Eritrea

L-Eritrea (: ኤርትራ ʾErtrā ; Għarbi: إرتريا‎ Iritrijá ), hija pajjiż li jinsab fil-"qarn" tal-Afrika. L-isem Eritrea huwa derivat mill-forma Taljana tal-isem Grieg Ἐρυθραίᾱ (Erythraíā ), li tfisser l-"[art] ħamra". Il-belt kapitali tagħha hija Asmara u għandha fruntieri mas-Sudan fil-Punent, l-Etjopja fin-Nofsinhar, u Ġibuti fix-Xlokk. Fil-Majjistral u fil-Lvant tal-Eritrea hemm kosta twila mal-Baħar l-Aħmar, faċċata tal-Arabja Sawdija u l-Jemen. Il-pajjiż fih medda ta' madwar 117,600 km2 (45,406 mil kwadru), u jinkludi l-Arċipelagu Dahlak u ħafna mill-.

Istat tal-Eritrea (ti) ሃገረ ኤርትራ (ar) دولة إرتريا (en) State of Eritrea
Innu nazzjonali: ኤርትራ, ኤርትራ, ኤርትራ (“Eritrea, Eritrea, Eritrea”)
Belt kapitali		Asmara
Lingwi uffiċjali		, Għarbi, Ingliż
Gvern		Repubblika unitarja ta' partit wieħed (de jure) Dittatorjat totalitarju (de facto)
-
Indipendenza tal-Etjopja
-	Gwerra ta' l-Indipendenza ta' l-Eritrea	1 ta’ Settembru, 1961
Erja
-	Total	117,600 km^2 (97) 45,406 mil kwadru
-	Ilma ()	negliġibbli
Popolazzjoni
-	ċensiment tal-2020	3,546,000 abitant (131)
-	Densità	30/km^2  77.7/mili kwadri
()		stima tal-2019
-	Total	$6.42 biljun
-		$1,835
(nominali)		stima tal-2019
-	Total	$1.98 biljun
-		$566
(2022)		0.493 ()
		()
Żona tal-ħin		EAT (+3)
Kodiċi telefoniku		+291

L-Eritrea hija pajjiż multietniku, b'disa' gruppi etniċi magħrufa. Għandha popolazzjoni ta' madwar sitt miljun abitant. Ħafna jitkellmu ilsna Afro-Asjatiċi, Semitiċi jew Kusiti. Fost dawn il-komunitajiet, it-Tigrinja jirrappreżentaw 55 % tal-popolazzjoni. Ħafna min-nies huma Nsara jew Musulmani.

Is-saltna ta' Aksum, li kienet tinkludi l-Eritrea tal-lum u t-Tramuntana tal-Etjopja, bdiet bejn l-ewwel u t-tieni seklu W.K. u kienet Nisranija kważi sa mill-bidu tagħha. Fil-Medju Evu ħafna mill-Eritrea waqgħet taħt is-saltna ta' Medri Baħri, u biċċa minnha kienet tagħmel parti mir-Repubblika Ħamasja. L-Eritrea tal-lum hija magħmula minn saltniet li qabel kienu independenti u stati vassali tal- u tal-Imperu Ottoman, li eventwalment iffurmaw l-Eritrea Taljana. Fl-1947 l-Eritrea saret parti mill-Federazzjoni tal-Etjopja u l-Eritrea. Wara l-Gwerra għall-Independenza, l-Eritrea saret stat indipendenti fl-1991.

L-Eritrea hija membru tal-Unjoni Afrikana, tal-Ġnus Magħquda u l-IGAD, u hija osservatriċi fil-.

Total tal-fruntieri tal-Eritrea: 1,840 km, pajjiżi tal-fruntiera (3): Ġibuti 125 km; Etjopja 1,033 km; Sudan 682 km.

Politika ta' Eritrea

Il-politika u l-gvern ta' l-Eritrea jseħħu fil-qafas ta' dittatorjat totalitarju repubblikani presidenzjali ta' partit wieħed. Il-president iservi uffiċjalment bħala kap tal-istat u kap tal-gvern. Il-Front Popolari għad-Demokrazija u l-Ġustizzja huwa l-uniku partit politiku legalment permess li jeżisti fl-Eritrea. L-Assemblea Nazzjonali eletta b'150 siġġu, iffurmata fl-1993 ftit wara l-indipendenza tal-Etjopja, eleġġet lill-president attwali, Isaias Afwerki. Ma kien hemm l-ebda elezzjonijiet ġenerali mill-indipendenza uffiċjali fl-1993. Kostituzzjoni ġdida ġiet abbozzata fl-1993 u ratifikata fl-1997, iżda ma ġietx implimentata. Sa' mill-aħħar ltaqgħet l-Assemblea Nazzjonali f'Jannar 2002, il-President Afwerki eżerċita s-setgħat tal-fergħat eżekuttivi u leġiżlattivi tal-gvern.

Sorsi lokali indipendenti ta' informazzjoni politika dwar il-politika domestika tal-Eritrea huma skarsi; F'Settembru 2001, il-gvern għalaq il-midja stampata privata kollha fil-pajjiż, u, skond osservaturi domestiċi u internazzjonali, inklużi Human Rights Watch u Amnesty International, kritiċi ċari tal-gvern ġew detenuti u ħabs mingħajr proċess. Fl-2004, id-Dipartiment tal-Istat tal-Istati Uniti ddikjara l-Eritrea bħala pajjiż ta' tħassib partikolari minħabba l-allegata storja tagħha ta' persekuzzjoni reliġjuża.

Organizzazzjoni territorjali

L-Eritrea hija maqsuma f'sitt reġjuni msejħa zobas, li huma suddiviżi f'distretti msejħa subzobas. L-estensjoni tar-reġjuni hija bbażata fuq il-possedimenti tal-ilma tagħhom.

Belt

• Asmara
• Keren
• Massawa/Mitsiwa/Massaua
• Mendefera
• Adi Keyh
• Debarwa
• Segeneiti
• Senafe
• Agordat/Akordat
• Asab/Assab
• Foro
• Ghinda
• Gash Barka
• Asab/Assab
• Nakfa
• Senafe ሰንዓፈ صنعفى (2,446 m (8,025 pied) Popolazzjoni: 45,000)
• Senafe ሰንዓፈ صنعفى (2,446 m (8,025 pied) Popolazzjoni: 45,000)
• Menhir Axumite f'Balaw Kalaw (Metera) ħdejn Senafe
• Anfora tal-era aksumita minn Asmara, Kollezzjonijiet arkeoloġiċi tal-Mużew Nazzjonali tal-Etjopja

Ġeografija tal-Eritrea

L-Eritrea għandha 121,230 km² u tinsab fl-hekk imsejjaħ Qarn tal-Afrika. Hija mdawwar fil-lvant u l-grigal mal-Baħar l-Aħmar, fil-punent u fil-majjistral mas-Sudan, u fin-nofsinhar ma' Ġibuti u l-Etjopja.

Hija żżomm 2,234 kilometru ta' kosta, li minnhom 1,151 huma mill-kontinent bil-Baħar l-Aħmar, u 1,083 mill-gżejjer bl-istess baħar. Dawn il-gżejjer, fil-biċċa l-kbira tagħhom, jappartjenu għall-arċipelagu Dahlak, li l-akbar gżira tiegħu (Dahlak Kebir) hija 90 kilometru mill-kosta u l-port ewlieni tal-Eritrea (Massawa).

Reġjun: Qarn tal-Afrika; Żona: 121,230 km²; Kosta: 2234 km (1151 km fil-Baħar l-Aħmar, 1083 km fuq gżejjer fil-Baħar l-Aħmar); L-aktar punt baxx: -75 m (Lag Kulul); L-ogħla punt: 3018 m (Mount Soira); Fruntieri territorjali internazzjonali: 1630 km: Ġibuti: 113 km, Etjopja: 912 km, Sudan: 605 km

Eżenzjoni

L-eżenzjoni tal-Eritrea hija varjata ħafna. Fiċ-ċentru tal-pajjiż hemm ċinturin dejjaq ta 'artijiet għolja f'altitudni ta' madwar 2000 m li jirrappreżenta l-projezzjoni tat-tramuntana tal-massif Etjopjan, il-plateau tal-Eritrea. L-ogħla punt jinsab f'dan il-massif, fuq il-Muntanja Soira, 3013 m. Il-plateau huwa ffurmat minn blat kristallin (granit, gneiss u schist) miksi minn blat sedimentarju (tafal u ġebel ramli) u nkurunat minn bażalt vulkaniku li l-istruttura tagħhom tidher fil-goċċi fondi li jgħaddu mill-pajjiż u jiffurmaw plateaus dojoq magħrufa bħala t-tnejn. Fi kwalunkwe każ, huwa l-iktar reġjun frisk u fertili tal-pajjiż, speċjalment fin-Nofsinhar, ħdejn l-Etjopja, li kien il-post ta' tilwima bejn iż-żewġ pajjiżi għal ħafna snin.

Fit-Tramuntana tal-Eritrea, l-għoljiet iddejjaq u jiffurmaw għoljiet imnaqqrin li juru blat kristallin. Lejn il-Lvant, il-plateau tinżel f'daqqa fuq il-pjanura kostali. Fit-tramuntana tal-Golf ta' Zula, il-pjanura hija wiesgħa minn 15 sa 80 km, fin-Nofsinhar titwessa' u tinkludi l-pjanura ta' Danakil, fejn hemm lagi u minjieri tal-melħ u t-temperaturi jaqbżu l-40 °C anke fix-xitwa. F'dan ir-reġjun, parti mid-Depressjoni Afar, li hija parti mill-Wied tal-Lvant tal-Kbir Rift, hija l-iktar punt baxx fl-Eritrea, il-Lag Kulul, f'-75 m. Il-parti tal-punent ta 'din id-dipressjoni hija mdawra mill-eskarpment wieqfa tal-massif Etjopjan.

Fid-dipressjoni ta' Afar, fir-Rift, hemm sensiela ta' vulkani notevoli: Alid (904 m), Asseb (898 m), Dubbi (1625 m), Gufa (600 m), Jalua (713 m), Mousa Ali ( 2021 m) u Nabro (2218 m). Dan tal-aħħar faqqa fit-12 ta’ Ġunju tal-2011.

Il-parti tal-punent tal-massif tal-Etjopjan, min-naħa tagħha, hija ffurmata minn pjanura ondulata li gradwalment tinżel lejn is-Sudan, f'altitudni ta' madwar 500 m, miksija b'savana ta' siġar tax-xewk, arbuxelli u mergħat staġjonali.

Il-Gżejjer Dahlak jiffurmaw arċipelagu ta' aktar minn mitt gżejjer żgħar tal-qroll u sikka, li ftit minnhom biss huma abitati.

Idrografija

Fl-Eritrea hemm erba' xmajjar ewlenin: tnejn, ix-Xmara Tekezé u x-Xmara Atbara, imissu ma’ l-Etjopja u jimxu lejn il-punent fit-triq lejn is-Sudan bħala tributarji tan-Nil.Dan ta’ l-aħħar għandu bħala tributarju x-Xmara Gash, li l-korsa ta’ fuq tagħha hija magħrufa bħala ix-Xmara Mereb., iżda dawn tal-aħħar iġorru l-ilma biss fl-istaġun tax-xita. Iż-żewġ xmajjar l-oħra importanti huma x-Xmara Anseba u x-Xmara Barka, li jmorru lejn it-tramuntana. It-tnejn jispiċċaw f’żona swampy tas-Sudan mingħajr ma jilħqu l-Baħar l-Aħmar.

Ix-Xmara Tekezé hija magħrufa fl-Eritrea bħala x-Xmara Setit. Ħafna drabi jingħad li huwa l-uniku wieħed f'dan l-aħħar pajjiż li jġorr l-ilma s-sena kollha.

Fl-Eritrea hemm mitt mikro-ġibjun u nofs tużżana ġibjun ta' ċertu daqs, fosthom dawk ta' Tekera, Gergera, Toker u Aligider. Min-naħa l-oħra qed jinbena l-impjant idroelettriku ta' Dankel.

Klima

L-Eritrea hija maqsuma f'erba' reġjuni klimatiċi differenti ħafna.

L-Artijiet Għolja tal-Eritrea fejn tinsab il-kapitali, Asmara, għandha klima Mediterranja grazzi għall-altitudni tagħha (għoli medju ta’ 2600 metru 'l fuq mil-livell tal-baħar, li jvarja bejn 1800 u 3000 m) bix-xita bejn ix-xhur ta' Mejju u Settembru u l-istaġun. nixxef bejn Novembru u April. Fil-kapitali, taqa’ 522 mm ta’ xita kull sena mifruxa fuq 54 jum, b’temperaturi minimi medji ta’ 6 °C fix-xitwa u massimi medji ta’ 25 °C fis-sajf.6​ L-artijiet baxxi (bejn 1500 u 500 metru 'l fuq mill-baħar) lejn il-punent għandhom klima tropikali iżda l-art hija semi-arida b'varjazzjonijiet bejn deżert, savana tropikali u żoni b'aktar veġetazzjoni ħdejn ix-xmajjar staġjonali li joħorġu mill-għoljiet waqt ix-xita. staġun (minn Mejju sa Settembru bħal fl-artijiet għolja). F'Agordat, f'altitudni ta' 600 m, jaqgħu 260 mm fi 32 jum, b'minimi medji ta' 14 °C fix-xitwa u massimi medji ta' 40 °C f'Mejju, li jinżlu għal 30 °C is-sena kollha. Il-kosta, li hija niexfa ħafna u tikkonsisti f’deżert dejjaq bejn il-baħar u l-intern muntanjuż. Ftit li xejn tagħmel xita fl-istaġun tax-xita li jseħħ bejn ix-xhur ta’ Novembru u April. L-irdum tal-Lvant, li huma bejn id-deżert kostali u l-muntanji interni u jgawdu żewġ staġuni tax-xita, bejn Novembru u April (bħal fuq il-kosta) u bejn Mejju u Settembru (bħal fl-artijiet għolja u artijiet baxxi lejn il-punent) . Minbarra li tirċievi xita staġjonali, l-ogħla żoni ta 'l-irdum tal-Lvant huma spiss miksija fiċ-ċpar. Fl-arċipelagu Dahlak, it-temperaturi tas-sajf huma aktar ħfief milli fuq il-kosta, iżda l-umdità għolja tagħmilha insopportabbli. L-Eritrea m'għandhiex xmajjar permanenti. Il-medja annwali tax-xita tilħaq is-60 litru/m² fis-sena, u għalhekk il-pajjiż ibati kronikament min-nixfa.

Veġetazzjoni

Seklu ilu, 30 fil-mija tal-Eritrea kienet miksija bil-veġetazzjoni. Fatturi differenti, bħall-qtugħ tas-siġar, l-espansjoni tal-agrikoltura, nirien, urbanizzazzjoni u oħrajn fisser li bħalissa 1 fil-mija biss huwa kopert minn foresti jew arbuxelli. Studju tal-FAO tal-1998 jaqsam il-veġetazzjoni f’0.8% foresti, 11.3% foresti miftuħa u tal-artijiet baxxi, 63.8% artijiet arbuxelli, artijiet tal-ħaxix u ħaxix bl-arbuxxelli, u 1.6% foresti tax-xatt. 7​

L-Eritrea hija maqsuma f'diversi żoni agrikoli u ekoloġiċi: l-artijiet baxxi tal-punent li jmissu mal-Etjopja u s-Sudan jinkludu żona b'pjanuri estensivi li minnha jgħaddu x-xmajjar u huma abitati prinċipalment minn raħħala. Dawn l-artijiet baxxi huma maqsuma fi tnejn, dawk tat-Tramuntana, li jirċievu bejn 200 u 500 mm ta’ xita annwali u jsostnu popolazzjonijiet żgħar ta’ baqar u ruminanti żgħar u iġmla, u dawk tan-Nofsinhar, li jirċievu aktar minn 500 mm ta’ xita, b’livell għoli. popolazzjoni tal-baqar u l-biċċa l-kbira tal-baqar.

L-artijiet tal-Lvant jinkludu l-pjanuri kostali li jmissu mal-Baħar l-Aħmar. Il-biċċa l-kbira huma niexfa wisq għall-agrikoltura, ħlief għal strixxi dojoq irrigati, u huma abitati minn rgħajja u bdiewa li jżommu merħliet ta 'ruminanti żgħar u iġmla.

L-għoljiet ċentrali jinkludu l-plateau ċentrali interrott minn firxiet tal-muntanji u gorges fil-fond. Hawnhekk l-agrikoltura fuq skala żgħira hija kkombinata mat-trobbija tal-bhejjem.8​

Il-foresti naturali huma maqsuma f'sitt tipi: foresti tal-għoljiet, b'taħlita ta' speċijiet tal-koniferi (Juniperus) u tal-weraq wiesa' (Olea europaea ssp Africana u assoċjati); foresti mħallta ta' akaċja u speċi assoċjati, fl-artijiet baxxi tan-Nofsinhar u tal-Punent, u f'żoni ristretti tal-bqija; Scrub jew bush, li hija l-kopertura dominanti fil-pajjiż; ħaxix tal-mergħat u arbuxxelli; foresti tax-xatt, komposti essenzjalment minn dum palm, komuni fl-artijiet baxxi tal-punent u tal-Lvant, u mangrovja, li jseħħu fuq il-kosta f'konċentrazzjonijiet kbar f'Assab u bejn Tio u Massawa.

Żoni protetti tal-Eritrea

Fl-Eritrea hemm 3 żoni protetti fl-intern li jkopru 5,936 km², 4.87% taż-żona totali tal-pajjiż, skont l-IUCN, u park nazzjonali tal-baħar, fl-arċipelagu Dahlac, ta’ 2,000 km². Il-Ministeru tat-Turiżmu tal-Eritrea jinkludi l-Park Nazzjonali Semenawi Bahri.

Riżerva Naturali Yob, 2659 km². Fit-tramuntana tal-Eritrea, fir-reġjuni tat-Tramuntana tal-Baħar l-Aħmar u Anseba. Maħluq fl-1959 taħt il-ħakma Brittanika biex jipproteġi l-popolazzjoni tal-Ibex Nubian fiż-żona. Fl-artijiet għolja fit-tramuntana ta’ Asmara, f’terren imħatteb ħafna tipiku tal-majjistral tal-Eritrea, miksi minn foresta ħadra tropikali mħallta, b’popolazzjoni żgħira u fawna varjata li tinkludi tipi differenti ta’ antilopi.​ Riżerva Naturali ta’ Nakfa, 1639 km². Fil-Lvant tal-pajjiż, jidher fl-Atlas Dinji tal-Mangrovi bil-limitu tiegħu fuq il-kosta tal-Baħar l-Aħmar.Fl-Eritrea, il-mangrovi jkopru 15% tal-kosta, inkluż l-Arċipelagu Dahlak. Il-foresta tikber fi strixxi dojoq, u tilħaq 100 m 'l ġewwa tul estwarji u nixxigħat, iddominati mill-ispeċi Avicennia marina, segwita minn Rhizophora mucronata, filwaqt li Ceriops tagal huwa aktar tipiku ta' Dahlac. Fost l-għasafar, il-goliath heron, il-pellikan roża, l-osprey, id-dromas u l-oystercatcher Eurasian.

Riżerva Naturali Gash-Setit, 709 km². Fil-pjanura tal-punent tal-Eritrea, fir-reġjun ta' Gash-Barka. Isimha ġej minn żewġ xmajjar fiż-żona, il-Gash (Mareb) u s-Setit (Tekezé). Hija ż-żona storika tal-poplu Kunama11 u żona ta' kunflitt li huwa diffiċli biex taċċessaha, li minnha fl-2004 madwar erbat elef Kunama qasmu l-fruntiera biex joqgħodu fil-kamp proviżorju tar-refuġjati ta' Wa'ala Nihibi.

Park Nazzjonali tal-Baħar Dahlac, 2000 km². L-arċipelagu Dahlac huwa magħmul minn żewġ gżejjer ewlenin u 124 waħda iżgħar b'erja totali ta '1165 km². Erbgħa biss mill-gżejjer huma abitati, madwar 2,500 ruħ li jrabbu mogħoż u iġmla. Iż-żona hija famuża għas-sajd għall-perli u d-diversità tal-baħar, b'aktar minn 300 speċi ta 'ħut u għasafar tal-ilma numerużi. Xi gżejjer huma mdawra minn mangrovja u arbuxelli halophyte. Is-shoals u s-sikek tal-qroll mgħaddsa huma dar għal delfini, klieb il-baħar, dugongs, fkieren, manta rays, granċijiet eremiti, ħut u molluski. Kien innominat bħala park nazzjonali matul il-gvern Etjopjan. Bħalissa, l-iskuba diving huwa permess. Il-gżira ewlenija, Dahlak Kebir, 58 km minn Massawa, għandha 643 km² u madwar 1,500 abitant. Kien iċ-ċentru tas-sajd tal-perli u l-bażi militari tal-Etjopjani. Quddiem il-lukanda Luul hemm il-fdalijiet tal-bażi tal-baħar Russa-Etjopja Nokra, issa abbandunata. Matul il-ħakma Taljana (1891-1892), inħoloq ċentru ta’ detenzjoni fil-gżira ta’ Nacura.L-Eritrea kienet kolonja Taljana bejn l-1890 u l-1940, bejn l-1941 u l-1952 kienet kolonja Brittanika, u sal-1993 kienet parti mill-Etjopja. Xi wħud mill-għaddasa li jakkumpanjaw is-sottomarini ħadu sehem fil-gwerra tal-ħelsien. Park Nazzjonali Semenawi Bahri, 2000 km². Mhux rikonoxxut mill-IUCN; iżda iva mill-Ministeru tat-Turiżmu tal-Eritrea.Preċedentement kienet riserva naturali u issa hija wkoll żona ta’ importanza għall-għasafar. Jinsab fl-hekk imsejjaħ ċinturin aħdar tal-Eritrea, fuq l-eskarpment tal-Lvant tal-plateau tal-Eritrea, li jokkupa ċ-ċentru tal-pajjiż bejn 900 u 2,400 m altitudni, f'żona miksija bil-foresti li tibbenefika minn żewġ staġuni annwali tax-xita. Skont BirdLife International, hemm 540 speċi ta’ għasafar fl-Eritrea, li minnhom 398 huma speċi terrestri, 137 huma akkwatiċi u 28 huma speċi tal-baħar; Barra minn hekk, 252 speċi huma migratorji. Ħames speċi huma fil-periklu kritiku: l-avultun soċjali, l-avultun tar-ras abjad, l-avultun Eġizzjan tan-nugrufun, l-avultun ta’ dahar abjad Afrikan u l-avultun spotted. 16-il speċi oħra huma mhedda. Hemm 14-il żona ta' interess għall-għasafar, u żona waħda endemika fl-artijiet għolja tal-Etjopja u l-Eritrea, li tkopri 120,000 km².

Gruppi etniċi tal-Eritrea

Huwa diffiċli li tkun taf il-popolazzjoni eżatta tal-Eritrea, li skont is-sorsi tvarja bejn 3.5 miljun abitant u 5.9 miljun abitant.Hemm disa' gruppi etniċi rikonoxxuti uffiċjalment fl-Eritrea, li minnhom l-aktar abbundanti huma t-Tigrinya (55 %), it-Tigré (30%), is-Saho (4%), il-Kunama (2%), ir-Rashaida (2%), il-Bilen (2%), u oħrajn bħall-Afar, il-Hidareb, in-Nara, il-Beni-amir (sottogrupp tal-Beja), eċċ. B'mod ġenerali, nofshom huma Insara u nofshom Musulmani, bi 2% biss jistqarru l-ebda reliġjon. L-istat jirrikonoxxi l-Knisja Ortodossa tal-Eritrea, il-Knisja Kattolika tal-Eritrea, il-Knisja Luterana Evanġelika tal-Eritrea u l-Islam Sunni. Il-lingwi uffiċjali huma Tigrinja, Għarbi u Ingliż; Barra minn hekk, jiġu mitkellma Tigré, Kunama, Afar u lingwi oħra Cushite.