Azərbaycan
Deutschland
Lietuva
Malta
ශ්රී ලංකාව
Türkmenistan
Türkiyə
Украина
Il Gżira ta Gorée jew Gorée bil Franċiż Île de Gorée pronunzjata ildəɡoʁe bil Beer Dun hija waħda minn 19 il communes d
Gżira ta' Gorée
Il-Gżira ta' Gorée jew Gorée (bil-Franċiż: Île de Gorée; pronunzjata: [ildəɡoʁe]; bil-: Beer Dun) hija waħda minn 19-il communes d'arrondissement (jiġifieri distrett) tal-belt ta' Dakar, is-Senegal. Hija gżira b'erja ta' 18.2-il ettaru (45 akru) li tinsab 2 kilometri (1.1 mil nawtiku; 1.2 mil) mill-port prinċipali ta' Dakar (koordinati: 14°40′N 17°24′W), u hija famuża bħala destinazzjoni għal dawk li huma interessati fl-istorja tal-kummerċ tal-iskjavi fl-Oċean Atlantiku.
| Gżira ta' Gorée | |
|---|---|
| Senegal | |
| Amministrazzjoni | |
| Stat sovran | Senegal |
| Region of Senegal | Dakar |
| Department of Senegal | Dipartiment ta' Dakar |
| Arrondissement of Senegal | Arrondissement ta' Plateau/Gorée |
| Ismijiet oriġinali | Île de Gorée |
| Ġeografija | |
| Koordinati | 14°40′01″N 17°23′54″W / 14.666944444444°N 17.398333333333°WKoordinati: 14°40′01″N 17°23′54″W / 14.666944444444°N 17.398333333333°W |
| Gżira ta' Gorée Gżira ta' Gorée (Senegal) | |
| Superfiċjenti | 0.182 kilometru kwadru |
| Demografija | |
| Popolazzjoni | 1,680 abitanti (2013) |
| Informazzjoni oħra | |
| Żona tal-Ħin | |
| bliet ġemellati | |
| iledegoree.org | |
Il-popolazzjoni tagħha skont iċ-ċensiment tal-2013 kienet ta' 1,680 abitant, b'densità ta' 5,802 abitant kull kilometru kwadru (15,030/mil kwadru), jiġifieri nofs id-densità medja ta' Dakar. Il-Gżira ta' Gorée hija l-iżgħar fost id-19-il distrett ta' Dakar u l-inqas distrett popolat.
Ċentri importanti oħra għall-kummerċ tal-iskjavi mis-Senegal kien jinsabu iktar fit-Tramuntana, f', is-Senegal, jew fin-Nofsinhar fil-Gambja, fil-bokki tax-xmajjar ewlenin għall-kummerċ. Il-gżira hija Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO u kienet waħda mill-ewwel 12-il sit li tniżżlu fil-lista fl-1978.
L-isem irriżulta mill-isem oriġinali Goeree, bħal isem il-gżira Olandiża ta' . Il-gżira kienet magħrufa wkoll bħala Palma jew Bezeguiche bil-Portugiż.
Storja u kummerċ tal-iskjavi
Affiljazzjonijiet storiċi
Il-Portugall: 1444–1588
Ir-Repubblika Olandiża: 1588–1629
Il-Portugal: 1629
Ir-Repubblika Olandiża: 1629–1664
L-Ingilterra: 1664–1677
Franza: 1677–1758
Ir-Renju Unit: 1758–1763
Franza: 1763–1779
Ir-Renju Unit: 1779–1783
Franza: 1783–1960
Is-Senegal: 1960–preżent
Gorée hija gżira żgħira twila 900 metru (3,000 pied) u wiesgħa 350 metru (1,150 pied) imkennija mill-Peniżola ta' Cabo Verde. Issa tagħmel parti mill-belt ta' Dakar, u fl-imgħoddi kienet port minuri u sit tal-insedjament Ewropew tul il-kosta. Peress li kważi lanqas kellha ilma tax-xorb, il-gżira ma ġietx insedjata qabel il-wasla tal-Ewropej. Il-Portugiżi kienu l-ewwel li stabbilew preżenza f'Gorée għall-ħabta tal-1450, u bnew kappella żgħira tal-ġebel u użaw l-art bħala ċimiterju. F'Gorée hemm dar antika magħrufa bħala d-Dar tal-Iskjavi (bil-Franċiż: Maison des esclaves), li nbniet mill-familja Afrikana-Franċiża ta' Métis għall-ħabta tal-1780-1784. Id-Dar tal-Iskjavi hija waħda mill-eqdem djar fil-gżira. Issa tintuża bħala destinazzjoni turistika biex jintwera l-waħx tal-kummerċ tal-iskjavi fl-Atlantiku.
Wara d-deklin tal-kummerċ tal-iskjavi mis-Senegal fis-snin 70 u 80 tas-seklu 18, il-gżira saret port importanti għat-trasport marittimu tal-karawett, taż-żejt tal-karawett, tal-gomma Arabika, tal-avorju u ta' prodotti oħra tal-kummerċ "leġittimu". X'aktarx li d-Dar tal-Iskjavi nbniet b'rabta ma' dan il-kummerċ. Kif diskuss mill-istoriku , il-binja bdiet tikseb reputazzjoni bħala ċentru tal-iskjavi l-iktar minħabba x-xogħol tal-kuratur tagħha , li rnexxielu jqanqal emozzjoni fost l-udjenzi li kienu jżuru d-dar. Bosta personalitajiet pubbliċi jżuru d-Dar tal-Iskjavi, li għandha rwol bħala sit ta' mafkar tal-iskjavitù. F'Ġunju 2013, il-President tal-Istati Uniti Barack Obama żar id-Dar tal-Iskjavi.
Il-Gżira ta' Gorée kienet waħda mill-ewwel postijiet fl-Afrika li ġew insedjati mill-Ewropej, peress li l-Portugiżi insedjaw il-gżira fl-1444. Inħatfet min-Netherlands Magħqudin fl-1588, imbagħad mill-ġdid mill-Portugiżi, u mbagħad mill-ġdid mill-Olandiżi. Dawn tal-aħħar semmewha bħall-gżira Olandiża ta' Goeree. Il-Brittaniċi ħaduha taħt il-kontroll ta' fl-1663, iżda ftit wara reġgħet inħatfet minn .
Tmexxija kolonjali Franċiża
Wara l-invażjoni Franċiża fl-1677, matul il-Gwerra bejn il-Franċiżi u l-Olandiżi, il-gżira baqgħet taħt il-Franċiżi sal-1960. Kien hemm perjodi qosra ta' okkupazzjoni Brittanika matul id-diversi gwerer bejn il-Franċiżi u l-Brittaniċi. Il-gżira ttieħdet u ġiet okkupata mill-Brittaniċi bejn l-1758 u l-1763 wara l-Ħtif ta' Gorée u l-Ħtif usa' tas-Senegal matul il-Gwerra tas-Seba' Snin qabel ma ġiet irritornata lil Franza bit-Trattat ta' Pariġi (1763). Għal żmien qasir bejn l-1779 u l-1783, Gorée reġgħet sfat taħt il-kontroll tal-Brittaniċi, sa ma reġgħet ġiet ċeduta lil Franza fl-1783 bit-Trattat ta' Pariġi (1783). Matul dak iż-żmien, kien il-Logutenent-Gvernatur, li ordna li wħud mill-irġiel tiegħu jiġu flaġellati illegalment sal-mewt fl-1782; għal dawn ir-reati, Wall iktar 'il quddiem ġie ġustizzjat fl-Ingilterra.
Gorée kienet primarjament ċentru kummerċjali, amministrattivament mehmuża ma' Saint-Louis, il-belt kapitali tal-Kolonja tas-Senegal. Apparti mill-iskjavi, kien hemm ukoll il-kummerċ tax-xama' tan-naħal, tal-ġlud u tal-qmuħ. Il-popolazzjoni tal-gżira varjat skont iċ-ċirkostanzi, minn ftit mijiet ta' Afrikani u Creoles ħielsa għal madwar 1,500 ruħ. Barra minn hekk, dejjem kien ikun hemm xi ftit residenti Ewropej ukoll.
Fis-sekli 18 u 19, il-Gżira ta' Gorée kellha komunità Franċiża-Creole Afrikana ta' merkanti Métis b'rabtiet ma' komunitajiet simili f'Saint-Louis u fil-Gambja, u ma' kolonji Franċiżi oħra fl-Amerki fuq in-naħa l-oħra tal-Atlantiku. In-nisa Métis, imsejħa signares mill-Portugiż senhora, li kienu dixxendenti tan-nisa Afrikani u tal-merkanti Ewropej, kienu tassew importanti fil-ħajja kummerċjali tal-belt. Is-signares kienu sidien tal-bastimenti u tal-proprjetà u kellhom skrivani rġiel taħthom. Kienu famużi wkoll għall-promozzjoni tal-moda u tad-divertiment. Signare partikolari, , kienet tgħix f'Saint-Domingue (illum il-ġurnata l-Haiti) fis-snin 80 tas-seklu 18 qabel ir-Rivoluzzjoni tal-Haiti.
Fi Frar 1794, matul ir-Rivoluzzjoni Franċiża, Franza aboliet l-iskjavitù, u l-kummerċ tal-iskjavi mis-Senegal suppost li twaqqaf ħesrem. Madankollu, tinqixa bil-Franċiż tal-ħabta tal-1797 (fl-istampa) turi li ma kienx waqaf għalkollox, iżda jaf kienet anakroniżmu. F'April 1801, il-Gżira ta' Gorée nħatfet mill-ġdid mill-Brittaniċi.
F'Jannar 1804, skwadra żgħira ta' Franċiżi minn Curaçao ħatfet lil Gorée, iżda l-Brittaniċi reġgħu ħatfuha f'Marzu.
F'Marzu 1815, matul l-avvanz politiku tiegħu magħruf bħala l-Mitt Jum, Napuljun abolixxa għalkollox il-kummerċ tal-iskjavi biex jibni relazzjonijiet mal-Gran Brittanja. Din id-darba, l-abolizzjoni baqgħet fis-seħħ.
Peress li l-kummerċ tal-iskjavi naqas fl-aħħar tas-seklu 18, il-Gżira ta' Gorée kkonvertiet il-kummerċ f'kummerċ leġittimu. Il-belt żgħira u l-port ma kinux f'pożizzjoni tajba għat-trasport marittimu ta' kwantitajiet industrijali tal-karawett, li bdew jaslu bl-ingrossa mill-art kontinentali. B'hekk, il-merkanti tagħha stabbilew preżenza direttament fuq l-art kontinentali, l-ewwel f'Rufisque (1840) u mbagħad f'Dakar (1857). Imbagħad, bosta mill-familji stabbiliti bdew jitilqu mill-gżira.
L-amministrazzjoni ċivika għaċ-ċittadini ta' Gorée ġiet istituzzjonalizzata fl-1872, meta l-gżira saret komun Franċiż b'sindku elett u b'kunsill muniċipali. , l-ewwel deputat Afrikan elett fl-Assemblea Nazzjonali Franċiża (b'mandat mill-1914 sal-1934), twieled f'Gorée. Minn quċċata ta' madwar 4,500 ruħ fl-1845, il-popolazzjoni naqset għal 1,500 ruħ fl-1904. Fl-1940, il-Gżira ta' Gorée ġiet annessa mal-muniċipalità ta' Dakar.
Mill-1913 sal-1938, Gorée ospitat l-École normale supérieure William Ponty, kulleġġ ta' għalliema tal-gvern immexxi mill-Gvern Kolonjali Franċiż. Bosta mill-istudenti tal-iskola iktar 'il quddiem issieltu għall-indipendenza minn Franza. Fl-1925 l-istoriku, is-soċjologu u l-Pan-Afrikanist Afrikan-Amerikan, kiteb dan li ġej dwar l-iskola: "Fil-gżira pittoreska ta' Goree, b'fortifikazzjonijiet antiki faċċata ta' Dakar moderna u kummerċjali, jien rajt mitejn jew tliet mitt tifel tal-iskola b'karnaġġjon sewda miġbura mis-Senegal kollu b'testijiet kompetittivi u mgħallma sew minn għalliema Franċiża eċċellenti f'konformità ma' kurrikulu, li għal dak iż-żmien kien iħaqqaqha ma' dak ta' kwalunkwe skola Ewropea". Min-naħa l-oħra xeħet il-ħtija fuq Franza kolonjali għal kemm l-infrastruttura tal-edukazzjoni pubblika tagħha kienet limitata fil-pajjiż u kien pessimist li kienet se tagħmel iktar investiment.
Il-Gżira ta' Gorée hija kkollegata mal-art kontinentali permezz ta' servizz regolari bil-lanċa li jdum 30 minuta, għall-persuni bil-mixi biss; fil-gżira ma jintużawx karozzi. Il-gżira hija l-iżjed attrazzjoni turistika tal-pajjiż u fl-1978 tniżżlet fil-lista tas-Siti ta' Wirt Dinji tal-UNESCO. Issa sservi l-iktar bħala mafkar tal-kummerċ tal-iskjavi. Bosta mill-binjiet kummerċjali u residenzjali storiċi ġew ikkonvertiti f'ristoranti u f'lukandi biex jaqdu l-ħtiġijiet tat-turisti.
Sit ta' Wirt Dinji
Il-Gżira ta' Gorée ġiet iddeżinjata bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1978.
Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' kriterju wieħed tal-għażla tal-UNESCO: il-kriterju (vi) "Assoċjazzjoni diretta jew tanġibbli ma' avvenimenti jew ma' tradizzjonijiet ħajjin, ma' ideat jew ma' twemmin, jew ma' xogħlijiet artistiċi jew letterarji ta' valur universali straordinarju".
Amministrazzjoni
Bl-istabbiliment ta' Dakar fl-1857, il-Gżira ta' Gorée gradwalment tilfet l-importanza tagħha. Fl-1872, l-awtoritajiet kolonjali Franċiżi ħolqu iż-żewġ komuni ta' Saint-Louis u ta' Gorée, l-ewwel muniċipalitajiet bi stil tal-Punent fil-Punent tal-Afrika, bl-istess status bħala kwalunkwe komun fi Franza. Dakar, fl-art kontinentali, kienet parti mill-komun tal-Gżira ta' Gorée, u l-amministrazzjoni tiegħu kienet tinsab fil-gżira. Madankollu, saħansitra mill-1887, Dakar ma baqgħetx mehmuża mal-komun tal-Gżira ta' Gorée u reġgħet saret komun apparti. B'hekk, il-komun tal-Gżira ta' Gorée sar limitat għall-gżira ż-żgħira biss.
Fl-1891, il-Gżira ta' Gorée kien għad kellha 2,100 abitant, filwaqt li Dakar kellha 8,737 abitant biss. Madankollu, sal-1926 il-popolazzjoni tal-Gżira ta' Gorée niżlet għal 700 abitant biss, filwaqt li l-popolazzjoni ta' Dakar kienet żiedet għal 33,679 abitant. B'hekk, fl-1929 il-komun tal-Gżira ta' Gorée twaħħad ma' dak ta' Dakar. Il-komun tal-Gżira ta' Gorée għeb, u l-Gżira ta' Gorée b'hekk kienet gżira żgħira biss tal-komun ta' Dakar.
Fl-1996 saret riforma enormi tad-diviżjonijiet amministrattivi u politiċi tas-Senegal mal-Parlament tas-Senegal. Il-komun ta' Dakar, li kien meqjus kbir wisq u popolat wisq biex jiġi ġestit b'mod xieraq minn muniċipalità ċentrali, ġie maqsum fi 19-il communes d'arrondissement li ngħataw setgħat estensivi. Il-komun ta' Dakar inżamm 'il fuq minn dawn id-19-il communes d'arrondissement.
B'hekk, fl-1996 il-komun tal-Gżira ta' Gorée reġa' ġie stabbilit, għalkemm issa huwa commune d'arrondissement biss (iżda fil-fatt għandu setgħat simili għal komun). Il-commune d'arrondissement il-ġdid tal-Gżira ta' Gorée (uffiċjalment, il-Commune d'Arrondissement de l'île de Gorée) ħa f'idejh il-muniċipju antik (mairie) fiċ-ċentru tal-gżira. Dan kien intuża bħala mairie tal-eks komun tal-Gżira ta' Gorée bejn l-1872 u l-1929.
Il-commune d'arrondissement tal-Gżira ta' Gorée huwa rregolat minn kunsill muniċipali (conseil municipal) elett demokratikament kull ħames snin, u minn sindku elett mill-membri tal-kunsill muniċipali.
Is-sindku attwali tal-Gżira ta' Gorée huwa , elett fl-2002.
Arkeoloġija tal-Gżira ta' Gorée
Il-Gżira ta' Gorée ilha ta' Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO ta' Settembru 1978. Il-biċċa l-kbira tal-binjiet prinċipali fil-Gżira ta' Gorée nbnew matul it-tieni nofs tas-seklu 18. Il-binjiet prinċipali huma d-Dar tal-Iskjavi fl-1786; l-Iskola ta' William Ponty fl-1770; il-Musée de la mer (il-Mużew Marittimu) fl-1835; il-Fort d'Estrées, oriġinarjament magħruf bħala l-batterija tat-Tramuntana, li issa fih il-Mużew Storiku tas-Senegal, li nbena bejn l-1852 u l-1865; il-palais du Government (il-Palazz tal-Gvern) fl-1864, okkupat mill-ewwel gvernatur ġenerali tas-Senegal mill-1902 sal-1907, il-Kastell ta' Gorée, l-Għassa tal-Pulizija tas-seklu 17, li qabel kienet dispenserija u li x'aktarx li kienet is-sit tal-ewwel kappella li nbniet mill-Portugiżi fis-seklu 15, u l-bajja huma ta' interess turistiku.
Dan is-sit storiku huwa eżempju rari ta' kolonja Ewropea fejn l-Afrikani ħielsa u mjassra (nofs il-popolazzjoni tal-Gżira ta' Gorée), u l-Ewropej u l-Afrikani-Ewropej kienu jgħixu maġenb xulxin, anke peress li l-gżira kienet ċentru prominenti fil-kummerċ tal-iskjavi fl-Atlantiku. L-arkeoloġija fil-Gżira ta' Gorée wasslet għal bosta konklużjonijiet kontradittorji u kuntrastanti. Minn naħa l-iskjavi tal-Gżira ta' Gorée kienu jiġu ttrattati ħażin, qishom annimali, u min-naħa l-oħra hemm evidenza li l-iskjavi kienu milqugħa bħala parti mill-familji. Is-signares (nisa ħielsa Afrikani jew Afrikani-Ewropej) jingħad li kienu jippreferu jieklu mal-art b'mgħarfa u skutella komunali, bħall-iskjavi domestiċi tagħhom, iżda l-irġiel Ewropej żammew mat-tradizzjoni u kienu jieklu madwar mejda.
Ir-riċerka arkeoloġika fil-Gżira ta' Gorée twettqet minn Dr Ibrahima Thiaw (Professur Assoċjat tal-Arkeoloġika fl-Institut Fondamental d'Afrique Noire (IFAN); u l-Università ta' Cheikh Anta Diop tad-Dakar, is-Senegal; Dr Susan Keech McIntosh (Professur tal-Arkeoloġija, l-Università ta' Rice, Houston, Texas); u Raina Croff (kandidata għal PhD fl-Università ta' Yale, New Haven, Connecticut). Dr Shawn Murray (l-Università ta' Wisconsin–Madison) ikkontribwixxa wkoll għar-riċerka arkeoloġika fil-Gżira ta' Gorée permezz ta' studju tas-siġar u tal-arbuxxelli lokali u introdotti, bħala għajnuna fl-identifikazzjoni ta' fdalijiet ta' pjanti antiki li nstabu fl-iskavi. L-iskavi fil-Gżira ta' Gorée żvelaw ukoll bosta importazzjonijiet Ewropej: brikks, imsiemer, flieken tax-xorb alkoħoliku bħall-inbid, il-birra u likuri oħra, żibeġ, ċeramika u żnied.
Proġett Arkeoloġiku ta' Gorée
Il-Proġett Arkeoloġiku ta' Gorée beda x-xogħlijiet tiegħu (stħarriġ, ittestjar, immappjar u skavi) fl-2001. Il-proġett, estiż fuq diversi snin, kellu l-għan li jinġabru l-artefatti marbuta mal-perjodi storiċi tal-insedjament pre-Ewropew u post-Ewropew, kif ukoll li jiġi identifikat l-użu tad-diversi kwartieri skavati. Fir-riżultati preliminari tiegħu, Dr Ibrahima Thiaw jiddiskuti wkoll id-diffikultajiet tal-iskavi fi gżira primarjament turistika.
Sfond
Il-Kaptan-Maġġur Portugiż Lançarote u l-ekwipaġġ tiegħu kienu l-ewwel li bnew relazzjonijiet Afrikani-Ewropej mal-Gżira ta' Gorée fl-1445. Wara li lemaħ il-Gżira ta' Gorée madwar tliet kilometri (1.9 mil) lil hinn mill-kosta mid-Dakar attwali, is-Senegal, Lançarote u l-uffiċjali tiegħu bagħtu lil xi uffiċjali oħra max-xatt biex jagħtu offerti ta' paċi lill-abitanti nattivi tal-gżira. Huma ħallew kejk, mera u biċċa karta b'salib impinġi fuqha fix-xatt tal-Gżira ta' Gorée, kollha kemm huma maħsuba bħala simboli ta' azzjonijiet paċifiċi. Madankollu, l-Afrikani ma rrispondewx bil-mod mixtieq u qattgħu l-karta u farrku l-kejk u l-mera, u b'hekk ir-relazzjonijiet bejn il-Portugiżi u l-Afrikani tal-Gżira ta' Gorée ma tantx bdew fuq sieq tajba.
Diġà mis-seklu 18, l-insedjamenti tal-Gżira ta' Gorée kienu segregati f'kwartieri: il-kwartier ta' Bambara (tal-iskjavi), il-gourmettes (l-Afrikani Kristjanizzati), u kwartier għar-residenti tal-Gżira ta' Gorée, inkluż l-Afrikani ħielsa. Sal-aħħar nofs tas-seklu 18, is-segregazzjoni kienet bejn is-signares u l-familji tagħhom u l-kumplament tal-gżira, kif ukoll il-kwartieri preċedenti.
Residenti notevoli
- , mużiċist tad-djembe;
- , kantant Franċiż li kien sid ta' dar fil-gżira;
- , trabbiet parzjalment fil-gżira.
Kultura popolari
Il-Gżira ta' Gorée kienet il-Pit Stop ta' Leg 4 ta' The Amazing Race 6, u d-Dar tal-Iskjavi stess żaruha waqt Leg 5.
Il-Gżira ta' Gorée ssemmiet f'bosta kanzunetti, minħabba l-istorja tagħha b'rabta mal-kummerċ tal-iskjavi. Dawn il-kanzunetti li ġejjin għandhom referenzi sinifikanti għall-Gżira ta' Gorée:
- Steel Pulse– "Door Of No Return" on African Holocaust (2004);
- Doug E. Fresh– "Africa";
- Akon – "Senegal";
- Burning Spear– "One Africa" f'Jah Is Real (2008);
- Alpha Blondy & Solar System– "Goree (Senegal)" f'Dieu (1994);
- Nuru Kane – "Goree";
- Sinsemilia - "De l’histoire";
- Gilberto Gil – "La Lune de Goree", komposta minn Gilberto Gil u José Carlos Capinam;
- Missier ir-rapper Franċiż Booba (imwieled Elie Yaffa) huwa minn Gorée. Fil-kanzunetta tiegħu "Garde la pêche", huwa jsemmi l-gżira, u jgħid "Gorée c'est ma terre" (Gorée hija art twelidi). Barra minn hekk, fil-kanzunetta tiegħu "0.9", huwa jgħid "À dix ans j'ai vu Gorée, depuis mes larmes sont eternelles" (Meta kelli 10 snin rajt Gorée, u minn dak iż-żmien 'l hawn id-dmugħ tiegħi kienu eterni".
- Marcus Miller – "Gorée (Go-ray)".
Fl-2007 ir-reġista Żvizzeru għamel dokumentarju msejjaħ Retour à Gorée (Ritorn lejn Gorée).
Il-kompożitur klassiku avantgarde Grieg ikkompona biċċa mużika għall-klaviċembalu u għal kumpless bit-titlu ta' A l`ile de Gorée (1986).
Gallerija
Referenzi
- ^ "Goree and the Atlantic Slave Trade". web.archive.org. 2016-04-02. Arkivjat mill-oriġinal fl-2016-04-02. Miġbur 2024-03-05.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
- ^ Les Guides Bleus: Afrique de l'Ouest (1958 ed.), p. 123.
- ^ a b ċ d Centre, UNESCO World Heritage. "Island of Gorée". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2024-03-05.
- ^ "21 amazing World Heritage Sites you've probably never heard of" (bl-Ingliż). 2016-02-04. Miġbur 2024-03-05.
- ^ Chisholm, Hugh, ed. (1911). "Goree" . Encyclopædia Britannica. Vol. 12 (11th ed.). Cambridge University Press. p. 255.
Awtur: www.NiNa.Az
Data tal-pubblikazzjoni:
wikipedija, wiki, ktieb, kotba, librerija, artiklu, aqra, niżżel, b'xejn, download b'xejn, mp3, vidjo, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, stampa, mużika, kanzunetta, film, ktieb, logħba, logħob, mobbli, telefon, android, ios, apple, mowbajl, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, kompjuter, Informazzjoni dwar Gżira ta' Gorée, X'inhi Gżira ta' Gorée? Xi tfisser Gżira ta' Gorée?
Il Gzira ta Goree jew Goree bil Franċiz Ile de Goree pronunzjata ildeɡoʁe bil Beer Dun hija waħda minn 19 il communes d arrondissement jiġifieri distrett tal belt ta Dakar is Senegal Hija gzira b erja ta 18 2 il ettaru 45 akru li tinsab 2 kilometri 1 1 mil nawtiku 1 2 mil mill port prinċipali ta Dakar koordinati 14 40 N 17 24 W u hija famuza bħala destinazzjoni għal dawk li huma interessati fl istorja tal kummerċ tal iskjavi fl Oċean Atlantiku Gzira ta Goree SenegalAmministrazzjoniStat sovranSenegalRegion of SenegalDakarDepartment of SenegalDipartiment ta DakarArrondissement of SenegalArrondissement ta Plateau GoreeIsmijiet oriġinali Ile de GoreeĠeografijaKoordinati 14 40 01 N 17 23 54 W 14 666944444444 N 17 398333333333 W 14 666944444444 17 398333333333 Koordinati 14 40 01 N 17 23 54 W 14 666944444444 N 17 398333333333 W 14 666944444444 17 398333333333Gzira ta GoreeGzira ta Goree Senegal Superfiċjenti 0 182 kilometru kwadruDemografijaPopolazzjoni 1 680 abitanti 2013 Informazzjoni oħraZona tal Ħinbliet ġemellatiiledegoree org Il popolazzjoni tagħha skont iċ ċensiment tal 2013 kienet ta 1 680 abitant b densita ta 5 802 abitant kull kilometru kwadru 15 030 mil kwadru jiġifieri nofs id densita medja ta Dakar Il Gzira ta Goree hija l izgħar fost id 19 il distrett ta Dakar u l inqas distrett popolat Ċentri importanti oħra għall kummerċ tal iskjavi mis Senegal kien jinsabu iktar fit Tramuntana f is Senegal jew fin Nofsinhar fil Gambja fil bokki tax xmajjar ewlenin għall kummerċ Il gzira hija Sit ta Wirt Dinji tal UNESCO u kienet waħda mill ewwel 12 il sit li tnizzlu fil lista fl 1978 L isem irrizulta mill isem oriġinali Goeree bħal isem il gzira Olandiza ta Il gzira kienet magħrufa wkoll bħala Palma jew Bezeguiche bil Portugiz Storja u kummerċ tal iskjaviAffiljazzjonijiet storiċi Il Portugall 1444 1588 Ir Repubblika Olandiza 1588 1629 Il Portugal 1629 Ir Repubblika Olandiza 1629 1664 L Ingilterra 1664 1677 Franza 1677 1758 Ir Renju Unit 1758 1763 Franza 1763 1779 Ir Renju Unit 1779 1783 Franza 1783 1960 Is Senegal 1960 prezent Goree hija gzira zgħira twila 900 metru 3 000 pied u wiesgħa 350 metru 1 150 pied imkennija mill Penizola ta Cabo Verde Issa tagħmel parti mill belt ta Dakar u fl imgħoddi kienet port minuri u sit tal insedjament Ewropew tul il kosta Peress li kwazi lanqas kellha ilma tax xorb il gzira ma ġietx insedjata qabel il wasla tal Ewropej Il Portugizi kienu l ewwel li stabbilew prezenza f Goree għall ħabta tal 1450 u bnew kappella zgħira tal ġebel u uzaw l art bħala ċimiterju F Goree hemm dar antika magħrufa bħala d Dar tal Iskjavi bil Franċiz Maison des esclaves li nbniet mill familja Afrikana Franċiza ta Metis għall ħabta tal 1780 1784 Id Dar tal Iskjavi hija waħda mill eqdem djar fil gzira Issa tintuza bħala destinazzjoni turistika biex jintwera l waħx tal kummerċ tal iskjavi fl Atlantiku Id Dar tal Iskjavi fil Gzira ta Goree Wara d deklin tal kummerċ tal iskjavi mis Senegal fis snin 70 u 80 tas seklu 18 il gzira saret port importanti għat trasport marittimu tal karawett taz zejt tal karawett tal gomma Arabika tal avorju u ta prodotti oħra tal kummerċ leġittimu X aktarx li d Dar tal Iskjavi nbniet b rabta ma dan il kummerċ Kif diskuss mill istoriku il binja bdiet tikseb reputazzjoni bħala ċentru tal iskjavi l iktar minħabba x xogħol tal kuratur tagħha li rnexxielu jqanqal emozzjoni fost l udjenzi li kienu jzuru d dar Bosta personalitajiet pubbliċi jzuru d Dar tal Iskjavi li għandha rwol bħala sit ta mafkar tal iskjavitu F Ġunju 2013 il President tal Istati Uniti Barack Obama zar id Dar tal Iskjavi Il Gzira ta Goree kienet waħda mill ewwel postijiet fl Afrika li ġew insedjati mill Ewropej peress li l Portugizi insedjaw il gzira fl 1444 Inħatfet min Netherlands Magħqudin fl 1588 imbagħad mill ġdid mill Portugizi u mbagħad mill ġdid mill Olandizi Dawn tal aħħar semmewha bħall gzira Olandiza ta Goeree Il Brittaniċi ħaduha taħt il kontroll ta fl 1663 izda ftit wara reġgħet inħatfet minn Tmexxija kolonjali Franċiza L Olandizi stabbilew il fortijiet ta Nassau 1628 u ta Orange 1639 Inċizjoni kkulurita tas seklu 17 Wara l invazjoni Franċiza fl 1677 matul il Gwerra bejn il Franċizi u l Olandizi il gzira baqgħet taħt il Franċizi sal 1960 Kien hemm perjodi qosra ta okkupazzjoni Brittanika matul id diversi gwerer bejn il Franċizi u l Brittaniċi Il gzira ttieħdet u ġiet okkupata mill Brittaniċi bejn l 1758 u l 1763 wara l Ħtif ta Goree u l Ħtif usa tas Senegal matul il Gwerra tas Seba Snin qabel ma ġiet irritornata lil Franza bit Trattat ta Pariġi 1763 Għal zmien qasir bejn l 1779 u l 1783 Goree reġgħet sfat taħt il kontroll tal Brittaniċi sa ma reġgħet ġiet ċeduta lil Franza fl 1783 bit Trattat ta Pariġi 1783 Matul dak iz zmien kien il Logutenent Gvernatur li ordna li wħud mill irġiel tiegħu jiġu flaġellati illegalment sal mewt fl 1782 għal dawn ir reati Wall iktar il quddiem ġie ġustizzjat fl Ingilterra Goree kienet primarjament ċentru kummerċjali amministrattivament mehmuza ma Saint Louis il belt kapitali tal Kolonja tas Senegal Apparti mill iskjavi kien hemm ukoll il kummerċ tax xama tan naħal tal ġlud u tal qmuħ Il popolazzjoni tal gzira varjat skont iċ ċirkostanzi minn ftit mijiet ta Afrikani u Creoles ħielsa għal madwar 1 500 ruħ Barra minn hekk dejjem kien ikun hemm xi ftit residenti Ewropej ukoll Il Brittaniċi ħatfu l Gzira ta Goree matul il Gwerra tas Seba Snin id 29 ta Diċembru 1758 Fis sekli 18 u 19 il Gzira ta Goree kellha komunita Franċiza Creole Afrikana ta merkanti Metis b rabtiet ma komunitajiet simili f Saint Louis u fil Gambja u ma kolonji Franċizi oħra fl Amerki fuq in naħa l oħra tal Atlantiku In nisa Metis imsejħa signares mill Portugiz senhora li kienu dixxendenti tan nisa Afrikani u tal merkanti Ewropej kienu tassew importanti fil ħajja kummerċjali tal belt Is signares kienu sidien tal bastimenti u tal proprjeta u kellhom skrivani rġiel taħthom Kienu famuzi wkoll għall promozzjoni tal moda u tad divertiment Signare partikolari kienet tgħix f Saint Domingue illum il ġurnata l Haiti fis snin 80 tas seklu 18 qabel ir Rivoluzzjoni tal Haiti Fi Frar 1794 matul ir Rivoluzzjoni Franċiza Franza aboliet l iskjavitu u l kummerċ tal iskjavi mis Senegal suppost li twaqqaf ħesrem Madankollu tinqixa bil Franċiz tal ħabta tal 1797 fl istampa turi li ma kienx waqaf għalkollox izda jaf kienet anakronizmu F April 1801 il Gzira ta Goree nħatfet mill ġdid mill Brittaniċi F Jannar 1804 skwadra zgħira ta Franċizi minn Curacao ħatfet lil Goree izda l Brittaniċi reġgħu ħatfuha f Marzu F Marzu 1815 matul l avvanz politiku tiegħu magħruf bħala l Mitt Jum Napuljun abolixxa għalkollox il kummerċ tal iskjavi biex jibni relazzjonijiet mal Gran Brittanja Din id darba l abolizzjoni baqgħet fis seħħ Il Gzira ta Goree u l fortifikazzjonijiet tagħha Schley Jacobus van der 1715 1779 Peress li l kummerċ tal iskjavi naqas fl aħħar tas seklu 18 il Gzira ta Goree kkonvertiet il kummerċ f kummerċ leġittimu Il belt zgħira u l port ma kinux f pozizzjoni tajba għat trasport marittimu ta kwantitajiet industrijali tal karawett li bdew jaslu bl ingrossa mill art kontinentali B hekk il merkanti tagħha stabbilew prezenza direttament fuq l art kontinentali l ewwel f Rufisque 1840 u mbagħad f Dakar 1857 Imbagħad bosta mill familji stabbiliti bdew jitilqu mill gzira L amministrazzjoni ċivika għaċ ċittadini ta Goree ġiet istituzzjonalizzata fl 1872 meta l gzira saret komun Franċiz b sindku elett u b kunsill muniċipali l ewwel deputat Afrikan elett fl Assemblea Nazzjonali Franċiza b mandat mill 1914 sal 1934 twieled f Goree Minn quċċata ta madwar 4 500 ruħ fl 1845 il popolazzjoni naqset għal 1 500 ruħ fl 1904 Fl 1940 il Gzira ta Goree ġiet annessa mal muniċipalita ta Dakar Id Daħla ta Bla Ritorn fid Dar tal Iskjavi fil Gzira ta Goree Mill 1913 sal 1938 Goree ospitat l Ecole normale superieure William Ponty kulleġġ ta għalliema tal gvern immexxi mill Gvern Kolonjali Franċiz Bosta mill istudenti tal iskola iktar il quddiem issieltu għall indipendenza minn Franza Fl 1925 l istoriku is soċjologu u l Pan Afrikanist Afrikan Amerikan kiteb dan li ġej dwar l iskola Fil gzira pittoreska ta Goree b fortifikazzjonijiet antiki faċċata ta Dakar moderna u kummerċjali jien rajt mitejn jew tliet mitt tifel tal iskola b karnaġġjon sewda miġbura mis Senegal kollu b testijiet kompetittivi u mgħallma sew minn għalliema Franċiza eċċellenti f konformita ma kurrikulu li għal dak iz zmien kien iħaqqaqha ma dak ta kwalunkwe skola Ewropea Min naħa l oħra xeħet il ħtija fuq Franza kolonjali għal kemm l infrastruttura tal edukazzjoni pubblika tagħha kienet limitata fil pajjiz u kien pessimist li kienet se tagħmel iktar investiment Il Gzira ta Goree hija kkollegata mal art kontinentali permezz ta servizz regolari bil lanċa li jdum 30 minuta għall persuni bil mixi biss fil gzira ma jintuzawx karozzi Il gzira hija l izjed attrazzjoni turistika tal pajjiz u fl 1978 tnizzlet fil lista tas Siti ta Wirt Dinji tal UNESCO Issa sservi l iktar bħala mafkar tal kummerċ tal iskjavi Bosta mill binjiet kummerċjali u residenzjali storiċi ġew ikkonvertiti f ristoranti u f lukandi biex jaqdu l ħtiġijiet tat turisti Sit ta Wirt DinjiIl Gzira ta Goree ġiet iddezinjata bħala Sit ta Wirt Dinji tal UNESCO fl 1978 Il valur universali straordinarju tas sit ġie rrikonoxxut abbazi ta kriterju wieħed tal għazla tal UNESCO il kriterju vi Assoċjazzjoni diretta jew tanġibbli ma avvenimenti jew ma tradizzjonijiet ħajjin ma ideat jew ma twemmin jew ma xogħlijiet artistiċi jew letterarji ta valur universali straordinarju AmministrazzjoniMappa tal Gzira ta Goree Bl istabbiliment ta Dakar fl 1857 il Gzira ta Goree gradwalment tilfet l importanza tagħha Fl 1872 l awtoritajiet kolonjali Franċizi ħolqu iz zewġ komuni ta Saint Louis u ta Goree l ewwel muniċipalitajiet bi stil tal Punent fil Punent tal Afrika bl istess status bħala kwalunkwe komun fi Franza Dakar fl art kontinentali kienet parti mill komun tal Gzira ta Goree u l amministrazzjoni tiegħu kienet tinsab fil gzira Madankollu saħansitra mill 1887 Dakar ma baqgħetx mehmuza mal komun tal Gzira ta Goree u reġgħet saret komun apparti B hekk il komun tal Gzira ta Goree sar limitat għall gzira z zgħira biss Fl 1891 il Gzira ta Goree kien għad kellha 2 100 abitant filwaqt li Dakar kellha 8 737 abitant biss Madankollu sal 1926 il popolazzjoni tal Gzira ta Goree nizlet għal 700 abitant biss filwaqt li l popolazzjoni ta Dakar kienet ziedet għal 33 679 abitant B hekk fl 1929 il komun tal Gzira ta Goree twaħħad ma dak ta Dakar Il komun tal Gzira ta Goree għeb u l Gzira ta Goree b hekk kienet gzira zgħira biss tal komun ta Dakar Fl 1996 saret riforma enormi tad divizjonijiet amministrattivi u politiċi tas Senegal mal Parlament tas Senegal Il komun ta Dakar li kien meqjus kbir wisq u popolat wisq biex jiġi ġestit b mod xieraq minn muniċipalita ċentrali ġie maqsum fi 19 il communes d arrondissement li ngħataw setgħat estensivi Il komun ta Dakar inzamm il fuq minn dawn id 19 il communes d arrondissement Rapprezentazzjoni artistika ta Goree fl 1842 B hekk fl 1996 il komun tal Gzira ta Goree reġa ġie stabbilit għalkemm issa huwa commune d arrondissement biss izda fil fatt għandu setgħat simili għal komun Il commune d arrondissement il ġdid tal Gzira ta Goree uffiċjalment il Commune d Arrondissement de l ile de Goree ħa f idejh il muniċipju antik mairie fiċ ċentru tal gzira Dan kien intuza bħala mairie tal eks komun tal Gzira ta Goree bejn l 1872 u l 1929 Il commune d arrondissement tal Gzira ta Goree huwa rregolat minn kunsill muniċipali conseil municipal elett demokratikament kull ħames snin u minn sindku elett mill membri tal kunsill muniċipali Is sindku attwali tal Gzira ta Goree huwa elett fl 2002 Arkeoloġija tal Gzira ta GoreeTam tam a Goree Francois d Orleans 1837 Il Gzira ta Goree ilha ta Sit ta Wirt Dinji tal UNESCO ta Settembru 1978 Il biċċa l kbira tal binjiet prinċipali fil Gzira ta Goree nbnew matul it tieni nofs tas seklu 18 Il binjiet prinċipali huma d Dar tal Iskjavi fl 1786 l Iskola ta William Ponty fl 1770 il Musee de la mer il Muzew Marittimu fl 1835 il Fort d Estrees oriġinarjament magħruf bħala l batterija tat Tramuntana li issa fih il Muzew Storiku tas Senegal li nbena bejn l 1852 u l 1865 il palais du Government il Palazz tal Gvern fl 1864 okkupat mill ewwel gvernatur ġenerali tas Senegal mill 1902 sal 1907 il Kastell ta Goree l Għassa tal Pulizija tas seklu 17 li qabel kienet dispenserija u li x aktarx li kienet is sit tal ewwel kappella li nbniet mill Portugizi fis seklu 15 u l bajja huma ta interess turistiku Dan is sit storiku huwa ezempju rari ta kolonja Ewropea fejn l Afrikani ħielsa u mjassra nofs il popolazzjoni tal Gzira ta Goree u l Ewropej u l Afrikani Ewropej kienu jgħixu maġenb xulxin anke peress li l gzira kienet ċentru prominenti fil kummerċ tal iskjavi fl Atlantiku L arkeoloġija fil Gzira ta Goree wasslet għal bosta konkluzjonijiet kontradittorji u kuntrastanti Minn naħa l iskjavi tal Gzira ta Goree kienu jiġu ttrattati ħazin qishom annimali u min naħa l oħra hemm evidenza li l iskjavi kienu milqugħa bħala parti mill familji Is signares nisa ħielsa Afrikani jew Afrikani Ewropej jingħad li kienu jippreferu jieklu mal art b mgħarfa u skutella komunali bħall iskjavi domestiċi tagħhom izda l irġiel Ewropej zammew mat tradizzjoni u kienu jieklu madwar mejda Rapprezentazzjoni artistika tax xatt ta Goree fl 1892 Ir riċerka arkeoloġika fil Gzira ta Goree twettqet minn Dr Ibrahima Thiaw Professur Assoċjat tal Arkeoloġika fl Institut Fondamental d Afrique Noire IFAN u l Universita ta Cheikh Anta Diop tad Dakar is Senegal Dr Susan Keech McIntosh Professur tal Arkeoloġija l Universita ta Rice Houston Texas u Raina Croff kandidata għal PhD fl Universita ta Yale New Haven Connecticut Dr Shawn Murray l Universita ta Wisconsin Madison ikkontribwixxa wkoll għar riċerka arkeoloġika fil Gzira ta Goree permezz ta studju tas siġar u tal arbuxxelli lokali u introdotti bħala għajnuna fl identifikazzjoni ta fdalijiet ta pjanti antiki li nstabu fl iskavi L iskavi fil Gzira ta Goree zvelaw ukoll bosta importazzjonijiet Ewropej brikks imsiemer flieken tax xorb alkoħoliku bħall inbid il birra u likuri oħra zibeġ ċeramika u znied Proġett Arkeoloġiku ta Goree Il Proġett Arkeoloġiku ta Goree beda x xogħlijiet tiegħu stħarriġ ittestjar immappjar u skavi fl 2001 Il proġett estiz fuq diversi snin kellu l għan li jinġabru l artefatti marbuta mal perjodi storiċi tal insedjament pre Ewropew u post Ewropew kif ukoll li jiġi identifikat l uzu tad diversi kwartieri skavati Fir rizultati preliminari tiegħu Dr Ibrahima Thiaw jiddiskuti wkoll id diffikultajiet tal iskavi fi gzira primarjament turistika Sfond Is signare ta Goree bl iskjavi tagħha Il Muzew tal Kumpaniji tal Indji Il Kaptan Maġġur Portugiz Lancarote u l ekwipaġġ tiegħu kienu l ewwel li bnew relazzjonijiet Afrikani Ewropej mal Gzira ta Goree fl 1445 Wara li lemaħ il Gzira ta Goree madwar tliet kilometri 1 9 mil lil hinn mill kosta mid Dakar attwali is Senegal Lancarote u l uffiċjali tiegħu bagħtu lil xi uffiċjali oħra max xatt biex jagħtu offerti ta paċi lill abitanti nattivi tal gzira Huma ħallew kejk mera u biċċa karta b salib impinġi fuqha fix xatt tal Gzira ta Goree kollha kemm huma maħsuba bħala simboli ta azzjonijiet paċifiċi Madankollu l Afrikani ma rrispondewx bil mod mixtieq u qattgħu l karta u farrku l kejk u l mera u b hekk ir relazzjonijiet bejn il Portugizi u l Afrikani tal Gzira ta Goree ma tantx bdew fuq sieq tajba Diġa mis seklu 18 l insedjamenti tal Gzira ta Goree kienu segregati f kwartieri il kwartier ta Bambara tal iskjavi il gourmettes l Afrikani Kristjanizzati u kwartier għar residenti tal Gzira ta Goree inkluz l Afrikani ħielsa Sal aħħar nofs tas seklu 18 is segregazzjoni kienet bejn is signares u l familji tagħhom u l kumplament tal gzira kif ukoll il kwartieri preċedenti Kummerċjant tal iskjavi tal Gzira ta Goree inċizjoni tal ħabta tal 1797 Residenti notevoli muziċist tad djembe kantant Franċiz li kien sid ta dar fil gzira trabbiet parzjalment fil gzira Kultura popolariIl Gzira ta Goree kienet il Pit Stop ta Leg 4 ta The Amazing Race 6 u d Dar tal Iskjavi stess zaruha waqt Leg 5 Il Gzira ta Goree ssemmiet f bosta kanzunetti minħabba l istorja tagħha b rabta mal kummerċ tal iskjavi Dawn il kanzunetti li ġejjin għandhom referenzi sinifikanti għall Gzira ta Goree Steel Pulse Door Of No Return on African Holocaust 2004 Doug E Fresh Africa Akon Senegal Burning Spear One Africa f Jah Is Real 2008 Alpha Blondy amp Solar System Goree Senegal f Dieu 1994 Nuru Kane Goree Sinsemilia De l histoire Gilberto Gil La Lune de Goree komposta minn Gilberto Gil u Jose Carlos Capinam Missier ir rapper Franċiz Booba imwieled Elie Yaffa huwa minn Goree Fil kanzunetta tiegħu Garde la peche huwa jsemmi l gzira u jgħid Goree c est ma terre Goree hija art twelidi Barra minn hekk fil kanzunetta tiegħu 0 9 huwa jgħid A dix ans j ai vu Goree depuis mes larmes sont eternelles Meta kelli 10 snin rajt Goree u minn dak iz zmien l hawn id dmugħ tiegħi kienu eterni Marcus Miller Goree Go ray Fl 2007 ir reġista Zvizzeru għamel dokumentarju msejjaħ Retour a Goree Ritorn lejn Goree Il kompozitur klassiku avantgarde Grieg ikkompona biċċa muzika għall klaviċembalu u għal kumpless bit titlu ta A l ile de Goree 1986 GallerijaReferenzi Goree and the Atlantic Slave Trade web archive org 2016 04 02 Arkivjat mill oriġinal fl 2016 04 02 Miġbur 2024 03 05 Manutenzjoni CS1 BOT url oriġinali status mhux magħruf link Les Guides Bleus Afrique de l Ouest 1958 ed p 123 a b ċ d Centre UNESCO World Heritage Island of Goree UNESCO World Heritage Centre bl Ingliz Miġbur 2024 03 05 21 amazing World Heritage Sites you ve probably never heard of bl Ingliz 2016 02 04 Miġbur 2024 03 05 Chisholm Hugh ed 1911 Goree Encyclopaedia Britannica Vol 12 11th ed Cambridge University Press p 255