Napuljun I ta' Franza

Napuljun Bonaparti, magħruf f'pajjiżu bħala Napoléon I (, – , ) kien ġeneral Franċiż matul ir-Rivoluzzjoni Franċiża, mexxej ta' Franza bħala Prim Konslu ta' l- mill- sat- , kien ukoll Imperatur tal-Franċiżi (Empereur des Français) u Re tal-Italja bħala Napoleon I mit- sas- u għal darb' oħra bejn l- u t- .

Napuljun I ta' Franza
Imperatur ta' Franza 20 Marzu 1815 - 22 Ġunju 1815 18. Ko-Prinċep Franċiż ta' Andorra 20 Marzu 1815 - 22 Ġunju 1815 ← Louis XVIII of France ^(en) - Napoleon II ^(en) → 18. Ko-Prinċep Franċiż ta' Andorra 1806 - 26 Jannar 1812 ← Lwiġi XVI ta' Franza - no value → monarka tal-Italja 17 Marzu 1805 - 11 April 1814 Imperatur ta' Franza 18 Mejju 1804 - 6 April 1814 100. president of the French Academy of Sciences ^(en) 1800 - 1800 ← Raphael Bienvenu Sabatier ^(en) - Claude Louis Berthollet ^(mul) → L-Ewwel Konslu 10 Novembru 1799 - 18 Mejju 1804 Kap tal-Istat Franċiż
Ħajja
Isem propju	Napulione Buonaparteu Napoleone di Buonaparte
Twelid	, 15 Awwissu 1769, 1769
Nazzjonalità	Franza
Residenza	Pariġi
L-ewwel lingwa
Mewt	^(en) , 5 Mejju 1821
Post tad-dfin	^(en) ^(en)
Kawża tal-mewt	kawżi naturali ()
Familja
Missier
Omm
Konjuga/i	^(mul)  (8 Marzu 1796, 9 Marzu 1796 -  16 Diċembru 1809) ^(en)  (1 April 1810 -  5 Mejju 1821)
Koppja/i	^(en) ^(mul) ^(en) ^(en) ^(en) ^(en) ^(en)
Ulied	uri ^(en) ^(mul) ^(en) ^(mul) ^(en)
Aħwa	uri ^(en) Luwiġi I tal-Olanda ^(mul) ^(mul) ^(en) ^(en) ^(en) ^(en)
Familja	uri ^(en) (brother-in-law ^(en) ) ^(mul) (adopted daughter ^(en) ) ^(en) (adopted son ^(en) ) Napuljun III (neputi)
Tribù
Edukazzjoni
Alma mater	École Militaire ^(en) (1784 -
Lingwi	Franċiż
Okkupazzjoni
Okkupazzjoni	politiku
Parteċipant Rivoluzzjoni Franċiża
Tul	168 cm
Premjijiet	List  (5 April 1805)  (1805)  (1810)
Sħubija
Servizz militari
Grad
Iġġieldu

Napuljun hu kkunsidrat bħala ġenju militari, hu magħruf li kkmanda u rebaħ ħafna kampanji famużi u ta' suċċess, iżda hu magħruf ukoll għal xi fallimenti spettakolari.

Fi ftit iktar minn għaxar snin, akkwista l-kontroll ta' parti kbira mill-Ewropa tal-Punent u dik Ċentrali, b'konkwisti jew alleanzi, sakemm tilef il- viċin f'Ottubru tal-, li wasslitu għall-abdikazzjoni u l-eżilju tiegħu ftit xhur wara. Hu kien eżiljat fil-gżira tal-Elba.

Irnexxielu jerġa' jiġi lura mill-eżilju u għamel il-kampanja famuża tal- (les Cent Jours), però tilef battalja deċiżiva f' fil-Belġju fit- , ftit wara ta' ruħu f'idejn l-Ingliżi, u spiċċa eżiljat fil-gżira ta' Sant Elena (gżira ċkejkna li tinstab mili 'l bogħod fin-naħa tal-Lvant ta' fejn illum hemm l-Angola, fl-Afrika), fejn miet.

Barra mir-rebħiet militari, Napuljun jibqa' mfakkar għall- u hu kkunsidrat minn xi wħud bħala sovran imdawwal. Oħrajn jarawh bħala dittatur tirannikali, fejn il-karriera tiegħu qatlet il-miljuni ta' nies.

Napuljun ta ħafna titli monarkiċi lill-membri ta' familtu, il-Bonaparti. Anke jekk dawn ir-renjijiet ma tantx damu wara l-waqgħa tiegħu, neputih, Napuljun III, irrenja lil Franza iktar tard fis-seklu dsatax.

Fl-1997, Frans Sammut ħareġ il-ktieb Bonaparti f'Malta li fih analizza s-sitt ijiem li Napuljun Bonaparti qatta' f'Malta meta l-Franċiżi rebħu u okkupaw lil Malta. Il-ktieb inqaleb għall-Franċiż fl-2008.