Andalusija

Andalusija

Andalusija

Amministrazzjoni
Pajjiż	Spanja
Kapital
Status ta' awtonomija	11 ta’ Jannar, 1982
President
Awtorità leġislattiva
Demografija
Popolazzjoni	8,500,808 abitant (2021)
Densità	97 abitant/km2
Ġeografija
Żona	8,726,800 ettaru = 87,268 km2
Mixxellanji
Mottu	Dominator Hercules fundatur Andalucía por sí, para España y l-umanità “Andalusija minnha, għal Spanja u l-umanità »
Innu	"La bandera blanca y verde" "Il-bandiera bajda u ħadra"
Mappa
Websajt	https://www.juntadeandalucia.es

L-Andalusija tinsab immedjatament fin-nofsinhar tal-komunitajiet awtonomi ta' Extremadura u Kastilja-La Mancha ; fil-punent tal-komunità awtonoma ta' Murcia u l- Baħar Mediterran ; fil-Lvant tal- Portugall u l- Oċean Atlantiku ; u fit-tramuntana tal- Baħar Mediterran u l- Istrett ta' Ġibiltà . ishma ta' Ġibiltà a³⁄₄ mile (1.2 km) fruntiera ta' l-art mal-parti Andalusa tal-provinċja ta' Cádiz fit-tarf tal-lvant ta' l-Istrett ta' Ġibiltà.

Il-firxiet tal-muntanji ewlenin tal-Andalusija huma s- Sierra Morena u s- Sistema Baetika, li tikkonsisti mill-Muntanji Subbaetic u Penibaetic, separati mill- Baċir Intrabaetic . Fit-tramuntana, is-Sierra Morena tifred l-Andalusija mill-pjanuri ta' Extremadura u Kastilja–La Mancha fuq il-Meseta Central ta' Spanja. Fin-Nofsinhar, is-sottoreġjun ġeografiku tal  [es] tinsab l-aktar fi ħdan is -Sistema Baetika, filwaqt li  [es] tinsab fid -Depressjoni Baetika tal-wied ta' Guadalquivir .

L-isem Andalusia huwa derivat mill-kelma Għarbija ( الأندلس ), li min-naħa tagħhom jistgħu jiġu derivati mill- Vandali, il- Goti jew tribujiet Iberiċi pre-Rumani. It-toponimu al-Andalus huwa l-ewwel attestat minn iskrizzjonijiet fuq muniti nħadmu fl-716 mill- gvern Musulman il-ġdid tal-Iberia . Dawn il-muniti, imsejħa dinari, ġew iskritti kemm bil-Latin kif ukoll bl-Għarbi . L-istorja u l-kultura tar-reġjun ġew influwenzati mit- Tartessians, Iberi, Feniċi, Kartaġiniżi, Griegi, Rumani, Vandali, Visigoths, Biżantini, Berberi, Għarab, Lhud, Rumani u Kastiljani . Matul iż- Żmien tad-Deheb Iżlamiku, Córdoba qabżet Kostantinopli biex tkun l-akbar belt tal-Ewropa, u saret il-kapitali ta ' Al-Andalus u ċentru prominenti ta' edukazzjoni u tagħlim fid-dinja, li pproduċiet bosta filosofi u xjenzati. Il -Kuruna ta’ Kastilja rebħet u stabbiliet il -Wied ta’ Guadalquivir fis-seklu 13. Il-parti muntanjuża tal-lvant tar-reġjun (l- Emirat ta' Granada ) kienet imrażżna fl-aħħar tas-seklu 15. Il-portijiet li jħarsu lejn l-Atlantiku rnexxew mal-kummerċ mad-Dinja l-Ġdida. L-inugwaljanzi kroniċi fl-istruttura soċjali kkawżati minn distribuzzjoni irregolari tal-proprjetà tal-art fi proprjetà kbar wasslu għal episodji rikorrenti ta’ taqlib u taqlib soċjali fis-settur agrarju fis-sekli 19 u 20.

L-Andalusija kienet storikament reġjun agrikolu, meta mqabbla mal-bqija ta' Spanja u l-bqija tal-Ewropa. Xorta waħda, it-tkabbir tal-komunità fis-setturi tal-industrija u s-servizzi kien ogħla mill-medja fi Spanja u ogħla minn ħafna komunitajiet fiż-Żona Ewro. Ir-reġjun għandu kultura rikka u identità b'saħħitha. Ħafna fenomeni kulturali li huma meqjusa internazzjonalment bħala distintivament Spanjoli huma fil-biċċa l-kbira jew kompletament fl-oriġini Andalusija. Dawn jinkludu stili arkitettoniċi tal-flamenco u, sa ċertu punt, ta' ġlied tal-barrin u Hispano-Moorish, li t-tnejn huma wkoll prevalenti f'xi reġjuni oħra ta' Spanja.

Ġeografija

L-Andalusija għandha erja ta’ 87,597 square kilometres (33,821 sq mi), 17.3% tat-territorju ta' Spanja. L-Andalusija waħedha hija komparabbli fil-firxa u fil-varjetà tat-terren tagħha ma' kwalunkwe minn bosta pajjiżi Ewropej iżgħar. Lejn il-lvant hemm il -Baħar Mediterran ; lejn il-punent tal-Portugall u l- Golf ta’ Cádiz ( Oċean Atlantiku ); fit-tramuntana is -Sierra Morena tikkostitwixxi l-fruntiera mal- Meseta Central ; fin-nofsinhar, it -territorju barrani Brittaniku li jmexxi lilhom infushom ta' Ġibiltà u l- Istrett ta' Ġibiltà jifirduh mill -Marokk .

Storja

Il-pożizzjoni ġeostrateġika tal-Andalusija, fil-ponta l-aktar tan-Nofsinhar tal -Ewropa, bejn l-Ewropa u l-Afrika u bejn l- Oċean Atlantiku u l- Baħar Mediterran, għamlitha ċentru għal diversi ċiviltajiet sa mill-Etajiet tal-Metall . Ir-rikkezza ta 'minerali u l-art fertili tagħha, flimkien ma' l-erja tal-wiċċ kbira tagħha, ġibdu settlers mill- Feniċi sal- Griegi, li influwenzaw l-iżvilupp ta 'kulturi bikrija bħal Los Millares, El Argar, u Tartessos . Dawn is-soċjetajiet bikrija Andalusjani kellhom rwol vitali fit-tranżizzjoni tar-reġjun mill-preistorja għall -protoistorja.

Bil-konkwista Rumana, l-Andalusija saret integrata bis-sħiħ fid-dinja Rumana bħala l-provinċja prospera tal-Baetica, li kkontribwiet imperaturi bħal Trajan u Adrjan għall-Imperu Ruman. Matul dan iż-żmien, l-Andalusija kienet ċentru ekonomiku ewlieni, li pprovdiet riżorsi u kontribuzzjonijiet kulturali lil Ruma. Anke wara l-invażjonijiet Ġermaniċi tal-Iberja mill-Vandali u l-Visigoths, ir-reġjun żamm ħafna mis-sinifikat kulturali u politiku Ruman tiegħu, b'figuri bħal San Isidoru ta' Sevilja żammew il-wirt intellettwali tal-Andalusija.

Fl-711, il -konkwista Umayyad ta' Hispania mmarkat bidla kulturali u politika kbira, hekk kif l-Andalusija saret punt fokali ta' al-Andalus, il-Peniżola Iberika kkontrollata mill-Musulmani. Il-belt ta ' Córdoba ħarġet bħala l-kapitali ta' al-Andalus u wieħed mill-aktar ċentri kulturali u ekonomiċi importanti tad-dinja medjevali. L-eqqel tal-prosperità Andalusija wasal matul il- Kalifat ta' Córdoba, taħt ħakkiema bħal Abd al-Rahman III u Al-Hakam II, meta r-reġjun sar magħruf għall-avvanzi tiegħu fix-xjenza, il-filosofija u l-arkitettura. Madankollu, is-seklu 11 ġab diviżjonijiet interni bil-frammentazzjoni ta’ al-Andalus f’taifas —saltniet żgħar u indipendenti—li ppermettew lir- Reconquista timbotta lejn in-nofsinhar. Sa l-aħħar tas-seklu 13, ħafna mill-Andalusija kienet reġgħet inkisbet mill- Kuruna ta' Kastilja, immexxija minn monarki bħal Ferdinandu III ta' Kastilja, li ħatfu l-wied fertili ta' Guadalquivir . L-aħħar renju Musulman, ir- Renju Nasrid ta' Granada, żamm sat-telfa tiegħu fl-1492, u mmarka t-tlestija tar-Reconquista.

Fis-sekli ta' wara r-Reconquista, l-Andalusija kellha rwol ċentrali fl-esplorazzjoni u l-kolonizzazzjoni ta' Spanja tad- Dinja l-Ġdida . Bliet bħal Sevilja u Cádiz saru ċentri ewlenin għall-kummerċ transatlantiku. Madankollu, minkejja l-influwenza globali tagħha matul l- Imperu Spanjol, l-Andalusija esperjenzat tnaqqis ekonomiku minħabba taħlita ta 'nfiq militari u sforzi ta' industrijalizzazzjoni falluti fis-sekli 17 u 18. Fl-era moderna, l-Andalusija saret parti mill-moviment ta' Spanja lejn l-awtonomija, li laħqet il-qofol tagħha fil-ħatra tagħha bħala komunità awtonoma fl-1981. Minkejja l-istorja rikka tiegħu, ir-reġjun jiffaċċja sfidi biex jegħleb id-disparitajiet ekonomiċi u jallinja ruħu mal-partijiet l-aktar sinjuri tal- Unjoni Ewropea .

Gvern u politika

Il-Komunità Awtonoma ta' Andalusia ġiet iffurmata bi qbil ma' referendum tat-28 ta' Frar 1980 u saret komunità awtonoma taħt l-Istatut ta' Awtonomija ta' l-1981 magħruf bħala l- Estatuto de Carmona . Il-proċess segwa l- Kostituzzjoni Spanjola tal-1978, li għadha attwali mill-2009, li tirrikonoxxi u tiggarantixxi d-dritt tal-awtonomija għad-diversi reġjuni u nazzjonalitajiet ta’ Spanja. Il-proċess biex tiġi stabbilita l-Andalusija bħala reġjun awtonomu segwa l-Artikolu 151 tal-Kostituzzjoni, u għamel l-Andalusija l-unika komunità awtonoma li ħadet dak il-kors partikolari. Dan l - artikolu ġie stabbilit għar - reġjuni bħall - Andalusija li kienu ġew evitati mill - bidu tal - Gwerra Ċivili Spanjola milli jadottaw statut ta ' awtonomija matul il - perijodu tat - Tieni Repubblika Spanjola .

Gvern Awtonomu

Il-Gvern Awtonomu tal-Andalusija ( Junta de Andalucía ) huwa l-istituzzjoni tal-awtonomija tal-Komunità Awtonoma tal-Andalusia. Fi ħdan il-gvern, il- President tal-Andalusija huwa r-rappreżentant suprem tal-komunità awtonoma, u r-rappreżentant ordinarju tal-istat Spanjol fil-komunità awtonoma. Il-president jiġi msemmi formalment għall-pożizzjoni mir- Monarka ta' Spanja u mbagħad jiġi kkonfermat b'vot ta' maġġoranza tal- Parlament tal-Andalusija . Fil-prattika, il-monarka dejjem issemmi persuna aċċettabbli għall-partit fil-gvern jew koalizzjoni ta 'partiti fir-reġjun awtonomu. Fit-teorija, kieku l-kandidat jonqos milli jikseb il-maġġoranza meħtieġa, il-monarka jista' jipproponi suċċessjoni ta' kandidati. Wara xahrejn, jekk l-ebda kandidat propost ma jkun jista’ jikseb l-approvazzjoni tal-parlament, il-parlament ikun awtomatikament xolt u l-aġent president isejjaħ elezzjonijiet ġodda. Fit-18 ta’ Jannar 2019 Juan Manuel Moreno ġie elett bħala s-sitt president tal-Andalusija.

Setgħa ġudizzjarja

Il -Qorti Superjuri tal-Andalusia ( Tribunal Superior de Justicia de Andalucía ) fi Granada hija suġġetta biss għall-ġurisdizzjoni ogħla tal- Qorti Suprema ta' Spanja . Il-High Court mhijiex organu tal-Komunità Awtonoma, iżda pjuttost tal- Ġudikatura ta’ Spanja, li hija unitarja fir-renju kollu u li s-setgħat tagħha mhumiex trasferiti lill-komunitajiet awtonomi. It-territorju Andalusjan huwa maqsum fi 88 distrett legali/ġudizzjarju ( partidos judiciales ).

Diviżjonijiet amministrattivi

Provinċji

Andalusija tikkonsisti fi tmien provinċji . Dawn tal-aħħar ġew stabbiliti minn Javier de Burgos fid- diviżjoni territorjali ta' Spanja tal-1833 . Kull waħda mill-provinċji tal-Andalusija għandha l-istess isem bħall-kapitali tagħha:

Provinċji	Kapitali	Populazzjoni	Muniċipalitajiet
Almería	Almería	753,920	102 muniċipalitajiet
Cádiz	Cádiz	1,250,539	44 muniċipalitajiet
Córdoba	Córdoba	773,997	75 muniċipalitajiet
Granada	Granada	930,181	170 muniċipalitajiet
Huelva	Huelva	530,824	79 muniċipalitajiet
Jaén	Jaén	620,242	97 muniċipalitajiet
Málaga	Málaga	1,751,600	102 muniċipalitajiet
Seville	Sevilja	1,957,210	105 muniċipalitajiet

Bliet ewlenin

 

Ekonomija

L-Andalusija hija tradizzjonalment żona agrikola, iżda s -settur tas-servizzi (partikolarment it-turiżmu, il-bejgħ bl-imnut, u t-trasport) issa jippredomina. Is-settur tal-kostruzzjoni li darba kien qed jisplodu, milqut ħafna mir- riċessjoni tal-2009, kien importanti wkoll għall-ekonomija tar-reġjun. Is-settur industrijali huwa inqas żviluppat minn ħafna reġjuni oħra fi Spanja.

Bejn l-2000 u l-2006 it-tkabbir ekonomiku fis-sena kien ta’ 3.72%, wieħed mill-ogħla fil-pajjiż. Xorta waħda, skont l Spanjol (INE), il-PGD per capita tal-Andalusija (€17,401; 2006) jibqa' t-tieni l-inqas fi Spanja, b'Estremadura biss għadha lura. Il -Prodott Gross domestiku (PGD) tal-komunità awtonoma kien ta '160.6 biljun euro fl-2018, li jammonta għal 13.4% tal-produzzjoni ekonomika Spanjola. Il-PGD per capita aġġustat għall-qawwa tal-akkwist kien ta’ 20,500 ewro jew 68% tal-medja tal-UE27 fl-istess sena.

Infrastruttura

Trasport

Bħal f'kull soċjetà moderna, is-sistemi tat-trasport huma element strutturali essenzjali tal-funzjonament tal-Andalusija. In-netwerk tat-trasport jiffaċilita l-koordinazzjoni territorjali, l-iżvilupp ekonomiku u d-distribuzzjoni, u t-trasport bejn l-ibliet.

Fit-trasport urban, is-sistemi tat-trasport pubbliku sottożviluppati jpoġġu traffiku pedonali u traffiku ieħor mhux motorizzat huma fi żvantaġġ meta mqabbla mal-użu ta 'vetturi privati. Diversi bliet kapitali Andalusjani—Córdoba, Granada u Sevilja—reċentement qed jippruvaw jirrimedjaw dan billi jsaħħu s-sistemi tat-trasport pubbliku tagħhom u jipprovdu infrastruttura aħjar għall-użu tar-roti . Issa hemm tliet sistemi ta' transitu rapidu li joperaw fl-Andalucia – il- Metro ta' Sevilja, il-Metro ta' Málaga u l-Metro ta' Granada . In-netwerks tal-ferroviji tal-vjaġġaturi ta' Cercanías joperaw f'Sevilja, Málaga u Cádiz.

Għal aktar minn seklu, in-netwerk ferrovjarju konvenzjonali ġie ċentralizzat fuq il-kapitali reġjonali, Sevilja, u l-kapitali nazzjonali, Madrid; b'mod ġenerali, m'hemm l-ebda konnessjonijiet diretti bejn il-kapitali provinċjali. Ferroviji AVE b'veloċità għolja jgħaddu minn Madrid permezz ta' Córdoba għal Sevilja u Málaga, li minnhom fetħet fergħa minn Antequera għal Granada fl-2019. Qed jinbnew aktar rotot AVE. Ir-rotta Madrid-Córdoba-Sevilja kienet l-ewwel rotta ta' veloċità għolja fi Spanja (li topera mill-1992). Rotot prinċipali oħra huma dik minn Algeciras għal Sevilja u minn Almería permezz ta' Granada għal Madrid.

Ħafna mit-toroq prinċipali ġew konvertiti f'awtostradi b'aċċess limitat magħrufa bħala autovías . L-Autovía del Este ( Autovía A-4 ) tgħaddi minn Madrid mill-Park Naturali ta' Despeñaperros, imbagħad permezz ta' Bailén, Córdoba, u Sevilja sa Cádiz, u hija parti mir-rotta Ewropea E05 fin -netwerk Internazzjonali tat-toroq E. It-triq prinċipali l-oħra fir-reġjun hija l-parti tar-rotta Ewropea E15, li tgħaddi bħala l-Autovia del Mediterráneo tul il-kosta tal-Mediterran Spanjol. Partijiet minn dan jikkostitwixxu s- superhighway Autopista AP-7, filwaqt li f'żoni oħra hija Autovía A-7 . Dawn iż-żewġ toroq ġeneralment jimxu mil-lvant-punent, għalkemm l-Autovía A-4 idur lejn in-nofsinhar fil-punent ta' Andalusija.

Toroq oħra tal-ewwel ordni jinkludu l- Autovía A-48 bejn wieħed u ieħor tul il-kosta tal-Atlantiku minn Cádiz sa Algeciras, li tkompli r-rotta Ewropea E05 biex tiltaqa' mar -rotta Ewropea E15 ; l-Autovía del Quinto Centenario ( Autovía A-49 ), li tkompli lejn il-punent minn Sevilja (fejn l-Autovía A-4 iddur lejn in-nofsinhar) u tkompli lejn Huelva u fil-Portugall bħala rotta Ewropea E01 ; l-Autovía Ruta de la Plata ( Autovía A-66 ), rotta Ewropea E803, li bejn wieħed u ieħor tikkorrispondi mar- 'Rotta tal-Fidda' Rumana tal-qedem mill-minjieri tat-Tramuntana ta' Spanja, u tmur lejn it-tramuntana minn Sevilja; l-Autovía de Málaga ( Autovía A-45 ), li tmur fin-nofsinhar minn Córdoba sa Málaga; u l-Autovía de Sierra Nevada ( Autovía A-44 ), parti mir -rotta Ewropea E902, li tmur fin-nofsinhar minn Jaén sal-kosta tal-Mediterran f'Motril.

Mill-2008 l-Andalusija għandha sitt ajruporti pubbliċi, li kollha jistgħu jimmaniġġjaw titjiriet internazzjonali legalment. L- Ajruport ta 'Malaga huwa dominanti, jimmaniġġa 60.67 fil-mija tal-passiġġieri u 85 fil-mija tat-traffiku internazzjonali tiegħu. L- Ajruport ta’ Sivilja jieħu ħsieb 20.12 fil-mija oħra tat-traffiku, u l- Ajruport ta’ Jerez 7.17 fil-mija, biex dawn it-tliet ajruporti jammontaw għal 87.96 fil-mija tat-traffiku.

L-Ajruport ta' Málaga huwa l-ajruport internazzjonali li joffri varjetà wiesgħa ta' destinazzjonijiet internazzjonali. Għandu rabta ta’ kuljum ma’ għoxrin belt fi Spanja u aktar minn mitt belt fl-Ewropa (l-aktar fil-Gran Brittanja, l-Ewropa Ċentrali u l-pajjiżi Nordiċi iżda wkoll l-ibliet ewlenin tal-Ewropa tal-Lvant: Moska, San Pietruburgu, Sofia, Riga jew Bukarest), l-Afrika ta’ Fuq, il-Lvant Nofsani (Riyadh, Jeddah u l-Kuwajt) u l-Amerika ta’ Fuq (New York, Toronto u Montreal).

Il-portijiet ewlenin huma Algeciras (għall-merkanzija u t-traffiku tal-kontejners) u Málaga għall-vapuri tal-kruċieri. Algeciras huwa l-port kummerċjali ewlieni ta' Spanja, 60,000,000 tonnes (66,000,000 short tons) ta' merkanzija fl-2004. Sevilja għandha l-uniku port tax-xmara kummerċjali ta' Spanja. Portijiet kummerċjali sinifikanti oħra fl-Andalusija huma l-portijiet tal- Bajja ta' Cádiz, Almería u Huelva.

Edukazzjoni

Bħal fi Spanja kollha, l-edukazzjoni bażika fl-Andalusija hija b'xejn u obbligatorja. L-istudenti huma meħtieġa jtemmu għaxar snin ta’ skola, u ma jistgħux jitilqu mill-iskola qabel l-età ta’ 16-il sena, u wara dan l-istudenti jistgħu jkomplu għall- baċellerat, għal edukazzjoni vokazzjonali intermedja, għal skola ta’ livell intermedju fl-arti u d-disinn, għal studji sportivi intermedji, jew għad-dinja tax-xogħol.

L-Andalusija għandha tradizzjoni ta 'edukazzjoni ogħla li tmur lura għall-Età Moderna u l-Università ta' Granada, l-Università ta 'Baeza, u l-Università ta' Osuna.

Midja

L-Andalusia għandha organizzazzjonijiet tal-midja internazzjonali, nazzjonali, reġjonali u lokali, li huma attivi jiġbru u jxerrdu l-informazzjoni (kif ukoll joħolqu u jxerrdu divertiment).

L-aktar notevoli huwa r -Radju pubbliku y Televisión de Andalucía (RTVA), li jxandar fuq żewġ stazzjonijiet televiżivi reġjonali, Canal Sur u Canal Sur 2, erba’ stazzjonijiet tar-radju reġjonali, Canal Sur Radio, Canal Fiesta Radio, Radio Andalucía Información u Canal Flamenco Radio, kif ukoll diversi sinjali diġitali, l-aktar Canal Sur Andalucía disponibbli fuq it-televiżjoni bil-kejbil madwar Spanja.

Arti u kultura

Il-patrimonju tal-Andalusija ġie ffurmat mill-istorja u l-ġeografija partikolari tagħha, kif ukoll mill-flussi kumplessi tal-popolazzjoni tagħha. L-Andalusija kienet dar għal suċċessjoni ta’ popli u ċiviltajiet, ħafna differenti ħafna minn xulxin, li kull wieħed ikollu impatt fuq l-abitanti stabbiliti. L -Iberi tal-qedem kienu segwiti minn Ċelti, Feniċi u negozjanti oħra tal-Lvant tal-Mediterran, Rumani, tribujiet Ġermaniċi migranti, Għarab jew Berberi . Kollha sawru l-patrimonju Spanjol fl-Andalusija, li kien diġà mxerred ħafna fil-ġeneru letterarju u bl-istampi tal- costubrismo andaluz .

Arti

Andalusia kienet il-post fejn twieled ħafna artisti kbar: il-pitturi klassiċi Velázquez, Murillo, u Juan de Valdés Leal ; l-iskulturi Juan Martínez Montañés, Alonso Cano u Pedro de Mena ; u pitturi moderni bħal Daniel Vázquez Díaz u Pablo Picasso.

Il-kompożitur Spanjol Manuel de Falla kien minn Cádiz u inkorpora melodiji tipiċi Andalusjani fix-xogħlijiet tiegħu, bħalma għamel Joaquín Turina, minn Sivilja. Il-kantant kbir Camarón de la Isla twieled f'San Fernando, Cádiz, u Andrés Segovia li għen biex jifforma l-approċċ romantic-modernista għall-kitarra klassika, twieled f'Linares, Jaén. Il-virtużoż guitarrista Flamenco Paco de Lucia li għen fl-internazzjonalizzazzjoni tal-Flamenco, twieled f'Algeciras, Cadiz..

Arkitettura

Mill-era Neolitika, l-Andalusija ppreservat megaliti importanti, bħad- dolmens fil- Cueva de Menga u d- Dolmen de Viera, it-tnejn f'Antequera . L-arkeoloġi sabu bliet ta' l-Età tal-Bronż f'Los Millares u El Argar . Tħaffir arkeoloġiku f'Doña Blanca f'El Puerto de Santa María żvela l-eqdem belt Feniċi fil-peniżola Iberika; fdalijiet kbar ġew żvelati wkoll f’Italica Rumana qrib Sevilja.

Uħud mill-akbar arkitettura fl-Andalusija ġiet żviluppata tul diversi sekli u ċiviltajiet, u r-reġjun huwa partikolarment famuż għall-arkitettura Iżlamika u Moorish tiegħu, li tinkludi l- kumpless tal-Alhambra, Generalife u l- Moskea-Katidral ta 'Córdoba.

Referenzi

1. ^ "Cuenca del Guadalquivir" (PDF). Arkivjat (PDF) mill-orġinal fl-3 January 2017. Miġbur 11 April 2013.
2. ^ Reinhart Anne Pieter Dozy (2009). Recherches Sur L'Histoire Et la Littérature de L'Espagne Pendant Le Moyen Age. BiblioBazaar. p. 303. ISBN 978-1-117-03148-4.
3. ^ Michael L. Bates (1992). "The Islamic Coinage of Spain". Al-Andalus: The Art of Islamic Spain. Metropolitan Museum of Art. p. 384. ISBN 978-0-87099-636-8. Arkivjat mill-orġinal fl-14 January 2024. Miġbur 25 September 2017.
4. ^ Thomas F. Glick (2005). Islamic And Christian Spain in the Early Middle Ages. BRILL. p. 21. ISBN 90-04-14771-3. Arkivjat mill-orġinal fl-14 January 2024. Miġbur 25 September 2017.
5. ^ Idris El Hareir; Ravane Mbaye (2011). The Spread of Islam Throughout the World. UNESCO. p. 448. ISBN 978-92-3-104153-2. Arkivjat mill-orġinal fl-14 January 2024. Miġbur 7 April 2020.
6. ^ Simon Barton (30 June 2009). A History of Spain. Macmillan International Higher Education. pp. 44–5. ISBN 978-1-137-01347-7. Arkivjat minn l-oriġinal fl-25 December 2019.
7. ^ Francis Preston Venable (1894). A Short History of Chemistry. Heath. p. 21.
8. ^ https://www.britannica.com/EBchecked/topic/233245/Gibraltar. |title= nieqes jew vojt (għajnuna)
9. ^ Junta de Andalucía. "Celebración del Referéndum de Autonomía del 28-F" (bl-Ispanjol). Arkivjat minn l-oriġinal fl-9 February 2007. Miġbur 12 August 2008.
10. ^ Cabello, Alberto (23 October 2017). "El candidato a la alcaldía de Sevilla será quien más garantías nos dé". . Arkivjat mill-orġinal fl-22 August 2019. Miġbur 7 November 2017.Manutenzjoni CS1: lingwa mhix magħrufa (link)
11. ^ Junta de Andalucía. "Constitución del TSJA" (bl-Ispanjol). Arkivjat minn l-oriġinal fl-17 May 2016. Miġbur 8 October 2008.
12. ^ Junta de Andalucía. Consejería de Gobernación. "Directorio de Entidades Locales" (bl-Ispanjol). Arkivjat minn l-oriġinal fl-23 December 2009. Miġbur 8 October 2008.
13. ^ "La renta per cápita andaluza alcanza los 17.401 euros, la segunda más baja de España". Diario de Sevilla (bl-Ispanjol). . 28 December 2007. p. 40. Miġbur 4 April 2019.
14. ^ "Regional GDP per capita ranged from 30% to 263% of the EU average in 2018". Eurostat. Arkivjat mill-orġinal fl-9 October 2022.
15. ^ Pozuelo, I. (2003). "Los sistemas de trasporte, las infraestructuras y el territorio". Geografía de Andalucía (Coor. López Antonio) (bl-Ispanjol). Barcelona: Ariel Geografía. ISBN 84-344-3476-8.
16. ^ Cañavate, Jose Luis; Corral, Carlos (2004). La bicicleta como medio de transporte en Andalucía (bl-Ispanjol). Consejería de Medio Ambiente de la Junta de Andalucía.
17. ^ "Informes sobre la utilización de los aeropuertos de España en los últimos años" (bl-Ispanjol). AENA. Arkivjat minn l-oriġinal fl-8 January 2008. Miġbur 17 January 2008.
18. ^ "My Home in Andalucia | Home". My Home in Andalucia | Home. Miġbur 31 October 2017.
19. ^ Barragán Muñoz, Juan Manuel; Chica Ruiz, Adolfo; Pérez Cayeiro, Maria Luisa (2008). "3". Propuesta de Estrategia Andaluza de Gestión Integrada de Zonas Costeras (bl-Ispanjol). Consejería de Medio Ambiente de la Junta de Andalucía. p. 255. ISBN 978-84-96776-06-7.
20. ^ Andalucía Comunidad Cultural. "Medios de comunicación en Red Andaluza". Arkivjat minn l-oriġinal fl-15 October 2008. Miġbur 8 October 2008. That web page gives a rather complete listing of Andalusian media organizations.
21. ^ (bl-Ispanjol): 7–24. Ċitazzjoni journal għandha bżonn |journal= (għajnuna); |title= nieqes jew vojt (għajnuna)
22. ^ (bl-Ispanjol). Ċitazzjoni journal għandha bżonn |journal= (għajnuna); |title= nieqes jew vojt (għajnuna)
23. ^ (bl-Ispanjol): 132–137. Ċitazzjoni journal għandha bżonn |journal= (għajnuna); |title= nieqes jew vojt (għajnuna)
24. ^ Bloom, Jonathan M. (2020). Architecture of the Islamic West: North Africa and the Iberian Peninsula, 700-1800. Yale University Press. p. 164. ISBN 9780300218701. Arkivjat mill-orġinal fl-14 January 2024. Miġbur 27 June 2023.