Tazza tad Dinja tal Futbol

It-Tazza tad-Dinja tal-FIFA, magħrufha wkoll bħala t-Tazza tad-Dinja tal-Futbol jew sempliċement bħala t-Tazza tad-Dinja, hija kompetizzjoni internazzjonali tal-futbol li tintlagħab mit-timijiet nazzjonali tal-irġiel membri tal-Fédération Internationale de Football Association (FIFA). Dan il-kampjonat ra l-bidu tiegħu fl-1930 u apparti minn waqfien bejn l-1942 u l-1946 minħabba t-Tieni Gwerra Dinjija, dan intlagħab kull erba' snin. Ir-rebbieħa attwali huma Franza li rebħu t-tieni titlu fl-edizzjoni tal-2018 li saret ġewwa r-Russja.

Tazza tad-Dinja tal-FIFA

Staġun jew kompetizzjoni attwali: Tazza tad-Dinja tal-Futbol 2022
Sport	Futbol
Fundazzjoni	1930
Nru. ta' timijiet	32 (fażi finali)
Reġjun	Internazzjonali (FIFA)
Ċampjin attwali	Arġentina (3 titlu)
L-aktar rebħiet	Brażil (5 titli)
Sit elettroniku	fifa.com/worldcup

Il-format tal-kompetizzjoni jinvolvi fażi ta' kwalifikazzjoni li ssir fit-tliet snin qabel il-fażi finali, li tiddetermina t-32 tim (fosthom il-pajjiż ospitanti) li jagħmluha għal din il-fażi. Il-logħob jintlagħbu kollha fi grawnds mifruxa fil-pajjiż(i) ospitanti fuq medda ta' xahar.

Matul t-22 edizzjoni tat-Tazza tad-Dinja, tmien pajjiżi għollew it-trofew. Il-Brażil rebħu t-Tazza tad-Dinja total ta' ħames darbiet, u huma l-uniċi li ħadu sehem f'kull edizzjoni. L-Italja u l-Ġermanja ttrijonfaw għal erba' darbiet kull wieħed; l-Arġentina kisbu tliet tliet; Franza u l-Urugwaj ħadu t-titlu darbtejn kull wieħed; u l-Ingilterra u Spanja ħadu titlu kull wieħed.

Minbarra li hi meqjusa bħala l-ogħla unur fil-logħba tal-futbol, it-Tazza tad-Dinja hija l-aktar avveniment sportiv segwit fid-dinja, quddiem il-Logħob Olimpiku. It-total ta' spettaturi għal-logħbiet tat-Tazza tad-Dinja 2006 kien stmat li laħaq is-26.29 biljun ruħ, b'715.1 miljun persuna jaraw il-finali.

Storja

Kompetizzjonijiet internazzjonali preċedenti

L-ewwel logħba internazzjonali ntlagħbet fl-1872 bejn l-Ingilterra u l-Iskozja, minkejja li f'dak l-istadju l-isport ftit li xejn kien magħruf barra mir-Renju Unit.

Madanakollu, mal-bidu tas-seklu għoxrin il-folja nqalbet hekk kif il-popolarità ta' dan l-isport kibret fuq skala internazzjonali u assoċjazzjonijiet nazzjonali tal-futbol bdew jiġu mwaqqfa. L-ewwel logħba internazzjonali uffiċjali barra r-Renju Unit kienet bejn Franza u l-Belġju ġewwa Pariġi f'Marzu tal-1904. Din wasslet għall-fundazzjoni tal-FIFA f'Pariġi fit-22 ta' Mejju 1904, li kienet tinkludi assoċjazzjonijiet tal-futbol minn Franza, il-Belġju, id-Danimarka, in-Netherlands, Spanja, l-Iżvezja, l-Iżvizzera u l-Ġermanja.

Il-futbol kompla jeskala fil-popolarità tiegħu, u dan l-isport daħal fost id-dixxiplini li ntlagħbu fl- u l-, sakemm imbagħad sar uffiċjalment superviżat mill-FIFA fl- tal-Logħob Olimpiku tas-sajf. Organizzat mill- tal-Ingilterra, l-avveniment kien wieħed għal plejers dilettanti u kien aktar imħares lejh bħala għall-gost milli għal kompetizzjoni. It-tim nazzjonali tad-dilettanti Ingliż rebaħ l-avveniment kemm fl-1908 u anki fl-.

Il-FIFA, fl-1906, ippruvat torganizza turnew internazzjonali tal-futbol bejn pajjiżi 'l barra mill-qafas Olimpiku u dan sar ġewwa l-Iżvizzera. Dan kien żmien kmieni ħafna għall-futbol internazzjonali u l-istorja uffiċjali tal-FIFA tiddeskrivi dan it-tentattiv bħala falliment.

Bl-avveniment Olimpiku jkompli jinvolvi biss timijiet dilettanti, kompetizzjonijiet li jiġu kkontestati minn timijiet professjonali bdew jidhru wkoll f'dan l-istadju. It- li sar f'Turin ġewwa l-Italja, fl-1908, kien fost l-ewwel u s-sena ta' wara organizza s-, li sar ukoll ġewwa Turin. Iż-żewġ kompetizzjonijiet intlagħbu bejn klabbs individwali (mhux timijiet nazzjonali), kull wieħed rappreżentant ta' pajjiż sħiħ.

Fl-1914, il-FIFA qabblet li tirrikonoxxi t-turnew Olimpiku bħala "kampjonat dinji tal-futbol għal dilettanti", u ħadet ir-responsabilità li torganizza l-avveniment. Dan wassal għall-ewwel kompetizzjoni tal-futbol interkontinentali fl-, mirbuħa mill-Belġju. L-Urugwaj segwew b'żewġ rebħiet konsekuttivi fl- u fl-. Fl-1928 kien deċiż min-naħa tal-FIFA li tospita t-turnew internazzjonali tagħhom. Bl-Urugwaj ikunu ċampjins uffiċjali għal darbtejn infila u ftit 'il bogħod miċ-ċelebrazzjoni miċ-ċentenarju mill-indipedenza fl-1930, FIFA għażlet lill-Urugwaj bħala l-organizzatur.

L-ewwel Tazza tad-Dinja

L- li saru ġewwa Los Angeles ma kienx mistenni li fil-programm ta' logħob jiġi nkluż il-futbol minħabba li l-logħba tal-futbol ma kinitx tgawdi minn popolarità kbira fl-Istati Uniti. Il-FIFA u l- unanimament ma qablux fuq l-istat ta' plejers dilettanti, u dawn ġew imwaqqgħin mil-Logħob. Il-president tal-FIFA Jules Rimet beda jipprepara għall-edizzjoni inawgurali tat-Tazza tad-Dinja li kellha ssir fl-Urugwaj fl-1930. L-assoċjazzjonijiet nazzjonali ta' numru partikulari ta' pajjiżi ġew mistiedna li jibgħatu tim, imma l-għażla tal-Urugwaj bħala l-post fejn kienet se ssir il-kompetizzjoni fissret li għal timijiet Ewropej dan kien se jkun vjaġġ twil u għali. Fil-fatt, l-ebda pajjiż Ewropew ma kkonferma li kien se jibgħat tim, sakemm xahrejn qabel il-bidu tal-kompetizzjoni Rimet irnexxielu jipperswadi lil timijiet mill-Belġju, Franza, ir-Rumanija, u l- sabiex jagħmlu dan il-vjaġġ. Kienu tlettax-il tim li ħadu sehem — sebgħa mill-Amerika t'Isfel, erbgħa mill-Ewropa u tnejn mill-.

L-ewwel żewġ partiti tat-Tazza tad-Dinja ħadu post fit-13 ta' Lulju 1930, u kienu jinvolvu lil Franza u l-Istati Uniti, li għelbu lill-Messiku 4–1 u l-Belġju 3–0 rispettivament. L-ewwel gowl fl-istorja tat-Tazza tad-Dinja ġie skurjat minn Lucien Laurent ta' Franza. Erbat ijiem wara ġiet skurjata l-ewwel tripletta fit-Tazza tad-Dinja mill-Amerikan Bert Patenaude fir-rebħa tal-Istati Uniti ta' 3–0 kontra l-. Fil-finali, l-Urugwaj għelbet lill-Arġentina 4–2 quddiem folla ta' 93,000 f'Montevideo, biex b'hekk sar l-ewwel pajjiż li rebaħ it-Tazza tad-Dinja.

1934–1938

1934

It-Tazza tad-Dinja 1934 saret ġewwa l-Italja, u kienet l-ewwel Tazza tad-Dinja li fiha inkludiet il-fażi ta' kwalifika. Sittax-il tim ikkwalifikaw għall-fażi finali, numru li baqa' l-istess sas-sena 1982 meta dan l-istess numru ta' parteċipanti ġie estiż. L-Urugwaj, rebbieħa tal-edizzjoni preċedenti, kienu għadhom diżappuntati wara l-prestazzjoni tal-Ewropej fl-1930, u ibbojkotjaw it-Tazza tad-Dinja 1934. Il- u l- kienu assenti, sabiex din is-sitwazzjoni poġġiet lill-Arġentina u lill-Brażil mal-ewwel fil-fażi finali mingħajr il-bżonn li jilgħabu logħba ta' kwalifika. L-Eġittu sar l-ewwel tim Afrikan li kkompeta, però tilef kontra l-Ungerija fl-ewwel rawnd. L-Italja rebħu dan it-turnew, imma kellhom isibu quddiem wiċċhom kritika ħarxa fuq kif it-Taljani kienu aktar privileġġati fil-grawnd, b'Benito Mussolini jistqarr li kien influwenza l-għażla tar-referis għall-partiti tat-Taljani.

1938

Għal darb'oħra, it-Tazza tad-Dinja 1938 saret fl-Ewropa b'diżappunt kbir min-naħa tas-Sud-Amerikani, fejn l-Urugwaj u l-Arġentina bbojkotjaw din l-edizzjoni. Għall-ewwel darba fl-istorja r-rebbieħ tal-edizzjoni preċedenti u l-ospitu tal-kompetizzjoni ngħataw post awtomatiku fil-fażi finali. Wara logħba ta' spareġġ kontra l-Latvja, l-Awstrija qatgħet passaġġ dirett lejn il-finali imma minħabba l- f'April tal-1938, ma setgħetx tieħu sehem. Posthom ġie offrut lill-Ingilterra li min-naħa tagħha rrifjutat. Din ħalliet biss ħmistax-il pajjiż jikkompeti. Franza, li żammet ġewwa darha din il-kompetizzjoni, ma rebħitx din l-edizzjoni fejn b'hekk din kienet l-ewwel darba li pajjiż ospitu ma rebaħx dan it-turnew. Kienu l-Italja li żammew it-titlu għandhom wara li fil-finali għelbu lill-Ungerija. L-attakkant Pollakk sar l-ewwel plejer li skorja erba' gowls f'logħba tat-Tazza tad-Dinja fit-telfa tal-Polonja bl-iskor ta' 6–5 kontra l-Brażil.

Il-bidu tat-Tieni Gwerra Dinjija

It-Tazza tad-Dinja tal-FIFA kienet skedata li ssir fl-1942. Fit-23 Kungress tal-FIFA li sar fit-13 ta' Awwissu 1936 f'Berlin, il-Ġermanja tefgħet uffiċjalment l-applikazzjoni tagħha. F'Ġunju tal-1939, il-Brażil applika wkoll biex jospita dan it-turnew. Madanakollu, wara l-bidu tat-Tieni Gwerra Dinjija, il-pjanijiet futuri għat-Tazza tad-Dinja 1942 ġew imħassra. Il-konsegwenzi xejn sbieħ ta' wara l-gwerra waslu wkoll għat-tħassir tat-turnew tal-1946.

1950–1978

1950

Il-kompetizzjoni tkompliet fl-1950, fl-edizzjoni li saret ġewwa l-Brażil, li kienet l-ewwel darba li rat parteċipanti Brittaniċi. It-timijiet Brittaniċi kienu rtiraw mill-FIFA fl-1920 minħabba li ma kienux lesti li jilgħabu kontra pajjiżi li jinsabu fi gwerra magħhom, u anke bħala protesta kontra influwenza barranija fil-futbol, imma reġgħet ingħaqdet fl-1946 wara invit min-naħa tal-FIFA. Madanakollu, il-parteċipazzjoni tal-Ingilterra ma kinitx se tkun wisq feliċi. L-Ingliżi naqsu li jagħmluha mal-aħħar grupp f'kampanja li kienet tinkludi telfa b'sorpriża kontra l-Istati Uniti bl-iskor ta' 1–0, minkejja li rapporti tal-aħbarijiet ħasbu li r-riżultat ta' 1–0 kien xi żball u li fil-fatt l-Ingilterra kienu rebħu 10–0.

Trofew

Mill-1930 sal-1970, ir-rebbieħa tat-Tazza tad-Dinja kienu jiġu premjati bit-Trofew Jules Rimet. Oriġinarjament magħruf sempliċiment bħala World Cup jew Coupe du Monde, dan it-trofew fl-1947 kien ġie msemmi wara l-president tal-FIFA Jules Rimet li kien hu l-idea wara l-bidu tal-ewwel edizzjoni ta' din il-kompetizzjoni. Fl-1970, it-tielet rebħa tal-Brażil f'din il-kompetizzjoni tathom id-dritt li jżommu t-trofew għal dejjem. Madanakollu, it-trofew kien misruq fl-1983 u qatt ma nstab, fejn apparentament dan kien ġie imdewweb mill-ħallelin.

Wara l-1970, trofew ġdid magħruf aħjar bħala it-Trofew tat-Tazza tad-Dinja tal-FIFA, ġie ddisinjat. Esperti tal-FIFA minn seba' pajjiżi differenti evalwaw it-53 mudell preżentat, u fl-aħħar ġie magħżul ix-xogħol tad-disinjatur Taljan . It-trofew il-ġdid għandu tul ta' 36 ċm, magħmul minn deheb solidu ta' 18-il karatt u jiżen 6.175 kg. In-naħa t'isfel tat-trofew iżżomm is-sena u l-isem ta' kull rebbieħ tat-Tazza tad-Dinja mill-1974 'il quddiem. Id-deskrizzjoni ta' dan it-trofew skont l-istess Gazzaniga hi: "Il-linji joħorġu mill-bażi, jitilgħu fi spirali, u jestendu sabiex jirċievu lid-dinja. Mit-tensjonijiet dinamiċi tal-ġisem kompatt tal-iskultura joħorġu l-figuri ta' żewġ atleti fil-mument tar-rebħa."

Dan it-trofew il-ġdid ma jingħatax għal dejjem lill-pajjiżi rebbieħa, però jingħataw replika miksija bid-deheb minflok l-oriġinali bid-deheb solidu.

Riżultati

Sena	Ospitant		Rebbieħa	Riżultat	It-tieni post		It-tielet post	Riżultat	Ir-raba' post		Numru ta' timijiet
1930	Urugwaj		Urugwaj	4–2	Arġentina		Stati Uniti		Jugożlavja		13
1934	Italja		Italja	2–1 (ħ.b.)	Ċekoslovakkja		Ġermanja	3–2	Awstrija		16
1938	Franza		Italja	4–2	Ungerija		Brażil	4–2	Żvezja		15
1950	Brażil		Urugwaj		Brażil		Żvezja		Spanja		13
1954	Żvizzera		Ġermanja tal-Punent	3–2	Ungerija		Awstrija	3–1	Urugwaj		16
	Żvezja		Brażil	5–2	Żvezja		Franza	6–3	Ġermanja tal-Punent		16
	Ċili		Brażil	3–1	Ċekoslovakkja			1–0	Jugożlavja		16
	Ingilterra		Ingilterra	4–2 (ħ.b.)	Ġermanja tal-Punent		Portugall	2–1	Unjoni Sovjetika		16
	Messiku		Brażil	4–1	Italja		Ġermanja tal-Punent	1–0	Urugwaj		16
			Ġermanja tal-Punent	2–1			Polonja	1–0	Brażil		16
	Arġentina		Arġentina	3–1 (ħ.b.)			Brażil	2–1	Italja		16
	Spanja		Italja	3–1	Ġermanja tal-Punent		Polonja	3–2	Franza		24
	Messiku		Arġentina	3–2	Ġermanja tal-Punent		Franza	4–2 (ħ.b.)	Belġju		24
	Italja		Ġermanja tal-Punent	1–0	Arġentina		Italja	2–1	Ingilterra		24
	Stati Uniti		Brażil	0–0 (ħ.b.) (3–2 p.)	Italja		Żvezja	4–0	Bulgarija		24
	Franza		Franza	3–0	Brażil		Kroazja	2–1			32
2002	Korea t'Isfel Ġappun		Brażil	2–0	Ġermanja		Turkija	3–2			32
2006	Ġermanja		Italja	1–1 (ħ.b.) (5–3 p.)	Franza		Ġermanja	3–1	Portugall		32
2010	Afrika t'Isfel		Spanja	1–0 (ħ.b.)			Ġermanja	3–2	Urugwaj		32
2014	Brażil		Ġermanja	1–0 (ħ.b.)	Arġentina			3–0	Brażil		32
2018	Russja		Franza	4–2	Kroazja		Belġju	2–0	Ingilterra		32
2022	Qatar		Arġentina	3–3 (ħ.b.) (4–2 p.)	Franza		Kroazja	2–1			32
	Kanada Messiku Stati Uniti										48

Ara wkoll

• Timijiet nazzjonali champions tad-dinja (futbol)

Noti

1. ^ Fl-1930 ma kien hemm l-ebda partita uffiċjali għat-tielet post. Il-FIFA tirrikonoxxi lill-Istati Uniti bħala t-tim li kklassifika fit-tielet post u l-Jugożlavja fir-raba' post skont il-prestazzjoni taż-żewġ timijiet fil-kompetizzjoni.
2. ^ ^{a b} L-aħħar rawnd tal-edizzjoni tal-1950 kienet tikkonsisti minn grupp ta' erba' timijiet. Uffiċjalment ma kien hemm l-ebda finali għal din il-kompetizzjoni, madanakollu, il-logħba bejn l-Urugwaj u l-Brażil hija kkunsidrata bħala l-finali tal-kompetizzjoni.

Referenzi

1. ^ "2006 FIFA World Cup™ broadcast wider, longer and farther than ever before" (bl-Ingliż). Fédération Internationale de Football Association. 2007-02-06. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2015-03-23. Miġbur 2009-10-11.
2. ^ "The first international football match" (bl-Ingliż). BBC. Miġbur 2009-01-17.
3. ^ "History of FIFA - Foundation". FIFA.com (bl-Ingliż). Fédération Internationale de Football Association. Miġbur 2009-08-02.
4. ^ "London, 1908". FIFA.com (bl-Ingliż). Fédération Internationale de Football Association. Miġbur 2009-01-17.
5. ^ "History of FIFA – FIFA takes shape". FIFA.com (bl-Ingliż). Fédération Internationale de Football Association. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2013-03-29. Miġbur 2014-07-12.
6. ^ "Where it all began". FIFA.com (bl-Ingliż). Fédération Internationale de Football Association. Miġbur 2006-04-10.
7. ^ "The Football World Cup — An Introduction" (bl-Ingliż). BBC. Miġbur 2006-03-01.
8. ^ "Football, fascism and England's Nazi salute" (bl-Ingliż). BBC. Miġbur 2006-04-13.
9. ^ "Jules Rimet Trophy". FIFA.com (bl-Ingliż). Fédération Internationale de Football Association. Miġbur 2007-11-19.
10. ^ "FIFA World Cup Trophy". FIFA.com (bl-Ingliż). Fédération Internationale de Football Association. Miġbur 2007-11-19.
11. ^ "FIFA Assets – Trophy". FIFA.com (bl-Ingliż). Fédération Internationale de Football Association. Miġbur 2007-11-19.
12. ^ "1930 FIFA World Cup Uruguay". FIFA.com (bl-Ingliż). Fédération Internationale de Football Association. Miġbur 2018-12-30.
13. ^ "1950 FIFA World Cup". FIFA.com (bl-Ingliż). Fédération Internationale de Football Association. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2013-12-20. Miġbur 2009-03-05.
14. ^ "FIFA World Cup Finals since 1930" (PDF). FIFA.com (bl-Ingliż). Fédération Internationale de Football Association. Arkivjat minn l-oriġinal (PDF) fl-2007-11-29. Miġbur 2009-03-05.

Ħoloq esterni

• Sit uffiċjali
• Statistika tat-Tazza tad-Dinja fuq RSSSF