Azərbaycan
Lietuva
Malta
ශ්රී ලංකාව
Türkmenistan
Türkiyə
Украина
L Għenba tax xewk Ribes uva crispa R grossularia hi speċi tar indiġena fl Ewropa l Afrika tal majjistral u l Asja tal pu
Għenba tax xewk
L-Għenba tax-xewk, (Ribes uva-crispa, R. grossularia) hi speċi tar-, indiġena fl-Ewropa, l-Afrika tal-majjistral, u l-Asja tal-punent, nofsinhar u l-lbiċ. Hi waħda minn bosta speċi simili tas-sottoġeneru Grossularia u m'għandha x'taqsam xejn ma' l- (ġeneru Vitis) ħlief fid-dehra.
| Għenba tax-xewk | |
|---|---|
| Għenba tax-xewk Ewrasjatika koltivata | |
| Klassifikazzjoni xjentifika | |
| Renju: | |
| (mhux klassifikata): | |
| (mhux klassifikata): | |
| (mhux klassifikata): | |
| Ordni: | |
| Familja: | |
| Ġeneru: | |
| Speċi: | R. uva-crispa |
| Ribes uva-crispa | |
Minkejja li s-soltu hi kklassifikata bħala sottoġeneru fir-Ribes, xi tassonomisti iqisu l-Grossularia bħala ġeneru separat, għalkemm jista' jkun hemm bejn l-għenba tax-xewk u l- (e.g., il-). Is-sorroġeneru Grossularia hu differenti mill-kassis l-iżjed fiz-zkuk li għandhom ix-xewk u fil-fjuri li jikbru waħidhom jew f'pari u mhux f'.
Il-frott tal-arbuxxelli jittiekel u hu mkabbar fuq skala domestika u kommerċjali.
Kif tikber u karatteristiċi fiżiċi
L-għeneb tax-xewk jikber f'arbuxxelli mħabbla li jogħlew bejn 1m u 3m. Iz-zkuk tiegħu, mimlijin xewk iniggeż ħafna, joħorġu wieħed wieħed jew fi friegħi ta' tnejn jew tlieta mill-qiegħ ta' zkuk qsar jew fuq frieghi laterali. Il-fjuri f’għamla ta’ kniepen joħorġu waħda waħda jew f’pari minn gruppi ta’ weraq fit-tond maqtugħin il-ġewwa sewwa fi tliet jew ħames tebqiet. Il-frott selvaġġ hu iżgħar minn dak tal-varjetajiet koltivati, imma s-soltu jkollu togħma tajba. Ġeneralment hu sufi barra minn f’varjetà waħda, R. uva-crispa. Il-kulur is-soltu hu aħdar imma hemm varjanti ħomor u kultant ikun hemm bakek vjola skuri.
Firxa
L-għeneb tax-xewk hu indiġenu f'ħafna partijiet tal-Ewropa u l-Asja tal-punent, nofsinhar u lbiċ u jikber min-natura fl-arbuxelli alpini u msaġar imġebblin fir-reġjuni baxxi minn Franza lejn il-lvant u l-ġewwa fil- u l-Indja peniżolari.
Għalkemm illum l-għeneb tax-xewk hu komuni fuq iż-żrieżaq tal-baxx tal- tal-Piedmonte u tas-Savojja, m'aħniex żguri jekk ir-Rumani kinux jafu bih, imma jista’ jkun li hu msemmi f'silta vaga fl- ta' ; is-sjuf sħan tal-Italja, fl-antik bħal ta' llum, ma kinux jiffavorixxu il-koltivazzjoni tiegħu. Minkejja li l-għeneb tax-xewk issa hu abundanti fil-Ġermanja u Franza, jidher li fil-medju evu ma kinux ikabbruh wisq, imma l-frott selvaġġ kienu jqisuh utli fil-mediċina billi l-meraq aċituż tiegħu għandu l-propjetà li jberred il-ġisem fil-mard; waqt li l-kelma bl-Ingliż antik, Fea-berry, li għada tintuża f’xi djaletti provinċjali, turi li kellu l-istess valur fil-Brittannja, fejn bdew minn kmieni jħawluha fil-ġonna. Hemmhekk tant ilu kkoltivat l-għeneb tax-xewk li diffiċli tiddistingwi arbuxxelli selvaġġi li tnisslu minn xtieli ikkoltivati u dawk li huma parti mill-flora indiġena tal-gżira.
Klima
Mill-mijiet ta' varjetajiet imsemmijin fix-xogħlijiet ortikulturali riċenti, forsi ftit iħabbtuha fit-togħma mal-Old Rough Red u Hairy Amber. Il- tal-Gżejjer Brittaniċi tidher li hi ideali biex jitkabbar l-għeneb tax-xewk u jista’ jitkabbar anki fil-partijiet tal-Iskozja l-iżjed 'l fuq fejn jissejjaħ "grozet"; anzi t-togħma tiegħu titjib iżjed ma titla' 'l fuq. Fin-Norveġja (fejn jissejjaħ "stikkelsbær" — jew "bakka xxewwek"), l-għeneb tax-xewk jiffjorixxi fil-ġonna tal-kosta tal-punent kważi saċ-, u jinstab 'l fuq sa 63°. Is-sjuf nixfin ta' Franza u l-Ġermanja ma taqbilx miegħu għalkemm jitkabbar b’xi suċċess f’xi distretti għoljin. L-għeneb tax-xewk fin-nofsinhar tal-Ingilterra jikber tajjeb fil-frisk u wieħed jista' jsibu fil-ġonna ħdejn Londra fejn jikber fin-nofs dell taħt is-siġar tat-; imma fit-tramuntana jkollu bżonn ikun espost għax-xemx biex isir perfett. Imur tajjeb f’kważi kull kwalità ta' ħamrija, imma jippreferi ħamrija b’materja organika jew jew sediment alluvjonali, u minkejja li minn natura hu pjanta ta' postijiet pjottost nixfin, immur tajjeb f'ħamrija niedja jekk tkun skulata sewwa.
Sikwit jinsab fl-irħula mifruxa maċ-Ċekoslovakkja ta' qabel kollha.
Kultivazzjoni
L-eħfef metodu għall-propagazzjoni tal-għeneb tax-xewk hu bit-tħawwil tal-biċċiet maqtugħin mix-xitla, ħafna eħfef milli miż-żerriegħa. Biċċiet maqtugħin fil-ħarifa jaqbdu malajr u jibdew jagħtu l-frott fi ftit snin.
Jista' jinħtieġ żbir aħrax; il-frott jikber fuq il-friegħi tal-ġenb u dawk li jkunu ħarġu s-sena ta’ qabel, għalhekk fis-seklu 19, kellhom id-drawwa li jiżbru l-friegħi tal-ġenb fix-xitwa, u forsi jiżbru l-friegħi prinċipali wkoll fl-istess ħin jew innaqqrulhom it-truf fis-sajf.
Ix-xtieli jistgħu jipproduċu bakek kbar jekk ikun fertilizzati sewwa bil-kompost, l-iżjed jekk jinġabru l-maġġoranza tal-frott meta jkun għadu żgħir u jitħallew ftit bakek biss jibqgħu jikbru. Għal dan l-għan tajjeb li l-għeneb tax-xewk jitlaqqam fuq (Ribes aurum) jew speċi oħra tar-Ribes. Xi kabbara tas-sekli 19 u 20 irnexxielhom ikkabbru għeneb tax-xewk jiżen bejn uqija u tnejn, imma bħal f'ħafna varjetajiet ta' frott, ikbar ma jkun l-għeneb tax-xewk inqas ikollu togħma.
Insetti ta' ħsara u mard
L-arbuxxelli tal-għeneb tax-xewk huma vulnerabbli għad-dud tal-baħrija . Fil-kultivazzjoni, l-aħjar metodu biex teħles minnhom hu li tneħħi l-larvi b'idejk malli jfaqqsu; din tbid il-bajd fuq il-weraq tal-għeneb tax-xewk li jaqgħu.
Il-baħrija u d-dubbiena jagħmlulha l-ħsara wkoll. Id-dud tan-Nematus reibesii jindifnu fil-ħamrija biex jagħmlu l-fosqda; meta jfaqqsu fil-forma adulta, ibidu l-bajd li jfaqsu bħala larvi, fuq in-naħa ta' taħt tal-weraq tal-għeneb tax-xewk.. Fis-seklu 19 fost l-insettiċidi kontra dawn kien hemm l-ilma bir-raża tal-arżnu, taħlita dgħajfa ta' aċtu karboliku u trab tal-helleborus li jaħdmu kontra l-Macaria wauaria u n-Nematus ribesii t-tnejn. Kienu jużaw ukoll infużjoni ta’ tabakk jew ta' digitalis. Jekk il-weraq li jaqgħu jitneħħew bil-galbu u l-ħamrija ta' madwar tintgħażaq, il-bajd u l-krisalidi ta’ dawn l-insetti jinqerdu.
Is- kien magħruf li hu effettiv fil-kura tal-mofof tas-siġar bħall-moffa tal-għeneb tax-xewk Amerikan.
Ninnotaw li bħall-parti l-kbira tar-, l-għeneb tax-xewk jista' jospita l-fungu , li jista' tagħmel ħsara kbira lill-arżnu tat-tip pinus strobus; għalhekk il-koltivazzjoni tal-għeneb tax-xewk hi projbita f'ċerti reġjuni tal-Istati Uniti.
Użi fil-kċina
L-għeneb tax-xewk jintuża sikwit bħala ingredjent fid-deżerta, bħal torti u crumbles. Jintuża wkoll biex jagħti t-togħma x-xorb u jista’ jsir minnu inbid jew tiżani. L-għeneb tax-xewk jista' jiġi kkonservat bħala ġamm, frott imnixxef jew fis-siropp taz-zokkor.
Ħoloq esterni
[1]
Referenzi
- ^ Prof. Dr. Otto Wilhelm Thomé Flora von Deutschland, Österreich und der Schweiz 1885
Awtur: www.NiNa.Az
Data tal-pubblikazzjoni:
wikipedija, wiki, ktieb, kotba, librerija, artiklu, aqra, niżżel, b'xejn, download b'xejn, mp3, vidjo, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, stampa, mużika, kanzunetta, film, ktieb, logħba, logħob, mobbli, telefon, android, ios, apple, mowbajl, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, kompjuter, Informazzjoni dwar Għenba tax xewk, X'inhi Għenba tax xewk? Xi tfisser Għenba tax xewk?
L Għenba tax xewk Ribes uva crispa R grossularia hi speċi tar indiġena fl Ewropa l Afrika tal majjistral u l Asja tal punent nofsinhar u l lbiċ Hi waħda minn bosta speċi simili tas sottoġeneru Grossularia u m għandha x taqsam xejn ma l ġeneru Vitis ħlief fid dehra Għenba tax xewk Għenba tax xewk Ewrasjatika koltivata Klassifikazzjoni xjentifika Renju mhux klassifikata mhux klassifikata mhux klassifikata Ordni Familja Ġeneru Speċi R uva crispa Ribes uva crispa Minkejja li s soltu hi kklassifikata bħala sottoġeneru fir Ribes xi tassonomisti iqisu l Grossularia bħala ġeneru separat għalkemm jista jkun hemm bejn l għenba tax xewk u l e g il Is sorroġeneru Grossularia hu differenti mill kassis l izjed fiz zkuk li għandhom ix xewk u fil fjuri li jikbru waħidhom jew f pari u mhux f Il frott tal arbuxxelli jittiekel u hu mkabbar fuq skala domestika u kommerċjali Għeneb tax xewk varjeta Jewetta akwatint 1894Kif tikber u karatteristiċi fiziċiL għeneb tax xewk jikber f arbuxxelli mħabbla li jogħlew bejn 1m u 3m Iz zkuk tiegħu mimlijin xewk iniggez ħafna joħorġu wieħed wieħed jew fi friegħi ta tnejn jew tlieta mill qiegħ ta zkuk qsar jew fuq frieghi laterali Il fjuri f għamla ta kniepen joħorġu waħda waħda jew f pari minn gruppi ta weraq fit tond maqtugħin il ġewwa sewwa fi tliet jew ħames tebqiet Il frott selvaġġ hu izgħar minn dak tal varjetajiet koltivati imma s soltu jkollu togħma tajba Ġeneralment hu sufi barra minn f varjeta waħda R uva crispa Il kulur is soltu hu aħdar imma hemm varjanti ħomor u kultant ikun hemm bakek vjola skuri FirxaL għeneb tax xewk hu indiġenu f ħafna partijiet tal Ewropa u l Asja tal punent nofsinhar u lbiċ u jikber min natura fl arbuxelli alpini u msaġar imġebblin fir reġjuni baxxi minn Franza lejn il lvant u l ġewwa fil u l Indja penizolari Il produzzjoni tar u l għeneb tax xewk fl 2005 Għalkemm illum l għeneb tax xewk hu komuni fuq iz zriezaq tal baxx tal tal Piedmonte u tas Savojja m aħniex zguri jekk ir Rumani kinux jafu bih imma jista jkun li hu msemmi f silta vaga fl ta is sjuf sħan tal Italja fl antik bħal ta llum ma kinux jiffavorixxu il koltivazzjoni tiegħu Minkejja li l għeneb tax xewk issa hu abundanti fil Ġermanja u Franza jidher li fil medju evu ma kinux ikabbruh wisq imma l frott selvaġġ kienu jqisuh utli fil mediċina billi l meraq aċituz tiegħu għandu l propjeta li jberred il ġisem fil mard waqt li l kelma bl Ingliz antik Fea berry li għada tintuza f xi djaletti provinċjali turi li kellu l istess valur fil Brittannja fejn bdew minn kmieni jħawluha fil ġonna Hemmhekk tant ilu kkoltivat l għeneb tax xewk li diffiċli tiddistingwi arbuxxelli selvaġġi li tnisslu minn xtieli ikkoltivati u dawk li huma parti mill flora indiġena tal gzira Għeneb tax xewk aħmarKlimaMill mijiet ta varjetajiet imsemmijin fix xogħlijiet ortikulturali riċenti forsi ftit iħabbtuha fit togħma mal Old Rough Red u Hairy Amber Il tal Gzejjer Brittaniċi tidher li hi ideali biex jitkabbar l għeneb tax xewk u jista jitkabbar anki fil partijiet tal Iskozja l izjed l fuq fejn jissejjaħ grozet anzi t togħma tiegħu titjib izjed ma titla l fuq Fin Norveġja fejn jissejjaħ stikkelsbaer jew bakka xxewwek l għeneb tax xewk jiffjorixxi fil ġonna tal kosta tal punent kwazi saċ u jinstab l fuq sa 63 Is sjuf nixfin ta Franza u l Ġermanja ma taqbilx miegħu għalkemm jitkabbar b xi suċċess f xi distretti għoljin L għeneb tax xewk fin nofsinhar tal Ingilterra jikber tajjeb fil frisk u wieħed jista jsibu fil ġonna ħdejn Londra fejn jikber fin nofs dell taħt is siġar tat imma fit tramuntana jkollu bzonn ikun espost għax xemx biex isir perfett Imur tajjeb f kwazi kull kwalita ta ħamrija imma jippreferi ħamrija b materja organika jew jew sediment alluvjonali u minkejja li minn natura hu pjanta ta postijiet pjottost nixfin immur tajjeb f ħamrija niedja jekk tkun skulata sewwa Sikwit jinsab fl irħula mifruxa maċ Ċekoslovakkja ta qabel kollha Għeneb tax xewk maqsumin juru z zerriegħaKultivazzjoniL eħfef metodu għall propagazzjoni tal għeneb tax xewk hu bit tħawwil tal biċċiet maqtugħin mix xitla ħafna eħfef milli miz zerriegħa Biċċiet maqtugħin fil ħarifa jaqbdu malajr u jibdew jagħtu l frott fi ftit snin Jista jinħtieġ zbir aħrax il frott jikber fuq il friegħi tal ġenb u dawk li jkunu ħarġu s sena ta qabel għalhekk fis seklu 19 kellhom id drawwa li jizbru l friegħi tal ġenb fix xitwa u forsi jizbru l friegħi prinċipali wkoll fl istess ħin jew innaqqrulhom it truf fis sajf Ix xtieli jistgħu jipproduċu bakek kbar jekk ikun fertilizzati sewwa bil kompost l izjed jekk jinġabru l maġġoranza tal frott meta jkun għadu zgħir u jitħallew ftit bakek biss jibqgħu jikbru Għal dan l għan tajjeb li l għeneb tax xewk jitlaqqam fuq Ribes aurum jew speċi oħra tar Ribes Xi kabbara tas sekli 19 u 20 irnexxielhom ikkabbru għeneb tax xewk jizen bejn uqija u tnejn imma bħal f ħafna varjetajiet ta frott ikbar ma jkun l għeneb tax xewk inqas ikollu togħma Ribes uva crispaInsetti ta ħsara u mardL arbuxxelli tal għeneb tax xewk huma vulnerabbli għad dud tal baħrija Fil kultivazzjoni l aħjar metodu biex teħles minnhom hu li tneħħi l larvi b idejk malli jfaqqsu din tbid il bajd fuq il weraq tal għeneb tax xewk li jaqgħu Il baħrija u d dubbiena jagħmlulha l ħsara wkoll Id dud tan Nematus reibesii jindifnu fil ħamrija biex jagħmlu l fosqda meta jfaqqsu fil forma adulta ibidu l bajd li jfaqsu bħala larvi fuq in naħa ta taħt tal weraq tal għeneb tax xewk Fis seklu 19 fost l insettiċidi kontra dawn kien hemm l ilma bir raza tal arznu taħlita dgħajfa ta aċtu karboliku u trab tal helleborus li jaħdmu kontra l Macaria wauaria u n Nematus ribesii t tnejn Kienu juzaw ukoll infuzjoni ta tabakk jew ta digitalis Jekk il weraq li jaqgħu jitneħħew bil galbu u l ħamrija ta madwar tintgħazaq il bajd u l krisalidi ta dawn l insetti jinqerdu Is kien magħruf li hu effettiv fil kura tal mofof tas siġar bħall moffa tal għeneb tax xewk Amerikan Ninnotaw li bħall parti l kbira tar l għeneb tax xewk jista jospita l fungu li jista tagħmel ħsara kbira lill arznu tat tip pinus strobus għalhekk il koltivazzjoni tal għeneb tax xewk hi projbita f ċerti reġjuni tal Istati Uniti Uzi fil kċinaGħeneb tax xewk għall bejgħ f Hainan iċ Ċina L għeneb tax xewk jintuza sikwit bħala ingredjent fid dezerta bħal torti u crumbles Jintuza wkoll biex jagħti t togħma x xorb u jista jsir minnu inbid jew tizani L għeneb tax xewk jista jiġi kkonservat bħala ġamm frott imnixxef jew fis siropp taz zokkor Ħoloq esterni 1 Referenzi Prof Dr Otto Wilhelm Thome Flora von Deutschland Osterreich und der Schweiz 1885