Palaw

Palau (: Belau, uffiċjalment Repubblika ta' Palau (: Beluu er a Belau, Ingliż: Republic of Palau) huwa pajjiż fl-Oċeanja bil-belt kapitali tiegħu u l-aktar belt popolata tagħha hija . Il-popolazzjoni tal-pajjiż hija stmata li tikkonsisti f'18,090 ċittadin. Huwa l-mija u tmenin pajjiż fid-dinja bħala kobor, u t-territorju tiegħu jkopri erja ta' 459 kilometru kwadru (177 mi kwadru).

Repubblika tal-Palaw (pau) Beluu er a Belau
Innu nazzjonali:  Palau tagħna
Belt kapitali		7°30′N 134°37′E / 7.5°N 134.617°E / 7.5; 134.617
Lingwi uffiċjali
Gvern		kostituzzjonali taħt
-
-
-	President tas-Senat
-	Speaker tal-Kamra
-	Prim Imħallef
Indipendenza mill-Stati Uniti
-	Fiduċjarju	18 ta' Lulju 1947
-	Kostituzzjoni	2 ta' April 1979
-	Patt ta 'Assoċjazzjoni Ħieles	1 ta' Ottubru 1994
Erja
-	Total	459 km^2 (180) 177 mil kwadru
-	Ilma ()	negliġibbli
Popolazzjoni
-	stima tal-2020	18,090 (224)
-	ċensiment tal-2013	20,918
-	Densità	46.7/km^2  121.0/mili kwadri
()		stima tal-2018
-	Total	$300 miljun
-		$16,296 ()
(nominali)		stima tal-2018
-	Total	$322 miljun
-		$17,438
(2018)		0.814 (għoli) ()
		($) ()
Żona tal-ħin		PWT (+9)
Kodiċi telefoniku		+680
		.pw

Ir-Repubblika hija magħmula minn madwar tliet mija u erbgħin gżira ta' oriġini vulkanika u qroll fil-Baħar Filippin. Il-pajjiż jinsab fit-tarf tal-Lbiċ tal-Mikronesja, imiss lejn il-grigal mal-Gżejjer Marjani tat-Tramuntana, lejn il-lvant mill-Istati Federati tal-Mikronesja, fin-nofsinhar mal-Indoneżja, u lejn il-punent mal-Filippini. Jifforma, flimkien mal-Istati Federati tal-Mikronesja, l-arċipelagu tal-Gżejjer Caroline.

Fost il-qawwiet kolonjali li kkontrollaw jew okkupaw l-arċipelagu kien hemm l-Imperi Spanjol, Ġermaniż, Ġappuniż u tal-Stati Uniti. Sar indipendenti mill-Istati Uniti fl-1981 u huwa wieħed mill-aktar pajjiżi ġodda u l-inqas popolati fid-dinja, b’madwar 20,000 abitant.

Il-Palaw għandu 240 gżiras.

80 fil-mija ta' Palauans jinsabu f’Koror

Babeldaob hija l-akbar u l-aktar gżira muntanjuża ta' Palau u fejn tinsab il-kapitali tal-pajjiż.

Negrumuld ilha l-kapitali ta' Palau mis-7 ta' Ottubru 2006, u ħa post Koror.

Etimoloġija

L-isem tal-gżejjer bil-lingwa Palauan, Belau, huwa probabbilment derivat mill-kelma Palauan "beluu" li tfisser "raħal", jew mill-kelma "aibebelau" li tfisser "tweġiba indiretta", li jalludi għal ħrafa tal-ħolqien.

L-isem "Palau" daħal fil-lingwa Ingliża derivata mill-Spanjol "Las Palaos", biex jinnomina l-Palau Ġermaniż. L-isem Ingliż arkajku għal dawk il-gżejjer kien "Gżejjer Pellew."

Storja

L-ewwel abitanti

L-ewwel abitanti tagħha kienu jappartjenu għall-mewġa migratorja Austronesjana importanti. Dan beda madwar 5000 QK mill-Lvant tal-Asja u l-Gżejjer Filippini lejn New Guinea u l-Arċipelagu Bismarck. Huwa preżunt li minn hemm ivvjaġġaw lejn il-Gżejjer Palau bejn 4000 u 3000 QK.

Huwa meqjus li l-arċipelagu ilu abitat minn data bejn ir-4 millennju u l-5 millennju QK L-eqdem fdalijiet arkeoloġiċi huma frammenti ta' fuħħar u fdalijiet ta' riti funerarji li jappartjenu għall-kultura Lapita, li d-datar tagħhom ma jaqbiżx l-1000 QK Il-bini tat-terrazzi kbar fl-intern tal-gżira ma jaqbiżx il-perjodu bejn 100 u 200 QK​ Fil-footprints tagħha hemm bosta fdalijiet tal-ġebel u monoliti f'Ngarchelong.​

L-evidenza tal-ewwel okkupazzjonijiet f'Palau ġejja minn diversi postijiet mifruxa madwar l-arċipelagu. Sfortunatament, l-ewwel dati tar-radjukarbon ma ġejjin minn kuntesti ċari u għalhekk ftit li xejn jipprovdu informazzjoni dwar l-ewwel okkupazzjonijiet. L-ewwel dati aċċettabbli għal Palau huma l-1 u t-2 sekli AD. Id-dati tas-seklu 1 u s-seklu 5 ġejjin minn depożiti ta' żibel f'Kayangel. L-aktar data bikrija ġejja minn qoxra tridacna minn depożitu li jista’ jkun taħt id-depożitu kulturali t’isfel. Il-qoxra mhix assoċjata ma' artifacts oħra u mhux ċar jekk artifacts fil-qrib humiex minn okkupazzjoni permanenti tal-atoll. Id-data tas-seklu 5 hija assoċjata ma’ artifatti oħra, iżda għadu mhux ċar jekk din il-parti tal-miżbla hijiex minn okkupazzjoni permanenti. Fi studju ieħor, Osborne kiseb data tal-161 AD mill-iskavi fis-sit ta' Badrulchau. Id-data ġejja minn kampjun tal-faħam magħmul f'livell li jinsab taħt l-istruttura tal-pilastru tal-ġebel u li jidher taħt it-terrazzin tal-ġenb tal-għoljiet.

Il-kostruzzjoni u l-manutenzjoni ta' terrazzi fuq gżejjer vulkaniċi jidher li jippreċedi l-formazzjoni tal-insedjamenti formali u nukleati osservati fiż-żmien tal-kuntatt Ewropew fl-1783. Barra minn hekk, hemm evidenza ta' intensifikazzjoni tal-kostruzzjoni tat-terrazzin fil-bidu tat-tieni millennju. Madwar l-istess ħin bħall-intensifikazzjoni tat-terrazzin fuq il-gżejjer vulkaniċi, evidenza minn gżejjer tal-blat tissuġġerixxi li tiżdied in-nukleazzjoni tal-insedjament.

Għalkemm ħafna sistemi ta' terrazzin jinstabu fuq l-għoljiet ta' madwar il-gżejjer vulkaniċi, u possibilment anke xi terrazzi fuq il-gżejjer tal-blat, wera li huwa diffiċli li tinkiseb data kronoloġika solida dwarhom. Il-varjetà ta' forom ta' terrazzin u l-karatteristiċi speċjali assoċjati mat-terrazzini, bħall-elaborazzjonijiet ta '"kuruna u rimm", jissuġġerixxu li t-terrazzin ħadmu b'modi differenti. Il-post u l-karatteristiċi organizzattivi tal-insedjamenti assoċjati mat-terrazzi jidhru li kienu, sa ċertu punt, differenti minn dawk tal-mudell storiku tal-bliet tradizzjonali fiż-żoni kostali. L-informazzjoni dwar l-assoċjazzjonijiet bejn it-terrazzi u s-siti ta' qabel ta' abitazzjoni bħalissa hija nieqsa. Dati radjokarboniċi assoċjati mat-terrazzi jvarjaw bejn 491 u 1810. Ħafna mid-dati assoċjati mat-terrazzini huma bejn 895 u 1165. L-aktar data riċenti, 1810, ġejja minn miżbla tal-qoxra li qed titnaqqar fuq wiċċ terrazzin; Jidher li l-miżbla kienet midfuna hekk kif kompliet il-bini tat-terrazzin.

L-aktar data bikrija assoċjata mal-materjal kulturali mill-gżejjer tal-blat hija 620 AD mis-sit tal-Għar Uchu Larois, segwita minn tliet dati fis-snin 630 mis-sit ta’ Mariar fuq il-Gżira Ngeruktabel u s-sit tal-Bajja ta' Ngidech fuq il-gżira ta' Ulebsechel. Xi wħud minn dawn il-middens, speċjalment dak f'Uchularois Cave, fihom kwantitajiet kbar ta 'artifacts, li jissuġġerixxu li huma r-riżultat ta' sfruttament intensiv ta' mriżorsi tal-baħar, partikolarment molluski.

Dejta aktar tard mis-siti tal-gżejjer tal-blat tissuġġerixxi bidliet importanti fis-sistema tas-sedjament bl-iżvilupp ta 'rħula nukleati. Evidenza minn leġġendi u raggruppament mill-qrib ta 'dati radjukarbonju jissuġġerixxu li l-irħula ġew abbandunati f'daqqa fil-bidu tas-seklu 15. Madankollu, hemm evidenza li r-riżorsi tal-gżejjer tal-blat komplew jiġu sfruttati wara li l-bliet ġew abbandunati. Hemm ħames dati ta' siti tal-gżejjer tal-blat f’assoċjazzjoni ċara ma’ strutturi, u dawn id-dati jvarjaw minn 1200 sa 1420. Dawn id-dati, flimkien mad-daqs u l-kumplessità tas-siti tar-raħal fuq il-gżejjer tal-blat, jissuġġerixxu li dawn l-irħula kienu okkupati b’mod permanenti matul dan. ħin. Huwa probabbli li l-irħula okkupati b'mod permanenti żviluppaw qabel l-1200. Hemm erba 'dati għal middens fuq siti ta' gżejjer tal-blat li jvarjaw mill-1345 sal-1950. Madankollu, dawn l-aħħar erba 'dati mhumiex assoċjati ma' strutturi.

Il-formazzjoni ta' sistemi ta' villaġġi osservati storikament tidher li tirrifletti trasformazzjoni kbira tas-soċjetà Palauan. L-irħula arkeoloġiċi fuq il-gżejjer vulkaniċi huma organizzati bl-istess mod bħall-irħula rreġistrati storikament minn Keate (1789), Semper (1873), Kubary (1889) u Krämer (1919). L-irħula rreġistrati jikkonsistu fi gruppi ta 'elementi li jindikaw l-integrazzjoni ta' attivitajiet domestiċi u komunitarji. Il-karatteristiċi kbar tal-ġebel irreġistrati fl-irħula għandhom referenzi storiċi speċifiċi fit-tradizzjoni orali ta' Palau. Dawn il-fatti jissuġġerixxu li l-organizzazzjoni tar-raħal li naraw illum evolviet fis-sekli 14 u 15. Sal-aħħar tas-seklu 16, is-sistema soċjali li naraw riflessa fl-irħula moderni kienet fil-biċċa l-kbira fis-seħħ.

Il-Palawan huwa lingwa atipika fost il-lingwi Awstronesjani, għalhekk ma jitfax wisq dawl fuq l-oriġini tal-popolazzjoni moderna. Madankollu, hemm xi indikazzjonijiet li jista 'jiġi mill-Gżejjer Sunda (l-Indoneżja tal-lum).

Il-migrazzjoni u l-kolonizzazzjoni tal-gżejjer seħħew madwar 2,000 sena ilu, iżda mhux aktar tard mill-ewwel sekli wara Kristu Fis-sena 600 AD diġà kien hemm insedjamenti madwar l-arċipelagu.

Għal eluf ta' snin, il-Palawjani kellhom soċjetà matrilineali stabbilita sew, maħsuba li tinżel minn preċedenti Ġavaniż.Tradizzjonalment, l-art, il-flus u t-titli kienu jgħaddu mil-linja femminili. Il-kapijiet għoljin kienu magħżula biss mill-irġejjen (nisa ta 'grad għoli). L-artijiet tal-klann ikomplu jgħaddu minn nisa intitolati u l-ewwel ibniet, iżda hemm ukoll sentiment patrilineali modern introdott mill-Ġappun Imperjali. Il-gvern Ġappuniż ipprova jikkonfiska u jqassam mill-ġdid l-artijiet tribali fi proprjetà personali matul it-Tieni Gwerra Dinjija, u ftit li xejn sar attentat biex jirrestawra l-ordni l-antik. It-tħabbil legali jkompli bejn il-gruppi differenti.

Skoperta u dominazzjoni Spanjola

Huwa maħsub li l-ewwel esploratur Ewropew li ra l-gżejjer kien l-Ispanjol Gonzalo Gómez de Espinosa fl-1522, abbord il-vapur Trinidad, waqt l-ispedizzjoni Magellan-Elcano.29 F’din l-ispedizzjoni l-gżejjer kienu jissejħu ‘San Juan’’. Aktar tard kien se jżurha Ruy López de Villalobos fl-1543.

Wara l-konkwista tal-Filippini fl-1565 mill-Imperu Spanjol, l-arċipelagu Palau kien jifforma parti mill-Kaptanja Ġenerali tal-Filippini, maħluqa fl-1574, li amministra l-Imperu Spanjol fl-Asja u l-Oċeanja.

Madankollu, il-preżenza Hispanika bdiet tiġi espressa biss bl-evanġelizzazzjoni, li bdiet fl-aħħar tas-seklu 17, u l-qagħda tagħha bdiet tiġi deskritta fil-qosor fis-seklu 18.

L-ewwel tentattivi, għalkemm ma rnexxilhomx, mill-Ġiżwiti biex jivvjaġġaw lejn il-gżejjer mill-Filippini seħħew fl-1700, 1708 u 1709. Il-gżejjer ġew miżjura għall-ewwel darba mill-espedizzjoni tal-Ġiżwiti mmexxija mill-Ispanjol Francisco Padilla fit-30 ta' Novembru, 1710, u setgħet biss. biex iħallu 2 qassisin Jacques Du Beron u Joseph Cortyl mitluqin fuq il-kosta ta 'Sonsorol, filwaqt li l-vapur omm Santisima Trinidad kien miknus minn maltempata. F'tentattivi sussegwenti biex isalvaw Du Beron u Cortyl sar jaf li nqatlu u jittieklu min-nies tal-lokal.

Wara aktar tentattivi, il-Gżejjer Palau saru formalment parti mill-Indji tal-Lvant Spanjoli fl-1885.

L-ewwel laqgħat kienu mal-balieni u n-negozjanti, li użaw il-gżejjer bħala waqfa fil-vjaġġi tagħhom. Minn dawk l-ewwel kuntatti, iżda speċjalment mis-seklu 19 ’il quddiem, il-mard miġjub fuq vapuri mill-Ewropa, partikolarment il-ġidri, l-influwenza u l-lebbra, iddeċimaw il-popolazzjoni tal-gżira, kif għamel l-użu tal-armi tan-nar biex isolvu d-differenzi tribali.Huwa stmat li l-indiġeni popolazzjoni marret minn 50,000 abitant qabel ma ġiet f'kuntatt mal-Ewropej, għal total ta' mhux aktar minn 3,700 fil-bidu tas-seklu 20.

ħakma Ġermaniża

It-tentattivi Ewropej biex jistabbilixxu kuntatt regolari u kummerċjali mal-gżejjer ma bdewx qabel is-seklu 18, meta l-Ingliżi permezz tal-Kumpanija tal-Indja tal-Lvant eżerċitaw influwenza fiż-żona. Il-kuntatti jmorru lura għas-sena tal-inżul tal-Antilope tiegħu, fl-1783.

Fl-1885 l-Imperu Ġermaniż okkupa xi wħud mill-gżejjer. Dan wassal għal tilwima ma' Spanja, li fiha l-Papa Ljun XIII medja favur dan tal-aħħar b'xi konċessjonijiet kummerċjali lill-Ġermaniżi.

Madankollu, wara t-telfa fil-Gwerra Spanjola-Amerikana tal-1898, fl-1899 Spanja biegħethom lill-Imperu Ġermaniż flimkien mal-bqija tal-Gżejjer Karolini għal 25 miljun peseta. Bħala xhieda storika tal-okkupazzjoni Ġermaniża ta' Palau, fl-1899 intużat punch ċirkolari u ttimbrat fuq muniti ta' 5 marki, pesos Filippini tar-Re Alfonso XIII u thalers ta' Maria Teresa I tal-Awstrija. Dik il-kontromarka kien fiha leġġenda li tirreferi għall-Imperatur Guglielmu II tal-Ġermanja (Kaiser Wilhelm II) u datata 1899.

Matul il-ħakma Ġermaniża, minerali bħal boksajt, fosfat u riżorsi oħra bdew jiġu estratti. Il-gżejjer kienu parti mill-protettorat tal-Ginea Ġdida Ġermaniża.

L-Amministrazzjoni Ġermaniża ħolqot u ħadmet diversi kumpaniji tal-minjieri u diversi pjantaġġuni tal-kopra. Barra minn hekk, forsi importanti daqs l-iżvilupp ekonomiku, l-Amministrazzjoni Ġermaniża bdiet tippromwovi riformi soċjali li kienu jinkludu r-rilokazzjoni tal-popolazzjoni fi bliet akbar u numru kbir ta' proġetti ta' xogħlijiet pubbliċi, bħall-kostruzzjoni ta' baċiri u beacons tan-navigazzjoni. Iż-żgħażagħ kienu sfurzati jaħdmu fil-minjieri tal-fosfat tal-gżejjer Angaur u Beliliou, fi pjantaġġuni tal-kopra u f'foss li qatt ma tlesta li għadda mill-iktar parti dejqa tal-gżira Babeldaob, f’dak li llum huwa l-stat ta' Ngaraard. .

Regola Ġappuniża

Fl-1914, fil-bidu tal-Ewwel Gwerra Dinjija, kif stipulat fl-alleanza Anglo-Ġappuniża, l-Imperu tal-Ġappun okkupa l-gżejjer bħala moviment militari biex jappoġġja l-alleat tiegħu, l-Imperu Brittaniku.

Wara t-tmiem tal-kunflitt, il-Ġappun kiseb mandat fuq l-arċipelagu wara li ffirma t-Trattat ta’ Versailles fl-1919, li dam sat-Tieni Gwerra Dinjija. Palau kien wieħed mis-sitt distretti tal-Mandat tan-Nofsinhar tal-Paċifiku, li l-amministrazzjoni tiegħu kienet fdata lill-Imperu Ġappuniż mill-Lega tan-Nazzjonijiet.

Il-preżenza tal-pajjiż Asjatiku kienet ikkaratterizzata minn programm intens ta 'żvilupp ekonomiku, immigrazzjoni ta' Koreani u Ġappuniżi mill-Gżejjer Ryukyu, kif ukoll sajd f'Sardinja u estrazzjoni tal-kopra. Bnew ukoll infrastruttura tat-trasport, u lestew il-passaġġi bejn il-gżejjer ta' Koror (fejn żviluppaw ukoll l-ewwel belt urbana tal-arċipelagu) u Pescadores u Ngerekebesang. Kienu wkoll il-pijunieri tal-avjazzjoni fl-arċipelagu, li stabbilixxew l-ewwel rotot tal-ajru u bnew l-ewwel ajruporti, f'Peleliu u Angaur. Mil-lat reliġjuż, ġabu l-Buddiżmu u x-Xintoiżmu f'Palau. Is-Santwarju Nan'yō jmur minn dan il-perjodu.

Madankollu, matul dawk l-għexieren ta' snin il-popolazzjoni oriġinali kienet malajr u b'mod drammatiku aktar minn numru kbir mill-Ġappuniżi etniċi. Fil-fatt, jekk fl-1920 kien hemm 5,700 Palauan u 600 Ġappuniż, fl-1940 il-proporzjonijiet kienu ġew maqluba, għax filwaqt li l-popolazzjoni indiġena kienet ta' 7,000 ruħ, il-popolazzjoni Ġappuniża kienet tammonta għal 23,000.

Il-Ġappun inkorpora l-gżejjer bħala parti integrali mill-imperu tiegħu, u stabbilixxa l-gvern ta’ Nanyo-cho bil-gżira ta’ Koror bħala l-kapitali tagħha.Il-kontroll ċivili ġie introdott mill-1922, u Palau kien wieħed mis-sitt distretti amministrattivi tal-Mandat. Il-Ġappun nieda programm aggressiv ta' immigrazzjoni fuq skala kbira ta' Ġappuniżi, Okinawani u Koreani. L-indiġeni ta' Palau malajr saru minoranza żgħira f'arthom stess. Il-Ġappuniżi komplew bl-attivitajiet tal-minjieri Ġermaniżi, u stabbilixxew ukoll impjanti tal-bottiljar tal-bonito (tonn skipjack) u tal-ipproċessar tal-kopra f'Palau.

Kumpaniji kummerċjali Ġappuniżi ġrew biex jistabbilixxu operazzjonijiet biex jisfruttaw il-potenzjal ekonomiku tal-gżejjer, speċjalment ir-riżorsi abbundanti tas-sajd u l-ħsad tal-perli. Il-Ġappuniżi stabbilixxew ċentru kummerċjali f'Koror u bdew jiżviluppaw serje ta' pjantaġġuni agrikoli fil-gżira ta' Babeldaob. Wara l-Ewwel Gwerra Dinjija, il-gvern ċivili waqqaf serje ta' bidliet importanti għall-ħajja f'Palau. Il-bidliet inkludew il-ħolqien ta' skejjel primarji għal Palauans u l-bini ta' sistemi moderni tal-ilma u l-elettriku. Informaturi anzjani jiftakru l-amministrazzjoni Ġappuniża bħala żmien ta 'ordni meta l-affarijiet ħadmu tajjeb. Minkejja titjib sinifikanti fis-servizzi soċjali għal Palauans, il-Ġappuniżi kienu ċari ħafna dwar ir-rwol u l-istatus tal-popli indiġeni fil-Mikronesja. Popli indiġeni kellhom ikunu ċittadini tat-tieni klassi u jservu bħala sors ta' xogħol irħis għal diversi intrapriżi agrikoli u merkantili.

Dominju Amerikan

Fl-20 ta’ Settembru, 1944, it-truppi Amerikani invadew it-territorju. Fil-ħarifa ta’ dik is-sena, il-gżejjer raw il-Battalja ta' Peleliu bejn il-forzi tal-Imperu tal-Ġappun u l-Istati Uniti, bi 11,000 suldat Ġappuniż u 1,700 Amerikan li mietu fil-ġlieda.

Ir-rebħa tal-Alleati temm il-mandat li l-Imperu Ġappuniż kien kellu fuq l-arċipelagu sa mit-tmiem tal-Ewwel Gwerra Dinjija, u wara naqset il-preżenza konsiderevoli tal-Ġappuniżi fit-territorju ta' dak iż-żmien sakemm kważi sparixxa.

Il-popolazzjoni sofriet il-ħruxija tal-gwerra, li l-ġlied tagħha seħħ fl-arċipelagu għal kważi sentejn u nofs. Għalkemm ftit Palauans mietu bħala riżultat dirett ta' splużjoni jew sparatura, ħafna mietu minħabba malnutrizzjoni u mard li rriżulta mill-ġlied.

L-aħħar xhur tal-gwerra kienu mudlama. Ajruplani Amerikani telgħu fis-smewwiet fit-tfittxija ta’ miri biex jibbumbardjaw u jisparaw. Il-gwardja kbira tas-suldati Ġappuniżi spiċċat l-ikel u saret iddisprata. In-nies tal-lokal jiftakru t-terrur tar-rejds tal-ajru u s-suldati Ġappuniżi li jieħdu provvisti tal-ikel diġà skarsi. Il-ġuħ u l-mard bdew jieħdu l-effett tagħhom qabel il-konsenja u r-ripatrijazzjoni tal-forzi Ġappuniżi.

Fl-aħħar tal-Gwerra tal-Paċifiku, inqas minn ħamest elef Palauans tħallew ħajjin, u ħafna familji Palauan adottaw tfal Ġappuniżi f'nofshom (li ġew miċħuda l-passaġġ lura lejn il-Ġappun, peress li kienu żgħar wisq biex jagħmlu t-tranżizzjoni). vjaġġ perikoluż) . Il-Ġappuniżi kollha li baqgħu ħajjin ġew żgumbrati fi tmiem il-gwerra. Għad hemm madwar 100 membru tas-servizz Amerikan elenkati bħala nieqsa fl-azzjoni f’Palau. Mill-1993, grupp żgħir ta' voluntiera Amerikani msejħa The BentProp Project fittex fl-ilmijiet u l-ġungla ta’ Palau għal informazzjoni li tista' twassal għall-identifikazzjoni u l-irkupru ta’ dawn il-fdalijiet. In-nies ta' Palau, bħala rikonoxximent tal-ospitalità umana bażika li tikkaratterizza l-popli kollha tal-gżejjer madwar il-pjaneta, ppermettew lill-gvernijiet Ġappuniżi u Amerikani biex ifittxu s-suldati neqsin tagħhom, kif ukoll iġibu lura l-fdalijiet tagħhom.

Mill-1947, Palau u l-Carolinas tpoġġew taħt il-kustodja tan-NU, li, min-naħa tagħha, fdat l-amministrazzjoni tagħhom lill-Stati Uniti bħala parti mit-Territorju Fiduċjarju tal-Gżejjer tal-Paċifiku, fejn ġiet integrata fl-1951.

Fl-1967 il-pajjiż kien affettwat serjament, partikolarment Koror, mill-mogħdija tat-Tifun Sally tal-Kategorija 2.

Fl-aħħar tas-snin sittin, ġiet organizzata kummissjoni uffiċjali biex tiddefinixxi l-istatus tal-Mikronesja fir-reġjun, b'Lazarus Salii bħala president. Fl-1975, bħala president tal-kummissjoni kontroparti għal Palau, Roman Tmetuchl sar l-ewwel figura politika li favur l-indipendenza totali.

Il-Palawjani ivvutaw fl-1979 biex ma jingħaqdux mal-Istati Federati tal-Mikronesja, l-istess bħall-Gżejjer Marshall, u eleġġu l-indipendenza fl-1981, b'Haruo Remeliik bħala l-ewwel president tiegħu. Dik is-sena, il-pajjiż approva l-ewwel kostituzzjoni politika tiegħu, appoġġjata mill-vot pożittiv ta 70% tal-votanti, u bdew negozjati bil-għan li jiġi stabbilit it-tip ta unjoni li Palau u l-Istati Uniti se jżommu, li fiha kienet minn qasam kontroversjali ħafna. prinċipju jekk bastimenti militari tal-Istati Uniti bl-armi nukleari jistgħux trakkaw fil-portijiet ta' Palauan jew le. Il-Palawjani esprimew ukoll il-biża’ tagħhom li l-arċipelagu se jintuża bħala art ta' prattika militari.

Il-qtil ta' Remeliik fl-1985 minn persuna mhux magħrufa u s-suwiċidju sussegwenti fl-1988 tal-president ukoll Lazarus Salii kienu żewġ avvenimenti li trawmatizzati l-ħajja politika tal-pajjiż matul dak il-perjodu.

Indipendenza

L-indipendenza ġiet iddikjarata uffiċjalment fl-1 ta' Ottubru, 1994, b'Kuniwo Nakamura bħala president. Dik is-sena n-nazzjon ġie aċċettat fin-Nazzjonijiet Uniti. Minn dakinhar ingħaqad ma' bosta organizzazzjonijiet internazzjonali oħra, u stabbilixxa relazzjonijiet diplomatiċi ma' diversi pajjiżi fir-reġjun. Ir-Repubblika taċ-Ċina hija waħda mill-imsieħba l-aktar rilevanti tagħha, kemm minħabba l-volum ta 'skambju kif ukoll is-sinifikat politiku tar-rikonoxximent Palauan.

Dik l-istess sena, meta d-Dipartiment tal-Intern tal-Istati Uniti ma baqax l-entità governattiva tal-arċipelagu, il-gvernijiet taż-żewġ pajjiżi qablu li jiffirmaw Ftehim ta' Assoċjazzjoni Ħielsa (COFA) simili għal dak diġà stabbilit bejn il-pajjiż. l-Stati Federati tal-Mikronesja u mar-Repubblika tal-Gżejjer Marshall. It-test tiegħu jiffoka fuq kwistjonijiet ta' gvern, ekonomiċi u ta' difiża. Fl-1986 it-trattat ma ġiex iffirmat għax il-Kostituzzjoni ta' Palau tipprojbixxi l-preżenza ta' bastimenti nukleari fil-gżejjer, u l-Istati Uniti ma aċċettatx din il-klawsola.Fir-referendum li sar fl-1993, it-Trattat kien finalment approvat.

Gvern u politika

Il-pajjiż għandu tip ta' gvern kostituzzjonali, f'assoċjazzjoni ħielsa mal-Stati Uniti, permezz tat-Trattat ta' Assoċjazzjoni Ħielsa. Dan it-trattat daħal fis-seħħ fl-1 ta' Ottubru, 1994, u jinvolvi għajnuna finanzjarja mill-Istati Uniti għal perjodi ta' 15-il sena, bi skambju għal ċerti drittijiet ta' difiża.

Kungress Nazzjonali ta' Palau

Is-setgħa leġiżlattiva tal-pajjiż tgħix fil-Kungress Nazzjonali ta' Palau, korp bikamerali elett direttament mill-poplu, dan huwa magħmul mill-Kamra tad-Delegati magħmula minn 16-il membru u s-Senat magħmul minn 13-il membru.

Għandha sistema ġudizzjarja bbażata fuq Qorti Suprema.

Minkejja li mhux ipprojbit, m'hemm l-ebda partit politiku stabbilit fil-pajjiż.

Prokura

Il-ġudikatura bħalissa hija magħmula minn qorti tal-ewwel istanza, qorti tal-appell (il-Qorti Nazzjonali) u Qorti Suprema, li taġixxi wkoll bħala qorti tal-appell u qorti kostituzzjonali.

L-hekk imsejħa volumi "Krämer" tal-Hamburg South Seas Expedition (1908-1910) tat-tabib, antropologu u etnologu navali Ġermaniż Augustin Krämer (1864-1941) għadhom rikonoxxuti llum mill-qrati ta' Palau bħala l-uniku sors awtentiku f'kunflitti territorjali u tribali. Ir-rekords li jinsabu f'ħames volumi huma, fin-nuqqas ta' rekords bil-miktub tagħhom jew ta' oħrajn, il-memorja kodifikata tal-kultura u l-identità Palauan mhedda mill-modi ta' ħajja moderni. Il-Ministeru tal-Affarijiet Barranin Ġermaniż sponsorja traduzzjoni bl-Ingliż ta’ dawn ir-rekords (Krämer Translation Project) bil-parteċipazzjoni tal-Mużew Etpison u l-Mużew Nazzjonali ta' Palau. L-ambaxxatur Ġermaniż (fil-Filippini, li huwa responsabbli mill-kuntatti diplomatiċi) ippreżenta l-ewwel volumi lill-president f'Mejju 2014.

Relazzjonijiet internazzjonali

Bħala nazzjon sovran, Palau jmexxi r-relazzjonijiet internazzjonali tiegħu. Ilu membru tan-Nazzjonijiet Uniti mill-1994 u ngħaqad mal-FMI fl-1997. Fl-2006 ospita l-ewwel Summit bejn ir-Repubblika taċ-Ċina u l-alleati tagħha tal-Paċifiku. Barra minn hekk, mill-perjodu bejn l-1994 u l-2006, Palau stabbilixxa relazzjonijiet diplomatiċi uffiċjali ma’ 40 pajjiż, l-aktar fl-Oċeanja, l-Ewropa u l-Amerika.

Palau għandu relazzjoni statali assoċjata, kif għandhom l-Istati Federati tal-Mikronesja u l-Gżejjer Marshall (bħala membri preċedenti tat-Territorju Fiduċjarju tal-Gżejjer tal-Paċifiku). Dan il-ftehim ma jagħmilx lill-abitanti ta' dawn il-pajjiżi ċittadini tal-Stati Uniti, iżda jippermettilhom jiksbu permessi tax-xogħol indefiniti.Palau huwa wkoll alleat importanti tal-Stati Uniti fil-Paċifiku: mill-2004, flimkien mal-Istati Uniti u Iżrael, ivvota kontra r-riżoluzzjonijiet tan-Nazzjonijiet Uniti li kkundannaw l-embargo tal-Istati Uniti kontra Kuba, għalkemm mill-2011 dan il-vot negattiv beda jinbidel għal astensjoni. Barra minn hekk, Palau esprima l-appoġġ tiegħu għall-invażjoni tal-Iraq fl-2003 mill-militar Amerikan u f'Ġunju 2009 aċċettaw sbatax-il priġunier etniku Uyghur miċ-Ċentru ta' Detenzjoni ta' Guantanamo Ekonomikament, il-maġġoranza tar-relazzjonijiet diplomatiċi jduru madwar il-fondi pprovduti mill-pajjiż Amerikan, permezz tal-Uffiċċju tal-Affarijiet Insulari tad-Dipartiment tal-Intern tal-Stati Uniti.

Palau żamm rabtiet mill-qrib mal-Ġappun, li ffinanzja proġetti infrastrutturali bħall-pont Koror-Babeldaob. Fl-2015, l-Imperatur Akihito u l-Imperatriċi Michiko żaru Peleliu biex ifakkru s-70 anniversarju tat-Tieni Gwerra Dinjija.

Palau huwa membru tal-Ftehim ta' Nauru għall-Ġestjoni tas-Sajd.​

Il-Filippini, l-alleat ġar ta' Palau fil-punent, esprimiet l-intenzjoni tagħha li tappoġġja lil Palau jekk qatt tixtieq tissieħeb mal-ASEAN.

F'Ġunju 2009, Palau ħabbar li kien se jaċċetta sa sbatax-il Ujgur li kienu detenuti mill-militar tal-Istati Uniti f'Guantanamo Bay, b'xi kumpens tal-Istati Uniti għall-ispiża tal-manutenzjoni tagħhom.

Wieħed biss mill-Uyghurs inizjalment qabel ma' risistemazzjoni, iżda sal-aħħar ta' Ottubru, sitta mis-sbatax kienu ġew imċaqalqa lejn Palau Ftehim ta' għajnuna mal-Istati Uniti, iffinalizzat f'Jannar 2010, ġie rrappurtat li ma kienx relatat mal-ftehim mal-Uyghurs. Uyghurs.

Fl-2017, Palau ffirma t-Trattat tan-Nazzjonijiet Uniti dwar il-Projbizzjoni tal-Armi Nukleari.

Organizzazzjoni territorjali

Palau huwa maqsum f'sittax-il reġjun amministrattiv, li huma definiti fil-kostituzzjoni tiegħu bħala stati. Kull stat għandu l-kostituzzjoni tiegħu u jiddefinixxu r-rwoli tal-mexxejja tradizzjonali, bħal kapijiet, anzjani u/jew klannijiet importanti. Dawn huma kif ġej:

Ġeografija

Palau jinsab fl-Oċean Paċifiku, fit-tarf tal-punent tal-Gżejjer Caroline (reġjun tal-Mikronesja), ħdejn il-fruntiera bejn l-Asja u l-Oċeanja, li jappartjenu għal dan l-aħħar kontinent. Hija tinsab 650 km fit-tramuntana tal-Papwa Ginea Ġdida, 890 km fil-lvant tal-Filippini, 1330 km fil-lbiċ ta' Guam u madwar 3200 km fin-nofsinhar ta' Tokyo.

Dan l-istat gżira huwa għamet mill-Baħar Filippin lejn il-punent, u fruntieri marittimament mal-Gżejjer Mariana fil-grigal, l-Istati Federati tal-Mikronesja fil-lvant, l-Indoneżja fin-nofsinhar, u l-Filippini fil-punent. L-unika belt vera f'Palau hija Koror, għalkemm il-kapitali tagħha hija Ngerulmud. Bliet rilevanti oħra huma Airai, Kloulklubed, Meyungs u Melekeok. L-ogħla punt fil-pajjiż jinsab fuq il-gżira ta' Koror u jinsab f'628 m 'il fuq mil-livell tal-baħar. n. m. Min-naħa tagħha, l-aktar baxx f’Babeldaob huwa 242 m ‘il fuq mil-livell tal-baħar. n. m.

Gżejjer

Palau huwa arċipelagu b'erja ta' 459 km², magħmul minn 340 gżejjer ta' oriġini vulkanika u tal-franka, li minnhom 9 biss huma abitati. B'mod ġenerali, il-kosta ta' Palau hija twila 1,519 km. L-aktar importanti huma Angaur, Babeldaob, Koror u Peleliu, li jinsabu qrib ħafna ta’ xulxin fuq l-istess sikka barriera. Babeldaob hija l-akbar u l-aktar importanti tal-gżejjer. Huwa magħmul prinċipalment minn andesite u minnu nnifsu jirrappreżenta 80% tal-erja totali tal-pajjiż.Għaxar mis-sittax-il stat tal-pajjiż, l-ajruport internazzjonali Roman Tmetuchl u l-kapitali Ngerulmud jinsabu hemmhekk. Hija marbuta mill-pont Koror–Babeldaob mal-gżira ta' Koror. Il-gżira ta' Koror, flimkien mal-Gżejjer Chelbacheb, jiffurmaw l-stat ta' Koror, fejn tinsab il-belt bl-istess isem u l-eks-kapitali tal-pajjiż.

Fit-tramuntana ta' dawn il-gżejjer hemm l-atoll tal-qroll ta' Kayangel, filwaqt li l-Gżejjer tal-Blat diżabitati (madwar 70 gżejjer) jinsabu fil-punent tal-grupp ewlieni ta' gżejjer.

Grupp remot ta' sitt gżejjer, imsejħa bħala l-Gżejjer tal-Lbiċ, li jinsabu 600 km mill-gżejjer ewlenin, huma wkoll parti mill-pajjiż.

Klima

Palau tgawdi minn klima tropikali s-sena kollha b'temperatura medja annwali ta' 27°C. L-umdità hija pjuttost stabbli u hija bejn 77% u 84%. Ix-xita tista sseħħ matul is-sena, għalkemm hemm staġun tax-xita li jdum minn Mejju sa Novembru.Il-medja annwali hija kważi 3800 mm. Minn Diċembru sa Marzu, jirbħu l-majjistral, u minn Ġunju sa Ottubru jipprevali l-monsoon. It-tifuni huma rari, peress li l-pajjiż jinsab barra ż-żona ta' influwenza tagħhom.

Mil-lat ġeoloġiku, il-pajjiż jinsab fuq il-Pjanċa Filippina, 30 km biss mill-Pjanċa tal-Paċifiku. Madankollu, huwa rari ħafna li l-pajjiż jesperjenza terremoti.​

Minħabba t-tibdil fil-klima, it-temperatura tal-arja tal-wiċċ u t-temperatura tal-wiċċ tal-baħar mistennija jiżdiedu fis-snin li ġejjin.Xita medja annwali u staġjonali se turi żieda fix-xita u l-intensità u l-frekwenza tax-xita mistennija tiżdied.jiem ta' żieda ta' sħana estrema.

Palau għandu ħames stazzjonijiet operattivi ta' osservazzjoni meteoroloġika. Isiru osservazzjonijiet multipli f'perjodu ta' 24 siegħa f'Koror u fl-Ajruport Internazzjonali ta' Palau. L-osservazzjonijiet tal-klima jsiru darba kuljum f'Kayangel, Nekken u Peleliu. Id-dejta hija disponibbli għal Koror mill-1948 għall-preċipitazzjoni u mill-1953 għat-temperatura tal-arja. Il-varjabbiltà interannwali tax-xita f'Koror hija għolja u hija prinċipalment influwenzata minn El Niño u l-Oxxillazzjoni tan-Nofsinhar (ENSO). Ġeneralment, is-snin ta' El Niño huma aktar niexfa mill-medja u s-snin ta' La Niña huma aktar imxarrba.

Fawna u Flora

Palau għandu l-akbar numru ta’ speċi ta’ annimali u pjanti fil-Mikronesja.Il-gżejjer ta’ oriġini vulkanika huma fertili u koperti minn foresti ħoxnin. Dawn huma l-akbar u huma kkaratterizzati minn ġungla ta’ terrazzi kbar u mergħat, filwaqt li dawk żgħar huma magħmula mill-ġebla tal-franka u bi ftit jew xejn veġetazzjoni. Il-gżejjer tan-Nofsinhar huma magħmula minn sikek tal-qroll. L-arċipelagu għandu diversità bijoloġika rikka, speċjalment fir-rigward tal-ambjent tal-baħar.

Bħal ħafna gżejjer oċeaniċi oħra, għandha bosta endemiżmi, li wħud minnhom huma mhedda serjament.​ Il-wasla kostanti ta' speċi invażivi, minbarra l-qerda tal-ħabitat, huma t-theddid ewlieni għall-ħajja selvaġġa ta' Palau.

Il-ħajja tal-baħar tippreżenta fawna rikka u bilanċjata ħafna, li ġiet iffavorita mill-viċinanza tas-sistemi bijoloġiċi differenti tal-Indoneżja, il-Ginea Ġdida u l-Filippini.Fl-ilmijiet tagħha hemm numru kbir ta' qroll, ħut, bebbux, arzell, klamari, ħjar, stilel, riċini u anemoni tal-baħar, kif ukoll tipi differenti ta' anellidi u anke dud Bobbit.

Fil-25 ta' Settembru, 2009, il-President Johnson Toribiong ħabbar fl-Assemblea Ġenerali tan-Nazzjonijiet Uniti l-ħolqien tal-ewwel “santwarju tal-klieb il-baħar” fid-dinja, li permezz tiegħu Palau pprojbixxa s-sajd kummerċjali tal-klieb il-baħar f'żona ta' 600,000 kilometru kwadri tal-oċean, inkluż tiegħu. Żona Ekonomika Esklussiva.Toribiong appella wkoll għal miżuri ta' protezzjoni internazzjonali kontra s-sajd tal-klieb il-baħar.Żewġ speċi ta' bram jgħixu fil-famuża u pittoreska Jellyfish Lake fil-gżira ta' Eil Malk: Mastigias papua u Aurelia aurita

Fost il-fawna terrestri, hemm 5 speċi ta' molluski terrestri tal-ġeneru Aaadonta li huma endemiċi għal Palau: A. kinlochi, A. irregularis, A. fuscozonata, A. constricta u A. pelewana.

Fir-rigward tal-flora, hemm madwar 1,260 speċi u varjetà ta' pjanti f'Palau, li 830 minnhom huma indiġeni, bħad-dielja tal-bajja, l-arżnu Awstraljan, il-pandanus, kif ukoll diversi speċi ta' pali u felċi.

Ambjent

Ħafna mit-territorju ma jippreżentax perikli ambjentali. Madankollu, f'ċerti żoni theddid u ħsara serji huma kkonċentrati, bħas-sajd tad-dinamita, sistemi ħżiena għar-rimi taż-żibel f'Koror, u tħammil estensiv ta' qroll u ramel fil-laguna tal-Gżejjer Chelbacheb.

Bħal f'nazzjonijiet oħra tal-gżejjer tal-Paċifiku, theddida potenzjali ewlenija hija t-tisħin globali u ż-żieda fil-livell tal-baħar li tirriżulta.

Il-pajjiż għandu wkoll problemi minħabba l-iskarsezza ta' ilma ħelu u art li tinħarat. Hija tinsab ukoll f'żona f'riskju ta 'terremoti, eruzzjonijiet vulkaniċi, u maltempati tropikali. It-trattament tad-drenaġġ, l-iskart tossiku u l-bijoċidi huma wkoll problemi importanti.

Minħabba l-ħruq u x-xita qawwija (3800 mm fis-sena), l-erożjoni hija wkoll problema kbira.

Ġeoloġija u Ġeomorfoloġija

Il-Gżejjer Palau huma magħmulin prinċipalment minn blat vulkaniku fiċ-ċentru u ġebel tal-ġir fiċ-ċirku li jdawwarhom. Huma parti mill-katina twila ta' gżejjer vulkaniċi li ffurmaw tul il-konfini tettonika kbira li fiha l-Pjanċa tal-Paċifiku tgħaddas taħt il-Pjanċa tal-Filippini, li jiffurmaw it-Trenċa tal-Marjana bl-iktar punt baxx fid-Dinja. Matul dan il-moviment tettonic, magma laħqet il-wiċċ tad-dinja u ffurmat vulkani.

Wieħed minn dawn il- vulkani kien iċċentrat fiż- żona li issa tissejjaħ Karamado, fuq il- gżira ewlenija ta' Palau, Babeldaob. Il-breccia u t-tuf imdaħħla fiha għadhom jinstabu fil-wiċċ hemmhekk illum. Materjal imnaqqar miż-żoni tal-gżejjer ogħla akkumulat fuq il-kosti ċatti tax-Xlokk fil-forma ta' tafal lateritiku, li jista' jkun aktar minn 45 metru ħxuna. Din il-qalba vulkanika hija ffurmata mill-gżejjer ta' Babeldaob, Meiuns, Malakal u parti minn Koror. Dawn huma mqassma fil-wiċċ fil-widien u muntanji sa 270 metru għoli.

Wara l-estinzjoni tal-vulkan, il-qroll stabbilixxew fl-ilmijiet kostali baxxi tal-gżira vulkanika, kibru sa 2 ċm fis-sena u ffurmaw sikka tal-qroll fil-Miocene u l-Pleistocene. Minħabba t-tnaqqis fil-livell tal-baħar ikkawżat minn perjodi glaċjali, kif ukoll movimenti kontinentali kontinwi, dawn is-sikek għolew b'madwar 2 m fl-aħħar 4,000 sena u għalhekk tqajmu parzjalment mill-ilma. Għal din ir-raġuni, ħafna mill-gżejjer fit-tramuntana u fin-nofsinhar jew madwar iż-żona vulkanika huma atolli tal-ġebla tal-franka tal-qroll, li jinsabu ftit metri 'l fuq mil-livell tal-baħar u huma magħluqa minn sikka barriera. L-irdumijiet weqfin tal-“Gżejjer tal-Blat” fin-Nofsinhar huma impressjonanti, interrotti minn xi bajjiet tar-ramel kalkarju. Il-bażi ta' ħafna mill-gżejjer ġiet vojta, l-aktar mill-mareat, li taw lok għall-forma ta' faqqiegħ tipika attwali.

Ekonomija

L-ekonomija tikkonsisti prinċipalment minn turiżmu, agrikoltura ta' sussistenza, u sajd. Il-gvern huwa l-akbar impjegatur tal-forza tax-xogħol, u jipprovdi 30% tal-impjiegi tal-pajjiż. Il-munita uffiċjali hija d-dollaru Amerikan u, b’mod ġenerali, l-ekonomija tagħha tiddependi ħafna fuq l-għajnuna finanzjarja mill-Istati Uniti. Fil-fatt, il-pajjiż nieqes minn bank ċentrali.

Il-ħruġ ta' bolol, prinċipalment maħsuba għall-ġbir filateliku, huwa wkoll sors importanti ta' dħul għall-ekonomija tagħha.

Permezz tat-Trattat ta' Assoċjazzjoni Ħielsa mal-Istati Uniti, Palau rċeviet aktar minn $450 miljun mill-1994, meta daħal fis-seħħ, bi skambju li ppermettiet l-installazzjoni ta' postijiet militari fit-territorju tiegħu. It-trattat ġie mġedded diversi drabi, l-aktar reċenti fl-2004. Il-validità tiegħu tiskadi fl-1 ta' Ottubru, 2009.

Il-popolazzjoni tgawdi dħul per capita darbtejn dak tal-Filippini u ħafna mill-Mikronesja. Fil-fatt, il-PGD tiegħu per capita ta' $ 5,800 huwa wieħed mill-ogħla fir-reġjun. Bejn l-1998 u l-1999, ir-riżultati ekonomiċi kienu negattivi minħabba l-kriżi finanzjarja Ażjatika tal-1997.

Iż-żjarat għan-negozju u t-turiżmu laħqu l-50,000 fis-sena finanzjarja 2000/2001. L-attivitajiet ewlenin huma għadis u snorkeling, li jippermettulek tapprezza qiegħ il-baħar għani tal-arċipelagu. Fl-1997 in-numru ta' viżitaturi kien ta' 67,000 ruħ, prinċipalment mill-Ġappun, mit-Tajwan u mill-Istati Uniti.

Xi proposti fit-tul fis-settur tat-turiżmu pubbliku ġew iffavoriti mill-espansjoni tat-trasport bl-ajru fil-Paċifiku, il-prosperità dejjem tikber tal-pajjiżi ewlenin tal-Asja tal-Lvant, u r-rieda tal-barranin li jiffinanzjaw l-iżvilupp tal-infrastruttura.

Il-kostruzzjoni hija l-attività industrijali ewlenija, li tikkontribwixxi għal 9% tal-PGD. Diversi proġetti infrastrutturali. Fost il-proġetti li taw spinta lit-tkabbir fis-snin 90, jispikkaw ir-rikostruzzjoni tal-pont li jgħaqqad il-gżejjer ta' Koror u Babeldaob wara l-waqgħa tiegħu fl-1996 u l-bini ta' ring highway f'Babeldaob.

Agrikoltura u sajd

L-agrikoltura hija l-aktar forma komuni ta' ekonomija f'Palau u hija prinċipalment awtosuffiċjenti; L-aktar uċuħ importanti huma kassava, kopra, banana u patata ħelwa, u siġar tal-ġewż.

L-industrija tas-sajd hija ta' importanza kbira għall-ekonomija ta' Palau u sors importanti ta' dħul. Fl-2007, kien hemm tliet kumpaniji tas-sajd kbar f'Palau. Fl-2007, inqabdu 1003 tunnellata ħut, ġew importati 461 tunnellata u ġew esportati 332 tunnellata. B'460 impjegat, l-industrija tas-sajd kisbet dħul ta '$ 24.1 miljun.Il-problemi li tiffaċċja l-industrija tas-sajd huma l-migrazzjoni tal-ħut, l-uragani u s-sajd żejjed.

Kummerċ

Il-volum ta' importazzjoni tiegħu huwa ta' 99,000,000 dollaru fis-sena, il-fornituri ewlenin tiegħu huma Stati Uniti, , Ġappun, Singapor u Korea t'Isfel; pajjiżi li minnhom prinċipalment takkwista makkinarju, xorb u ikel. Il-volum tal-esportazzjoni tiegħu huwa ta' 18,000,000 dollaru fis-sena, ir-riċevituri ewlenin huma Stati Uniti, Ġappun, Singapor, il-prodotti ewlenin tiegħu huma tonn, kopra, frott tal-baħar u ġewż tal-Indi. L-aktar imsieħba kummerċjali importanti huma Stati Uniti, , Ġappun, Singapor, Tajwan u Korea t'Isfel. L-aktar oġġetti importati importanti huma makkinarju, żejt, tabakk, annimali, metall, u ikel u xorb alkoħoliku.

Turiżmu

It-turiżmu f'Palau għadu mhux żviluppat ħafna. Ħafna mill-madwar 100,000 (fl-2011) turist fis-sena jiġu mill-Stati Uniti, Ġappun, Tajwan, Korea t'Isfel u Filippini. Hemm biss bungalow żgħar u kumplessi ta' appartamenti, kif ukoll lukandi żgħar fuq Koror u gżejjer oħra. L-għadis u snorkeling huma opportunitajiet sportivi komuni għat-turisti f'Palau. Ir-rivista tal-għadis Forbes Traveller għażlet il-Blue Corner f'Palau bħala l-“aqwa post tal-għads fid-dinja”.​ Madankollu, minħabba l-kurrenti, speċjalment fuq is-sikka ta' barra, l-għadis f’Palau jeħtieġ għarfien avvanzat.

Sas-snin disgħin, kien hemm il-Hotel Nikko Palau, immexxija minn sussidjarja tal-Japan Airlines, iżda għalqet fl-2002 minħabba xjuħija u ħsara kkawżata mit-tifuni. Il-Palau Royal Resort, imħaddem mill-istess Lukandi JAL (issa Okura Nikko Hotel Management), infetaħ fl-2005 (proprjetà ta' kumpanija Tajwaniża). Pacific Islands Development Corporation, sussidjarja ta' Tokyu Land Corporation, topera l-Palau Pacific Resort (infetaħ fl-1984).

Minbarra s-sbuħija tal-baħar u s-sikek tal-qroll, l-għadis huwa popolari wkoll, b'vapuri u ajruplani mgħarrqa murija matul it-Tieni Gwerra Dinjija, u hemm ħafna ħwienet tal-għadis u tours tal-għadis mill-Ġappun u pajjiżi oħra. Hemm ukoll numru ta' gżejjer imbiegħda ħdejn il-gżira prinċipali, inkluża l-Gżira Inoki, magħrufa komunement bħala "Inoki Island", li s-sid onorarju tagħha huwa l-ex wrestler professjonali Antonio Inoki, u li hija dar għal numru kbir ta' qxur ta' mantis ġganti protetti.

Demografija

Il-popolazzjoni ta' Palau hija madwar 19,000 abitant, li jagħmilha waħda mill-inqas pajjiżi popolati fid-dinja. L-akbar grupp etniku fl-arċipelagu huwa l-Palawjani indiġeni, ta’ oriġini Melaneżjana, li jirrappreżentaw aktar minn 70% tal-popolazzjoni totali. Hemm immigranti mill-Mikronesja, il-Polineżja, il-Filippini u l-Ewropa. L-unika minoranza hija l-abitanti tal-Gżejjer tal-Lbiċ, li l-lingwa u l-kultura tagħhom huma differenti minn dawk tal-bqija tal-pajjiż, u jsegwu l-oriġini tagħhom għall-migranti minn Sonsorol sa Ulithi, fil-grigal ta 'Yap.

Bidla importanti fl-aħħar deċennji tikkonsisti fiż-żieda qawwija fin-numru ta’ barranin, li telgħet minn 4% fl-1973 għal 25.5% fl-1995. L-akbar komunità hija magħmula minn Filippini (2,654 ħaddiem u l-maħbubin tagħhom), segwita minn Asjatiċi oħra. ( 738), Amerikani (535) u Mikroneżjani oħra (467). Sal-1999, madankollu, in-numru ta 'ħaddiema Asjatiċi kien żdied għal 5,250. Skont iċ-ċensiment tal-2000, il-popolazzjoni ta' Palau kienet maqsuma f'dawn in-nazzjonalitajiet:

Nazzjonalità	Persentaġġ
Palawjani (Melaneżjani)	69.9%
Filippini	15.3%
Ġappuniż	4.9%
Asjatiċi Oħra	2.4%
	1.9%
	1.4%
Mikroneżjani Oħra	1.1%
Gruppi oħra	3.2%

Fl-1970, il-popolazzjoni kienet stmata għal aktar minn 10,000 ruħ, b'aktar minn 2,500 emigrant barra minn Malta, u minn dik is-sena kien hemm mijiet ta' migrazzjonijiet barra. Il-migrazzjoni fuq skala kbira lil hinn minn xtutna bdiet speċjalment wara l-1972.

Edukazzjoni

F'Palau ir-rata ta' illitteriżmu hija ta' 8.1% f'nies ta' 15-il sena jew aktar.Skond in-Nazzjonijiet Uniti, il-Gvern ta' Palau juża 9.8% tal-PGD fuq l-Edukazzjoni. L-edukazzjoni hija obbligatorja bejn is-6 u l-14-il sena, jew sakemm l-istudent jgħaddi mit-tmien grad.

Hemm skejjel elementari u sekondarji kemm pubbliċi kif ukoll privati, u fejn il-klassijiet huma mgħallma bil-Palawjan u bl-Ingliż. Rigward l-edukazzjoni ogħla, il-Palau Community College, imwaqqaf fl-1969, joffri xi lawrji li jissodisfaw id-domanda għall-professjonisti fis-soċjetà Palauan.Għall-bqija tal-istudji, il-gvern joffri boroż ta' studju liż-żgħażagħ li se jistudjaw karrieri fl-edukazzjoni ogħla. interess għoli għall-pajjiż barra minnu, bħal Liġi, Inġinerija jew Mediċina.

Lingwi

Il-lingwi uffiċjali huma l-Palawan (mitkellma wkoll f'ċerti partijiet ta' Guam) u l-Ingliż. Palauan huwa lingwa Malajo-Polineżjana tal-Punent li tippreżenta diffikultà kbira minħabba l-kumplessità tar-regoli grammatikali u sintattiċi tagħha. L-eċċezzjonijiet huma l-gżejjer ta' Sonsorol, Hatohobei u Angaur, fejn il-lingwi lokali Sonsorol, Tobiano u Angaur rispettivament jissostitwixxu l-Palawan bħala lingwi uffiċjali. F'Angaur, il-Ġappuniż huwa wkoll rikonoxxut bħala tali.

L-aktar lingwa mitkellma f'Palau hija l-Palawan (64.7%), waħda mil-lingwi uffiċjali. Huma segwiti mit-Tagalog jew Filippin (13.5%), li m’għandu l-ebda rikonoxximent uffiċjali, l-Ingliż, lingwa uffiċjali oħra (9.4%), Ċiniż Mandarin (5.7%), Carolinian (1.5%) u Ġappuniż (1.5%).118​

Xi Palauans li ġew edukati matul il-perjodu tal-okkupazzjoni Ġappuniża laħqu livell fejn jistgħu jikkomunikaw bil-Ġappuniż mingħajr diffikultà. Tista' ssib ukoll ħafna kliem lokali ta' oriġini Ġappuniża, bħal "sempuuki" għal fann, "denwa" għal telefon, "chichi band" għal bra, "tukarenaos" għax-xorb tal-birra, "aji daijobu" għal Delicious, "atamaguruguru" għal konfużjoni , 'hyakumetre' għal tellieqa ta' l-atletika (eż. ġirja ta' 50 m → '50 m hyakumetre'), airfield hija 'sukoojou', rock-paper-scissors hija 'aikodesho' u hangar huwa 'emonkake'.

Reliġjon

Aktar minn 75% tal-Palawjani huma Insara. Skont iċ-ċensiment tal-2005, 49.94% minnhom huma Kattoliċi, 26.56% Protestanti. Fost ir-reliġjonijiet indiġeni, jispikka l-kult modekngei, li jiġbor flimkien 8.8% tal-popolazzjoni.

Kemm l-okkupazzjoni Ġermaniża kif ukoll Ġappuniża ta’ Palau ssussidjaw lill-missjunarji li segwew lill-Ispanjol. Il-Ġermaniżi bagħtu missjunarji Kattoliċi u Protestanti (Luterani), il-Ġappuniżi bagħtu Shinto u Buddisti, u l-Ispanjoli bagħtu biss missjunarji Kattoliċi filwaqt li jikkontrollaw Palau. Tliet kwarti tal-popolazzjoni huma Insara (prinċipalment Kattoliċi u Protestanti), filwaqt li modekngei (kombinazzjoni ta 'Kristjaneżmu, reliġjon tradizzjonali Palauan u divination) u r-reliġjon Palawana antika huma komunement osservati. Id-dominazzjoni Ġappuniża ġabet il-Buddiżmu Mahayana u x-Xintoiżmu f'Palau, li kienu r-reliġjonijiet tal-maġġoranza fost is-settlers Ġappuniżi. Madankollu, wara t-telfa tal-Ġappun fit-Tieni Gwerra Dinjija, il-Ġappuniżi li kien fadal ikkonvertiw l-aktar għall-Kristjaneżmu, filwaqt li l-bqija komplew josservaw il-Buddiżmu iżda waqfu jipprattikaw riti Shinto.Hemm ukoll madwar 400 Musulman Bengali f'Palau, u ftit Uighurs miżmuma f'Guantánamo reċentement permess li joqgħod fil-pajjiż tal-gżira.

Il-preżenza Kattolika f'Palau bdiet fit-28 ta' April, 1891, meta l-missjunarji waslu għall-ewwel darba mill-gżira ta' Yap. Kienu żewġ Kapuċċini Spanjoli: il-qassis Daniel Arbacegui u ħuh lajk Antolín Orihuela. Hekk bdiet il-missjoni Kattolika permanenti fil-pajjiż.

Mill-1886, ġew stabbiliti żewġ Vikaturati Appostoliċi għall-Gżejjer Karolini, li ngħaqdu fl-1905 biex jiffurmaw il-Prefettura Appostolika tal-Gżejjer Karolini. Il-Kattoliċi ta' Palau jiddependu minn din il-kostitwenza ekkleżjastika: twaqqfet mill-Papa Ġwanni Pawlu II bħala djoċesi fl-1979, bl-isem tad-Djoċesi tal-Gżejjer Karolini, suffragan tal-Arċidjoċesi ta' Agaña (Guam). Il-Kattoliċi tal-Stati Federati tal-Mikroneżja jiddependu wkoll mid-djoċesi tal-Gżejjer Caroline.

L-aktar tempju Kattoliku importanti fil-Gżejjer huwa l-Knisja tal-Qalb ta' Ġesu. L-istruttura attwali għandha l-oriġini tagħha fil-knisja l-qadima tas-Sacro Qalb, imwaqqfa fi żmien il-kolonizzazzjoni Spanjola fl-1892. Fl-1935 Inbniet struttura ġdida123​ li damet 8 snin biex titlesta, sal-inawgurazzjoni, li għaliha attendew il-parruċċani lokali u l-awtoritajiet Ġappuniżi. Bħalissa l-biċċa l-kbira tas-servizzi reliġjużi fit-tempju huma offruti bil-lingwa Palauan ma' xi oħrajn bl-Ingliż.

Trasport

Koror għandha netwerk ta' toroq pavimentati. Hemm żoni pavimentati f'Babeldaob, u l-kostruzzjoni tal-Compact Highway twila 85 km bdiet f'nofs is-snin 90, li tlestiet fl-2007.

It-toroq mibnija fl-1940s mill-Armata tal-Stati Uniti f'Peleliu u Angaur jibqgħu użabbli. It-trasport bejn il-gżejjer normalment isir bid-dgħajsa jew bl-ajruplan.

Il-pajjiż huwa konness mad-dinja mill-Ajruport Internazzjonali Ruman Tmetuchl, imsemmi f'ġieħ in-negozjant u politiku Roman Tmetuchl. United Airlines topera titjiriet skedati bejn Guam u Manila, China Airlines minn Taipei u Asiana Airlines minn Seoul.

Hemm titjiriet diretti waħda jew tnejn kuljum lejn u minn Guam. Japan Airlines u linji tal-ajru oħra joperaw ukoll bejn tużżana u diversi għexieren ta' titjiriet charter diretti kull sena minn ajruporti internazzjonali ta' Tokyo/Narita, Nagoya/Chubu u Osaka/Kansai fit-tliet żoni metropolitani ewlenin tal-Ġappun. Titjiriet internazzjonali regolari minn Narita joperaw matul is-sena kollha, iżda matul l-istaġun turistiku kultant ikun hemm sa erba 'titjiriet fil-ġimgħa, li jattiraw aktar minn 30,000 turist Ġappuniż fis-sena.

F'Lulju 2004 tnediet il-linja nazzjonali tal-ajru Palau Micronesia Air b'titjiriet lejn Yap, Guam, Mikronesja, Saipan, l-Awstralja, u l-Filippini. Madankollu, l-attivitajiet ta' dan is-settur kienu wkoll sensittivi ħafna għal bidliet fil-kundizzjonijiet internazzjonali, bħaż-żieda fil-prezz taż-żejt, li dik l-istess sena wasslet lill-kumpanija biex tissospendi l-attivitajiet tagħha.Bħalissa l-kumpanija Zest Airways twettaq titjiriet lejn il- bliet ta' Davao, Cebu, u Manila, fil-Filippini.

It-trasport lejn u mill-gżejjer huwa bid-dgħajsa, u bosta kumpaniji joperaw titjiriet regolari ta 'kuljum mill-Gżira Babeldaob għal Peleliu u l-Gżira Angaur b'ajruplani żgħar u ħelikopters. M'hemm l-ebda servizz tal-ferrovija jew xarabank pubbliku, iżda hemm numru żgħir ta' taxis.

It-tlestija fl-2007 tal-hekk imsejħa "triq kompatta" madwar il-gżira ewlenija ta' Babeldaob żiedet il-konvenjenza tat-trasport fil-gżira. Il-Gżira Babeldaob hija konnessa mal-Gżira Koror fin-Nofsinhar, fejn l-eks-kapitali tal-akbar belt ta' Palau, Koror, tinsab minn pont imsejjaħ il-Pont Koror-Babeldaob (magħruf uffiċjalment bħala l-Pont tal-Ħbiberija bejn il-Ġappun u l-Palau). ). Il-pont l-antik KB inbena minn kumpanija tal-Korea t'Isfel. Il-Pont l-antik KB, mibni minn kumpanija Koreana, waqa' f'daqqa fl-1996, u fl-istess ħin ikkawża t-telf ta' elettriku, ilma u linji ta 'salvataġġ oħra, ipparalizza l-kapital u wassal biex Palau jiddikjara stat ta' emerġenza. Il-pont attwali nbena fuq talba ta' Palau u nfetaħ fl-2002 b'sussidju Ġappuniż.

Huwa wkoll possibbli li ddur mal-gżira b'karozza mikrija billi tuża Compact Highway. Il-biċċa l-kbira tat-toroq fiċ-ċentru tal-gżira huma asfaltati, iżda żomm f'moħħok li t-toroq li jmorru 'l bogħod miċ-ċentru u l-gżejjer 'il barra mhumiex asfaltati u jistgħu jsiru tajn waqt il-maltempati.

Kultura

Mużika

Il-mużika ta' Palau taqa' taħt l-istess tradizzjoni mużikali bħall-kumplament tal-gżejjer Melaneżjani.Il-mużika popolari tagħha tista' titqies bħala evoluzzjoni tal-mużika tradizzjonali tagħha. Mibda fis-snin tmenin, l-industrija tal-mużika bdiet tiżviluppa u l-Mużika għaddiet minn bidliet bl-użu ta' strumenti ġodda, bħas-sintetizzatur. Il-mużika Palauan, kemm tradizzjonali kif ukoll moderna, tinkorpora elementi tal-mużika minn partijiet oħra tad-dinja, bħall-Ġappun jew l-Stati Uniti, li taħt l-influwenza kulturali tagħhom il-pajjiż kien f'xi punt.

Arti

Bħal fil-bqija tal-Karolinas tal-Lvant, l-oġġetti ewlenin ta' dekorazzjoni kienu bini u kenuri, li jirriflettu l-importanza soċjali tagħhom. Fil-​fatt, il-​forma ta' dawk id-​dgħajjes ispirat l-​arkitettura tat-​tempji f'Palau, Truk, u gżejjer żgħar oħra.

Id-djar tradizzjonali tal-irġiel Palauan, jew f'Palauan bai, jiġbru flimkien għadd kbir ta' elementi artistiċi mill-Mikronesja. Il-parti ta' fuq tal-faċċata hija mżejna b'tavli orizzontali minquxin u miżbugħin b’rappreżentazzjonijiet ta' xeni mitiċi.

Karatteristiċi wkoll ta' Palau huma d-dilukai, skulturi ta' rappreżentazzjoni antropomorfika femminili b'riġlejn miftuħa, li juru żona trijangolari li tirrappreżenta espliċitament il-ġenitali. Ġew assoċjati mat-tabù ta' aħwa li m’għandhomx jidhru għarwien kif ukoll max-Xemx u t-tħawwil tat-taro.

Il-Mużew Nazzjonali ta' Palau fetaħ il-bibien tiegħu f'Koror fl-1955. Huwa l-eqdem fil-Mikronesja. Għandu kollezzjonijiet ta' storja naturali, fotografija, antropoloġija u arti, kif ukoll librerija speċjalizzata miftuħa għall-pubbliku ġenerali.

Partijiet

Minbarra xi vaganzi internazzjonali bħall-Milied, l-Ewwel tas-Sena jew Radd il-Ħajr, Palau jiċċelebra btajjel tal-gvern bħal Jum Presidenzjali (1 ta' Ġunju), Jum il-Kostituzzjoni (9 ta' Lulju), Jum in-Nazzjonijiet Uniti (24 ta' Ottubru), Ċittadin (5 ta' Mejju), jew Żgħażagħ (15 ta' Marzu).

Fl-1 ta' Ottubru, tiġi ċċelebrata l-festa nazzjonali ta' Jum l-Indipendenza.

Simboli

Is-simboli nazzjonali ewlenin huma l-Belau rekid (innu), is-siġill nazzjonali u l-bandiera, adottati f'Ottubru 1980 wara kompetizzjoni tad-disinn.

Minbarra l-bai u l-faċċata tagħha, simboli tradizzjonali huma ċirku maqsum f'erbgħa, li jirrappreżenta s-saħħa, u waħda mill-qxur ta' arzella ġgant, li tirrappreżenta t-twaqqif ta' Palau u l-ħolqien tal-umanità mill-baħar.

Gvern tradizzjonali

Il-gvern "tradizzjonali" attwali ta' Palau huwa kontinwazzjoni tal-predeċessuri tiegħu. Tradizzjonalment, Palau kien organizzat b'mod ġerarkiku. L-iktar livell baxx huwa r-raħal jew ir-raħal, imbagħad il-kap (issa msejjaħ politikament l-Istat) u, fl-aħħar, l-alleanzi tal-kapijiet. Fl-antik, bosta federazzjonijiet qasmu l-poter, iżda wara l-introduzzjoni tal-armi tan-nar mill-Ewropej fis-seklu 17, seħħ żbilanċ fil-poter.

Palau kien maqsum f'federazzjonijiet tat-Tramuntana u tan-Nofsinhar. Il-Federazzjoni tat-Tramuntana hija mmexxija mill-kap għoli u l-kap tal-mexxejja tal-klann Uudes tal-Istat ta' Melekeok, ir-Reklai u Ebilreklai. Huma komunement magħrufa bħala r-re u r-reġina tal-Federazzjoni tat-Tramuntana. Din il-federazzjoni tat-Tramuntana tinkludi l-istati ta’ Kayangel, Ngerchelong, Ngardmau, Ngiwal, Ngaraard, Ngatpang, Ngeremlengui, Melekok, Aimeliik, Ngchesar u Airai. Il-Federazzjoni tan-Nofsinhar hija rappreżentata wkoll mill-kap għoli u l-kap tal-Idid li jmexxi l-stat ta' Koror.

Il-Federazzjoni tan-Nofsinhar tinkludi l-stati ta' Koror, Peleliu u Angaur. Madankollu, dejjem inqas Palauans huma konxji tal-kunċett ta 'federazzjonijiet, u t-terminu qed jisparixxi bil-mod. Il-federazzjonijiet ġew stabbiliti bħala mod biex jissalvagwardjaw stati u rħula li jaqsmu interessi ekonomiċi, soċjali u politiċi, iżda bil-miġja ta 'gvern federali, is-salvagwardji jagħmlu inqas sens. Madankollu, fir-relazzjonijiet internazzjonali, ir-re ta 'Palau huwa sinonimu mal-Ibedul ta' Koror. Dan għaliex Koror hija l-kapitali industrijali tan-nazzjon, u tgħolli l-pożizzjoni tagħha 'l fuq mir-Reklai ta' Melekeok.

Huwa żball li wieħed jaħseb li r-re u r-reġina ta’ Palau, jew kwalunkwe kap u l-kontroparti tiegħu mara, huma miżżewġin. Il-mexxejja tradizzjonali u l-kontropartijiet nisa tagħhom dejjem kienu relatati u ma żżewġu (iżżewġu qraba kien tabù tradizzjonali). Tipikament, boxxla u l-kontroparti femminili tiegħu huma aħwa, jew kuġini mill-qrib, u għandhom il-konjuġi tagħhom stess.

Sports

Wieħed mill-aktar sports ipprattikat f'Palau huwa l-baseball, introdott mill-Ġappuniżi matul il-perjodu ta' okkupazzjoni. Il-kampjonat tal-ogħla livell fil-pajjiż huwa l-Palau Major League (PML), li huwa ssorveljat mill-Palau Baseball Federation. Il-PML isir f'Asahi Field f'Koror matul staġun li jkopri minn Jannar sa April. L-attendenza għal-logħob hija b'xejn. Sport popolari ieħor fl-arċipelagu huwa l-futbol u għalkemm mhuwiex membru tal-FIFA, it-tim tal-futbol ta' Palau lagħab diversi logħbiet ma’ pajjiżi oħra fl-Oċeanja. Il-Palau Football League hija l-ogħla diviżjoni tal-futbol fil-pajjiż, b'ħames timijiet jikkompetu kull sena għat-titlu mill-2004. Palau ddebutta fil-Logħob Olimpiku ta' Sydney tal-2000, u minn dakinhar ikkompeti f’kull edizzjoni tas-sajf, mingħajr ma rebaħ midalja.

Il-faċilità sportiva ewlenija fil-pajjiż hija l-Istadium Nazzjonali ta' Palau msejjaħ ukoll PCC Track & Field li għandu l-kapaċità li jilqa' madwar 4000 ruħ u jintuża regolarment mit-tim nazzjonali tal-futbol ta' Palau, fil-logħob tal-Lega ta' Palau u fil-Belau futbol addizzjonali. kompetizzjoni. Struttura importanti oħra hija l-Palau National Gymnasium fejn jistgħu jiġu pprattikati diversi sports indoor ta' grupp jew ta' tim.

Referenzi

1. ^ worldometers (ed.). "Palau Population".
2. ^ ^{a b ċ d} International Monetary Fund (ed.). "Palau".
3. ^ United Nations Development Programme, ed. (2019). "Human Development Report 2019" (pdf) (bl-Ingliż).