, attakkant A li lagħab għal tliet Ingliżi Il-klabbs tal-Premier League fl-aħħar tad-disgħinijiet u l-bidu tas-snin 2000, huwa akkreditat li tejjeb ir-rikonoxximent barrani tal-futbol tal-Kosta Rika. Il-Kosta Rika, flimkien mal-Panama, kisbu d-drittijiet ta' ospitanti għat-Tazza tad-Dinja tan-Nisa U-20 tal-FIFA 2020, li ġiet posposta għall-2021, minħabba l-pandemija tal-COVID-19. Fis-17 ta' Novembru, 2020, il-FIFA ħabbret li l-avveniment kien se jsir fil-Kosta Rika fl-2022.

Fl-aħħar tal-2021, it-tim nazzjonali tal-volleyball tan-nisa tal-Kosta Rika kien l-aħjar tim fiż-żona tal-AFECAVOL (Assoċjazzjoni tal-Federazzjonijiet tal-Volleyball tal-Amerika Ċentrali) tal-Amerika Ċentrali.

Il-Kosta Rika dehru tim nazzjonali tan-nisa tal-volleyball tal-bajja li kkompetew fit-Tazza Kontinentali tal-Bajja Volleyball tal-2018-2020 NORCECA. 

Edukazzjoni

Ir-rata tal-litteriżmu fil-Kosta Rika hija madwar 97 fil-mija u l-Ingliż huwa mitkellem ħafna, primarjament minħabba l-industrija tat-turiżmu tal-pajjiż. Meta l-armata ġiet abolita fl-1949, kien qal li "l-armata tiġi sostitwita minn armata ta' għalliema." L-edukazzjoni pubblika universali hija garantita fil-kostituzzjoni; L-edukazzjoni primarja hija obbligatorja u kemm l-edukazzjoni ta' qabel l-iskola kif ukoll dik sekondarja huma b'xejn. L-istudenti li jtemmu l-11-il grad jirċievu Diploma tal-Baċellerat tal-Kosta Rika akkreditata mill-Ministeru tal-Edukazzjoni tal-Kosta Rika.

Hemm universitajiet pubbliċi u privati. L-Università tal-Kosta Rika ffinanzjata mill-istat ingħatat it-titlu ta '"Istituzzjoni Meritorja tal-Edukazzjoni u l-Kultura tal-Kosta Rika" u hija dar għal xi student 25,000 li jistudjaw f'bosta kampus stabbiliti madwar il-pajjiż.

Rapport tal-2016 mill-gvern tal-Istati Uniti jidentifika l-isfidi attwali li qed tiffaċċja s-sistema edukattiva, inkluża r-rata għolja ta' abbandun fost l-istudenti tal-iskola sekondarja. Il-pajjiż għandu bżonn saħansitra aktar ħaddiema li jitkellmu bl-Ingliż fluwenti u lingwi oħra bħall-Portugiż, il-Mandarin u l-Franċiż. Jibbenefika wkoll minn aktar gradwati fil-programmi tax-xjenza, it-teknoloġija, l-inġinerija u l-matematika (STEM), skont ir-rapport. Il-Kosta Rika kklassifikat fil-74 post fl-Indiċi tal-Innovazzjoni Globali fl-2023, 'l isfel mill-55 post fl-2019.

Skont in-Nazzjonijiet Uniti, ir-rata ta' litteriżmu fil-pajjiż hija ta' 95.8%, il-ħames l-ogħla fost il-pajjiżi Amerikani. L-indiċi tal-edukazzjoni tal-Kosta Rika fl-2006 kien 0.882; ogħla minn dak ta' pajjiżi aktar sinjuri, bħal Singapor u l-Messiku. Ir-rata grossa ta' reġistrazzjoni hija 73.0%, inqas minn dik tal-pajjiżi ġirien ta' El Salvador u Ħonduras.

L-istudenti kollha jridu jlestu l-iskola primarja u sekondarja, bejn is-6 u l-15-il sena. Xi studenti jitilqu mill-iskola għax iridu jaħdmu biex jgħinu jappoġġaw lill-familji tagħhom. Fl-2007, kien hemm 536,436 student irreġistrati fi 3,771 skola primarja u 377,900 student attendew skejjel sekondarji pubbliċi u privati.

L-universitajiet ewlenin huma l-Università tal-Kosta Rika, f'San Pedro u l-Università Nazzjonali tal-Kosta Rika, f'Heredia. Il-Kosta Rika għandha wkoll diversi universitajiet privati ​​żgħar.

Edukazzjoni

Il-Kosta Rika għandha 5 universitajiet statali, 53 università privata u 6 universitajiet internazzjonali: Università tal-Kosta Rika (UCR), Università Nazzjonali (UNA), Istitut Teknoloġiku tal-Kosta Rika (TEC), Università tal-Distanza tal-Istat (UNED), Università Teknika Nazzjonali (UTN).

L-Università tal-Kosta Rika għandha 12-il kampus u kampus universitarji, inklużi San José, San Ramón, Grecia, Liberja, Santa Cruz, Puntarenas, Limón, Guápiles, Turrialba, Golfito, Alajuela u Paraíso.

L-Università Nazzjonali tal-Kosta Rika għandha 5 kampus universitarji, inkluż dak ċentrali f'Heredia, dak interuniversitarju f'Alajuela, ir-reġjun Chorotega fil-Liberja u Nicoya, ir-reġjun Brunca f'Pérez Zeledón u Coto, u r-reġjun Huetar Norte u Caribe f'Sarapiquí .

Saħħa

Skont l-UNDP, fl-2010 l-istennija tal-ħajja mat-twelid tal-Kosta Rika kienet 79.3 snin. Il-Peniżola Nicoya hija meqjusa bħala waħda miż-żoni blu tad-dinja, fejn in-nies spiss jgħixu ħajja attiva lil hinn mill-età ta' 100. Il-Fondazzjoni tal-Ekonomija Ġdida (NEF) kklassifikat lill-Kosta Rika l-ewwel fl-Indiċi Happy Planet tagħha tal-2009, u għal darb'oħra fl-2012. L-indiċi jkejjel is-saħħa u l-kuntentizza prodotti għal kull unità ta' input ambjentali. Skont NEF, it-tmexxija tal-Kosta Rika hija dovuta għall-istennija tal-ħajja għolja ħafna tagħha, li hija t-tieni l-ogħla fl-Amerika, u ogħla minn dik tal-Istati Uniti. Il-pajjiż esperjenza wkoll benesseri ogħla minn ħafna nazzjonijiet aktar sinjuri u marka ekoloġika per capita ta 'terz tad-daqs tal-Istati Uniti.

Fl-2002, kien hemm 0.58 konsultazzjoni ġdida ta' tabib ġenerali u 0.33 konsultazzjoni speċjalista ġdida per capita, u r-rata ta' ammissjoni fl-isptar kienet ta' 8.1%. Il-kura tas-saħħa preventiva hija suċċess ukoll. Fl-2002, 96% tan-nisa tal-Kosta Rika użaw xi forma ta' kontraċezzjoni, u servizzi ta' kura qabel it-twelid ġew ipprovduti lil 87% tan-nisa tqal kollha. It-tfal kollha taħt l-età ta' sena għandhom aċċess għal kliniċi tat-tfal tajbin, u r-rata ta' kopertura ta' tilqim fl-2020 kienet aktar minn 95% għall-antiġeni kollha. Il-Kosta Rika għandha inċidenza ta' malarja baxxa ħafna ta' 48 għal kull 100,000 fl-2000 u l-ebda każ ta' ħosba ma kien irrappurtat fl-2002. Ir-rata ta' mortalità perinatali naqset minn 12.0 għal kull 1,000 fl-1972 għal 5.4 għal kull 1,000 fl-2001.

Il-Kosta Rika ġiet ikkwotata bħala l-istorja tas-suċċess kbir tas-saħħa tal-Amerika Ċentrali. Is-sistema tal-kura tas-saħħa tagħha tikklassifika ogħla minn dik tal-Istati Uniti, minkejja li għandha frazzjoni tal-PGD tagħha. Qabel l-1940, sptarijiet tal-gvern u karitajiet ipprovdew l-aktar kura medika. Iżda mill-ħolqien fl-1941 tal-Fond tas-Sigurtà Soċjali tal-Kosta Rika (CCSS), il-Kosta Rika pprovdiet kura tas-saħħa universali lir-residenti b'salarju tagħha, b'kopertura estiża għal dipendenti maż-żmien. Fl-1973, is-CCSS ħadet f’idejha l-amministrazzjoni tad-29 sptar pubbliku tal-pajjiż u l-kura medika kollha, u nediet ukoll Programm tas-Saħħa Rurali għall-kura primarja fiż-żoni rurali, li aktar tard ġie estiż għas-servizzi tal-kura primarja fil-pajjiż kollu. Fl-1993, ġew mgħoddija liġijiet biex il-bordijiet tas-saħħa eletti jkunu jistgħu jirrappreżentaw konsumaturi tas-saħħa, rappreżentanti tas-sigurtà soċjali, min iħaddem, u organizzazzjonijiet soċjali. Sal-2000, kopertura tal-assigurazzjoni tas-saħħa soċjali kienet disponibbli għal 82% tal-popolazzjoni tal-Kosta Rika. Kull kumitat tas-saħħa jamministra żona ekwivalenti għal wieħed mit-83 canton amministrattiv tal-Kosta Rika. L-użu ta' servizzi privati ​​għall-profitt huwa limitat (madwar 14.4% tan-nefqa nazzjonali totali fuq is-saħħa). Madwar 7% tal-PGD imur għas-settur tas-saħħa u aktar minn 70% huwa ffinanzjat minn fondi tal-gvern.

Iċ-ċentri tal-kura tas-saħħa primarja fil-Kosta Rika jinkludu kliniċi tas-saħħa, bi tabib ġenerali, infermier, impjegat amministrattiv, spiżjar, u tekniku tal-kura tas-saħħa primarja. Fl-2008, kien hemm ħames sptarijiet nazzjonali ta' speċjalità, tliet sptarijiet ġenerali nazzjonali, seba' sptarijiet reġjonali, 13-il sptar periferali u 10 kliniki ewlenin li jservu bħala ċentri ta' referenza għal kliniċi tal-kura primarja, li jipprovdu wkoll servizzi bijopsikosoċjali, servizzi mediċi tal-familja u tal-komunità u promozzjoni u programmi ta' prevenzjoni. Il-pazjenti jistgħu jagħżlu kura tas-saħħa privata biex jevitaw listi ta' stennija.

Il-Kosta Rika hija fost il-pajjiżi tal-Amerika Latina li saru destinazzjonijiet popolari għat-turiżmu mediku. Fl-2006, il-Kosta Rika rċeviet 150,000 barrani li ġew biex jirċievu kura medika. Il-Kosta Rika hija partikolarment attraenti għall-Amerikani minħabba l-prossimità ġeografika, kwalità għolja ta' servizzi mediċi, u spejjeż mediċi aktar baxxi.

Belt

• San José
• Alajuela
• Alajuela
• Alajuela
• Alajuela
• Cartago
• Cartago
• Cartago
• Cartago
• Cartago
• Cartago
• Cartago
• Cartago
• Cartago
• Cartago
• Heredia
• Heredia
• Heredia
• Heredia
• Heredia
• Heredia
• Heredia
• Heredia
• Heredia
• Heredia
• Heredia
• Liberia
• Puntarenas
• Puntarenas
• Puntarenas
• Puntarenas
• Puntarenas
• Puntarenas
• Puntarenas
• Puntarenas
• Puntarenas
• Puntarenas
• Puntarenas
• Puntarenas
• Puntarenas
• Puntarenas
• Puntarenas
• Limón
• Limón
• Limón
• Limón
• Limón
• Limón
• Limón
• Limón
• Paso Canoas
• Isla del Coco (Gżira Koko)

Renju ta' Nicoya

Ir-Renju ta' Nicoya, imsejjaħ ukoll Cacicazgo jew Señorío de Nicoya, kien nazzjon indiġenu li kien jinkludi parti kbira mit-territorju tal-Provinċja attwali ta' Guanacaste, fit-Tramuntana tal-Paċifiku tal-Kosta Rika. Iċ-ċentru politiku, ekonomiku u reliġjuż tagħha kienet il-belt ta' Nicoya, li tinsab fuq il-peniżola tal-istess isem, li tiddependi fuq diversi provinċji li jinsabu fuq iż-żewġt ixtut tal-Golf ta' Nicoya, kif ukoll bosta bliet tributarji. Fis-seklu 16, qabel il-wasla tal-Ewropej, Nicoya kienet l-aktar kapijiet importanti fit-Tramuntana tal-Paċifiku tal-Kosta Rika tal-lum.

Reġjun

Ir-reġjun Nicoya jinsab fuq il-fruntiera tan-Nofsinhar tal-Mesoamerika, meta kien okkupat fl-800 AD. minn gruppi ta' immigranti li ġejjin mit-tramuntana, mill-Wied tal-Messiku, u li kienu taħt il-ħakma tal-Olmecs. Dawn il-gruppi, magħrufa bħala Chorotegas, jissetiljaw fl-Istmu ta' Rivas, fin-Nikaragwa, u parti kbira mit-territorju ta' Guanacaste, speċjalment fil-Peniżola ta' Nicoya, u jċaqalqu gruppi kulturali miż-Żona Intermedja. Id-daħliet suċċessivi tan-Nikaragwa fl-Istmu ta' Rivas ikkawżaw, min-naħa tagħhom, iċ-Ċorotegas biex jiċċaqilqu u jokkupaw il-gżejjer u n-naħa tal-Lvant tal-Golf ta' Nicoya, li wassalhom biex jiġu f'kuntatt u jeżerċitaw influwenza kulturali fuq il-gruppi. indiġeni. Amerikani miċ-ċentru u n-Nofsinhar tal-Kosta Rika, li jinsabu fiż-żona Mesoamerican, iżda mingħajr ma jeliminaw bażijiet lokali.

Storja

F'termini arkeoloġiċi, it-territorju ta 'Guanacaste huwa parti mir-reġjun arkeoloġiku ta' Greater Nicoya, li jestendi mill-Golf ta 'Fonseca fil-Ħonduras, li jkopri l-Paċifiku kollu tan-Nikaragwa, sal-Paċifiku tat-Tramuntana tal-Kosta Rika. Greater Nicoya ġie maqsum, għall-istudju, f'żewġ subreġjuni: is-sottoreġjun tat-Tramuntana jew tan-Nikaragwa (Paċifiku tan-Nikaragwa) u s-sottoreġjun tan-Nofsinhar jew ta' Guanacaste (Peniżola Nicoya, baċin tax-Xmara Tempisque, għoljiet u muntanji ta' Guanacaste u Tilarán). firxiet fil-Kosta Rika). F'dan l-aħħar subreġjun hemm ir-Renju ta' Nicoya.

F'Greater Nicoya kien hemm ċentru kulturali stabbilit li ffjorixxi għal madwar 2000 sena. Investigazzjonijiet arkeoloġiċi juru li s-soċjetà Nicoyan kisbet organizzazzjoni soċjali kumplessa u grad għoli ta 'żvilupp kulturali. Mal-wasla tal-Ispanjoli f'Nicoya fis-seklu 16, sabu bliet u gvernijiet kumplessi, agrikoltura speċjalizzata li kienet tinkludi irrigazzjoni, arti u snajja, li tenfasizza t-trijade taċ-ċeramika polikroma (li t-tradizzjoni tagħha ntirtet mill-artiġjani ta’ Guanacaste sal-lum). , il-produzzjoni ta' ġojjellerija mill-ġada u l-manifattura ta' metates tal-ġebel, bi stili reġjonali varji. Għal 1,200 sena, it-tradizzjoni kulturali Nicoyan f'Guanacaste ġiet stabbilita b'mod ċar bħala entità distintiva.

Isem

Nicoya kien l-isem tal-monarka li ħakmet dan in-nazzjon fil-ħin tal-kuntatt mal-Ewropej. Kif kien il-każ fil-biċċa l-kbira tal-kapijiet fuq l-art tal-Kosta Rika, l-Ispanjol taw lit-territorju l-isem tal-ħakkiem tiegħu. Dan is-sultan ġie msejjaħ Nicoa, Nicoya, Nicoián jew Nicoyán, eċċ., il-kelma tidher li hi Hispanization ta' isem indiġenu.

Ingħataw diversi teoriji dwar it-tifsira tal-kelma Nicoya. Waħda mit-tifsiriet hija li Nicoya ġejja mill-kelma Nahuatl Necoclau, minn necoc, "miż-żewġ naħat", u lau, "baħar", li tindika l-kundizzjoni peninsulari tar-reġjun ("pajjiż bl-ilma miż-żewġ naħat"). Teorija oħra tgħid li Nicoya kien fil-fatt l-isem li bih kienu jissejħu r-rejiet Nicoyan, u li ġej min-Nahuatl Necoc Yáotl, "b'għedewwa fuq iż-żewġ naħat", peress li l-Chorotegas kellhom kunflitti ta' gwerra kostanti mal-ġirien tagħhom fit-tramuntana, il- nies tan-Nikaragwa. , l-Imperu Huetar Garabito li jinsab fil-lvant, u mal-aborigines tal-Gżira Chira, li kkontestaw il-kontroll tal-peniżola u l-golf. Necoc Yáotl huwa wkoll invokazzjoni tal-alla Mesoamerikana Tezcatlipoca, li fil-kosmogonija Mesoamerikana kien, fost karatteristiċi oħra, l-alla tal-battalji, u li l-Chorotegas u l-popli kollha Nahua kienu jqimuh. Wieħed mill-modi kif tirrappreżenta lil Tezcatlipoca kien il-ġaguar jew jaguar-man (Tepeyollotl), tema frekwenti fl-arti Nicojana.

Nicoya kellha monarkija elettiva bħala ħakkiem maħtur mill-kap Spanjol (terminu ġeneriku għall-monarki kollha pre-Ispaniċi, iżda ta' oriġini Karibew) li ismu f'Mangue kien mánkeme, u kien maħtur minn Kunsill tal-Anzjani msejjaħ monexico. Sistema ta' sidien feudali magħrufa bħala sheds kienet tirregola federazzjoni ta' bliet-stati jew kapijiet.

Referenzi

1. ^ Central Intelligence Agency (2011). "Costa Rica". The World Factbook. Langley, Virginia: Central Intelligence Agency. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2020-05-13. Miġbur 2011-10-04.
2. ^ ^{a b} "Costa Rica - Country Profile: Human Development Indicators". UNDP Rapport tal-Iżvilupp Uman 2012. UNDP. Miġbur 2013-03-15.
3. ^ El Espíritu del 48. "Abolición del Ejército" (bl-Ispanjol). Miġbur 2008-03-09.
4. ^ "Costa Rica". World Desk Reference. Miġbur 2009-06-09.
5. ^ "Costa Rica". Uppsala University. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2011-05-10. Miġbur 2009-06-09.
6. ^ "Costa Rica's new president: Thriller for Chinchilla". The Economist. 2010-02-11. Miġbur 2010-02-16.