Laos

Il-Laos (: ລາວ Lāo), uffiċjalment Ir-Repubblika Popolari Demokratika tal-Lao (: ສາທາລະນະລັດ ປະຊາທິປະໄຕ ປະຊາຊົນລາວ‎ Saþalanalat Paxaþipatai Paxaxōn Lao) huwa pajjiż interkjuż fl- bil-belt kapitali tagħha tkun Vientiane. Il-pajjiż huwa mdawwar mill-Burma, iċ-Ċina, il-Vjetnam, il-Kambodja u t-Tajlandja. Il-popolazzjoni tal-pajjiż hija stmata li tikkonsisti 7-il miljun ċittadin.

Ir-Repubblika Popolari Demokratika tal-Lao ສາທາລະນະລັດ ປະຊາທິປະໄຕ ປະຊາຊົນລາວ Saþalanalat Paxaþipatai Paxaxōn Lao
Bandiera Emblema
Innu nazzjonali:  Innu Nazzjonali Lao
Belt kapitali		Vientiane 17°58′N 102°37′E / 17.967°N 102.617°E / 17.967; 102.617
Lingwi uffiċjali
Gvern
-
Formazzjoni
-	Ir-renju ta 'Lan Xang	1353-1707
-	Ir-renji ta 'Luang Phrabang, Vientiane u Champasak	1707-1778
-	Vassali ta ’Siam	1778–1893
-	Protettorat Franċiż	1893–1953
-	Renju Unit	11 ta 'Mejju 1947
-	Indipendenza minn Franza	22 ta ’Ottubru 1953
-	Monarkija abolita	2 ta 'Diċembru 1975
-	Kostituzzjoni kurrenti	14 ta ’Awwissu 1991
Erja
-	Total	237,955 km^2 (82) 91,875 mil kwadru
-	Ilma ()	2
Popolazzjoni
-	stima tal-Lulju 2020	7,447,396 (101)
-	ċensiment tal-2015	6,492,228
-	Densità	26.7/km^2 (151) 69.2/mili kwadri
()		stima tal-2019
-	Total	$58.329 biljun ()
-		$8,458 ()
(nominali)		stima tal-2019
-	Total	$20.153 biljun ()
-		$2,670 ()
(2018)		0.604 (medju) ()
		(₭) ()
Żona tal-ħin		(+7)
Kodiċi telefoniku		+856

Ġeografija

Il-Laos huwa pajjiż mingħajr aċċess għall-baħar u b'art imħatteb. Kważi 70% tat-territorju tagħha huwa muntanjuż. L-ogħla quċċata hija Phu Bia b'2,820 metru ta' altitudni.

Il-Laos jinsab fiċ-ċentru tal-Indokina, jaqsam maċ-Ċina lejn it-tramuntana (416 kilometru), il-Mjanmar lejn il-majjistral (236 kilometru), it-Tajlandja lejn il-punent (1,835 kilometru), il-Kambodja fin-nofsinhar (492 kilometru) u l-Vjetnam lejn il-Lvant (1,957 kilometru).

Storja

L-istorja tal-Laos tmur lura għal qabel l-era Kristjana, kif muri mill-fdalijiet enigmatiċi tal-Pjanura tal-Vażetti. Madwar is-seklu 5 wara Kristu. QK, tinħass l-influwenza tar-renji primittivi Khmer u, permezz tagħhom, dik taċ-ċiviltà Hindu imbagħad tal-Buddiżmu taċ-ċiviltà Dvâravatî. Is-sit ta’ Vat Phou, fin-Nofsinhar tal-pajjiż, imur lura għal dan iż-żmien.

Renju ta' Lan Xang

L-istorja tal-pajjiż verament tibda madwar is-seklu 12 bil-wasla tal-popolazzjonijiet Tai miċ-Ċina tan-Nofsinhar. Fl-1353, Lan Xang, "art ta 'miljun iljunfant" twaqqfet minn Fa Ngum. Ir-renju kkonsolidat gradwalment, filwaqt li l-Buddiżmu ħa l-għeruq hemmhekk; wara Luang Prabang, Vientiane saret kapitali fl-1560. Ir-renju ta 'Chiang Mai kien saħansitra anness fil-qosor taħt Photisarath u Setthathirath, fl-għoli ta' Lan Xang. Fis-sekli 17 u 18 is-saltna kienet maqsuma, bil-provinċji jaqgħu taħt dominazzjoni Burmiża, Ċiniża jew Siamese.

Protettorat Franċiż

Wara l-qbid ta 'Vientiane mill-Ġeneral Phraya Chakri (futur Rama I) fl-1798, Laos daħal taħt il-kontroll tas-Siam (Tajlandja) li ddominaw it-tliet renji (Luang Prabang, Vientiane u Champassak) sal-aħħar tas-seklu 19. Fl-1893, l-azzjoni tal-viċi-konslu Franċiż f'Luang Prabang, Auguste Pavie, kif ukoll imblokk kostali ġiegħlu lis-Siam iċedi l-bank tax-xellug tal- (il-Lvant tal-Laos) lil Franza u mbagħad jiffirma trattati (1902, 1904) li jirrikonoxxi l-protettorat ta’ Franza fuq il-parti tal-lvant ta’ Lan Xang. Fl-aħħar ġie integrat fl-Unjoni Indoċiniża Franċiża fl-1899. Fir-rigward tal-parti tal-punent ta 'Lan Xang, fejn tgħix 80% tal-popolazzjoni Lao, tibqa' okkupata mis-Siam. Jekk monarkija tiltaqa 'f'Luang Prabang, il-Laos allura mhux stat ċentralizzat, iżda sett ta' territorji li lilhom biss il-protettorat jagħti l-unità.

Fl-1904 beda r-renju twil ta ', li dam sa l-1959 u kopra ż-żewġ gwerer dinjija, it-twaqqif tar-renju tal-Laos bħala stat unifikat, il-, l-indipendenza finali tal-pajjiż u l-ewwel parti tal-Laos.

It-Tieni Gwerra Dinjija

Matul it-Tieni Gwerra Dinjija, l-Imperu tal-Ġappun impona d-dominazzjoni tiegħu fuq l-Indokina Franċiża, inkluż il-Laos. Franza kienet dak iż-żmien irregolata mir-reġim ta’ , din id-dominazzjoni kienet eżerċitata indirettament; l-amministraturi Fran/i]i jibqg[u fil-kariga u l-bandiera tricolor tkompli ttir fuq Vientiane. Fl-1941, it-Tajlandja, alleata tal-Ġappun, ġiegħlet lil Franza, wara kunflitt armat, biex iċċedi territorji fil-punent tal-Mekong. Sal-1945, l-Indokina Franċiża ftit kienet affettwata mill-ġlied, iżda meta l-Ġappuniżi rrealizzaw li kienu se jitilfu l-gwerra, fittxew li jipprevjenu r-ritorn tal-qawwiet kolonjali u, wara l-kolp ta’ stat ta’ Marzu 1945 (deportazzjonijiet u eżekuzzjonijiet ta’ impjegati taċ-ċivil u suldati Franċiżi), jiffavorixxu l-indipendenza tal-pajjiżi tal-Indokina Franċiża. Ir-Re Sisavang Vong, leali lejn Franza, l-ewwel irrifjuta li jipproklama l-indipendenza, qabel ma kkonforma taħt pressjoni Ġappuniża fit-8 ta’ April, 1945. Wara l-kapitulazzjoni tal-Ġappun, il-Prim Ministru, il-Prinċep Phetsarath Rattanavongsa, iwaqqa’ lir-re f’tentattiv biex iżżomm l-indipendenza u jipprevjeni ir-ritorn tal-Franċiż. Iżda l-avvanz gradwali tat-truppi Franċiżi fit-territorju tal-Laos wassal għall-waqgħa tal-gvern Lao Issara (Laos Ħieles) ta’ Phetsarath. Fl-1946, il-Franċiżi taw l-awtonomija tal-Laos fi ħdan l-Unjoni Franċiża u għamlu lill-pajjiż stat ċentralizzat, ir-Renju tal-Laos (iż-żewġ renji li baqgħu magħquda, Champassak u Luang Prabang).

Gwerer Indokina

Jekk xi wħud mis-separatisti, sodisfatti bl-awtonomija miżjuda mogħtija minn Franza fl-1949, imbagħad abbandunaw il-ġlieda, il-Prinċep Souphanouvong, marbut mill-qrib mal-, irrifjuta li jikkuntenta. Il-half ħuh Souvanna Phouma sar Prim Ministru fl-1951. Il-moviment ta’ Souphanouvong, il-Pathet Lao, estenda gradwalment il-bażijiet tiegħu madwar it-territorju tar-renju matul il-Gwerra tal-Indokina. Fl-1953, Franza tat lill-pajjiż l-indipendenza tiegħu, iżda kien invadat mit-truppi Việt Minh u sab ruħu fi stat ta 'gwerra ċivili. Fl-1954, wara l-battalja ta’ Dien-Bien-Phu, il-Pathet Lao rnexxielu jikseb rikonoxximent fuq il-mejda tan-negozjati għall-ftehimiet ta’ Ġinevra.

Il-forzi tal-Vjetnam ta’ Fuq invadew il-Laos fit-28 ta’ Lulju, 1959, u rebħu ħafna mit-territorju tal-Laos tul il-fruntiera. F'Settembru 1959, huma ħolqu Grupp 559 biex itejbu u jżommu l-Ho Chi Minh Trail sabiex ifornu r-ribelljoni tal-Viet Cong kontra l-gvern tal-Vjetnam t'Isfel.

F'Ġunju 1962, ġie stabbilit gvern ta 'unità nazzjonali fil-Laos. Madankollu, il-pajjiż jibqa’ maqsum: fin-nofsinhar il-forzi anti-komunisti u newtralisti, fit-tramuntana il-Pathet Lao. F'dan iż-żmien, Franza appoġġjat b'mod attiv lill-partit newtralista. Il-politika Amerikana fir-reġjun tikkonsisti f’li tinġabar wara l-idea tan-newtralità tal-Laos u l-Kambodja filwaqt li tiddefendi b’mod attiv il-Vjetnam t’Isfel u t-Tajlandja u tkeċċi definittivament l-influwenza Franċiża. Fl-1962, il-President Kennedy laħaq ftehim mal-Vjetnam ta' Fuq, li jistipula l-irtirar tal-Armata Popolari Vjetnamiża u l-Armata tal-Istati Uniti mill-pajjiż.

L-Istati Uniti rtiraw, iżda mhux il-Vjetnam ta’ Fuq, u t-Traċċa ta’ Ho Chi Minh, li qasmet il-Laos f’żoni kkontrollati mill-Pathet Lao, kienet dejjem aktar użata biex tħeġġeġ ir-ribelljoni fil-Vjetnam t’Isfel. Fl-1963, il-Pathet Lao nieda offensiva li tatha kontroll ta’ parti kbira mil-lvant u l-grigal tal-pajjiż. L-Istati Uniti tirrifjuta li tikkommetti forzi regolari, iżda żżid l-attivitajiet klandestini tagħha fil-Laos. Timijiet tal-Forzi Speċjali jinfiltraw fin-Nofsinhar tal-pajjiż u s-CIA tibda tarma lit-tribujiet tal-muntanji tal-Laos, notevolment lill-Hmongs. Souvanna Phouma, mill-ġdid Prim Ministru mill-1963 u appoġġjata minn Franza, ippruvat b'diffikultà żżomm in-newtralità tar-Renju tal-Laos, li madankollu baqa' maqbud fil-gwerra ċivili tiegħu stess, kunflitt anċillari għall-gwerra tal-Vjetnam.

Wara l-qtil ta’ John F. Kennedy fl-aħħar tal-1963, kolp ta’ stat f’April 1964 elimina b’mod definittiv il-partit newtralista tal-Prinċep Souvanna Phouma u l-influwenza ta’ Franza fil-pajjiż. Mill-1964, l-Istati Uniti bbumbardjaw bil-qawwi r-rotot tal-provvista tal-Vjetnam ta’ Fuq lejn il-Laos. Ibbumbardjaw ukoll il-Pathet Lao b’appoġġ għall-gvern. Il-bumbardamenti qed isiru dejjem aktar mifruxa, partikolarment fil-Pjanura tal-Vażetti, fejn hemm ġlied vjolenti bejn il-Pathet Lao u l-Vjetnam ta’ Fuq kontra l-gvern tal-Laos. Il-konsulent militari u ġurnalist Fred Branfman iddenunzja l-iskala ta’ dawn l-attakki fil-ktieb tiegħu Voices from the Plain of Jars: Life under an Air War, 1972. Huwa ressaq in-numru ta’ aktar minn 550,000 rejd, jew attakk wieħed kull tmien minuti għal disa’ snin.

Repubblika Demokratika Popolari tal-Lao

Souphanouvong isir kap tal-istat u Kaysone Phomvihane, segretarju ġenerali tal-Partit Rivoluzzjonarju tal-Poplu tal-Laos, prim ministru. Inħolqot ir-Repubblika Demokratika Popolari tal-Laos (LPDR), b'reġim ta' partit wieħed, li kkaġuna bejn l-1975 u l-1987 l-eżilju ta' madwar 400,000 ruħ, jew 10% tal-popolazzjoni. L-alleanza, anki d-dipendenza, tal-poter il-ġdid fuq il-Vjetnam ġar hija qrib. Perjodu ta 'kooperazzjoni mal-USSR kien segwit mill-1989 minn xewqa li jinfetħu għall-ekonomija moderna u l-integrazzjoni reġjonali. Mingħajr kostituzzjoni mill-proklamazzjoni tagħha, ir-Repubblika spiċċat adottat waħda fl-1991. Il-pajjiż innormalizza r-relazzjonijiet tiegħu ma 'pajjiżi ġirien bħat-Tajlandja, fetaħ għat-turiżmu u nieda numru kbir ta' proġetti reġjonali (pontijiet, toroq, impjanti idroelettriċi u netwerks tal-elettriku. ). Ilu membru tal-ASEAN mill-1997.

Politika u amministrazzjoni

Mill-1975, il-Laos kien stat soċjalista mmexxi mill-Partit Rivoluzzjonarju tal-Poplu tal-Laos, partit wieħed Marxista-Leninista. Il-President tar-Repubblika Demokratika Popolari tal-Laos jiġi elett mill-Parlament għal ħames snin. Choummaly Sayasone kellu din il-kariga mill-2006 sal-2016, is-sena li fiha Boungnang Vorachit ħa postlu. Il-Prim Ministru minn dik id-data, Thongloun Sisoulith, jieħu postha fl-2021. Phankham Viphavanh, sa dak iż-żmien viċi-president, jissostitwih bħala kap tal-gvern.

Il-politika tal-gvern hija determinata mill-Partit permezz tal-Politburo u l-Kumitat Ċentrali. L-Artikolu 3 tal-Kostituzzjoni tal-Laos jgħid li "id-dritt tan-nies li jkunu kaptani tal-patrija multi-etnika huwa eżerċitat u garantit mill-funzjonament tas-sistema politika li tagħha l-Partit Rivoluzzjonarju tal-Poplu tal-Laos jikkostitwixxi l-qalba ewlenija".

Parti mill-komunitajiet etniċi Hmong fit-Tramuntana tal-pajjiż ġġieldu flimkien mal-Istati Uniti matul il-Gwerra tal-Vjetnam u l-Gwerra Ċivili tal-Laos. Wara li l-komunisti ħadu l-poter fl-1975, moviment ta’ gwerillieri Hmong żviluppa fil-pajjiż u xekkel lill-gvern għal xi żmien, qabel ma spiċċat taħt ir-repressjoni tal-gvern u fin-nuqqas ta’ kwalunkwe għajnuna esterna. L-oppożizzjoni fl-eżilju tiddenunzja regolarment l-abbużi tad-drittijiet tal-bniedem imwettqa kontra l-Hmongs fiż-żona ta’ Saysomboune. L-attakki jħawwdu l-pajjiż sporadikament, mingħajr ma jkun possibbli li jiġu attribwiti għal moviment politiku speċifiku.

Il-Laos ilu membru tal-Assoċjazzjoni tan-Nazzjonijiet tax-Xlokk tal-Asja (ASEAN) mit-23 ta 'Lulju 1997. Huwa ospitat, għall-ewwel darba, is-summit tal-ASEAN mill-24 ta' Novembru sal-1 ta 'Diċembru 2004 fi Vientiane.

Diviżjoni territorjali

Il-Laos huwa maqsum fi 17-il provinċja (khoueng) u prefettura waħda (kampheng nakhon). Huma stess huma maqsuma f'distretti (ເມືອງ, muang), Laos b'total ta '148, imbagħad f'irħula (ບ້ານ, baan).

1. Provinċja ta' Oudomxay
2. Provinċja ta' Sayaboury
3. Provinċja ta' Xieng Khouang
4. Provinċja ta' Houaphan
5. Provinċja ta’ Bokeo
6. Provinċja ta' Phongsaly
7. Provinċja ta’ Luang Namtha
8. Provinċja ta' Luang Prabang
9. Provinċja ta' Vientiane
10. Prefettura ta' Vientiane
11. Provinċja ta' Khammouane
12. Provinċja ta' Savannakhet
13. Provinċja ta' Xaisomboun
14. Provinċja ta’ Borikhamxay
15. Provinċja ta' Attapeu
16. Provinċja ta’ Saravane
17. Provinċja ta' Sekong
18. Provinċja ta' Champassak

Popolazzjoni u soċjetà

Lingwi

Skont il-Kostituzzjoni tal-15 ta' Awwissu 1991, il-Laos huwa "stat ta' demokrazija popolari" magħmul minn "poplu multi-etniku". Il-politika lingwistika tippromwovi l-lingwa uffiċjali, il-Laos, li hija qrib ħafna tat-Tajlandiż. Madankollu, ftit aktar minn nofs il-popolazzjoni titkellem bil-Lao bħala l-lingwa materna tagħhom (58 %).

Iċ-, b’żewġ varjanti tad-djalett (Hakka u ) (madwar 350,000 kelliem) huwa preżenti fil-kapitali u fit-Tramuntana tal-pajjiż.

Il-Vjetnamiż jintuża wkoll. Il-Vjetnamiż, speċjalment in-negozjanti, jgħixu fil-Laos. Il-Vjetnamiż huwa preżenti ħafna f'Paksé u Vientiane.

Standard Thai huwa wkoll użat ħafna, speċjalment fi Vientiane. L-użu tiegħu huwa ffaċilitat mill-fatt li t-Tajlandiż mhux 'il bogħod ħafna mil-Laos: kelliem tal-Laos jifhem it-Tajlandiż, iżda għandu diffikultà biex jitkellem, minħabba li hemm differenzi lessiċi.

Preċedentement lingwa uffiċjali, il-Franċiż naqas b'mod sinifikanti, anke jekk għadu jżomm ċertu post fix-xenarju lingwistiku. Wara tnaqqis twil, is-sitwazzjoni kellha t-tendenza li titjieb mill-1995 grazzi għall-iżvilupp ta’ klassijiet bilingwi (3,150 student tal-iskola primarja fl-2010). Skont l-OIF, hemm 60,000 kelliema reali tal-Franċiż fil-Laos (1%) u n-numru tagħhom qed jikber.

Bis-saħħa tal-introduzzjoni tat-tieni LV2 obbligatorju fl-2010-2011, il-Franċiż sar it-tieni lingwa per eċċellenza, li jippermettilu jżomm il-pożizzjoni tiegħu fir-rigward tal-Ingliż. Fl-2012-2013, 46,177 student studjaw il-Franċiż fl-iskola sekondarja u l-kulleġġ (meta mqabbel ma’ 26,392 fl-2009-2010).

Il-Franċiż għadu jintuża fl-amministrazzjoni u s-sinjali.

Hemm ukoll istitut Franċiż fil-Laos.

L- (OIF) tistma n-numru ta' kelliema Franċiżi fil-Laos għal 190,000 fl-2015, jew 3% tal-popolazzjoni. Dan in-numru kien qed jiżdied b'mod kostanti matul l-aħħar għaxar snin. Fil-Laos in-numru ta’ studenti li jiggradwaw mill-baċellerat żdied b’400 % mill-2004 sal-2006 u b’935 % mill-2004 sal-2009.

Minħabba l-istorja komunista tagħha u r-rabtiet qawwija mal-eks Repubblika Demokratika Ġermaniża, madwar 3,000 Laosjan jitkellmu bil-Ġermaniż bħala t-tieni lingwa. Parti żgħira mid-dijaspora tal-Laos tgħix bħalissa fil-Ġermanja. Il-Ġermaniż huwa mgħallem fl-università fi Vientiane. Numru żgħir taʼ Laosjani jitkellmu bir-Russu bħala t-tieni lingwa.

Reliġjon

Diversi reliġjonijiet jeżistu flimkien fil-Laos, imqiegħda taħt l-awtorità tal-Lao National Building Front (FLEN), struttura mwaqqfa mill-gvern komunista biex tirregola l-attivitajiet reliġjużi u t-tradizzjonijiet tal-gruppi etniċi minoritarji. Ħafna komunitajiet reliġjużi jeżistu flimkien f'armonija.

Il-biċċa l-kbira tal-Laotians huma Buddisti (Buddiżmu Theravada). Introdott fis-seklu 14, il-Buddiżmu permea l-ħajja tal-Laos b'mod qawwi tant li r-reġim komunista kellu jiflaħ magħha. Riti animisti, mifruxa ħafna fil-pajjiż, partikolarment fost gruppi etniċi minoritarji, ġew integrati fil-qima Buddista (baci, dar tal-ispirti). Il-Laos għandu aktar minn 5,000 pagoda u madwar 22,000 monk, li 9,000 minnhom huma kleru permanenti. Ma’ dan irid jiżdied total ta’ madwar 450 soru (l-aktar spiss romol). Ħafna mil-Laos isiru patrijiet darba f’ħajjithom, għal perjodu li jvarja minn ġimgħa sa kważi ħajjithom kollha.

L-Insara jirrappreżentaw madwar 2% tal-popolazzjoni. Il-FLEN jikklassifikahom fil-kategorija reliġjuża “Knisja ta’ Ġesù Kristu”. Il-Knisja Kattolika għandha madwar 35,000 fidil, ħafna drabi ta’ oriġini Vjetnamiża. Hemm tliet isqfijiet fil-Laos, ibbażati fi Vientiane, Paksé u Thakhek (vikariat appostoliku ta’ Savannakhet). Il-Protestanti, li jibbenefikaw minn sussidji Amerikani u huma dinamiċi ħafna, għandhom madwar 60,000 fidil, partikolarment fost il-gruppi etniċi Hmong, Yao u Khmer.

Hemm minoranzi reliġjużi oħra, bħall-Islam, il-Konfuċjaniżmu, il-Fidi Baha'i u l-Buddiżmu Mahāyāna. Ftit Laotians huma atei jew agnostics.

Is-setta Buddista Thammayudh, għalkemm inkorporata fil-Buddiżmu Lao fl-1975, għadha preżenti fil-pajjiż, partikolarment fi Vientiane38. Hemm madwar 400 prattikant tal-Iżlam fil-Laos, ħafna minnhom espatrijati mil-Lvant Nofsani jew mill-grupp etniku Kambodjan Cham. Hemm żewġ moskej fi Vientiane, waħda Xiita u l-oħra Sunni.

Għalkemm jirrikonoxxi l-libertà tal-qima, garantita mil-liġi, ir-reġim tal-Laos jirregola l-prattiki u huwa pjuttost retiċenti lejn dawk li mhumiex Buddisti. L-awtorizzazzjoni tiegħu hija meħtieġa għall-ordinazzjonijiet.

Edukazzjoni

Hemm ħafna illitterati. Dawn jirrappreżentaw 27% tal-popolazzjoni fl-2011. L-edukazzjoni primarja ddum ħames snin. Is-subien u l-bniet għandhom rati ta’ reġistrazzjoni differenti, kif ukoll gruppi etniċi differenti. Teżisti università nazzjonali tal-Laos.

Il-gvern tal-Laos jiddedika 12.2% tan-nefqa tiegħu għall-edukazzjoni fl-2011. Il-Franċiż huwa t-tieni lingwa amministrattiva tal-Laos, wara ż-żewġ djaletti tal-Laos, iżda huwa mgħallem biss fl-iskola primarja, bħall-Ingliż, f'disa' skejjel primarji mifruxa f'erba' provinċji : Vientiane, Luang Prabang, Savannakhet u Champassak.

Iċ-Ċiniż (Mandarin) jieħu post il-Franċiż, għax iċ-Ċina hija sieħba kummerċjali aktar importanti minn Franza.

It-tagħlim tat-tieni lingwa barranija moderna sar obbligatorju mill-bidu tas-sena skolastika 2010-2011, għal sagħtejn fil-ġimgħa mill-ewwel sena tal-iskola medja (C1) sal-aħħar sena tas-sekondarja (L3). Jekk l-ebda lingwa ma tkun imposta mill-Ministeru tal-Edukazzjoni, din id-dispożizzjoni tibbenefika direttament lill-Franċiż, li fil-fatt sar lingwa ħajja.

F'Ottubru 2018, Mélissa Lansmant iddeċidiet li twaqqaf skola Ingliża f'Nong Khiaw.

Saħħa

Sptarijiet u kliniċi jinsabu fi bliet kbar u 'l bogħod mill-irħula żgħar. Għandhom ftit riżorsi u jipprovdu kura ta’ kwalità fqira.

L-irħula tal-Plateau des Bolavens ġew irreġistrati bħala parti mill-programm Healthy Villages, li jaħdem f’koordinazzjoni ma’ organizzazzjonijiet komunitarji u uffiċjali eletti lokali. Dan il-programm għandu l-għan li joħloq u jħarreġ timijiet tas-saħħa tar-raħal (VHT) li jiffunzjonaw bħal dispensarji mediċi.

Dawn it-timijiet tas-saħħa jipprovdu trattament u kura għall-malarja, leżjonijiet fl-għajnejn kif ukoll dixxiplini kirurġiċi (ostetrija u ġinekoloġija). Aċċess għal kura preventiva bħall-ittestjar STI/HIV huwa miftuħ ukoll.

Workshops relatati mal-ippjanar tal-familja, l-iġjene u s-sanità huma implimentati bħala miżura preventiva.

Sport

L-isport nazzjonali fil-Laos huwa , arti marzjali mil-Laos simili ħafna għal fit-Tajlandja jew fil-Kambodja. Il-futbol huwa l-aktar sport popolari b'kampjonat tal- qed jintlagħab mill-1990.

Bil-wirt tal-preżenza Franċiża, il-pétanque tkompli b'popolarità tal-għaġeb, fejn sqaq tal-bowling jistgħu jinstabu anke fl-irħula l-aktar iżolati tal-pajjiż. Dan jidher ukoll fl-aqwa għaxar internazzjonali. Illum, il-Laos m'għandux rekord f'ħafna sports u qatt ma rebaħ midalja waħda mill-ewwel parteċipazzjoni tiegħu fl-Olimpjadi tas-Sajf tal-1980 u qatt ma kien rappreżentat fil-Logħob tax-Xitwa.

Ekonomija

Il-Laos fetaħ għal "mekkaniżmi ekonomiċi ġodda" fl-1986. Il-Kodiċi tal-Investiment kien sussegwentement ippromulgat fl-1988. Jiftaħ b'mod wiesa 'l-ekonomija għall-parteċipazzjoni barranija u jippromwovi l-kunċetti ta' profitt, profittabilità u produttività. L-intrapriża privata minn dakinhar ġiet meqjusa bħala ċ-ċentru tas-"sistema ġdida ta 'ġestjoni ekonomika". L-ewwel Programm ta' Aġġustament Strutturali ġie adottat fl-1989 bl-appoġġ tal-IMF u l-Bank Dinji.

L-investimenti barranin jibqgħu modesti u huma ffukati fuq professjonijiet turistiċi (lukandi, ristoranti, servizzi), ħlief għal proġetti kbar bħall-diga idroelettrika Nam Theun 2, li Électrcité de France hija waħda mill-imsieħba ewlenin. Borża, il-Borża ta' Vientiane, infetħet f'Ottubru 2010; bdiet tinnegozja fl-2011.

L-istabbiltà makroekonomika f'termini ta' kambju barrani u inflazzjoni tidher li qed tinżamm u l-Laos bħalissa qed jibbenefika minn assistenza teknika mill- (ADB) biex twettaq riformi fis-settur bankarju. Il-Laos huwa wieħed mill-ifqar pajjiżi fid-dinja. L-għajnuna internazzjonali tipprovdi 10 % tal-PGD fl-2009.

Inkluż fit-, il-Laos huwa t-tielet l-akbar produttur tal-opju fid-dinja wara l-Afganistan u l-ġirien Burma. Madankollu, is-sottoħamrija tal-Laos hija rikka ħafna fil-materja prima (faħam, żingu, ram) u s-settur tal-minjieri jikkontribwixxi għal aktar minn nofs l-esportazzjonijiet totali. Il-forestrija, l-art , l-idroenerġija u l-minerali jammontaw għal aktar minn nofs il-ġid totali tal-Laos.

Terz tat-tkabbir ekonomiku tal-pajjiż bejn l-2005 u l-2010 kien ibbażat fuq l-idroelettriku u l-minjieri.

Agrikoltura

Is-settur agrikolu huwa l-aktar importanti. Hija tirrappreżenta 42 % tal-PGD u 80 % tal-impjiegi totali fl-2009. Art kultivabbli (4 %) hija essenzjalment iddedikata għat-tkabbir tar-ross. L-uċuħ tar-raba’ ewlenin huma l-għelejjel tal-ikel (ross, qamħirrum, lamti), imbagħad il-kafè, il-karawett (karawett), il- u t-tabakk.

Il-Laos huwa t-tielet l-akbar produttur tal-oppju fid-dinja wara l-Afganistan u l-ġirien Burma (ir-Repubblika tal-Unjoni tal-Myanmar).

L-agrikoltura tal-qtugħ u l-ħruq għadha prattikata ħafna fil-Laos. Din it-teknika tikkonsisti fit-tindif (clearing) taż-żoni futuri li għandhom jiġu kkultivati ​​imbagħad ħruq tar-residwu matul l-istaġun xott. Madankollu, il-konċentrazzjoni reċenti tal-popolazzjoni tul it-toroq taċċellera r-rotazzjoni tal-uċuħ mhux maħduma, li tikkontribwixxi għall-erożjoni tal-ħamrija. Tabilħaqq, din it-teknika tibqa’ vijabbli għal densitajiet ta’ popolazzjoni baxxi u mxerrda, iżda ssir problematika għall-preservazzjoni tal-ħamrija, meta d-densità tal-popolazzjoni tkun tali li ż-żminijiet ta’ mistrieħ isir qosra wisq biex tiġi fertilizzata l-ħamrija.

Trasport

Il-Laos għadu lura ħafna f'termini ta' żvilupp uman u ekonomiku, nieqes minn infrastruttura tat-trasport adegwata.

Trasport bit-trakk

Il-mezz ewlieni tat-trasport użat fil-Laos huwa t-triq. Il-Laos għandu kważi 15,000 kilometru ta’ toroq, li kważi kollha jibqgħu binarji tal-ħmieġ jew taż-żrar, xi ftit jew wisq passabbli skont l-istaġun.

It-Triq Nazzjonali 13, li taqsam il-Laos mit-Tramuntana għan-Nofsinhar u b’hekk tgħaqqad iċ-Ċina mal-Kambodja, hija asfaltata bħalma huma l-assi trasversali ewlenin li jgħaqqdu t-Tajlandja mal-Vjetnam.

Fl-2001, il-flotta tal-vetturi privati ​​kienet għadha limitata ħafna: 150,000 mutur, 30,000 karozza u vann u 10,000 trakk u xarabank, li nofshom kienu fil-muniċipalità ta 'Ventiane; u fl-2004, kien hemm madwar 23,900 km ta’ toroq inklużi 6,500 km ta’ toroq nazzjonali u 7,200 km ta’ toroq provinċjali.

Trasport tax-xmara

Il- hija r-rotta ewlenija bejn it-tramuntana u n-Nofsinhar fejn jaqsmu multipliċità ta’ trasport, dgħajjes, kenuri, kenuri, kenuri veloċi, sampans, dgħajjes bil-mutur, houseboats (spiss trasformati wara ħsara), dgħajjes tal-veloċità, dgħajjes tat-trasport tal-merkanzija. Dgħajjes kbar tal-merkanzija jiġġeneraw traffiku sinifikanti bejn Sayaboury u Vientiane. Bejn Sayaboury u Houey Saï, in-navigazzjoni mhux dejjem tkun prattikabbli. Jiddependi fuq l-istaġuni. L-arti tan-navigazzjoni Lao tista 'tiġi spjegata mill-espansjoni bil-mod u diffiċli tan-netwerk tat-toroq.

Il-ħames portijiet tax-xmara ewlenin huma Vientiane, Savannaket, Pakse, Paksan u Tarket. L-attività tal-port tippermetti provvista lokali.

Fl-2004, 1,865 km tax-Xmara Mekong (minn 1,970 km) kienu navigabbli.

Trasport bil-ferrovija

L-ewwel konnessjoni ferrovjarja tal-pajjiż inbniet mill-Franċiżi fil-provinċja ta’ Champassak, li tgħaqqad lil Don Det ma’ Don Khon, iżda ilha magħluqa mill-1940.

Għal żmien twil, il-Laos ma kellu l-ebda ferroviji, ħlief għal linja ferrovjarja transkonfinali ċkejkna li bdiet fl-2004 u tlestiet fl-2009, li tgħaddi mill-Pont tal-Ħbiberija Lao-Tajlandiż, li tgħaqqad il-belt ta 'Nong Khai fit-Tajlandja ma' Vientiane fil-Laos.

Illum, din il-linja tal-ferrovija Bangkok-Vientiane taqsam il-Mekong fuq il-Pont tal-Ħbiberija Lao-Thai biex tasal fl-Istazzjon Thanaleng (infetaħ fil-5 ta 'Marzu 2009), 20 kilometru fil-lvant ta' Vientiane. Huwa l-ewwel netwerk ferrovjarju internazzjonali li jservi lil Laos. L-istazzjon jipprovdi konnessjoni bejn Vientiane u l-kapitali ta 'tliet nazzjonijiet ASEAN oħra (Tajlandja, Malasja u Singapor), u diversi portijiet importanti fix-Xlokk tal-Asja.

Minn April 2023, linja ġdida tgħaqqad Kunming fiċ-Ċina u Vientiane, tlesti n-netwerk li jmur Bangkok jew Kuala Lumpur biex b'hekk tagħmel waħda mill-fergħat tat-Toroq Ġodda tal-Ħarir, mibdija u mnedija miċ-Ċina ta 'Xi Jinping. It-taqsima tal-Laos, il-linja Boten - Vientiane, li tgħaddi minn Luang Namtha, Luang Prabang, Vang Viang u Vientiane (fost stazzjonijiet oħra) ilha fis-servizz sa mill-aħħar tal-2021. Bosta pontijiet u mini huma essenzjali biex jgħaddu mill-widien numerużi ta’ dan il-pajjiż imħatteb ħafna. L-ispiża ta 'din il-linja hija koperta minn self miċ-Ċina għal-Laos.

Kultura

Il-Buddiżmu Theravada huwa influwenza dominanti fil-kultura Lao. Huwa evidenti fil-pajjiż kollu, espress fil-lingwa, tempji u l-arti u l-letteratura. Ħafna elementi tal-kultura Lao huma qabel il-Buddiżmu. Pereżempju, il-mużika tal-Laos hija ddominata mill-istrument mużikali nazzjonali tagħha, il-khaen, tip ta 'orgni tal-ħalq tal-bambu li għandu oriġini preistoriċi. Il-khaen tradizzjonalment akkumpanja lill-kantanta fil-mor lam, l-istil dominanti tal-mużika folkloristika.

Ir-ross li jwaħħal huwa ikel bażiku u għandu sinifikat kulturali u reliġjuż għall-poplu Laos. Ir-ross li jwaħħal huwa ġeneralment preferut fuq ir-ross tal-ġiżimin, u l-kultivazzjoni u l-produzzjoni tar-ross li jwaħħal huwa maħsub li oriġinaw fil-Laos. Hemm ħafna tradizzjonijiet u ritwali assoċjati mal-produzzjoni tar-ross f'ambjenti differenti u fost ħafna gruppi etniċi. Pereżempju, il-bdiewa Khammu f'Luang Prabang iħawlu l-varjetà tar-ross khao kam fi kwantitajiet żgħar ħdejn id-dar tar-razzett fil-memorja tal-ġenituri mejta, jew fit-tarf tal-għalqa tar-ross biex jindikaw li l-ġenituri għadhom ħajjin.

Is-sinh huwa ilbies tradizzjonali li jintlibes min-nisa Lao fil-ħajja ta 'kuljum. Hija dublett tal-ħarir minsuġa bl-idejn li tista 'tidentifika l-mara li tilbesha f'varjetà ta' modi.

Festival

Hemm xi festi pubbliċi, festi u ċerimonji fil-Laos.

• Is-Sena l-Ġdida Hmong (Nopejao)
• Bun Pha Imxarrab
• Magha Puja
• Is-Sena l-Ġdida Ċiniża
• Boun Khoun Khao
• Boun Pimai
• Boun Bang Fai (festival tar-rokits)
• Visakha Puja
• Pi Mai/Songkran (Is-Sena l-Ġdida tal-Laos)
• Khao Phansaa
• Haw Khao Padap Din
• Awk Phansaa
• Bun Nam
• Jum Nazzjonali tal-Laos (2 ta' Diċembru)

Referenzi

1. ^ "Laos" (bl-Ingliż). Lao Department of Statistics. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2016-11-03.
2. ^ "Laos — The World Factbook - Central Intelligence Agency" (bl-Ingliż). Central Intelligence Agency. 2020-04-01. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2010-12-29. Miġbur 2020-04-24.
3. ^ ^{a b ċ d} "World Economic Outlook Database, Laos". Fond Monetarju Internazzjonali. 2018-04-01. Miġbur 2018-04-28.
4. ^ "Human Development Report 2019" (bl-Ingliż). United Nations Development Programme. 2019-12-10. Miġbur 2019-12-10.
5. ^ https://apjjf.org/2015/13/16/Ben-Kiernan/4313. |title= nieqes jew vojt (għajnuna)
6. ^ Wright, Rebecca (2016-09-05). "What 80 million unexploded US bombs did to Laos". CNN (bl-Ingliż). Miġbur 2024-07-04.
7. ^ "World Bank Open Data". World Bank Open Data. Miġbur 2024-07-04.
8. ^ https://web.archive.org/web/20180503111430/https://la.ambafrance.org/Francophonie#francais-dans-enseignement-superieur-1. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2018-05-03. Miġbur 2024-07-04. |title= nieqes jew vojt (għajnuna)
9. ^ (PDF) https://web.archive.org/web/20070702234215/http://www.adb.org/Evaluation/case-studies/LAO/Evaluation-Synthesis-on-Rice.pdf. Arkivjat mill-oriġinal fl-2007-07-02. Miġbur 2024-07-04. |title= nieqes jew vojt (għajnuna)Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)