Ekwador

L-Ekwador ( ˈɛkwədɔr ), uffiċjalment ir- Repubblika tal-Ekwador (Spanjol: República del Ecuador), li letteralment tittraduċi bħala "Repubblika tal-") hi repubblika demokratika rappreżentattiva fl-Amerika t'Isfel, hi mdawwara mill-Kolombja fit-tramuntana, il-Peru fil-lvant u n-nofsinhar, u mill-Oċean Paċifiku lejn il-punent. Hi u ċ-Ċili huma l-uniċi żewġ pajjiżi fl-Amerika t'Isfel li m'għandhomx fruntiera mal-Brażil. L-Ekwador tinkludi wkoll il- fil-Paċifiku, li jinsabu madwar 1,000 kilometru (620 mi) mill-punent 'l bogħod mill-pajjiż prinċipali.

Repubblika tal-Ekwador República del Ecuador
Mottu: "Dios, patria y libertad" (Spanjol) "Pro Deo, Patria et Libertate" (Latin) Alla, patrija u l-libertà
Innu nazzjonali: Salve, Oh PatriaSpanjol
Belt kapitali		Quito ^1) 00°9′S 78°21′W / 0.15°S 78.35°W / -0.15; -78.35
Lingwi uffiċjali		Spanjol
Gvern
-		Rafael Correa
-
-	Iddikjarata	10 ta' Awwissu, 1809
-	minn Spanja	24 ta' Mejju, 1822
-	mill-	13 ta' Mejju, 1830
-	Rikonoxxuta	16 ta' Frar, 1830
Erja
-	Total	283,520^1 km^2 (75) 99,706 mil kwadru
-	Ilma ()	5
Popolazzjoni
-	stima tal-2011	15,223,680 (65)
-	ċensiment tal-2010	14,483,499
-	Densità	254.4/km^2 (151) 152.69/mili kwadri
()		stima tal-2012
-	Total	$153.239 biljun
-		$10,055
(nominali)		stima tal-2012
-	Total	$80.927 biljun ()
-		$5,310
(2011)		0.720 (għoli) ()
		()
Żona tal-ħin		(-5)
Kodiċi telefoniku		+593
^1	Inkluża Galápagos.

Il-fruntiera tal-art mal-Kolombja hija 586 km, u mal-Perù hija 1,529 km, li tagħti total ta' 2,115 km ta' fruntieri internazzjonali.

Etimoloġija

L-isem tal-pajjiż ifisser "Ekwador" bl-Ispanjol, maqtugħ mill-isem uffiċjali Spanjol, República del Ecuador (lit. "Repubblika tal-Ekwador"), derivat mill-ex Dipartiment tal-Gran Colombia stabbilit fl-1824 bħala diviżjoni tat-territorju preċedenti tal-Ekwador. Real Audiencia minn Quito. Quito, li baqgħet il-kapitali tad-dipartiment u tar-repubblika, tinsab biss madwar 40 kilometru (25 mi), 1⁄4 grad, fin-nofsinhar tal-ekwatur.

Storja

Era pre-Inka u Inka

Diversi bliet kienu stabbilixxew fiż-żona tal-Ekwador futur qabel il-wasla tal-Incas. L-evidenza arkeoloġika tissuġġerixxi li l-ewwel tixrid tal-Paleoindians fl-Ameriki seħħet qrib it-tmiem tal-aħħar perjodu glaċjali, madwar 16,500 sa 13,000 sena ilu. L- ewwel nies li waslu fl- Ekwador setgħu vvjaġġaw bl- art mill- Amerika ta' Fuq u Ċentrali jew bid- dgħajsa tul il- kosta taʼ l- Oċean Paċifiku.

Għalkemm il-lingwi tagħhom ma kinux relatati, dawn il-gruppi żviluppaw raggruppamenti kulturali simili, kull wieħed ibbażat fuq ambjenti differenti. Il-bliet kostali għaqqdu l-agrikoltura mas-sajd, il-kaċċa u l-ġbir; In-nies tal-għoljiet Andini żviluppaw stil ta' ħajja agrikolu sedentarju; u l-popli tal-baċin tal-Amażonja kienu jiddependu fuq il-kaċċa u l-ġbir, f'xi każijiet flimkien mal-agrikoltura u l-arborikultura.

Fl-Ekwador ħarġu bosta ċiviltajiet, bħall-Kultura Valdivia u l-Kultura Machalilla fuq il-kosta, il-Quitus (ħdejn Quito tal-lum), u l-Cañari (qrib Cuenca tal-lum).

Fiż-żoni għoljin tal-firxa tal-muntanji tal-Andes, fejn il-ħajja kienet aktar sedentarja, gruppi tribali kkooperaw u ffurmaw irħula; Hekk ġew iffurmati l-ewwel nazzjonijiet ibbażati fuq riżorsi agrikoli u d-domestikazzjoni tal-annimali. Maż-żmien, permezz ta' gwerer u alleanzi taż-żwieġ tal-mexxejja tagħhom, gruppi ta' nazzjonijiet iffurmaw konfederazzjonijiet.

Meta waslu l-Incas, skoprew li dawn il-konfederazzjonijiet kienu tant żviluppati li ħadu żewġ ġenerazzjonijiet ta' ħakkiema—Topa Inca Yupanqui u Huayna Capac—biex jassorbuhom fl-Imperu Inca. Nies li jappartjenu għall-konfederazzjonijiet li kkawżawhom l-aktar problemi ġew deportati lejn żoni mbiegħda tal-Perù, il-Bolivja, u t-Tramuntana tal-Arġentina. Bl-​istess mod, diversi suġġetti leali ta' l-​Inka mill-​Perù u l-​Bolivja nġiebu l-​Ekwador biex jipprevjenu ribelljoni. Għalhekk, ir-reġjun tal-għoljiet tal-Ekwador sar parti mill-Imperu Inca fl-1463 u jaqsam l-istess lingwa.

Min-naħa l-oħra, meta l-Incas għamlu inkursjonijiet fil-kosta tal-Ekwador u fil-ġungla tal-Amażonja tal-Lvant tal-pajjiż, sabu li kemm l-ambjent kif ukoll il-popli indiġeni kienu aktar ostili. Barra minn hekk, meta l-Incas ppruvaw jissottomettuhom, dawn il-popli indiġeni rtiraw lejn l-intern u rrikorrew għal tattiċi ta 'guerilla. Bħala riżultat, l-espansjoni tal-Inka fil-baċir tal-Amażonja u l-kosta tal-Paċifiku tal-Ekwador ġiet imfixkla. Il-popli indiġeni tal-foresti tropikali tal-Amażonja u l-Ekwador kostali baqgħu relattivament awtonomi sakemm is-suldati u l-missjunarji Spanjoli waslu bil-massa. Il-popli tal-Amażonja u l-Cayapas tal-kosta tal-Ekwador kienu l-uniċi gruppi li rreżistu kemm id-dominazzjoni tal-Inka kif ukoll dik Spanjola, u żammew il-lingwi u l-kulturi tagħhom sew fis-seklu 21.

Qabel il-wasla tal-Ispanjoli, l-Imperu Inca kien involut fi gwerra ċivili. Il-mewt prematura kemm tal-werriet Ninan Cuyochi kif ukoll tal-Imperatur Huayna Capac, minn marda Ewropea li nfirxet fl-Ekwador, ħolqot vakwu ta' poter bejn żewġ fazzjonijiet u wasslet għal gwerra ċivili. L-armata stazzjonata lejn it-tramuntana mmexxija minn Atahualpa marret lejn in-nofsinhar lejn Cuzco u massakrat lill-familja rjali assoċjata ma' ħuh. Fl-1532, faxxa żgħira ta' Spanjoli mmexxija minn Francisco Pizarro waslet Cajamarca u ġibdet lil Atahualpa f'nassa (Battalja ta' Cajamarca). Pizarro wiegħed li se jeħles lil Atahualpa jekk iżomm il-wegħda tiegħu li jimla kamra bid-deheb. Iżda, wara prova finta, l-Ispanjol eżegwixxa lil Atahualpa bi strangolazzjoni.

Kolonizzazzjoni Spanjola

Mard infettiv ġdid bħall-ġidri, endemiku għall-Ewropej, ikkawża rati għoljin ta 'mortalità fost il-popolazzjoni Amerindjana matul l-ewwel deċennji tal-ħakma Spanjola, peress li ma kellhom l-ebda immunità. Fl-istess ħin, l-indiġeni kienu sfurzati jaħdmu fis-sistema encomienda għall-Ispanjol. Fl-1563, Quito sar is-sede ta' udjenza rjali (distrett amministrattiv) ta' Spanja u parti mill-Viċiroyalty tal-Perù u aktar tard mill-Viċiroyalty ta' New Granada.

It-terremot ta' Riobamba tal-1797, li kkawża sa 40,000 vittma, ġie studjat minn Alexander von Humboldt, meta żar iż-żona fl-1801-1802.

Wara kważi 300 sena ta' ħakma Spanjola, Quito kien għadu żgħir, b'popolazzjoni ta' 10,000. Fl-10 ta' Awwissu, 1809, il-Kreoli tal-belt talbu l-indipendenza minn Spanja (l-ewwel fost il-popli tal-Amerika Latina). Huma kienu mmexxija minn Juan Pío Montúfar, Quiroga, Salinas u l-Isqof Cuero y Caicedo. Il-laqam ta' Quito, "Light of America", huwa bbażat fuq ir-rwol ewlieni tiegħu biex jipprova jiżgura gvern lokali indipendenti. Għalkemm il-gvern il-ġdid ma damx aktar minn xahrejn, kellu riperkussjonijiet importanti u kien ta' ispirazzjoni għall-moviment tal-indipendenza fil-kumplament tal-Amerika Latina. Illum, 10 ta' Awwissu, Jum l-Indipendenza, festa nazzjonali, tiġi ċċelebrata.

Indipendenza

Fid-9 ta' Ottubru, 1820, id-Dipartiment ta' Guayaquil sar l-ewwel territorju ta' l-Ekwador li kiseb l-indipendenza minn Spanja, u bied il-biċċa l-kbira tal-provinċji kostali Ekwadorjani, u stabbilixxa lilu nnifsu bħala stat indipendenti. L-abitanti tagħha ċċelebraw dak li llum huwa Jum l-Indipendenza uffiċjali tal-Ekwador fl-24 ta' Mejju, 1822. Il-bqija tal-Ekwador kiseb l-indipendenza tiegħu wara li Antonio José de Sucre għeleb lill-forzi royalisti Spanjoli fil-Battalja ta' Pichincha, qrib Quito. Wara l-battalja, l-Ekwador ingħaqad mar-Repubblika tal-Gran Kolombja ta' Simón Bolívar, li kienet tinkludi wkoll il-Kolombja tal-lum, il-Venezwela, u l-Panama. Fl-1830, l-Ekwador infired mill-Kolombja l-Kbira u sar repubblika indipendenti. Sentejn wara, huwa annessa l-Gżejjer Galapagos.

Is-seklu 19 kien ikkaratterizzat minn instabbiltà għall-Ekwador b'suċċessjoni mgħaġġla ta' ħakkiema. L-ewwel president tal-Ekwador kien il-Venezwelan Juan José Flores, li eventwalment ġie depożitat. Il-mexxejja li segwewh kienu jinkludu lil Vicente Rocafuerte; José Joaquín de Olmedo; José María Urbina; Diego Noboa Pedro José de Arteta; Manuel de Ascásubi; u iben Flores stess, Antonio Flores Jijón, fost oħrajn. Il-konservattiv Gabriel García Moreno għaqqad il-pajjiż fl-1860s bl-appoġġ tal-Knisja Kattolika Rumana. Fl-aħħar tas-seklu 19, id-domanda globali għall-kawkaw rabtet l-ekonomija mal-esportazzjonijiet tal-komoditajiet u qanqlet migrazzjonijiet mill-għoljiet għall-fruntiera agrikola fuq il-kosta.

L-Ekwador abolixxa l-iskjavitù fl-1851. Dixxendenti ta' Ekwadorjani skjavi huma fost il-popolazzjoni Afro-Ekwadorjana tal-lum.

Rivoluzzjoni liberali

Ir-Rivoluzzjoni Liberali tal-1895, immexxija minn Eloy Alfaro, naqqset il-poter tal-kleru u s-sidien konservattivi tal-art. Din il-ġwienaħ liberali żammet il-poter sal-militar "Rivoluzzjoni Ġuljana" tal-1925. Is-snin tletin u 40 kienu kkaratterizzati minn instabbiltà u ż-żieda ta' politiċi populisti, bħall-president ta' ħames darbiet José María Velasco Ibarra.

Telf ta' territorji mitluba mill-1830

Wara s-separazzjoni tal-Ekwador mill-Kolombja fit-13 ta' Mejju, 1830, l-ewwel president tiegħu, il-Ġeneral Juan José Flores, talab it-territorju li kien jappartjeni lill-Udjenza Rjali ta' Quito, magħrufa wkoll bħala l-Presidenza ta' Quito. Huwa appoġġja t-talbiet tiegħu b'digrieti rjali Spanjoli, jew cedulas rjali, li ddeskrivew il-fruntieri tal-eks kolonji barranin ta' Spanja. Fil-każ tal-Ekwador, Flores ibbaża t-talbiet de jure tal-Ekwador fuq id-Digriet Irjali tal-1563, 1739, u 1740; b'modifiki fil-Baċir tal-Amażonja u l-Muntanji tal-Andes li ġew introdotti permezz tat-Trattat ta' Guayaquil (1829) li l-Peru ffirma b'qalbhom, wara li l-forza Kolumbjana tal-Gran immexxija minn Antonio José de Sucre għelbet il-forza tal-invażjoni Peruvjana tal-President u Ġenerali La Mar fil-Battalja ta' Tarqui. Barra minn hekk, il-fruntiera tal-Lvant tal-Ekwador mal-kolonja Portugiża tal-Brażil fil-baċin tal-Amażonja ġiet modifikata qabel il-Gwerer tal-Indipendenza bl-Ewwel Trattat ta' San Ildefonso (1777) bejn l-Imperu Spanjol u l-Imperu Portugiż. Barra minn hekk, biex iżżid il-leġittimità mat-talbiet tiegħu, fis-16 ta' Frar, 1840, Flores iffirma trattat ma' Spanja, li bih Flores ikkonvinċiet lil Spanja biex tirrikonoxxi uffiċjalment l-indipendenza Ekwadorjana u d-drittijiet esklussivi tagħha għal titoli kolonjali fuq l-ex territorju kolonjali ta' Spanja li qabel kien magħruf minn Spanja. bħala r-Renju u l-Presidenza ta' Quito.

L-Ekwador, matul l-istorja twila u mqallba tiegħu, tilef il-biċċa l-kbira tat-territorji kkontestati tiegħu għal kull wieħed mill-ġirien l-aktar qawwija tiegħu, bħall-Kolombja fl-1832 u l-1916, il-Brażil fl-1904 permezz ta' sensiela ta' trattati paċifiċi, u l-Perù wara gwerra qasira li fiha. il-Protokoll ta' Rio de Janeiro ġie ffirmat fl-1942.

Ġlieda għall-indipendenza

Matul il-ġlieda għall-indipendenza, qabel ma l-Perù jew l-Ekwador saru indipendenti, żoni ta 'l-eks Viċiroyalty ta' New Granada ddikjaraw lilhom infushom indipendenti minn Spanja. Ftit xhur wara, parti mill-armata ta’ liberazzjoni Peruvjana ta’ San Martín iddeċidiet li tokkupa l-ibliet indipendenti ta' Tumbez u Jaén, bl-intenzjoni li tużahom bħala mogħdijiet biex tokkupa l-belt indipendenti ta' Guayaquil u mbagħad tillibera l-bqija tal-Audiencia ta' Quito (Ekwador). Kien għarfien komuni fost l-uffiċjali ta' l-armata ħelsien tan-Nofsinhar li l-mexxej tagħhom San Martín xtaq jeħles l-Ekwador tal-lum u jżidu mar-repubblika futura tal-Perù, peress li kienet tagħmel parti mill-Imperu Inca qabel ma l-Ispanjol rebħuh. Madankollu, l-intenzjoni ta 'Bolívar kienet li tifforma repubblika ġdida magħrufa bħala Gran Colombia, mit-territorju Spanjol liberat ta' New Granada li kien jikkonsisti mill-Kolombja, il-Venezwela u l-Ekwador. Il-pjanijiet ta' San Martín kienu frustrati meta Bolívar niżel mill-muntanji tal-Andes u okkupa Guayaquil; Huma annessaw ukoll l-Audiencia ta' Quito li nħelset dan l-aħħar mar-Repubblika tal-Gran Colombia.

Fin-nofsinhar, l-Ekwador kellu talbiet għal biċċa art żgħira ħdejn l-Oċean Paċifiku magħrufa bħala Tumbes. Fir-reġjun muntanjuż tal-Andes fin-Nofsinhar tal-Ekwador, minn fejn jgħaddi l-Marañón, l-Ekwador kellu pretensjonijiet għal żona msejħa Jaén de Bracamoros. Dawn iż-żoni ġew inklużi bħala parti mit-territorju tal-Gran Colombia minn Bolívar fis-17 ta 'Diċembru, 1819, waqt il-Kungress ta' Angostura meta nħolqot ir-Repubblika tal-Gran Colombia. Tumbes iddikjara ruħu indipendenti minn Spanja fis-17 ta' Jannar, 1821, u Jaén de Bracamoros fis-17 ta’ Ġunju, 1821, mingħajr ebda għajnuna esterna mill-armati rivoluzzjonarji. Madankollu, dik l-istess sena, il-forzi Peruvjani li ħadu sehem fir-rivoluzzjoni ta' Trujillo okkupaw kemm Jaén kif ukoll Tumbes. Il-ġenerali Peruvjani, mingħajr ebda titolu legali li jsostnuhom u bl-Ekwador għadu federat mal-Gran Colombia, kellhom ix-xewqa li jwaħħlu l-Ekwador mar-Repubblika tal-Peru għad-detriment tal-Gran Colombia, u jħossu li darba kien parti mill-Imperu Inca.

Fit-28 ta' Lulju, 1821, San Martín ipproklama l-indipendenza tal-Peru f’Lima, u Tumbes u Jaén, li kienu inklużi bħala parti mir-rivoluzzjoni ta' Trujillo mill-forza ta' okkupazzjoni Peruvjana, wasslu lir-reġjun kollu jaħlef lealtà għall-bandiera l-ġdida tal-Peru u se jiġu inkorporati. fil-Peru. Gran Colombia kienet dejjem ipprotestat kontra l-Peru għar-ritorn ta' Jaén u Tumbes għal kważi għaxar snin, imbagħad, fl-aħħar, Bolívar, wara diskussjoni twila u inutli dwar ir-ritorn ta' Jaén, Tumbes u parti minn Mainas, iddikjara gwerra. Il-President u Ġenerali José de La Mar, li twieled fl-Ekwador, jemmen li kienet waslet l-opportunità tiegħu li jwaħħal id-Distrett tal-Ekwador mal-Perù, personalment, b’forza Peruvjana, invada u okkupa Guayaquil u xi bliet fir-reġjun ta' Loja fin-Nofsinhar. L-Ekwador fit-28 ta' Novembru, 1828.

Il-gwerra ntemmet meta armata ikbar min-Nofsinhar tal-Gran Kolombja fil-Battalja ta' Tarqui fis-27 ta' Frar, 1829, immexxija minn Antonio José de Sucre, għelbet lill-forza ta' invażjoni Peruvjana mmexxija mill-President La Mar. Din it-telfa wasslet għall-iffirmar tat-Trattat ta' Guayaquil f'Settembru 1829, li bih il-Perù u l-Kungress tiegħu rrikonoxxew id-drittijiet tal-Gran Colombia fuq Tumbes, Jaén u Maynas. Permezz ta' laqgħat bejn il-Perù u l-Kolombja l-Kbira, il-fruntiera ġiet stabbilita bħala x-Xmara Tumbes fil-punent, u fil-lvant, ix-xmajjar Marañón u Amazon kellhom jiġu segwiti lejn il-Brażil bħala l-aktar fruntieri naturali bejniethom. Skont in-negozjati għall-paċi, il-Perù qabel li jirritorna Guayaquil, Tumbes u Jaén; Minkejja dan, il-Peru rritorna Guayaquil, iżda ma rritornax lil Tumbes u Jaén, u sostna li ma kienx obbligat li jikkonforma mal-ftehimiet, peress li l-Gran Colombia ma baqgħetx teżisti meta kienet maqsuma fi tliet nazzjonijiet differenti: l-Ekwador, il-Kolombja u l-Venezwela.

Id-Distrett Ċentrali tal-Gran Colombia, magħruf bħala Cundinamarca jew Nueva Granada (il-Kolombja tal-lum) b'kapital f'Bogotá, ma għarafx is-separazzjoni tad-Distrett tan-Nofsinhar tal-Gran Colombia, b'kapital f'Quito, mill-federazzjoni tal-Gran Kolombja fit-13 ta' Mejju, 1830. Wara s-separazzjoni tal-Ekwador, id-Dipartiment tal-Cauca iddeċieda li jingħaqad volontarjament mal-Ekwador minħabba l-instabilità fil-gvern ċentrali f'Bogotá. Il-president tal-Ekwador imwieled fil-Venezwela, il-Ġeneral Juan José Flores, bl-approvazzjoni tal-kungress Ekwadorjan annessa d-Dipartiment ta' Cauca fl-20 ta' Diċembru, 1830, peress li l-gvern ta' Cauca kien talab l-unjoni mad-Distrett tan-Nofsinhar minn April 1830 Barra minn hekk, il- Ir-reġjun ta' Cauca, matul l-istorja twila tiegħu, kellu rabtiet ekonomiċi u kulturali b'saħħithom ħafna mal-poplu tal-Ekwador. Barra minn hekk, ir-reġjun ta' Cauca, li kien jinkludi bliet bħal Pasto, Popayán u Buenaventura, dejjem kien jiddependi fuq il-Presidenza jew Audiencia ta' Quito.

In-negozjati bejn il-gvernijiet ta' Bogotá u Quito komplew mingħajr suċċess, peress li l-gvern ta' Bogotá ma għarafx is-separazzjoni tal-Ekwador jew Cauca mill-Gran Kolombja sakemm faqqgħet il-gwerra f'Mejju 1832. Fi żmien ħames xhur, New Granada għelbet lill-Ekwador minħabba li l-maġġoranza tal- Il-Forzi Armati Ekwadorjani kienu magħmula minn veterani ribelli u rrabjati mill-Venezwela u l-Kolombja li ma ridux jiġġieldu ma' pajjiżhom. Meta ra lill-uffiċjali tiegħu jirribellaw, ammutinaw u jbiddlu l-ġnub, il-President Flores ma kellux għażla ħlief li jagħmel paċi ma' New Granada kontra riluttanza. It-Trattat ta' Pasto tal-1832 ġie ffirmat li permezz tiegħu d-Dipartiment tal-Cauca għadda f'idejn New Granada (il-Kolombja tal-lum), il-gvern ta' Bogotá irrikonoxxa l-Ekwador bħala pajjiż indipendenti u l-fruntiera ġiet aġġustata għal-Liġi tad-Diviżjoni Territorjali ta' Ir-Repubblika tal-Kolombja approvat fil-25 ta' Ġunju, 1824. Din il-liġi stabbilixxiet il-fruntiera fuq ix-Xmara Carchi u l-fruntiera tal-Lvant li testendi għall-Brażil fuq ix-Xmara Caquetá. Sussegwentement l-Ekwador sostna li r-Repubblika tal-Kolombja, meta rorganizzat mill-ġdid il-gvern tagħha, illegalment għamlet il-fruntiera tal-Lvant tagħha proviżorja u li l-Kolombja estendiet it-talbiet tagħha fin-nofsinhar sax-Xmara Napo għaliex qalet li l-Gvern Popayán estenda l-kontroll tiegħu għax-Xmara Napo.

Ġlieda għall-pussess tal-baċir tal-Amażonja

Meta l-Ekwador infired mill-Kolombja l-Kbira, il-Perù ikkontesta t-talbiet Ekwadorjani bid-Digriet Irjali tal-1802 li għadu kif ġie skopert, li bih il-Peru sostna li r-Re ta' Spanja kien ittrasferixxa dawn l-artijiet mill-Viċireyalty ta’ New Granada għall-Viċiroyalty tal-Perú. Matul iż-żminijiet kolonjali, dan sar biex titwaqqaf l-espansjoni tal-insedjamenti Portugiżi f’dominji Spanjoli, li tħallew vojta u f'diżordni wara t-tkeċċija tal-missjunarji Ġiżwiti mill-bażijiet tagħhom tul il-baċir tal-Amażonja. L-Ekwador wieġeb billi ttimbra ċ-Cedula tal-1802 bħala strument ekkleżjastiku, li ma kellu xejn x’jaqsam mal-fruntieri politiċi. Il-Perù beda l-okkupazzjoni de facto tiegħu tat-territorji tal-Amażonja kkontestati wara li ffirma trattat ta’ paċi sigriet tal-1851 favur il-Brażil. Dan it-trattat injora d-drittijiet Spanjoli li ġew ikkonfermati matul iż-żminijiet kolonjali minn trattat Spanjol-Portugiż dwar l-Amażonja fir-rigward ta' territorji miżmuma minn settlers Portugiżi illegali.

Il-Perù beda jokkupa l-ibliet missjunarji fir-reġjun ta' Mainas jew Maynas, li beda jsejjaħlu Loreto, bil-kapitali tiegħu f’Iquitos. Matul in-negozjati tiegħu mal-Brażil, il-Perù talab territorji mill-baċin tal-Amażonja sax-Xmara Caquetá fit-tramuntana u lejn il-firxa tal-muntanji tal-Andes. Il-Kolombja pprotestat, u ddikjarat li t-talbiet tagħha estiżi lejn in-Nofsinhar għax-xmajjar Napo u Amazon. L-Ekwador ipprotesta li sostna l-baċir tal-Amażonja bejn ix-Xmara Caquetá u x-Xmara Marañón-Amazonas. Il-Perù injora dawn il-protesti u ħoloq id-Dipartiment ta' Loreto fl-1853 bil-kapitali tiegħu f'Iquitos. Il-Peru reġa' okkupa Guayaquil fil-qosor fl-1860, peress li l-Perù ħaseb li l-Ekwador kien qed ibigħ xi ftit mill-art ikkontestata għall-iżvilupp lid-detenturi tal-bonds Brittaniċi, iżda lura Guayaquil wara ftit xhur. It-tilwima tal-fruntiera mbagħad ġiet sottomessa għall-arbitraġġ Spanjol mill-1880 sal-1910, iżda mingħajr suċċess.

Fil-bidu tas-seklu 20, l-Ekwador għamel sforz biex jiddefinixxi b’mod paċifiku l-fruntieri tal-Lvant tal-Amażonja mal-ġirien tiegħu permezz ta' negozjati. Fis-6 ta 'Mejju, 1904, l-Ekwador iffirma t-Trattat ta' Tobar-Rio Branco, li rrikonoxxa t-talbiet tal-Brażil għall-Amażonja, b'rikonoxximent tat-talba tal-Ekwador li huwa pajjiż tal-Amażonja biex jikkumbatti t-trattat preċedenti tal-Perú mal-Brażil fit-23 ta' Ottubru, 1851. Imbagħad, wara xi laqgħat ma' rappreżentanti tal-gvern Kolumbjan, intlaħaq ftehim u ġie ffirmat it-Trattat Muñoz Vernaza-Suárez fil-15 ta' Lulju, 1916, li rrikonoxxa d-drittijiet tal-Kolombja fuq ix-Xmara Putumayo, kif ukoll id-drittijiet tal-Ekwador fuq ix-Xmara Napo, u il-fruntiera l-ġdida kienet linja li kienet tgħaddi nofs triq bejn dawk iż-żewġ xmajjar. B'dan il-mod, l-Ekwador irrinunzja għall-pretensjonijiet li kellu fuq it-territorji tal-Amażonja bejn ix-Xmara Caquetá u x-Xmara Napo favur il-Kolombja, u b'hekk iżola ruħu mill-Brażil. Aktar tard, faqqgħet gwerra qasira bejn il-Kolombja u l-Perù minħabba t-talbiet tal-Peru għar-reġjun ta' Caquetá, li ntemmet meta l-Perù ffirma b’qalbhom it-Trattat ta' Salomón-Lozano fl-24 ta' Marzu, 1922. L-Ekwador ipprotesta kontra dan it-trattat sigriet, hekk kif il-Kolombja ċediet lill-Peru l-artijiet mitluba. mill-Ekwador li l-Ekwador kien ta' lill-Kolombja fl-1916.

Fil-21 ta' Lulju, 1924, ġie ffirmat il-Protokoll Ponce-Castro Oyanguren bejn l-Ekwador u l-Perù, li fih iż-żewġ pajjiżi qablu li jżommu negozjati diretti u jsolvu t-tilwima b'mod ekwu u jissottomettu punti ta' kunflitt għal arbitraġġ mill-Istati Uniti. In-negozjati bejn ir-rappreżentanti Ekwadorjani u Peruvjani bdew f'Washington fit-30 ta' Settembru 1935. In-negozjati nbidlu f'argumenti għas-7 xhur ta' wara u finalment fid-29 ta' Settembru, 1937, ir-rappreżentanti Peruvjani ddeċidew li jwaqqfu n-negozjati.

Fl-1941, fost tensjonijiet dejjem jikbru fit-territorji kkontestati madwar ix-Xmara Zarumilla, faqqgħet gwerra mal-Perù. Il-Peru sostna li l-pre]enza militari tal-Ekwador fit-territorju mitlub mill-Peru kienet inva]joni; L-Ekwador, min-naħa tiegħu, sostna li dan l-aħħar il-Peru invada l-Ekwador madwar ix-Xmara Zarumilla u li l-Perù, mill-indipendenza tal-Ekwador minn Spanja, okkupa b'mod sistematiku Tumbes, Jaén u l-biċċa l-kbira tat-territorji kkontestati fil-baċir tal-Amażonja bejn ix-xmajjar Putomayo u Marañón . F'Lulju 1941, truppi ġew mobilizzati fiż-żewġ pajjiżi. Il-Perù kellu armata ta' 11,681 suldat li ffaċċjaw forza Ekwadorjana ta' 2,300, fornuta ħażin u armata b'mod inadegwat, li minnhom 1,300 biss ġew skjerati fil-provinċji tan-Nofsinhar. L-ostilitajiet faqqgħu fil-5 ta' Lulju, 1941, meta l-forzi Peruvjani qasmu x-Xmara Zarumilla f'diversi postijiet, u ttestjaw is-saħħa u d-determinazzjoni tat-truppi tal-fruntiera Ekwadorjani. Fl-aħħarnett, fit-23 ta' Lulju, 1941, il-Peruvjani nedew invażjoni kbira, qasmu bil-qawwa x-Xmara Zarumilla u avvanzaw lejn il-provinċja Ekwadorjana ta' El Oro.

Matul il-Gwerra Peruvjana-Ekwatorjali, il-Perù kiseb il-kontroll ta' parti mit-territorju kkontestat u xi partijiet tal-provinċja ta' El Oro, u xi partijiet tal-provinċja ta' Loja, u talab li l-gvern Ekwadorjan iċedi t-talbiet territorjali tiegħu. In-Navy Peruvjana mblukkat il-port ta' Guayaquil, u qatgħet kważi l-provvisti kollha lit-truppi Ekwadorjani. Wara ftit ġimgħat ta’ gwerra u taħt pressjoni mill-Istati Uniti u diversi nazzjonijiet tal-Amerika Latina, il-ġlied kollu waqaf. L-Ekwador u l-Perù laħqu ftehim formalizzat fil-Protokoll ta' Rio, iffirmat fid-29 ta' Jannar, 1942, favur l-għaqda emisferika kontra l-Poteri tal-Assi fit-Tieni Gwerra Dinjija, li jiffavorixxi lill-Peru mat-territorju li kien jokkupa dak iż-żmien li l-gwerra waslet għal tmiem.

Ir-Rivoluzzjoni Glorjuża ta' Mejju tal-1944 segwiet ribelljoni ċivili-militari u strajk ċiviku sussegwenti li rnexxielu jwaqqa’ lid-dittatur Carlos Arroyo del Río mill-gvern tal-Ekwador. Madankollu, riċessjoni ta' wara t-Tieni Gwerra Dinjija u inkwiet popolari wasslu għal ritorn lejn politika populista u interventi militari domestiċi fis-sittinijiet, filwaqt li kumpaniji barranin sfruttaw ir-riżorsi taż-żejt fl-Amażonja Ekwadorjana. Fl-1972, il-kostruzzjoni tal-pipeline Andin tlestiet. Il-pipeline trasporta ż-żejt min-naħa tal-Lvant tal-Andes sal-kosta, u b'hekk l-Ekwador kien it-tieni l-akbar esportatur taż-żejt fl-Amerika t'Isfel.

Fl-1978, il-belt ta Quito u l-Gżejjer Galapagos ġew iskritti bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO, u saru l-ewwel żewġ proprjetajiet fid-dinja li saru siti elenkati.

Il-Protokoll tax-Xmara naqas milli jsolvi b'mod preċiż il-fruntiera tul xmara żgħira fir-reġjun remot tal-Cordillera del Cóndor fin-Nofsinhar tal-Ekwador. Dan qanqal tilwima fit-tul bejn l-Ekwador u l-Perù, li eventwalment wasslet għal ġlied bejn iż-żewġ pajjiżi; l-ewwel ġlied fuq il-fruntiera f'Jannar-Frar 1981 magħrufa bħala l-Inċident ta' Paquisha, u fl-aħħar gwerra fuq skala sħiħa f'Jannar 1995, meta l-armata Ekwadorjana waqqgħet ajruplani u ħelikopters Peruvjani u l-infanterija Peruvjana marru fin-Nofsinhar tal-Ekwador. Kull pajjiż tat tort lill-ieħor għall-bidu tal-ostilitajiet, magħrufa bħala l-Gwerra Cenepa. Sixto Durán Ballén, il-president Ekwadorjan, iddikjara b'mod famuż li mhux se jċedi pulzier mill-Ekwador. Is-sentiment popolari fl-Ekwador inbidel ferm nazzjonalista kontra l-Perù: fuq il-ħitan ta' Quito setgħu jidhru graffiti li jirreferu għall-Peru bħala l-“Kajjin tal-Amerika Latina”, referenza għall-qtil ta' Abel minn ħu Kajjin fil-Ktieb tal-Ġenesi.

L-Ekwador u l-Perù ffirmaw l-Att Presidenzjali tal-ftehim ta' paċi ta' Brasilia fis-26 ta' Ottubru, 1998, li temm l-ostilitajiet u effettivament temm l-itwal tilwima territorjali fl-Emisferu tal-Punent. Il-garanti tal-Protokoll ta' Rio (l-Arġentina, il-Brażil, iċ-Ċilì u l-Istati Uniti tal-Amerika) iddeċidew li l-fruntiera taż-żona mhux limitata tkun stabbilita fuq il-linja tal-Cordillera del Cóndor. Filwaqt li l-Ekwador kellu jirrinunzja għall-pretensjonijiet territorjali tiegħu ta' għexieren ta' snin fuq l-għoljiet tal-Lvant tal-Kordillera, kif ukoll l-ilma tal-Punent kollu taċ-Cenepa, il-Perù kien sfurzat jgħaddi lill-Ekwador, b’kiri perpetwu iżda mingħajr sovranità, 1 km2 (0.39). mili kwadri) tat-territorju tagħha, fiż-żona fejn il-bażi Ekwadorjana ta' Tiwinza – punt fokali tal-gwerra – kienet tinsab fi ħdan il-ħamrija Peruvjana u li l-Armata Ekwadorjana żammet matul il-kunflitt. Id-demarkazzjoni finali tal-fruntiera daħlet fis-seħħ fit-13 ta 'Mejju, 1999, u l-iskjerament ta' truppi multinazzjonali tal-MOMEP (Missjoni ta 'Osservazzjoni Militari għall-Ekwador u l-Perù) ġie rtirat fis-17 ta' Ġunju 1999.

Gvernijiet militari (1972-1979)

Fl-1972, ġunta militari “rivoluzzjonarja u nazzjonalista” waqqgħet il-gvern ta' Velasco Ibarra. Il-kolp ta' stat kien immexxi mill-Ġeneral Guillermo Rodríguez u eżegwit mill-kmandant tal-flotta tal-baħar Jorge Queirolo G. Il-president il-ġdid eżilja lil José María Velasco lejn l-Arġentina. Huwa baqa’ fil-poter sal-1976, meta tneħħa minn gvern militari ieħor. Dik il-ġunta militari kienet immexxija mill-Ammirall Alfredo Poveda, li kien iddikjarat president tal-Kunsill Suprem. Il-Kunsill Suprem kien jinkludi żewġ membri oħra: il-Ġeneral Guillermo Durán Arcentales u l-Ġeneral Luis Pintado. Is-soċjetà ċivili talbet dejjem aktar elezzjonijiet demokratiċi. Il-Kurunell Richelieu Levoyer, Ministru tal-Gvern, ippropona u implimenta Pjan biex jerġa’ lura għas-sistema kostituzzjonali permezz ta' elezzjonijiet universali. Dan il-pjan ippermetta lill-president il-ġdid elett demokratikament jassumi l-funzjonijiet tal-fergħa eżekuttiva.

Preżenti

Fid-29 ta' April, 1979, saru l-elezzjonijiet taħt kostituzzjoni ġdida. Jaime Roldós Aguilera ġie elett president, li kiseb aktar minn miljun vot, l-akbar ammont fl-istorja tal-Ekwador. Huwa ħa l-kariga fl-10 ta' Awwissu bħala l-ewwel president elett kostituzzjonali, wara kważi għaxar ta' dittatorjati ċivili u militari. Fl-1980, waqqaf il-Partit Popolari, Bidla u Demokrazija wara li rtira mill-Konċentrazzjoni tal-Forzi Popolari. Huwa ddeċieda sal-24 ta' Mejju, 1981, meta miet, flimkien ma' martu u l-ministru tad-difiża Marco Subia Martínez, meta l-ajruplan tagħhom tal-Forza tal-Ajru ġġarraf f’xita qawwija qrib il-fruntiera tal-Peru. Ħafna mies jemmnu li kien maqtul mis-CIA, minħabba t-theddid multipli ta' mewt kontrih minħabba l-aġenda riformista tiegħu, l-imwiet f'inċidenti tal-karozzi ta' żewġ xhieda ewlenin qabel ma setgħu jixhdu waqt l-investigazzjoni, u rakkonti kultant aspetti kontradittorji ta' l-inċident. Roldos kien immedjatament suċċessur mill-viċi president Osvaldo Hurtado.

Fl-1984, León Febres Cordero, tal-Partit Soċjali Kristjan, ġie elett president. Rodrigo Borja Cevallos, tal-partit tax-Xellug Demokratiku (ID), rebaħ il-presidenza fl-1988, meta għeleb lil Abdalá Bucaram (kuntat ta' Jaime Roldós u fundatur tal-Partit Roldosista Ekwadorjan) fit-tieni rawnd. Il-gvern tiegħu impenja ruħu li jtejjeb il-protezzjoni tad-drittijiet tal-bniedem u wettaq xi riformi, partikolarment il-ftuħ tal-Ekwador għall-kummerċ barrani. Il-Gvern ta' Borja nnegozja x-xoljiment tal-grupp terroristiku żgħir “Alfaro Vive, Carajo!”, li jismu Eloy Alfaro. Madankollu, problemi ekonomiċi kontinwi dgħajfu l-popolarità tal-partit ID u l-partiti tal-oppożizzjoni kisbu l-kontroll tal-Kungress fl-1999.

Avveniment notevoli kien il-Gwerra Cenepa miġġielda bejn l-Ekwador u l-Perù fl-1995.

L-Ekwador rebaħ l-ewwel midalja Olimpika tiegħu fl-Olimpjadi tas-Sajf tal-1996 f’Atlanta meta Jefferson Pérez rebaħ id-deheb fil-mixja ta’ 20 km.

L-Ekwador adotta d-dollaru Amerikan fit-13 ta 'April 2000 bħala l-munita nazzjonali tiegħu u fil-11 ta' Settembru, il-pajjiż elimina s-sucre Ekwadorjan, sabiex jistabbilizza l-ekonomija tal-pajjiż. Id-dollaru Amerikan ilu l-unika munita uffiċjali tal-Ekwador minn dakinhar.

F'dawn l-aħħar snin, l-emerġenza tal-popolazzjoni Amerindjana bħala elettorat attiv ikkontribwixxa għall-volatilità demokratika tal-pajjiż. Il-popolazzjoni kienet motivata min-nuqqas tal-gvern li jwettaq il-wegħdiet ta' riforma tal-art, tnaqqis tal-qgħad u forniment ta' servizzi soċjali, u sfruttament storiku mill-elite tal-artijiet. Il-moviment tagħhom, flimkien mal-isforzi destabilizzanti kontinwi kemm tal-elite kif ukoll tal-movimenti tax-xellug, wasslu għal deterjorament tas-setgħa eżekuttiva. Il-popolazzjoni u l-fergħat l-oħra tal-gvern jagħtu lill-president ftit li xejn kapital politiku, kif muri mit-tkeċċija l-aktar reċenti tal-President Lucio Gutiérrez mill-Kungress f'April 2005. Il-Viċi President Alfredo Palacio ħa postu.

Fl-elezzjonijiet tal-2006, Rafael Correa rebaħ il-presidenza. F'Jannar 2007, diversi mexxejja politiċi tax-xellug u tax-xellug estrem mill-Amerika Latina, l-alleati futuri tiegħu, attendew għaċ-ċerimonja tal-ġurament tiegħu. Approvata f'referendum tal-2008, kostituzzjoni ġdida implimentat riformi awtoritarji tax-xellug estrem.

It-tliet mandati konsekuttivi ta' Correa (mill-2007 sal-2017) kienu segwiti mill-erba' snin tal-eks viċi president tiegħu Lenín Moreno bħala president (2017-2021). Wara li ġie elett fl-2017, il-gvern tal-President Moreno adotta politiki ekonomikament liberali, bħat-tnaqqis tal-infiq pubbliku, il-liberalizzazzjoni tal-kummerċ, u l-illaxkar tal-kodiċi tax-xogħol. L-Ekwador ħalla wkoll l-Alleanza Bolivariana komunista għall-Ameriki (Alba) f'Awwissu 2018. Il-Liġi dwar l-Iżvilupp Produttiv introduċiet politika ta 'awsterità u naqqset politiki preċedenti ta' żvilupp u distribuzzjoni mill-ġdid. Rigward it-taxxi, l-awtoritajiet kellhom l-għan li “jinkoraġġixxu r-ritorn tal-investituri” billi jagħtu amnestija lill-frodisti u jipproponu miżuri biex jitnaqqsu r-rati tat-taxxa għall-kumpaniji l-kbar. Barra minn hekk, il-gvern irrinunzja għad-dritt għal żidiet ta' taxxa fuq il-prezzijiet tal-materja prima u r-ripatrijazzjoni ta’ munita barranija. F'Ottubru 2018, Moreno qata' r-relazzjonijiet diplomatiċi mal-amministrazzjoni Maduro tal-Venezwela, alleat mill-qrib ta' Correa. Ir-relazzjonijiet mal-Istati Uniti tjiebu b'mod sinifikanti taħt il-gvern ta’ Moreno. F'Ġunju 2019, l-Ekwador qabel li jippermetti li l-ajruplani militari tal-Istati Uniti joperaw minn ajruport fil-Gżejjer Galapagos. Fi Frar 2020, iż-żjara tiegħu f'Washington kienet l-ewwel laqgħa bejn president Ekwadorjan u president Amerikan fi 17-il sena.

Fit-3 ta' Ottubru, 2019, bdew sensiela ta' protesti kontra t-tmiem tas-sussidji tal-fjuwil u l-miżuri ta' awsterità adottati minn Moreno. Fl-10 ta' Ottubru, id-dimostranti invadew Quito, il-kapitali, u ġiegħlu lill-Gvern tal-Ekwador jirriloka temporanjament lejn Guayaquil. Il-gvern fl-aħħar irritorna f'Quito fl-2019. Fl-14 ta' Ottubru 2019, il-gvern restawra s-sussidji tal-fjuwil u rtira pakkett ta 'awsterità, u temm kważi ġimgħatejn ta' protesti.

Fl-elezzjoni tal-11 ta' April, 2021, l-eks bankier konservattiv Guillermo Lasso rebaħ 52.4% tal-voti, meta mqabbel ma' 47.6% għall-ekonomista xellugi Andrés Aráuz, li kien appoġġjat mill-eks president eżiljat Correa. Lasso kien spiċċa t-tieni fl-elezzjonijiet presidenzjali tal-2013 u tal-2017 Fl-24 ta' Mejju 2021, Lasso ħa l-ġurament, u sar l-ewwel mexxej tal-lemin tal-pajjiż f’14-il sena. Il-partit ta' Lasso, il-Moviment CREO, u l-alleat tiegħu, il-Partit Kristjan Soċjali (PSC), rebħu biss 31 siġġu parlamentari minn 137, filwaqt li l-Unjoni għat-Tama (UNES) ta' Aráuz rebħu 49 siġġu, li jfisser li Lasso Huwa kellu bżonn l-appoġġ. tal-partiti Xellug Demokratiku u Pachakutik biex jippromwovi l-a;enda le;islattiva tieg[u.

F'Ottubru 2021, Lasso ddikjara stat ta' emerġenza ta' 60 jum biex jiġġieled il-kriminalità u l-vjolenza relatati mad-droga, inklużi bosta ġlied imdemmi bejn gruppi rivali fil-ħabsijiet tal-istat. Lasso ppropona serje ta' bidliet kostituzzjonali biex itejjeb il-kapaċità tal-gvern tiegħu li jirrispondi għall-kriminalità. F'referendum li sar fi Frar 2023, il-votanti rrifjutaw xi wħud mill-bidliet proposti, u dgħajfu l-pożizzjoni politika ta' Lasso.

Fil-15 ta' Ottubru, 2023, il-kandidat ċentrista Daniel Noboa rebaħ l-elezzjoni presidenzjali bikrija b'52.3% tal-voti kontra l-kandidata xellugija Luisa González. Fit-23 ta' Novembru, 2023, Noboa ħa l-ġurament.

F'Jannar 2024, Noboa ddikjara "konflitt armat intern" kontra l-kriminalità organizzata, bi tweġiba għall-ħarba tal-mexxej tal-kartell ta' Los Choneros fil-ħabs, José Adolfo Macías Villamar (magħruf ukoll bħala "Fito"), u attakk armat fuq kanal tat-televiżjoni pubbliku.

Organizzazzjoni territorjali

Hija organizzata fil-forma ta' repubblika u hija rregolata b'mod deċentralizzat (Art. 1, Kostituzzjoni tar-Repubblika tal-Ekwador). L-Istat huwa organizzat territorjalment fi provinċji (24), cantons (221) u parroċċi (1,499), li għalhekk jiffurmaw il-livelli differenti ta' organizzazzjoni territorjali tar-repubblika.

Ir-reġjonalizzazzjoni jew iż-żoni huma l-unjoni ta 'żewġ provinċji ġirien jew aktar sabiex jiġu deċentralizzati l-funzjonijiet amministrattivi tal-kapitali, Quito. Fl-Ekwador hemm seba' reġjuni jew żoni, kull waħda magħmula mill-provinċji li ġejjin:

• Reġjun 1 (42,126 km 2, jew 16,265 mi 2): Esmeraldas, Carchi, Imbabura u Sucumbíos. Belt amministrattiva: Ibarra
• Reġjun 2 (43,498 km 2, jew 16,795 mi 2): Pichincha, Napo u Orellana. Belt amministrattiva: Tena
• Reġjun 3 (44,710 km 2, jew 17,263 mi 2): Chimborazo, Tungurahua, Pastaza u Cotopaxi. Belt amministrattiva: Riobamba
• Reġjun 4 (22,257 km 2, jew 8,594 mi 2): Manabí u Santo Domingo de los Tsachilas. Belt amministrattiva: Ciudad Alfaro
• Reġjun 5 (38,420 km 2, jew 14,834 mi 2): Santa Elena, Guayas, Los Ríos, Galapagos u Bolívar. Belt amministrattiva: Milagro
• Reġjun 6 (38,237 km 2, jew 14,763 mi 2): Cañar, Azuay u Morona Santiago. Belt amministrattiva: Cuenca
• Reġjun 7 (27,571 km 2, jew 10,645 mi 2): El Oro, Loja u Zamora Chinchipe. Belt amministrattiva: Loja

Quito u Guayaquil huma Distretti Metropolitani. Galapagos, minkejja li huma inklużi fir-Reġjun 5, huma wkoll taħt unità speċjali.

Gvern u politika

L-Istat Ekwadorjan huwa magħmul minn ħames setgħat: il-Fergħa Eżekuttiva, il-Fergħa Leġiżlattiva, il-Fergħa Ġudizzjarja, il-Fergħa Elettorali u l-Fergħa tat-Trasparenza u l-Kontroll Soċjali.

L-Ekwador huwa mmexxi minn president elett demokratikament għal terminu ta' erba' snin. Mill-1936, il-votazzjoni kienet obbligatorja għall-persuni kollha litterati bejn it-18 u l-65 sena.

Il-fergħa eżekuttiva hija magħmula minn 23 ministeru. Il-gvernaturi u l-kunsilliera provinċjali (sindki, kunsilliera u kunsilli parrokkjali) huma eletti direttament. L-Assemblea Nazzjonali tal-Ekwador tiltaqa' matul is-sena kollha, ħlief matul il-vaganzi ta' Lulju u Diċembru. Hemm tlettax-il kummissjoni permanenti. Il-membri tal-Qorti Nazzjonali tal-Ġustizzja jinħatru mill-Kunsill Nazzjonali tal-Ġudikatura għal perjodu ta' disa' snin.

Setgħa eżekuttiva

Il-fergħa eżekuttiva hija mmexxija mill-president. Il-president ikun akkumpanjat mill-viċi president, elett għal erba' snin (bil-possibbiltà li jerġa’ jiġi elett darba biss). Bħala kap tal-istat u l-ogħla uffiċjal tal-gvern, huwa responsabbli għall-amministrazzjoni pubblika inkluża l-ħatra ta' koordinaturi nazzjonali, ministri, ministri tal-istat u impjegati pubbliċi. Il-fergħa eżekuttiva tiddefinixxi l-politika barranija, taħtar il-Kanċillier tar-Repubblika, kif ukoll ambaxxaturi u konsli, li hija l-ogħla awtorità fuq il-Forzi Armati tal-Ekwador, il-Pulizija Nazzjonali tal-Ekwador, u l-awtoritajiet tal-ħatra. Il-mara tal-aġent president tirċievi t-titlu tal-First Lady tal-Ekwador.

Fergħa leġiżlattiva

Il-Fergħa Leġiżlattiva hija rappreżentata mill-Assemblea Nazzjonali, li l-kwartieri ġenerali tagħha jinsabu fil-belt ta' Quito, fil-Palazz Leġiżlattiv, u hija magħmula minn 137 membru tal-assemblea, maqsuma f’għaxar kummissjonijiet u eletti għal perjodu ta' erba' snin. Ħmistax-il membru tal-assemblea huma eletti għal kull kostitwenza nazzjonali, żewġ membri tal-assemblea għal kull provinċja u wieħed għal kull 100,000 abitant jew frazzjoni li taqbeż il-150,000, skont l-aħħar ċensiment tal-popolazzjoni nazzjonali. Barra minn hekk, l-istatut jiddetermina l-elezzjoni tal-membri tal-assemblea tar-reġjuni u d-distretti metropolitani.

ġudikatura

Il-fergħa ġudizzjarja tal-Ekwador għandha l-Kunsill Ġudizzjarju bħala l-korp ewlieni tagħha, u tinkludi wkoll il-Qorti Nazzjonali tal-Ġustizzja, qrati provinċjali u qrati inferjuri. Ir-rappreżentanza legali hija inkarigata mill-Kunsill tal-Ġudikatura. Il-Qorti Nazzjonali tal-Ġustizzja hija magħmula minn 21 imħallef eletti għal perjodu ta' disa' snin. L-imħallfin jiġġeddu b’terzi kull tliet snin skont il-Kodiċi Ġudizzjarju. Dawn jintgħażlu mill-Kunsill Ġudizzjarju fuq il-bażi ta' proċeduri ta' oppożizzjoni u merti. Is-sistema tal-ġustizzja hija appoġġata mill-uffiċċji indipendenti tal-prosekutur u tad-difensur pubbliku. Il-korpi awżiljarji huma dawn li ġejjin: nutara, irkantaturi ġudizzjarji u trustees ġudizzjarji. Hemm ukoll reġim legali speċjali għall-Amerindjani.

Poter elettorali

Is-sistema elettorali taħdem permezz ta' awtoritajiet li jidħlu fil-kariga kull erba' snin jew meta' jsiru elezzjonijiet jew referenda. Il-funzjonijiet ewlenin tiegħu huma li jorganizza, jikkontrolla l-elezzjonijiet u jissanzjona ksur tar-regolamenti elettorali. Il-korp ewlieni tiegħu huwa l-Kunsill Elettorali Nazzjonali, li għandu l-kwartieri ġenerali tiegħu fil-belt ta' Quito, u huwa magħmul minn seba' membri tal-partiti politiċi l-aktar ivvutati, li jgawdu awtonomija finanzjarja u amministrattiva sħiħa. Dan il-korp, flimkien mal-qorti elettorali, jifforma l-Fergħa Elettorali, li hija waħda mill-ħames poteri tal-Istat Ekwadorjan.

Direttorat tat-Trasparenza u l-Kontroll Soċjali

Is-Setgħa tat-Trasparenza u l-Kontroll Soċjali hija magħmula mill-Kunsill għall-Parteċipazzjoni taċ-Ċittadini u l-Kontroll Soċjali, l-Ombudsman, il-Kontrollur Ġenerali tal-Istat u s-Suprintendenti. Il-membri tal-Qawwa jdumu fil-pożizzjonijiet tagħhom għal ħames snin. Din il-Fergħa hija responsabbli biex tippromwovi pubblikament pjanijiet ta' trasparenza u kontroll, kif ukoll tfassal mekkaniżmi biex tiġġieled il-korruzzjoni, kif ukoll tinnomina ċerti awtoritajiet, u tkun il-mekkaniżmu regolatorju għar-responsabbiltà fil-pajjiż.

Affarijiet barranin

L-Ekwador ingħaqad mal-Organizzazzjoni tal-Pajjiżi Esportaturi tal-Pitrolju (OPEC) fl-1973 u ssospenda s-sħubija tiegħu fl-1992. Taħt il-President Rafael Correa, il-pajjiż irritorna lejn l-OPEC qabel telaq mill-ġdid fl-2020 taħt l-istruzzjoni tal-President Moreno, u semma x-xewqa tagħhom li jżidu ż-żejt mhux raffinat. esportazzjoni biex taqla 'aktar dħul.

L-Ekwador żamm stazzjon ta' riċerka fl-Antartika għal studji xjentifiċi paċifiċi bħala nazzjon membru tat-Trattat ta' l-Antartika. L-Ekwador ħafna drabi poġġa enfasi kbira fuq approċċi multilaterali għal kwistjonijiet internazzjonali. L-Ekwador huwa membru tan-Nazzjonijiet Uniti (u l-biċċa l-kbira tal-aġenziji speċjalizzati tiegħu) u membru ta’ bosta gruppi reġjonali, inklużi l-Grupp ta' Rio, is-Sistema Ekonomika tal-Amerika Latina, l-Organizzazzjoni tal-Enerġija tal-Amerika Latina, l-Assoċjazzjoni tal-Integrazzjoni tal-Amerika Latina, u l-Andina. Komunità tan-Nazzjonijiet.

Fl-2017, il-parlament Ekwadorjan approva liġi dwar il-mobilità tal-bniedem.

L-Organizzazzjoni Internazzjonali għall-Migrazzjoni faħħret lill-Ekwador bħala l-ewwel stat li stabbilixxa l-promozzjoni tal-kunċett ta' ċittadinanza universali fil-kostituzzjoni tiegħu, bil-għan li jippromwovi r-rikonoxximent universali u l-protezzjoni tad-drittijiet tal-bniedem tal-migranti. F'Marzu 2019, l-Ekwador irtira minn Unasur.

Drittijiet tal-bniedem

Ir-Reviżjoni Perjodika Universali (UPR) tal-Kunsill tad-Drittijiet tal-Bniedem tan-Nazzjonijiet Uniti (HRC) indirizzat ir-restrizzjonijiet fuq il-libertà tal-espressjoni u attentati biex jikkontrollaw l-NGOs u rrakkomandat li l-Gvern ta' Correa jieqaf japplika sanzjonijiet kriminali għall-espressjoni tal-opinjonijiet u jdewwem l-applikazzjoni tal- riformi ġudizzjarji. Correa ċaħdet ir-rakkomandazzjoni dwar id-dekriminalizzazzjoni tal-malafama.

Skont Human Rights Watch (HRW), l-eks President Correa intimida lill-ġurnalisti u ssuġġettahom għal “denunzji pubbliċi u litigazzjoni ta' ritaljazzjoni.” Il-ġurnalisti ġew ikkundannati snin ħabs u miljuni ta’ dollari f’kumpens, minkejja li l-akkużat kien maħfur.

Skont HRW, il-gvern ta' Correa dgħajjef il-libertà tal-istampa u l-indipendenza tas-sistema ġudizzjarja. Fis-sistema ġudizzjarja attwali tal-Ekwador, l-imħallfin jintgħażlu permezz ta' kompetizzjoni bbażata fuq il-mertu, aktar milli jinħatru mill-gvern. Madankollu, il-proċess tal-għażla ġie kkritikat talli huwa preġudikat u suġġettiv. B'mod partikolari, jingħad li jingħata "piż eċċessiv" lill-intervista finali. Imħallfin u prosekuturi li ddeċidew favur Correa fil-kawżi tiegħu kienu rċevew pożizzjonijiet permanenti, filwaqt li oħrajn b’punteġġi ta' evalwazzjoni aħjar kienu ġew miċħuda.

Il-liġijiet jipprojbixxu wkoll artikli u messaġġi fil-midja li jistgħu jiffavorixxu jew jiddisfavorixxu kwalunkwe messaġġ politiku jew kandidat. Fl-ewwel nofs tal-2012, ingħalqu għoxrin stazzjon privat tar-radju u t-televiżjoni. Nies li jipparteċipaw fi protesti pubbliċi kontra kwistjonijiet ambjentali u kwistjonijiet oħra jiġu mħarrka għal “terroriżmu u sabotaġġ,” li jista’ jwassal għal sentenza ta' tmien snin ħabs.

Skont Freedom House, ir-restrizzjonijiet fuq il-midja u s-soċjetà ċivili naqsu mill-2017.

Militari

Il-Forzi Armati tar-Repubblika tal-Ekwador huma magħmula mill-Armata, il-Forza tal-Ajru u n-Navy u għandhom ir-responsabbiltà ddikjarata li jippreservaw l-integrità u s-sovranità nazzjonali tat-territorju nazzjonali.

Minħabba tilwim li għaddej fil-fruntieri mal-Perù, finalment solvut fil-bidu tas-snin 2000, u l-problema kontinwa tar-ribelljoni tal-gwerillieri Kolombjani li tinfiltra fil-provinċji tal-Amażonja, il-Forzi Armati Ekwadorjani għaddew minn għadd ta 'bidliet. Fl-2009, l-amministrazzjoni l-ġdida tal-Ministeru tad-Difiża nediet ristrutturar profond fi ħdan il-forzi, u żiedet il-baġit tal-infiq għal $1,691,776,803, żieda ta' 25%.

L-Akkademja Militari Ġenerali Eloy Alfaro (ċ. 1838) li tinsab f'Quito hija inkarigata mill-gradwazzjoni tal-uffiċjali tal-armata. L-Akkademja Navali Ekwadorjana (ċ. 1837), li tinsab f'Salinas, gradwat uffiċjali navali. L-Akkademja tal-Ajru "Cosme Rennella" (c. 1920), li tinsab ukoll fis-Salinas, gradwat uffiċjali tal-forza tal-ajru.

Ġeografija

L-Ekwador (isem uffiċjali: ir-Repubblika tal-Ekwador) huwa pajjiż li jinsab fil-parti tal-majjistral tal-Amerika t'Isfel. L-Ekwador imiss mal-Kolombja fit-tramuntana, il-Perù fin-nofsinhar u l-lvant, u l-Oċean Paċifiku lejn il-punent. Il-pajjiż għandu erja ta’ 256,370 km² skont il-gvern tiegħu stess.5 Minbarra t-territorju kontinentali, l-Ekwador huwa magħmul mill-arċipelagu Colón, apparti minn oħrajn qrib il-kontinent, bħal Puná, Santay, u Isla de la Plata.

L-Ekwador jinsab fuq l-ekwatur tad-Dinja, għalhekk it-territorju tiegħu jinsab fiż-żewġ emisferi.6 Jinkludi żewġ spazji 'l bogħod: it-territorju kontinentali fil-majjistral tal-Amerika t'Isfel b'xi gżejjer biswit il-kosta, u l-arċipelagu ta' Galapagos.(Reġjun insulari) , li tinsab ~ 1000 km mill-kosta jew kosta Ekwadorjana fl-Oċean Paċifiku. Il-pajjiż huwa qasmu mit-tramuntana għan-nofsinhar mill-firxa tal-muntanji Andes, fl-għoljiet tal-punent tal-firxa tal-muntanji huma l-artijiet baxxi li jmissu mal-Oċean Paċifiku, fil-lvant tal-firxa tal-muntanji huma wkoll l-artijiet baxxi li huma parti mill-pjanura tal-Amażonja. L-Andes Ekwadorjani huma maqsuma f'żewġ meded muntanjużi, il-Punent u l-Lvant jew Irjali, it-tnejn jaqbżu l-5000 metru 'l fuq mil-livell tal-baħar; Dawn huma magħquda minn nodi trasversali li jiddelimitaw il-widien inter-Andini. Fl-Amażonja ta' Fuq hemm fergħat ta' l-Andes bħall-firxiet tal-muntanji Napo-Galeras, Cutucú u Cóndor.

Żona: 256.3701 km² (75th): 256.370 km² (art), 1,092.1402 km² (ilma); Kosta: 5 271.1 km (Mainland), 1 964.8 km (reġjun tal-gżejjer); Żona(jiet) tal-ħin : GMT-5 (Mainland), GMT-6 (Gżejjer Galapagos); L-itwal xmara: Xmara Napo; L-aktar grotta fonda: Cueva de los Tayos; L-aktar punt baxx: 0 m (Oċean Paċifiku); L-ogħla punt 6,268 m: (Vulkan Chimborazo); Klima: Tropikali tul il-kosta, li ssir aktar kiesħa fl-art f'altitudni ogħla; tropikali fl-artijiet baxxi tal-foresti tropikali tal-Amażonja; fir-reġjun tal-gżira hija kkundizzjonata mill-kurrenti tal-baħar; Perikli naturali: Terremoti frekwenti; Slajds tal-art; attività vulkanika; għargħar; nixfiet perjodiċi; Żona kontigwa: 24 mil nawtiku (44.6 km); Żona ekonomika esklussiva: 200 mil nawtiku (370.4 km); Baħar territorjali: 12-il mil nawtiku (22.2 km).​

Limiti territorjali

Hija tillimita lejn it-tramuntana mal-Kolombja, fin-nofsinhar u lvant mal-Perù, lejn il-punent mal-Oċean Paċifiku u mill-baħar territorjali tal-Gżejjer Galapagos mal-Kosta Rika. Fruntieri territorjali: Kolombja: 586 km, il-Peru. 1,402 km

Ġeografija fiżika

Post

L-Ekwador jinsab bejn żewġ emisferi minbarra li jaqsam l-ekwatur jew linja parallela, 0° latitudinalment; Ħafna mit-territorju jinsab fil-latitudni tan-Nofsinhar. It-territorju nazzjonali jinsab lonġitudinali fil-punent tal-meridjan ta 'Greenwich, għalhekk għandu lonġitudni tal-punent. It-territorju kontinentali jkopri l-grigal tal-Amerika t'Isfel u t-territorju tal-gżira (Arċipelagu ta 'Colon) jinsab fil-punent tat-territorju kontinentali, madwar 1000 km.

Punti estremi

Territorju Kontinentali

• Fit-tramuntana, il-bokka tax-Xmara Mataje (01º 21' 10.50)
• Fin-nofsinhar, il-konfluwenza tax-Xmara San Francisco u x-Xmara Chinchipe (5° 00' 56)
• Lejn il-Lvant, il-konfluwenza tax-Xmara Napo u x-Xmara Aguarico (75° 11' 49)
• Lejn il-punent, il-Gżira La Plata (81° 04' W)

Territorju tal-Gżira

• Latitudni: minn Charles Darwin Island (1° 39' N), sal-Gżira Española (1° 26' S).
• Lonġitudni: mill-Gżira San Cristóbal (89° 15' W), sal-Gżira Charles Darwin (92° 01' W)

Ġeoloġija u Ġeomorfoloġija

Il-Medda tal-Muntanji ta' l-Andes hija magħmula minn katina ta' muntanji doppja li għandha ramifikazzjonijiet kbar lejn il-ġnub ta' barra (tal-Punent u tal-Lvant), li taqsam it-territorju kontinentali fi tliet reġjuni: Kosta, Sierra u Oriente. Minbarra ż-żona kontinentali, hija integrata fil-pajjiż; ir-reġjun insulari magħmul minn gżejjer li joħorġu mill-Oċean Paċifiku minħabba eruzzjonijiet vulkaniċi taħt l-ilma.

Huwa kkaratterizzat minn varjetà ta' eżenzjoni, kemm jekk il-prodott ta' proċessi tectonic (endoġenu) u kundizzjonijiet morfoklimatiċi, vulkaniżmu (eżoġenu), fost oħrajn.

Il-meded tal-muntanji jsiru barrieri tal-muntanji magħmulin minn qafas ta' blat tal-qedem, sedimenti vulkaniċi (Kordillera tal-Lvant) u metamorfiċi (Kordillera tal-Lvant).Min-naħa tagħhom, fi ħdan il-meded tal-muntanji, jestendu depressjonijiet u ħofor tettoniċi li ġew mimlija minn sedimenti detritali u vulkaniċi. In-niżla tal-Lvant tal-Andes speċifikament fil-qiegħ tal-muntanja testendi u r-Rewwixta ta' Napo, fit-tramuntana, u l-meded tal-muntanji Cutucú u Cóndor, fin-nofsinhar, dawn kollha huma żoni sub-Andini. Fir-reġjun tal-kosta testendi firxa ta' muntanji arkati li tmur minn Guayaquil u tkompli lejn il-majjistral u t-tramuntana.

Minħabba trasgressjonijiet tal-baħar u rigressjonijiet fuq il-Kosta u l-Amażonja, ġew depożitati strati kbar ta' blat sedimentarju li, minħabba l-attività tettonika u l-erożjoni, iffurmaw eżenzjonijiet tabulari, sinklinali, antiklinali u pilastri tectonic. Depożiti tal-baħar reċenti jinstabu tul ix-xifer tal-kosta.8 Il-pjanuri li jinsabu fl-Amażonja (il-parti tat-tramuntana tar-reġjun) u ż-żona kostali (il-parti ċentrali tal-Lvant) huma ta’ importanza agrikola.

Reġjuni ġeografiċi

Kosta jew Kosta (Costa o Litoral)

Jestendi mill-profil tal-kosta għall-inklinazzjoni tal-punent tal-Muntanji Andes f'altitudni ta' madwar 1,200 m. Għandha estensjoni approssimattiva ta' 670 km twila u 150 km wiesgħa; L-akbar wisa 'tagħha tkopri l-istrixxa latitudinal ta' Guayaquil-Portoviejo u fin-nofsinhar ta 'Guayaquil iż-żona tidjieq.

Lejn il-Lvant, żona ta 'l-għoljiet hija kkaratterizzata minn eżenzjonijiet omoġenji, aktar tard iż-żona baxxa ta' 30 sa 80 km wiesgħa, tinsab fiċ-Ċentru-Lvant u fin-nofsinhar tar-reġjun testendi pjanura ta 'eżenzjoni ċatta b'uċuħ kemmxejn ondulati, Biex fin-nofsinhar ta 'Babahoyo testendi pjanura alluvjali baxxa, b'altitudni inqas minn 20m.

Ir-reġjun huwa magħmul minn firxiet tal-muntanji kostali li ma jaqbżux it-800 m għoli, dawn huma: Chongón-Colonche, Mache Chindul, Jama, Balzar, Cojimíes u Convento.

Andes, Sierra jew Interandina (Andes, Sierra o Interandina)

Ffurmat minn żewġ firxiet muntanjużi: il-Punent u l-Lvant, irranġati f'direzzjoni meridjana, b'għoljiet ta 'barra weqfin. Mill-fruntiera mal-Kolombja (Nudo de los Pastos) sa Alausí (depressjoni Paute - Girón) hemm vulkani ta’ dinamiżmu splussiv. Fis-sezzjoni tan-Nofsinhar tal-firxa tal-muntanji, iż-żewġ sezzjonijiet tal-firxa tal-muntanji mhumiex differenzjati minħabba li l-eżenzjoni ma jaqbiżx l-4000 m għoli, jiġifieri, jippreżentaw eżenzjoni ta 'pjanuri għolja b'uċuħ ondulati.

Din il-barriera ġeografika hija magħmula minn tliet taqsimiet suċċessivi, fejn id-direzzjonijiet tagħhom jinbidlu ftit; L-ewwel taqsima hija deskritta fit-tramuntana tal-pajjiż qrib il-fruntiera mal-Kolombja u l-linja ekwinozjali, il-firxa tal-muntanji ssegwi orjentazzjoni dominanti SSO-NNE u SW-NE fit-tarf tat-tramuntana tagħha u testendi f'din id-direzzjoni lejn il-Kolombja; Is-sezzjoni li jmiss, iċ-ċentru bejn il-parallel 2°30'S u l-linja ekwinozjali, il-firxa tal-muntanji tippreżenta direzzjoni kważi perfettament meridjana, f'din it-taqsima l-Andes għandhom l-iżgħar żvilupp laterali tagħhom; Fil-parti tan-nofsinhar tal-parallel 2°30'S, l-assi tar-riliev jippreżentaw direzzjoni netta SSW-NNE, parallela mat-tqassim tal-linja tal-kosta, u jkomplu bl-istess mod fit-tarf tat-tramuntana tal-Andes Peruvjani.

Andes tat-Tramuntana (Andes septentrionales)

Hija tmur mill-fruntiera mal-Kolombja sa Palmira-Alausí, il-firxa tal-muntanji għandha aspetti deskritti minn Humboldt bħala l-Vjal tal-Vulkani, għandha ġenbejn esterni wieqaf ħafna li jiddominaw ir-reġjuni kostali u tal-Amażonja b'għoljiet ta 'madwar 3,000 metru 'l fuq mil-livell tal-baħar u b' elevazzjonijiet li jvarjaw fl-altitudni li jvarjaw minn 4,000 m sa 4,500 m fiż-żewġ meded muntanjużi meridjani fiċ-ċentru u mgħawġa lejn il-lvant fit-tramuntana estrema; L-eżenzjonijiet f'din iż-żona huma vigorużi, immarkati mill-aħħar glaċjazzjoni fil-Kwaternarju fuq il-qċaċet u attenwati minn depożiti suċċessivi ta 'prodotti vulkaniċi. Il-meded muntanjużi tal-Punent u tal-Lvant huma separati minn dipressjoni intramontana, il-wied jew sqaq inter-Andin, B'wisa' ta' inqas minn 40 km, il-graben jestendi għal Loja u El Oro. L-attività siżmika hija aktar frekwenti fil-firxa tal-muntanji Real minn dik tal-Punent, hemm attività tettonika Kwaternarja fil-wied inter-Andin u fil-firxa tal-muntanji Real.

Andes Ċentrali (Andes centrales)

Jirreferi għaż-żona li tmur minn Riobamba lejn in-Nofsinhar, ma tippreżentax bini vulkaniku fuq iż-żewġ għoljiet kif ukoll fid-dipressjoni ċentrali (Palmira-Alausí), għandha karatteristiċi simili għall-plateau għoli, dan l-eżenzjoni joħroġ minn pedamenti magħmul minn tixrid vulkaniku kbir. F'din iż-żona l-Andes jestendu sa 40 km fil-punent ta 'Cuenca, l-altitudni tagħhom tinżel progressivament lejn in-nofsinhar, fil-punent ta' Zaruma jilħqu l-qofol tagħhom f'3800 m. Id-depressjonijiet inter-Andini jitilfu ċ-ċarezza lejn it-tramuntana, bl-eċċezzjoni tal-baċini sedimentarji ta 'Cuenca u Cañar, widien usa', li huma mqassma bejn Santa Isabel (1,600 m) u Saraguro (2,500 m).

Andes tan-Nofsinhar (Andes meridionales)

Tmur mill-parallel ta' Zaruma-Saraguro sal-fruntiera mal-Perù, il-firxa tal-muntanji Real testendi, għalkemm b'mod frammentat, sa Amaluza, fejn tilħaq il-qofol tagħha f'3,900 metru, hija kkaratterizzata minn eżenzjoni baxxa ġeneralment lejn is-SW. L-ogħla punti ma jaqbżux l-2,500 metru u ma jurux traċċi ta' glaċjazzjoni. Jippreżenta assoċjazzjoni ta 'ħniek kbar tawwalija ta' fuq, assoċjati ma' widien trasversali wesgħin u layouts ortogonali, dawk tax-xmajjar Catamayo jew Puyango, li jbattu f'baċiri żgħar depressi u iżolati.

tal-Lvant jew tal-Amażonja (Oriental o Amazónica)

Jestendi mill-inklinazzjoni tal-Lvant tal-Muntanji Andes. Huwa maqsum f'Amażonja ta 'fuq, bejn għoli ta' 500 u 1,500 m u taħt it-300 m lejn il-Lvant, li jmiss mal-Peru, testendi l-pjanura tal-Amażonja, magħmula minn għoljiet żgħar madwar 50 m għolja.

Insulari jew Galapagos (Insular o Galápagos)

Il-Gżejjer Galapagos (ukoll il-Gżejjer Galapagos u uffiċjalment l-Arċipelagu Columbus) jikkostitwixxu arċipelagu fl-Oċean Paċifiku. Jinsabu fil-junction tal-firxa tal-muntanji Carnegie mal-firxa tal-muntanji Cocos, li jikkostitwixxu l-pjattaforma Galapagos.Huwa magħmul minn 13-il gżejjer vulkaniċi kbar, 6 gżejjer iżgħar u 107 blat u gżejjer, imqassma madwar il-linja tal-ekwatur tad-Dinja. Il-gżejjer huma magħmula minn vulkani li joħorġu mill-baħar b’għoljiet ġentili, calderas li jilħqu l-qofol tagħhom madwar 1,600 m. L-arċipelagu kollu għandu erja totali ta' 8,010 km².

Huwa stmat li l-formazzjoni tal-ewwel gżira seħħet aktar minn 5 miljun sena ilu, bħala riżultat ta' attività tettonika. L-aktar gżejjer riċenti, imsejħa Isabela u Fernandina, għadhom fil-proċess ta' formazzjoni, bl-aktar eruzzjoni vulkanika riċenti ġiet irreġistrata fl-2009.

Vulkaniżmu

Il-parti tat-Tramuntana tal-pajjiż tintemm il-qofol tagħha minn triq ta 'bini vulkaniku kbir, li l-materjali piroklastiċi tagħhom jestendu u jkopru l-parti ċentrali-tramuntana tal-pajjiż; Rigward il-vulkaniżmu tal-Gżejjer Galapagos, dan huwa tat-tip ħawajjan u juri calderas enormi b'koni f'forma ta 'tarka.

Il-faċċata vulkanika tal-firxa tal-muntanji tal-punent tippreżenta bini vulkaniku kbir li għandu etajiet varjabbli, iżda ma jaqbiżx 1.3 miljun sena.Guagua Pichincha huwa l-uniku ċentru vulkaniku fi ħdan il-firxa tal-muntanji tal-punent li kellu eruzzjonijiet fi żminijiet storiċi, jiġifieri mill-1532. , iżda ta 'min isemmi li studji jindikaw li Quilotoa, Ninahuilca, Pululahua u Cuicocha irreġistraw eruzzjonijiet matul l-aħħar 3000 sena, u huwa għalhekk li huma kkunsidrati "potenzjalment attivi."

Ħafna mill-vulkani tal-firxa tal-muntanji tal-punent huma morfoġeoloġikament kumplessi minħabba li huma ffurmati minn bini antik jew andesitiku u wieħed reċenti jew daktitiku, dan huwa spjegat peress li l-formazzjoni tagħhom bdiet matul l-epoka tal-Pleistocene, ikkaratterizzata mill-formazzjonijiet ta' stratovulkani kbar mill-15 sa 20 km fid-dijametru li emettu magmas andesitiċi, li eżempji tagħhom huma deskritti f'Cotacachi, Casitahua, Rucu Pichincha, Iliniza; Fl-aħħar tal-epoka tal-Pleistocene u matul l-Oloċen, l-attività fuq il-faċċata tal-vulkan kienet ikkaratterizzata minn eruzzjonijiet magmatiċi daċitiċi, li kienu splussivi, b'evidenza jispikkaw il-vulkani Cuicocha, Pululahua, Guagua Pichincha, Ninahuilca jew Quilotoa.

Dawn il-vulkani jinsabu fl-assi vulkaniku tal-wied inter-Andin ta 'l-Andes ta' l-Ekwador, huma mqassma mill-fruntiera mal-Kolombja fit-tramuntana saż-żona ta 'Riobamba fin-Nofsinhar, għandhom wisa' ta 'madwar 10 sa 20 km b' elevazzjonijiet li jvarjaw mill-3800 sa 4700 metru; Huma kkaratterizzati li huma bini mnaqqar ħafna u estinti bl-eċċezzjoni tal-vulkan Imbabura li juri sinjali ta’ attività eruttiva fl-Oloċenu.Ta’ min isemmi li l-kumpless vulkaniku Mojanda-Fuya-Fuya, instabu depożiti minn eruzzjonijiet matul l-aħħar. Perjodu Pleistocene L-aktar vulkani tat-Tramuntana tal-isqaq inter-Andin huma l-għoljiet Iguán u Chaquilulo, fit-taqsima tan-Nofsinhar li fiha l-isqaq jieħu direzzjoni mit-tramuntana għan-nofsinhar, jinsabu l-vulkani Mojanda-Fuya Fuya, Cusín, Imbabura u Cubilche, aktar fin-nofsinhar, speċifikament Lejn il-Lbiċ tal-belt ta' Quito, stratovulkani bħal Ilaló, Pasochoa u Rumiñahui jinsabu lonġitudinali. Fil-wied fit-tramuntana ta' Ambato jinsab l-istratovulkan Sagoatoa u l-kon Unamuncho tiegħu, min-naħa l-oħra l-binjiet ta' Igualata, Mulmul, Calpi u Llimpi huma mqassma biswit il-belt ta' Riobamba, kif ukoll bini tal-gagazza ta' Tulabug u Aulabug. ; L-eqdem eruzzjonijiet ta' dawn il-vulkani jmorru lura għall-epoka tal-Pleistocene.

Fil-firxa tal-muntanji Rjali hemm bini vulkaniku mqassam b'mod każwali, li jiffurmaw it-tielet ringiela ta 'vulkani li jappartjenu għall-Ark Ekwadorjan.L-istrixxa tkejjel madwar 350 km b'wisa' ta '30 km u hija subparalleli għall-firxa tal-muntanji tal-Punent. L-edifiċi vulkaniċi huma kkaratterizzati li huma kbar b'dijametri ta '10 sa 20 km u għoli sa metru 5900. Huma stratovulkani pjuttost uniformi, b'magma tat-tip andesite. Min-naħa l-oħra, il-vulkani Cayambe, Soche u Cotopaxi irreġistraw eruzzjonijiet, komunement dacites u rhyolites. Il-firxa tal-muntanji Real għandha żewġ sistemi magmatiċi kbar: il-kalderas Chacana u Chalupas, li matul il-Pleistocene tard kienu kkaratterizzati minn eruzzjonijiet riolitiċi.

Il-formazzjoni u l-qerda ta' edifiki vulkaniċi fil-Kordillera Real seħħew matul il-Pleistocene tard, l-iżgħar koni ffurmati fl-Oloċen huma minn Cotopaxi, Tungurahua, Cayambe, Sangay u forsi Antisana. Il-vulkani tal-firxa tal-muntanji tal-Lvant, minħabba l-preżenza ta 'glaċieri u l-għoli tagħhom, huma potenzjalment perikolużi f'eruzzjonijiet futuri.

Pavimenti tal-oċean

Skont il-ġurisdizzjoni nazzjonali, qiegħ il-baħar jikkostitwixxi l-ħamrija u s-sottoħamrija misjuba fuq il-blata kontinentali skont il-Parti VI tal-Konvenzjoni tan-Nazzjonijiet Uniti dwar il-Liġi tal-Baħar tal-1982. Il-marġni kontinentali huwa l-estensjoni li hija mgħaddsa tal-kontinent. u testendi sa fejn il-qoxra kontinentali tiltaqa' mal-qoxra oċeanika.

Ġeoloġikament, il-marġni huwa magħmul minn marġini passivi (ixkaffa, inklinazzjoni u emerżjoni kontinentali), dawn il-marġini huma marbuta mal-formazzjoni ta 'qoxra oċeanika ġdida fil-ħniek oċeaniċi, min-naħa l-oħra, marġini attivi jew konverġenti (ixkaffa u inklinazzjoni), l-Inklinazzjoni tispiċċa fit-trinka fil-fond jew marġini ta 'l-Oċean Paċifiku, dawn jikkontribwixxu għall-qerda permezz ta' subduzzjoni tal-qoxra oċeanika fit-trinka, fejn żewġ pjanċi jikkonverġu.

Il-marġini tat-trasformazzjoni jiffurmaw il-konfini ta 'żewġ pjanċi li jimxu paralleli ma' xulxin f'direzzjonijiet opposti. Il-ħniek ta 'nofs l-oċean huma segmentati u separati tul il-ħsarat tat-trasformazzjoni, bħalma huwa l-każ tal-Galapagos Ridge skjerat tul iż-żona tal-ksur tal-Panama.

Pjattaforma kontinentali

Jappartjeni għas-subduzzjoni jew marġini kontinentali attivi, li huwa kkaratterizzat li jkun magħmul minn inklinazzjoni wieqfa li tispiċċa fit-trinka (30-50 mil mix-xatt) u blata kontinentali dejqa, din il-pjattaforma tilħaq fond ta 'aktar minn 1,500 metru ftit mili mill-kosta, sedimenti terriġeni li jirriżultaw mill-alluvju ġew depożitati fuq il-pjattaforma.

Il-pjattaforma taħt l-ilma Galapagos hija magħmula mill-firxa tal-muntanji Carneige u l-firxa tal-muntanji Cocos. Carneige testendi lejn il-Lvant sat-trinka oċeanika, din il-firxa tal-muntanji għandha estensjoni ta '1350 km twila u 300 km wiesgħa, minbarra li għandha għoli ta' 3000 metru fir-rigward tal-qiegħ tal-oċean tal-madwar, min-naħa l-oħra Cocos hija taħt l-ilma. firxa tal-muntanji li testendi lejn il-grigal sat-trinka tal-Amerika Ċentrali, għandha tul ta 'madwar 1000 km u wisa' ta '200 km, iż-żewġ firxiet tal-muntanji oriġinaw fil-post sħun tal-Galapagos, jiġifieri, huma parti mill-istess anomalija tal-fużjoni fil-post sħun tvarja l-ħxuna tiegħu tal-qoxra.​ L-Ekwatur jista’ jestendi lil hinn minn 200 metru fuq l-ixkaffa tal-Galapagos, għal din l-informazzjoni teknika trid tiġi ppreżentata lill-Kummissjoni dwar il-Limiti tal-Blata Kontinentali (CLPC), skont il-Linji Gwida Tekniċi u Xjentifiċi tal- il-Kummissjoni dwar il-Limiti tal-Blata Kontinentali (UNDOC CLCS-11).​ L-elevazzjonijiet tal-Galapagos u l-pjattaforma oriġinaw mill-inċidenza tal-post sħun tal-Galapagos, li kkawża muntanji taħt l-ilma li mhumiex parti mill-oċean fond.​

Edaphology - Tipi ta' Ħamrija fl-Ekwador

• Alluvjali: Ftit idromorfiċi, huma fertili, il-ħamrija Andika ta' oriġini vulkanika tinsab fuq eżenzjoni ondulata tal-għoljiet tal-Lvant, huma ta' interess agrikolu. Dawk idromorfiċi huma fuq il-pjanuri alluvjali u l-widien tax-xmajjar tal-Amażonja. Fiż-żoni tal-baħar u kostali, il-ħamrija hija saturata b'ilma mielaħ (mangrovji u bansażi tal-melħ).

• Fuq projezzjonijiet vulkaniċi: Huma ddepożitati fuq irmied u lápillis li huma trasformati skont il-klima, f'tafal jew allophane, fis-Sierra. Ħamrija ramlija tinsab madwar l-aktar vulkani reċenti f'żoni niexfa. Il-ħamrija loam tal-isqaq Interandino hija rikka f'materja organika. F'żoni b'xita ħafna, jinstabu ħamrija allophane umda ħafna, b'fertilità relattivament baxxa għall-użu agrikolu.

• Rigward materjali antiki: Il-klima hija fattur determinanti fuq il-materjali minħabba l-preżenza ta' tafal tat-tip montmorillonite jew kaolinite.

• Bil-montmorillonite: Vertisols, Planosols, Mollisols Ħamrija mingħajr karatteristiċi vertiċi ta' żoni umdi hija rikka skond il-gradjent ta' preċipitazzjoni. Ħamrija rejuvened mill-erożjoni baxxa tinsab fuq imwejjed tal-ġebel ramli mqassma b'mod qawwi, li huma ħamrija maqsuma mill-erożjoni tal-ilma.

• Bil-kaolinite: Kompatt u fqir ħafna, f'reġjuni inqas umdi huma aktar sinjuri fin-nutrijenti.

• Minerali: Huma ħrejjef tal-blat fuq il-lava mill-eruzzjonijiet reċenti tal-Gżejjer Galapagos, fuq il-qċaċet tal-Andes jew f'żoni affettwati mill-erożjoni ta 'żoni niexfa.

Idrografija

Kważi x-xmajjar kollha fl-Ekwador joriġinaw fir-reġjun tas-Sierra u jinżlu lejn il-lvant lejn ix-Xmara Amazon jew lejn il-punent lejn l-Oċean Paċifiku. Iż-żieda tax-xmajjar minħabba borra li tidwib fit-truf tal-qċaċet b'kappa tas-silġ jew minn preċipitazzjoni abbundanti li taqa 'f'elevazzjonijiet ogħla. Fir-reġjun tas-Sierra, ix-xmajjar u x-xmajjar huma dojoq u jiċċirkolaw malajr fuq għoljiet weqfin. Ix-xmajjar jistgħu jonqsu u jwessgħu hekk kif jaqsmu l-baċini u jerġgħu jsiru rapidi għal darb'oħra hekk kif joħorġu mill-għoli tal-Andes għall-elevazzjonijiet aktar baxxi tar-reġjuni l-oħra.

Fir-reġjun tal-Kosta, il-Kosta ta' barra għandha l-aktar xmajjar intermittenti li huma mitmugħa mix-xita kostanti minn Diċembru sa Mejju u jsiru kanali vojta matul l-istaġun xott. Il-ftit eċċezzjonijiet huma x-xmajjar itwal u perenni li jgħaddu tul il-Costa del Externa Interna Costa u s-Sierra fi triqthom lejn l-Oċean Paċifiku. Il-Kosta Interna, min-naħa l-oħra, hija mqassma minn xmajjar perenni li jistgħu jgħarrqu matul l-istaġun tax-xita, xi kultant jiffurmaw swamps.

Is-sistema tal-estwarju ta' Guayas, li tgħaddi lejn in-Nofsinhar lejn il-Golf ta' Guayaquil, tikkostitwixxi l-aktar importanti mis-sistemi tad-drenaġġ fl-intern tal-Kosta. Il-Baċir tal-Guayas, inkluż l-art imsaffi mit-tributarji tiegħu, huwa ta' 40,000 kilometru kwadru. Il-Guayas, twil sittin kilometru, jitla’ fit-tramuntana ta’ Guayaquil fil-konfluwenza tax-xmajjar Babahoyo u Daule. Sempliċement kostrett għal Guayaquil mill-għoljiet, il-Guayas jespandi fin-nofsinhar tal-belt u jgħaddi minn netwerk ta 'gżejjer u kanali żgħar tad-delta. Fil-bokka tagħha, ix-xmara tifforma estwarju wiesa 'b'żewġ kanali madwar l-Isla Puná, li l-aktar fonda minnhom tintuża għan-navigazzjoni.

It-tieni sistema ewlenija tax-xmara, Costa del Esmeraldas, titla 'fil-Hoya de Guayllabamba fis-Sierra bħala x-Xmara Guayllabamba u tgħaddi lejn il-punent biex tibattal fl-Oċean Paċifiku fil-lvant tal-belt ta' Esmeraldas. Ix-Xmara Esmeraldas hija twila 320 kilometru u għandha baċin tad-drenaġġ ta' 20,000 kilometru kwadru.

Ix-xmajjar ewlenin fl-Oriente jinkludu l-Pastaza, Napo u Putumayo. Il-Pastaza hija ffurmata mill-konfluwenza tax-xmajjar Chambo u Patate, li t-tnejn joriġinaw fis-Sierra. Il-Pastaza tinkludi l-kaskata Agoyán, li wieħed u sittin metru hija l-ogħla kaskata fl-Ekwador. In-Napo titla’ ħdejn il-Muntanja Cotopaxi u hija x-xmara ewlenija użata għat-trasport fl-artijiet baxxi tal-Lvant. Il-wisa 'Napo tvarja minn 500 sa 1800 metru. Fil-kors ta 'fuq tiegħu, in-Napo tgħaddi malajr sal-konfluwenza ma' wieħed mit-tributarji ewlenin tagħha, ix-Xmara Coca, fejn jonqos u jonqos. Putumayo huwa parti mill-fruntiera mal-Kolombja. Dawn ix-xmajjar kollha joħorġu fix-Xmara Amazon.

Il-Gżejjer Galapagos m'għandhomx xmajjar kbar. Bosta mill-gżejjer akbar, madankollu, għandhom sorsi ta' ilma ħelu.

Klima

Minħabba l-preżenza tal-firxa tal-muntanji tal-Andes u l-influwenza tal-baħar, l-Ekwador kontinentali huwa klimatoloġikament frammentat f'diversi setturi.

Barra minn hekk, minħabba l-post ekwatorjali tagħha, kull żona klimatika għandha biss żewġ staġuni definiti: l-imxarrab u dak niexef, imsejjaħ bi żball "xitwa" u "sajf" rispettivament, kif jiġri f'reġjuni oħra tad-dinja fejn minħabba l-postijiet tagħhom qrib il- ekwatur, xtiewi u sjuf veri ma jseħħux.

Kemm fuq il-Kosta kif ukoll fil-Lvant, it-temperatura tvarja bejn 20 °C u 33 °C, filwaqt li fil-muntanji, normalment tkun bejn 3 °C u 26 °C. L-istaġun tax-xita jestendi bejn Diċembru u Mejju fuq il-kosta, bejn Novembru u April fil-muntanji, u minn Jannar sa Settembru fl-Amażonja.Galapagos għandha klima pjuttost moderata u t-temperatura tagħha tvarja bejn madwar 22 u 32 °C.

Dawn l-istaġuni mxarrba u niexfa jikkawżaw staġuni klimatiċi differenti f'kull reġjun tal-pajjiż. It-temperaturi huma varjabbli ħafna.

Għalhekk, minn Jannar sa Marzu huwa l-aktar staġun niexef fil-muntanji, filwaqt li fuq il-kosta u l-Amażonja huwa staġun imxarrab, bil-biċċa l-kbira tal-ġranet imsaħħab.Anzi, minn Lulju sa Settembru fil-muntanji huwa staġun tax-xita, filwaqt li fil-kosta, niexfa.

Ġeografija politika

Skont l-Istitut Nazzjonali tal-Istatistika u ċ-Ċensimenti (INEC), il-pajjiż għandu 24 provinċja, 221 canton, 405 parroċċa urbana u 778 parroċċa rurali fil-livell tad-Diviżjoni Politika-Amministrattiva tar-Repubblika tal-Ekwador.

Bijomi tal-Ekwador

Theddid naturali

L-ispazju ġeografiku Ekwadorjan kien ix-xena ta' diversi ġrajjiet naturali, li f'xi każijiet kienu katastrofiċi. Minħabba l-kobor tagħhom, qabżu r-rispons tas-soċjetà minħabba n-nuqqas ta' predispożizzjonijiet u mezzi adegwati biex jegħlbuhom.

Huma kklassifikati skond l-oriġini tagħhom:

Fenomeni morfoklimatiċi

Hija relatata mal-morfoloġija tat-terren u l-klima, prinċipalment ma 'l-ammont ta' xita, temperatura, inklinazzjoni tat-terren u kapaċità ta 'ġarr tal-ħamrija. Fl-Ekwador, dawn il-fenomeni saru frekwenti minħabba t-tibdil fil-klima u l-effetti antropoġeniċi.Eżempju ta’ dan huwa l-għargħar qawwi kkawżat mill-fenomenu El Niño (1982, 1983, 1992, 1993, 1997, 1998, 2007, 2008), li għandhom affettwa parti kbira mill-baċin t'isfel tax-Xmara Guayas jew il-valang tal-art fuq il-ġenb tan-Nofsinhar tal-Għolja Tahual li mblukkat id-drenaġġ tax-xmajjar Cuenca u Jadán, minbarra valangi żgħar bla għadd.

Fenomeni ġeoloġiċi-endoġeni

Huma relatati mal-attività tettonika, jipproduċu eruzzjonijiet vulkaniċi, tsunami u terremoti. Bħala ġrajjiet, nistgħu nsemmu t-terremoti f'Pelileo (1949), Esmeraldas (1976), Pujili (1996), fost oħrajn, kif ukoll eruzzjonijiet tal-vulkani Tungurahua, Guagua Pichincha, u Reventador, reċentement Sangay (2021).

Ekonomija

L-Ekwador għandu ekonomija li qed tiżviluppa li hija dipendenti ħafna fuq il-materja prima, jiġifieri ż-żejt u l-prodotti agrikoli. Il-pajjiż huwa kklassifikat bħala pajjiż bi dħul medju superjuri. L-ekonomija tal-Ekwador hija t-tmien l-akbar fl-Amerika Latina u esperjenzat tkabbir medju ta' 4.6% bejn l-2000 u l-2006.

Ir-rata ta' faqar estrem naqset b’mod sinifikanti bejn l-1999 u l-2010. Fl-2001, kienet stmata għal 40% tal-popolazzjoni, filwaqt li sal-2011 iċ-ċifra tnaqqset għal 17.4% tal-popolazzjoni totali. Dan huwa spjegat sa ċertu punt mill-emigrazzjoni u l-istabbiltà ekonomika miksuba wara li adottat id-dollaru Amerikan bħala l-mezz uffiċjali ta' tranżazzjoni (qabel l-2000, is-sucre Ekwadorjan kien suxxettibbli għal inflazzjoni rampanti).

Iż-żejt jirrappreżenta 40% tal-esportazzjonijiet u jikkontribwixxi biex jinżamm bilanċ kummerċjali pożittiv. Mill-aħħar tas-snin sittin, l-isfruttament taż-żejt żied il-produzzjoni, u r-riżervi ppruvati huma stmati għal 6.51 biljun barmil mill-2011. Fl-aħħar tal-2021, l-Ekwador kellu jiddikjara forza maġġuri għall-esportazzjonijiet taż-żejt minħabba l-erożjoni qrib il-pipelines ewlenin (pipeline privat OCP u SOTE pipeline tal-istat) fl-Amazon. Dam madwar tliet ġimgħat, b'total ta' ftit aktar minn $500 miljun f'telf ekonomiku, qabel ma l-produzzjoni tagħha marret lura għal-livell normali tagħha ta' 435,000 barmil kuljum (69,200 m 3 /d) kmieni fl-2022.

Fis-settur agrikolu, l-Ekwador huwa esportatur importanti tal-banana (l-ewwel post fid-dinja fl-esportazzjoni), fjuri u s-seba' l-akbar produttur tal-kawkaw. L-Ekwador jipproduċi wkoll kafè, ross, patata, kassava (kassava, tapjoka), banana u kannamieli taz-zokkor; baqar, nagħaġ, ħnieżer, ċanga, majjal u prodotti tal-ħalib; ħut u gambli; u injam tal-balsa. Ir-riżorsi vasti tal-pajjiż jinkludu ammonti kbar ta' injam fil-pajjiż kollu, bħall-ewkaliptu u l-mangrovja. L-arżnu u ċ-ċedru huma mħawla fir-reġjun ta' La Sierra u ġewż, klin u injam tal-balsa fil-baċin tax-Xmara Guayas. L-industrija hija prinċipalment ikkonċentrata fi Guayaquil, l-akbar ċentru industrijali, u f'Quito, fejn f'dawn l-aħħar snin l-industrija kibret b'mod konsiderevoli. Din il-belt hija wkoll l-akbar ċentru kummerċjali fil-pajjiż. Il-produzzjoni industrijali hija mmirata prinċipalment lejn is-suq domestiku. Minkejja dan, hemm esportazzjoni limitata ta' prodotti prodotti jew ipproċessati industrijalment. Dawn jinkludu ikel fil-laned, likur, dehbijiet, għamara, u aktar. Attività industrijali minuri hija kkonċentrata wkoll f'Cuenca. Id-dħul mit-turiżmu kien qed jiżdied f’dawn l-aħħar snin minħabba l-programmi ta' promozzjoni tal-Gvern, li jenfasizzaw il-varjetà ta' klimi u l-bijodiversità tal-Ekwador.

L-Ekwador innegozja trattati bilaterali ma' pajjiżi oħra, minbarra li jappartjeni għall-Komunità Andina tan-Nazzjonijiet, u li huwa membru assoċjat tal-Mercosur. Huwa wkoll membru tal-Organizzazzjoni Dinjija tal-Kummerċ (WTO), minbarra l-Bank Inter-Amerikan tal-Iżvilupp (IDB), il-Bank Dinji, il-Fond Monetarju Internazzjonali (IMF), il-CAF – Bank tal-Iżvilupp tal-Amerika Latina u l-Karibew u multilaterali oħra. organizzazzjonijiet. Il-finanzi pubbliċi tal-Ekwador huma magħmula mill-Bank Ċentrali tal-Ekwador (BCE), il-Bank Nazzjonali tal-Iżvilupp (BNF), u l-Bank tal-Istat.

Xjenzi u riċerka

L-Ekwador ġie kklassifikat fis-96 post għall-innovazzjoni tat-teknoloġija fi studju tal-Forum Ekonomiku Dinji tal-2013 l-Ekwador ikklassifikat fil-104 post fl-Indiċi tal-Innovazzjoni Globali fl-2023. L-aktar ikoni notevoli tax-xjenzi Ekwadorjani huma l-matematiku u l-kartografu Pedro Vicente Maldonado, imwieled f'Riobamba fl-1707, u l-istampatur, prekursur tal-indipendenza u pijunier mediku Eugenio Espejo, imwieled fl-1747 f'Quito. Xjentisti u inġiniera Ekwadorjani notevoli oħra jinkludu l-Logutenent José Rodríguez Labandera, pijunier li bena l-ewwel sottomarin tal-Amerika Latina fl-1837; Reinaldo Espinosa Aguilar, botaniku u bijologu tal-flora Andina; u José Aurelio Dueñas, kimiku u inventur ta 'metodu ta' stampar ta' skrin tat-tessuti.

L-oqsma ewlenin tar-riċerka xjentifika fl-Ekwador kienu fl-oqsma tal-mediċina, it-trattament ta 'mard tropikali u infettiv, inġinerija agrikola, riċerka farmaċewtika u bijoinġinerija. Billi huwa pajjiż żgħir u konsumatur ta' teknoloġija barranija, l-Ekwador ipprivileġġa riċerka appoġġjata minn intraprenditorija fit-teknoloġiji tal-informazzjoni. Il-programm antivirus Checkprogram, is-sistema ta' protezzjoni bankarja MdLock u s-softwer ewlieni tal-banek Cobis huma prodotti ta' żvilupp Ekwadorjan.

Turiżmu

L-Ekwador huwa pajjiż b'ġid naturali kbir. Id-diversità tal-erba' reġjuni tagħha tat lok għal eluf ta' speċi ta' flora u fawna. Għandu madwar 1640 tip ta' għasafar. Hemm madwar 4,500 speċi ta' farfett, 345 speċi ta' rettili, 358 speċi ta' anfibji, u 258 speċi ta' mammiferi, fost oħrajn. L-Ekwador huwa meqjus bħala wieħed mis-17-il pajjiż fejn hija kkonċentrata l-akbar bijodiversità fuq il-pjaneta, u huwa wkoll il-pajjiż bl-akbar diversità għal kull km2 fid-dinja. Ħafna mill-fawna u l-flora tagħha jgħixu f'26 żona protetti mill-istat.

Il-pajjiż għandu żewġ bliet tal-Wirt Dinji tal-UNESCO: Quito u Cuenca, kif ukoll żewġ siti tal-Wirt Naturali Dinji tal-UNESCO: il-Gżejjer Galapagos u l-Park Nazzjonali Sangay, minbarra Riżerva Dinjija tal-Biosfera, kif inhu l-Massif Cajas. Kulturalment, il-kappell tat-tiben toquilla u l-kultura tan-nies indiġeni Zapara huma rikonoxxuti. L-aktar postijiet li jżuruha nies turisti nazzjonali u barranin għandhom sfumaturi differenti minħabba d-diversi attivitajiet turistiċi li joffri l-pajjiż.

Fost id-destinazzjonijiet turistiċi ewlenin hemm:

• Attrazzjonijiet naturali: Gżejjer Galapagos, Park Nazzjonali Yasuní, Park Nazzjonali El Cajas, Park Nazzjonali Sangay, Park Nazzjonali Podocarpus, Vilcabamba, Baños de Agua Santa.
• Attrazzjonijiet kulturali: Ċentru Storiku ta 'Quito, Nofs il-Belt tad-Dinja, Ingapirca, Ċentru Storiku ta' Cuenca, Latacunga u l-festival Mama Negra tiegħu.
• Snowy: Vulkan Antisana, Vulkan Cayambe, Vulkan Chimborazo, Vulkan Cotopaxi, Vulkani Illinizas.
• Bajjiet: Atacames, Bahía de Caráquez, Crucita, Esmeraldas, Manta, Montañita, Playas, Salinas

Trasport

Ir-riabilitazzjoni u l-ftuħ mill-ġdid tal-ferrovija Ekwadorjana u l-użu tagħha bħala attrazzjoni turistika huwa wieħed mill-avvanzi riċenti fit-trasport.

It-toroq tal-Ekwador esperjenzaw titjib sinifikanti f'dawn l-aħħar snin. Ir-rotot ewlenin huma l-Panamericana (fil-proċess li jiġu estiżi minn erba' għal sitt korsiji minn Rumichaca għal Ambato, it-tlestija ta' erba' korsiji fis-sezzjoni kollha ta' Ambato u Riobamba u dik li tgħaddi minn Riobamba għal Loja). Fin-nuqqas tas-sezzjoni bejn Loja u l-fruntiera mal-Perù, hemm ir-Ruta Espondilus jew Ruta del Sol (orjentata biex tivvjaġġa tul il-kosta Ekwadorjana) u r-Rotta Vertebrali tal-Amażonja (li taqsam l-Amażonja Ekwadorjana mit-Tramuntana għan-Nofsinhar, li tgħaqqad il-biċċa l-kbira). minnha u bliet aktar importanti tagħha).

Proġett ieħor fuq skala kbira huwa l-iżvilupp tal-awtostrada Manta – Tena, l-awtostrada Guayaquil – Salinas, l-awtostrada Aloag – Santo Domingo, Riobamba – Macas (li taqsam il-Park Nazzjonali Sangay). Żviluppi ġodda oħra jinkludu l-kumpless tal-pont Unidad Nacional fi Guayaquil, il-pont fuq ix-Xmara Napo f’Francisco de Orellana, il-pont fuq ix-Xmara Esmeraldas fil-belt tal-istess isem u, forsi l-aktar notevoli minn kollox, il-Pont Bahía – San Vicente , li hija l-itwal fuq il-kosta tal-Paċifiku tal-Amerika Latina.

It-Tram Cuenca huwa l-akbar sistema ta' trasport pubbliku fil-belt u l-ewwel tram modern fl-Ekwador. Ġie inawgurat fit-8 ta' Marzu, 2019. Għandu 20.4 kilometru u 27 stazzjon. Se tittrasporta 120,000 passiġġier kuljum. Ir-rotta tagħha tibda fin-nofsinhar ta' Cuenca u tispiċċa fit-tramuntana fil-viċinat Parque Industrial.

L-Ajruport Internazzjonali Mariscal Sucre ta' Quito u l-Ajruport Internazzjonali José Joaquín de Olmedo ta' Guayaquil esperjenzaw żieda kbira fid-domanda u rikjedu modernizzazzjoni. Fil-każ ta’ Guayaquil kien air terminal ġdid, meqjus dak iż-żmien l-aqwa fl-Amerika t’Isfel u l-aqwa fl-Amerika Latina, u f’Quito, fejn f’Tababela nbena ajruport kompletament ġdid, bl-għajnuna Kanadiża. Madankollu, it-triq prinċipali twassal miċ-ċentru tal-belt ta 'Quito, u għalhekk il-vjaġġ attwali mill-ajruport għaċ-ċentru ta' Quito jieħu sa sagħtejn fil-ħinijiet l-aqwa. L-ajruport taċ-ċentru tal-belt il-qadim ta' Quito qed jinbidel f'park, b'xi użu industrijali ħafif.

Demografija

Il-popolazzjoni tal-Ekwador hija etnikament diversa u l-istimi tal-2021 ipoġġu l-popolazzjoni tal-Ekwador għal 17,797,737. L-akbar grupp etniku (mill-2010) huma l-mestizos, li huma nies ta' razza mħallta ta' antenati Amerindijani u Ewropej, tipikament minn settlers Spanjoli, f'xi każijiet dan it-terminu jista' jinkludi wkoll Amerindjani li huma kulturalment influwenzati aktar mill-Ispanjoli, u jagħmlu sa madwar 71% tal-popolazzjoni (għalkemm inklużi l-montubios, terminu użat għall-popolazzjoni mestizo kostali, jgħolli dan għal madwar 79%).

L-Ekwadorjani bojod huma minoranza li jirrappreżentaw 6.1% tal-popolazzjoni tal-Ekwador u jistgħu jinstabu madwar il-pajjiż kollu, primarjament fiż-żoni urbani. Għalkemm il-popolazzjoni bajda tal-Ekwador matul l-era kolonjali tagħha kienet primarjament dixxendenti ta' Spanja, illum il-popolazzjoni bajda tal-Ekwador hija r-riżultat ta' taħlita ta' immigranti Ewropej, l-aktar minn Spanja ma' nies mill-Italja, il-Ġermanja, Franza u l-Isvizzera li stabbilixxew fil-bidu. tas-seklu 20. Barra minn hekk, hemm popolazzjoni żgħira Lhudija Ewropea (Lhud Ekwadorjan), li tinsab prinċipalment f'Quito u sa' ċertu punt f'Guyaquil. 5,000 ruħ Roma jgħixu fl-Ekwador.

L-Ekwador għandu wkoll popolazzjoni żgħira ta' oriġini Asjatika, prinċipalment Ażjatika tal-Punent, bħad-dixxendenti ekonomikament għonja ta' immigranti Lebaniżi u Palestinjani, li huma Kristjani jew Musulmani, u komunità tal-Asja tal-Lvant magħmula prinċipalment minn nies ta' Antenati Ġappuniżi u Ċiniżi, li l-antenati tagħhom waslu bħala minaturi, ħaddiema tar-razzett u sajjieda fl-aħħar tas-seklu 19.

L-Amerindjani jirrappreżentaw 7% tal-popolazzjoni attwali. Il-popolazzjoni ta' Montubio l-aktar rurali tal-provinċji kostali tal-Ekwador, li tista' tiġi kklassifikata bħala kannella, tirrappreżenta 7.4% tal-popolazzjoni.

Afro-Ekwadorjani huma popolazzjoni ta' minoranza (7%) fl-Ekwador, li tinkludi mulatti u zambos, u jinsabu primarjament fil-provinċja ta' Esmeraldas u sa ċertu punt fil-provinċji predominantement mestizo fuq il-kosta tal-Ekwador: Guayas u Manabí. Fl-Altiplano Andes, fejn hemm popolazzjoni predominantement mestizo, abjad u Amerindjana, il-preżenza Afrikana hija kważi ineżistenti, ħlief f'komunità żgħira fil-provinċja ta' Imbabura msejħa Valle del Chota.

Lingwa

L-Ispanjol huwa l-lingwa uffiċjali tal-Ekwador. Il-maġġoranza l-kbira tal-popolazzjoni titkellimha bħala l-ewwel lingwa (93%) jew it-tieni lingwa (6%). Fl-1991, 2,500,000 persuna tkellmu Quechua (Tramuntana Kichwa) u lingwi prekolonjali oħra tal-Amerika. L-etnologi jistmaw li l-pajjiż għandu madwar 24 lingwa indiġena ħajjin. Fosthom hemm Awapit (mitkellem mill-Awá), A'ingae (mitkellem mill-Cofan), Shuar Chicham (mitkellem mill-Shuar), Achuar-Shiwiar (mitkellem mill-Achuar u Shiwiar), Cha' Palaachi (mitkellem mill-Chachi), Tsa'fiki (mitkellem mit-Tsáchilas), Paicoca (mitkellem mis-Siona u Secoya) u Wao Tededeo (mitkellem mit-Waorani). L-użu ta' dawn il-lingwi Amerinjani qed jonqos gradwalment u qed jiġi sostitwit bl-Ispanjol.

Ħafna mill-Ekwadorjani jitkellmu bl-Ispanjol bħala l-lingwa nattiva tagħhom, u l-preżenza tagħha hija kullimkien f'ħafna mill-pajjiż. Minkejja d-daqs żgħir tiegħu, il-pajjiż għandu diversità notevoli ta' aċċenti Spanjoli li jvarjaw ħafna bejn ir-reġjuni. L-idjosinkraziji tal-Ispanjol Ekwadorjan jirriflettu l-popolazzjonijiet etniċi u razzjali li oriġinaw u stabbilixxew f'żoni differenti tal-pajjiż.

It-tliet varjanti reġjonali ewlenin huma:

• Spanjol mill-Paċifiku ekwatorjali jew Spanjol mill-kosta ekwatorjali
• Spanjol Andin
• Spanjol tal-Amażonja

Lingwi fl-Ekwador

• Spanjol 93%
• Quichua 4.1%
• Barrani 2.2%
• Nies indiġeni oħra 0.7%

Reliġjon

Skont l-Istitut Nazzjonali tal-Istatistika u ċ-Ċensiment tal-Ekwador, 91.95% tal-popolazzjoni tal-pajjiż għandha xi reliġjon, 7.94% huma atei u 0.11% huma agnostiċi. Fost nies li għandhom xi reliġjon, 80.44% huma Kattoliċi, 11.30% Protestanti evanġeliċi, 1.29% Xhieda ta' Jehovah u 6.97% oħrajn (l-aktar Lhud, Buddisti u Qaddisin tal-Aħħar Jiem).

Fl-Ekwador rurali, it-twemmin Amerindjan u l-Kattoliċiżmu kultant huma sinkretizzati f'forma lokali ta' Kattoliċiżmu popolari. Il-biċċa l-kbira tal-festivals u l-parati annwali huma bbażati fuq ċelebrazzjonijiet reliġjużi, u ħafna minnhom jinkorporaw taħlita ta' ritwali u ikoni.

Hemm għadd żgħir ta' Kristjani Ortodossi tal-Lvant, reliġjonijiet Amerinjani, Musulmani (ara l-Islam fl-Ekwador), Buddisti u Bahá'ís. Skont l-istimi tagħhom, Il-Knisja ta' Ġesù Kristu tal-Qaddisin tal-Aħħar Jiem tirrappreżenta madwar 1.4% tal-popolazzjoni, jew 211,165 membru fl-aħħar tal-2012. Skont is-sorsi tagħhom, fl-2017 kien hemm 92,752 Xhud ta' Jehovah fil-pajjiż.

L-istorja tal-Lhud fl-Ekwador tmur lura għas-sekli 16 u 17. Sas-seklu 20 il-maġġoranza kienu Sefardi b'ħafna anusim (kripto-Lhud) fosthom. Lhud Ashkenazi waslu prinċipalment bħala refuġjati wara ż-żieda tas-Soċjaliżmu Nazzjonali fil-Ġermanja fl-1933, bi 3,000 Lhudi fl-Ekwador fl-1940. Fl-aqwa tagħha, fl-1950, il-popolazzjoni Lhudija tal-Ekwador kienet stmata għal 4,000, iżda aktar tard naqset għal madwar 290 madwar l-2020, waħda mill-iżgħar komunitajiet Lhud fl-Amerika t'Isfel. Madankollu, dan in-numru qed jonqos hekk kif iż-żgħażagħ jitilqu mill-pajjiż lejn l-Istati Uniti jew Iżrael. Illum il-Komunità Lhudija tal-Ekwador għandha l-kwartieri ġenerali tagħha f'Quito. Hemm komunitajiet żgħar ħafna f'Cuenca. Il-“Komunità tal-Kult Iżraeljana” tiġbor flimkien il-Lhud ta' Guayaquil. Din il-komunità tiffunzjona indipendentement mill-“Komunità Lhudija tal-Ekwador” u hija magħmula minn 30 persuna biss.

Reliġjon fl-Ekwador (2014)

• Kattoliku 79%
• Protestanti 13%
• Irreliġjużi 5%
• 3% oħra

Saħħa

L-istruttura attwali tas-sistema tas-saħħa pubblika Ekwadorjana tmur lura għall-1967. Il-Ministeru tas-Saħħa Pubblika tal-Ekwador huwa l-entità responsabbli għar-regolamentazzjoni u l-ħolqien ta 'politiki tas-saħħa pubblika u pjanijiet ta' kura tas-saħħa. Il-Ministru tas-Saħħa Pubblika jinħatar direttament mill-President tar-Repubblika.

Il-filosofija tal-Ministeru tas-Saħħa Pubblika hija appoġġ soċjali u servizz lill-popolazzjoni l-aktar vulnerabbli, u l-pjan ta 'azzjoni prinċipali tiegħu jdur madwar is-saħħa tal-komunità u l-mediċina preventiva. Ħafna gruppi mediċi Amerikani ħafna drabi jwettqu missjonijiet mediċi barra minn bliet kbar biex jipprovdu saħħa medika lill-komunitajiet foqra.

Is-sistema tas-saħħa pubblika tippermetti li l-pazjenti jiġu ttrattati mingħajr appuntament fi sptarijiet ġenerali pubbliċi minn tobba ġenerali u speċjalisti fi kliniċi outpatient mingħajr ebda spiża. Dan isir fl-erba’ speċjalitajiet bażiċi tal-pedjatrija, il-ġinekoloġija, il-mediċina klinika u l-kirurġija. Hemm ukoll sptarijiet pubbliċi speċjalizzati biex jittrattaw mard kroniku, jimmiraw grupp partikolari tal-popolazzjoni, jew jipprovdu trattament aħjar f'xi speċjalitajiet mediċi.

Għalkemm jinsabu sptarijiet ġenerali mgħammra tajjeb fil-bliet ewlenin jew kapitali provinċjali, fi bliet iżgħar u bliet cantonali hemm sptarijiet bażiċi għal konsultazzjonijiet u trattamenti tal-kura tal-familja fil-pedjatrija, il-ġinekoloġija, il-mediċina klinika u l-kirurġija.

Iċ-ċentri tas-saħħa tal-komunità jinsabu f'żoni metropolitani tal-bliet u f'żoni rurali. Huma sptarijiet ta’ matul il-jum li jipprovdu kura lill-pazjenti li l-isptar tagħhom huwa inqas minn 24 siegħa. It-tobba assenjati f’komunitajiet rurali, fejn il-popolazzjoni Amerindjana tista' tkun sostanzjali, għandhom kliniċi żgħar taħt ir-responsabbiltà tagħhom biex jittrattaw lill-pazjenti bl-istess mod bħal sptarijiet ta' matul il-jum fi bliet kbar. It-trattament f'dan il-każ jirrispetta l-kultura tal-komunità.

Is-sistema tas-saħħa pubblika m'għandhiex tiġi konfuża mas-sistema tas-saħħa tas-Sigurtà Soċjali Ekwadorjana, li hija mmirata għal nies b'impjieg formali u li huma affiljati b'mod obbligatorju permezz ta' min iħaddimhom. Iċ-ċittadini mingħajr impjieg formali jistgħu jikkontribwixxu volontarjament għas-sistema tas-sigurtà soċjali u jkollhom aċċess għal servizzi mediċi pprovduti mis-sistema tas-sigurtà soċjali. L-Istitut tas-Sigurtà Soċjali Ekwadorjan (IESS) għandu diversi sptarijiet ewlenin u subċentri mediċi taħt l-amministrazzjoni tiegħu madwar il-pajjiż.

L-Ekwador bħalissa jinsab fl-20 post fost l-aktar pajjiżi effiċjenti fil-kura tas-saħħa, meta mqabbel mal-111 fl-2000. L-Ekwadorjani għandhom stennija tal-ħajja ta' 77.1 snin. Ir-rata tal-mortalità tat-trabi hija 13 għal kull 1,000 twelid ħaj, titjib sinifikanti minn madwar 76 fil-bidu tas-snin 80 u 140 fl-1950. 23% tat-tfal taħt il-ħames snin huma kronikament malnutriti. Il-popolazzjoni ta' xi żoni rurali m'għandhiex aċċess għall-ilma tax-xorb, u l-provvista tagħha hija pprovduta minn trakkijiet tanker. Hemm 686 każ ta' malarja għal kull 100,000 ruħ.

Edukazzjoni

Il-Kostituzzjoni tal-Ekwador tirrikjedi li t-tfal kollha jattendu l-iskola sakemm jilħqu "livell bażiku ta' edukazzjoni", li huwa stmat li jkun disa' snin skolastiċi. Fl-1996, ir-rata netta ta' reġistrazzjoni primarja kienet ta' 96.9%, u 71.8% tat-tfal baqgħu l-iskola sal-ħames grad/10 snin. L-ispiża tal-edukazzjoni primarja u sekondarja titħallas mill-gvern, iżda l-familji ħafna drabi jiffaċċjaw spejjeż addizzjonali sinifikanti, bħal miżati u spejjeż tat-trasport.

Il-persunal tal-iskejjel pubbliċi ma jilħaqx il-livelli meħtieġa, b'daqsijiet tal-klassi spiss kbar ħafna, u familji b'riżorsi limitati ħafna drabi mġiegħla jħallsu għall-edukazzjoni. Fiż-żoni rurali, 10% biss tat-tfal imorru l-iskola sekondarja. F'rapport tal-2015, il-Ministeru tal-Edukazzjoni jgħid li fl-2014 in-numru medju ta' snin skolastiċi li tlestew fiż-żoni rurali huwa ta' 7.39, meta mqabbel ma' 10.86 fiż-żoni urbani.

Edukazzjoni

Fl-Ekwador hemm 60 università u skola politeknika, li minnhom 33 huma pubbliċi u 27 privati.

Xi universitajiet pubbliċi fl-Ekwador huma: Università Andina Simón Bolívar, Università Nazzjonali ta' Loja, Università ta' Azuay, Università Teknoloġika ta' San Antonio de Machala, Università Teknika ta' Manabi, Università Agrarja tal-Ekwador, Università Statali ta' Bolivar, Università ta' Cuenca, Università Teknika tal-Istat ta' Quevedo, Università Nazzjonali ta' Chimborazo

Xi universitajiet akkreditati fl-Ekwador huma: Escuela Superior Politécnica de Chimborazo (ESPOCH), Escuela Superior Politécnica del Litoral (ESPOL), Pontificia Universidad Católica del Ecuador (PUCE), Universidad Agraria del Ecuador (UAE).

L-akbar bliet

L-akbar ħames bliet fil-pajjiż huma Quito (2.78 miljun abitant), Guayaquil (2.72 miljun abitant), Cuenca (636,996 abitant), Santo Domingo (458,580 abitant) u Ambato (387,309 abitant). Iż-żoni metropolitani l-aktar popolati fil-pajjiż huma Guayaquil, Quito, Cuenca, Manabí Centro (Portoviejo - Manta) u Ambato.

Immigrazzjoni u emigrazzjoni

Cuador hija dar għal komunità żgħira tal-Asja tal-Lvant magħmula primarjament minn nies ta' dixxendenza Ġappuniża u Ċiniża, li l-antenati tagħhom waslu bħala minaturi, ħaddiema tar-razzett, u sajjieda fl-aħħar tas-seklu 19.

Fis-snin bikrin tat-Tieni Gwerra Dinjija, l-Ekwador kien għadu ammettiet ċertu numru ta' immigranti, u fl-1939, meta diversi pajjiżi tal-Amerika t’Isfel irrifjutaw li jaċċettaw 165 refuġjat Lhudi mill-Ġermanja abbord il-vapur Koenigstein, l-Ekwador tahom permessi ta' dħul.

Il-migrazzjoni mil-Libanu għall-Ekwador bdiet sa mill-1875. L-ewwel migranti fqar kellhom it-tendenza li jaħdmu bħala bejjiegħa tat-triq indipendenti, aktar milli bħala ħaddiema bil-pagi fl-agrikoltura jew fin-negozji ta' oħrajn. Għalkemm emigraw biex jaħarbu mill-oppressjoni reliġjuża Torka Ottomana, l-Ekwadorjani sejħulhom “Torok” għax kienu jġorru passaporti Ottomani. Kien hemm aktar mewġ ta' immigrazzjoni fl-ewwel nofs tas-seklu 20; Fl-1930, kien hemm 577 immigrant Libaniż u 489 mid-dixxendenti tagħhom residenti fil-pajjiż. Stima tal-1986 mill-Ministeru tal-Affarijiet Barranin Libaniż iddikjarat 100,000 dixxendent Libaniż. Huma joqogħdu prinċipalment f'Quito u Guayaquil. Huma prinċipalment Kattoliċi Rumani.

Fil-bidu tas-seklu 20 kien hemm immigrazzjoni ta' Taljani, Ġermaniżi, Portugiżi, Franċiżi, Ingliżi, Irlandiżi u Griegi. Il-belt ta' Ancón esperjenzat mewġa ta' immigrazzjoni mir-Renju Unit li bdiet fl-1911, meta l-Gvern tal-Ekwador ta 98 ​​minjiera, li jokkupaw erja ta' 38,842 ettaru, lill-kumpanija taż-żejt Ingliża Anglo Ecuadorian Oilfields. Illum, Anglo American Oilfields jew Anglo American plc hija l-akbar produttur fid-dinja tal-platinu, b'madwar 40% tal-produzzjoni globali, minbarra li hija produttur ewlieni tad-djamanti, tar-ram, tan-nikil, tal-ħadid mhux maħdum u tal-faħam tal-azzar. Alberto Spencer huwa raġel Ingliż famuż li ġie minn Ancón. Il-belt issa saret attrazzjoni minħabba d-djar Ingliżi awsteri f’“The English Quarter”, imqiegħda f’inħawi tropikali kuntrastanti.

Fis-snin ħamsin, it-Taljani kienu t-tielet l-akbar grupp nazzjonali ta' immigranti. Wieħed jista' jinnota li, wara l-Ewwel Gwerra Dinjija, il-Ligurians kienu għadhom jikkostitwixxu l-maġġoranza tal-fluss, għalkemm imbagħad kienu jirrappreżentaw biss terz tan-numru totali ta' immigranti fl-Ekwador. Din is-sitwazzjoni kienet dovuta għat-titjib tas-sitwazzjoni ekonomika fil-Liguria. Il-paradigma klassika tal-immigrant Taljan illum ma kinitx dik tan-negozjant żgħir Ligurjan kif kien qabel; Dawk li emigraw lejn l-Ekwador kienu professjonisti u tekniċi, impjegati u nies reliġjużi miċ-ċentru-nofsinhar tal-Italja. Wieħed irid jiftakar li ħafna immigranti, numru notevoli ta' Taljani fosthom, marru fil-port Ekwadorjan mill-Perù biex jaħarbu mill-gwerra tal-Peru maċ-Ċilì. Il-gvern Taljan beda jinteressa ruħu aktar fil-fenomenu tal-emigrazzjoni lejn l-Ekwador minħabba l-ħtieġa li tinstab triq ta' ħruġ għan-numru kbir ta' immigranti li tradizzjonalment marru l-Istati Uniti iżda li ma setgħux jibqgħu jidħlu f’dak il-pajjiż minħabba l-Liġi tal-Kwoti. tal-1921 li llimita l-immigrazzjoni tal-Ewropej tan-Nofsinhar u tal-Lvant, kif ukoll "mhux mixtieqa."

Ħafna minn dawn il-komunitajiet u d-dixxendenti tagħhom jinsabu fir-reġjun Guayas tal-pajjiż.

Matul is-seklu 20, l-immigrazzjoni ġiet ukoll minn pajjiżi oħra tal-Amerika Latina minħabba gwerer ċivili, kriżijiet ekonomiċi, u dittatorjati. L-aktar notevoli huma dawk li ġejjin mill-Arġentina, iċ-Ċilì u l-Urugwaj. Mill-2002 'l hawn, kien hemm tkabbir esponenzjali u sinifikanti ta' refuġjati Kolombjani u Venezwelani. Storikament, il-Kolombjani sabu kenn fil-pajjiż ġar tagħhom waqt żminijiet ta 'inkwiet ċivili. Riċentement, il-Venezwelani saru preżenza notevoli fl-ibliet Ekwadorjani, hekk kif ħafna jaħarbu mill-kriżi ekonomika u politika tal-Venezwela. L-awtoritajiet isostnu li huwa stmat li bejn 350,000 u 400,000 Kolumbjan jgħixu fl-Ekwador, il-fruntieri porużi u n-nuqqas ta' reġistrazzjoni formali ma jippermettux ċifri konkreti.

Kultura

Il-kultura dominanti tal-Ekwador hija definita mill-maġġoranza mestizo tiegħu u, bħall-antenati tiegħu, hija tradizzjonalment ta' wirt Spanjol, influwenzata fi gradi differenti mit-tradizzjonijiet Amerindjani u f'xi każijiet minn elementi Spanjoli u Afrikani mhux Ewropej. L-ewwel u l-aktar mewġa importanti ta' immigrazzjoni moderna lejn l-Ekwador kienet tikkonsisti f’settlers Spanjoli, wara l-wasla ta' l-Ewropej fl-1499. Numru iżgħar ta' Ewropej oħra u Amerikani ta' Fuq emigraw lejn il-pajjiż lejn l-aħħar tad-19 u l-bidu tas-seklu 20, u f’numri iżgħar, Pollakki, Litwani, Ingliżi, Irlandiżi, Kroati u xi każijiet mill-Asja matul u wara t-Tieni Gwerra Dinjija.

Il-komunitajiet Amerindjani fl-Ekwador huma integrati fil-kultura dominanti fi gradi differenti, iżda xi wħud jistgħu wkoll jipprattikaw il-kulturi indiġeni tagħhom stess, partikolarment il-komunitajiet Amerinjani aktar remoti fil-Baċir tal-Amażonja. L-Ispanjol huwa mitkellem bħala l-ewwel lingwa minn aktar minn 90% tal-popolazzjoni u bħala l-ewwel jew it-tieni lingwa b'aktar minn 98%. Parti mill-popolazzjoni ta' l-Ekwador tista' titkellem lingwi Amerinjani, f'xi każijiet bħala t-tieni lingwa. Tnejn fil-mija tal-popolazzjoni titkellem biss lingwi Amerinjani.

Mużika

Il-mużika Ekwadorjana għandha storja twila. Hallway huwa ġeneru ta 'mużika Latina indiġena. Fl-Ekwador huwa l-"ġeneru mużikali nazzjonali." Matul is-snin, ħafna kulturi għaqqdu l-influwenzi tagħhom biex joħolqu tipi ġodda ta' mużika. Hemm ukoll tipi differenti ta' mużika tradizzjonali bħall-albazo, il-Pasacalle, l-Inca Fox, it-Tonada, il-Capishca, il-Bomba (stabbiliti ħafna fis-soċjetajiet Afro-Ekwadorjani), eċċ. Tecnocumbia u jukebox huma eżempji ċari tal-influwenza ta' kulturi barranin. Waħda mill-aktar forom taż-żfin tradizzjonali tal-Ekwador hija s-sanjuanito. Huwa indiġenu fit-Tramuntana tal-Ekwador (Otavalo-Imbabura). Sanjuanito huwa tip ta' mużika ta' żfin li tindaqq waqt il-festi minn komunitajiet mestiż u Amerinjani. Skont il-mużikologu Ekwadorjan Segundo Luis Moreno, is-sanjuanito kien jiżfen mill-Amerindjani fi żmien għeluq snin San Ġwann Battista. Din id-data importanti ġiet stabbilita mill-Ispanjoli fl-24 ta' Ġunju, b’kumbinazzjoni l-istess data li l-popli Amerinjani ċċelebraw ir-ritwali Inti Raymi tagħhom.

Kċina

Il-kċina Ekwadorjana hija diversa u tvarja skont l-altitudni, il-kundizzjonijiet agrikoli assoċjati, u l-komunitajiet etniċi jew razzjali. Il-biċċa l-kbira tar-reġjuni tal-Ekwador isegwu l-ikla tradizzjonali bi tliet platti: soppa, platt li jinkludi ross u proteina, u deżerta u kafè biex jispiċċaw.

Fir-reġjun kostali, il-frott tal-baħar huwa popolari ħafna, bil-ħut, gambli u ceviche huma parti integrali mid-dieta. Iċ-ċanga hija wkoll notevolment ikkunsmata fir-reġjun tal-kosta, platti tradizzjonali huma churrasco u arroz con menestra u carne asada (ross bil-fażola u laħam grilled) servuti mal-pjantaġġini moqli. Dan tal-aħħar huwa platt emblematiku tal-belt ta' Guayaquil. Il-platti bbażati fuq il-laħam għandhom l-oriġini tagħhom fil-kultura tal-bhejjem tal-poplu Montubio.

Ceviche huwa platt kostali essenzjali b'oriġini pre-Inka. Ħafna drabi jiġi servut bi pjantaġġini moqli (chifles jew patacones), popcorn jew toast. Dixxijiet ibbażati fuq il-banana u l-karawett huma pjuttost komuni fir-reġjun kostali, u jirriflettu l-għeruq tal-Afrika tal-Punent ta 'ħafna miċ-ċittadini tagħha. Encocados (platti li fihom zalza tal-ġewż) huma wkoll popolari ħafna fuq il-kosta tat-tramuntana, ċċentrata fuq il-belt ta 'Esmeraldas. Il-kosta hija wkoll produttur ewlieni tal-banana, tal-fażola tal-kawkaw (biex tagħmel iċ-ċikkulata), gambli, tilapia, mango, u frott tal-passjoni, fost prodotti oħra.

Il-ħobż tal-cassava, analogu għall-pão de queijo Brażiljan, huwa servut bi "jogurt Persjan" u spiss jittiekel bħala appetizer f'ħafna bliet kostali. L-oriġini tagħha ġejja mill-popolazzjonijiet Persjani u tal-Lvant Nofsani li stabbilixxew fuq il-kosta.

Fir-reġjun tal-għoljiet, diversi platti tal-majjal, tat-tiġieġ u tal-fniek tal-Indi servuti b'varjetà ta 'qamħ (speċjalment ross u mote) jew patata huma popolari. Il-konsum tal-"fniek tal-Indi", de rigueur fil-maġġoranza tal-komunitajiet indiġeni, jirrifletti l-karattru predominantement indiġenu tal-għoljiet. Meqjusa bħala Ħelwa, ħafna drabi hija kkaratterizzata minn togħma ħafifa tal-majjal.

Fir-reġjun tal-Amażonja, ikel bażiku huwa kassava, imsejjaħ ukoll kassava. F'dan ir-reġjun jinstabu ħafna frott, bħal banana, għeneb, u siġar tal-palm tal-ħawħ.

Letteratura

Il-letteratura bikrija fl-Ekwador kolonjali, bħal fil-bqija tal-Amerika Spanjola, kienet influwenzata mill-Età tad-Deheb Spanjola. Wieħed mill-ewwel eżempji huwa Jacinto Collahuazo, kap Amerinjan minn belt tat-Tramuntana fl-Ibarra tal-lum, imwieled fl-aħħar tas-seklu 17. Minkejja r-repressjoni bikrija u d-diskriminazzjoni tal-indiġeni mill-Ispanjol, Collahuazo tgħallem jaqra u jikteb bil-Kastilja, iżda x-xogħol tiegħu nkiteb bil-Quechua. L-użu tal-quipu kien ipprojbit mill-Ispanjol, u biex jippreservaw ix-xogħol tagħhom, ħafna poeti Inca kellhom jirrikorru għall-użu tal-alfabett Latin biex jiktbu fil-lingwa nattiva tagħhom Quechua. L-istorja wara d-drama Inca “Ollantay”, l-eqdem biċċa letteratura li teżisti għal kull lingwa Amerindja fl-Amerika, taqsam xi xebh max-xogħol ta' Collahuazo. Collahuazo kien il-ħabs u x-xogħol kollu tiegħu maħruq. L-eżistenza tax-xogħol letterarju tiegħu ħarġet għad-dawl ħafna sekli wara, meta tim ta’ ġebel kien qed jirrestawra l-ħitan ta' knisja kolonjali f’Quito u sab manuskritt moħbi. Il-framment salvat huwa traduzzjoni għall-Ispanjol mill-Quechua tal-“Elegy to the Dead of Atahualpa”, poeżija miktuba minn Collahuazo, li tiddeskrivi d-dwejjaq u d-dgħufija tal-poplu Inca talli tilef lis-sultan Atahualpa.

Kittieba Ekwadorjani bikrija oħra jinkludu l-Ġiżwiti Juan Bautista Aguirre, imwieled f'Daule fl-1725, u Patri Juan de Velasco, imwieled f'Riobamba fl-1727. Awturi famużi tal-perijodi kolonjali tard u r-Repubblikani bikrija jinkludu lil Eugenio Espejo, stampatur u awtur ewlieni tal-ewwel kittieba. gazzetta fl-era kolonjali Ekwadorjana; José Joaquín de Olmedo (imwieled Guayaquil), famuż għall-oda tiegħu lil Simón Bolívar bit-titlu Victoria de Junín; Juan Montalvo, esejist u rumanzier magħruf; Juan León Mera, famuż għax-xogħol tiegħu "Cumanda" jew "Traġedja fost savages" u l-Innu Nazzjonali tal-Ekwador; Juan A. Martínez ma’ A la Costa; Dolores Veintimilla; u oħrajn.

Kittieba Ekwadorjani kontemporanji jinkludu lir-rumanzier Jorge Enrique Adoum; il-poeta Jorge Carrera Andrade; l-esejist Benjamín Carrión; il-poeti Medardo Angel Silva, Jorge Carrera Andrade, Emanuel Xavier u Luis Alberto Costales; ir-rumanzier Enrique Gil Gilbert; ir-rumanzier Jorge Icaza (awtur tar-rumanz Huasipungo, tradott f'ħafna lingwi); ir-rakkont Pablo Palacio; u r-rumanziera Alicia Yáñez Cossio.

Arti

L-aktar stili artistiċi magħrufa tal-Ekwador kienu jappartjenu għall-Iskola ta' Quito, li żviluppat bejn is-sekli 16 u 18, li eżempji tagħhom jintwerew f'diversi knejjes antiki f'Quito. Il-pitturi Ekwadorjani jinkludu Eduardo Kingman, Oswaldo Guayasamín u Camilo Egas tal-Moviment Indiginista; Manuel Rendon, Jaime Zapata, Enrique Tábara, Aníbal Villacís, Theo Constanté, Luis Molinari, Araceli Gilbert, Judith Gutiérrez, Félix Aráuz u Estuardo Maldonado tal-Moviment Informalista; Teddy Cobeña tal-espressjoniżmu u stil figurattiv u Luis Burgos Flor bl-istil astratt u futuristiku tiegħu. Il-belt Amerindja ta' Tigua, l-Ekwador, hija magħrufa wkoll mad-dinja kollha għall-pitturi tradizzjonali tagħha.

Sports

L-aktar sport popolari fl-Ekwador, bħal fil-biċċa l-kbira tal-pajjiżi tal-Amerika t'Isfel, huwa l-futbol. Fost l-aktar timijiet professjonali mag[rufa tagha hemm; Emelec ta' Guayaquil, Liga De Quito ta' Quito; Barcelona SC minn Guayaquil, l-aktar tim popolari fl-Ekwador, ukoll it-tim bl-aktar kampjonati lokali; Deportivo Quito, u El Nacional de Quito; Olmedo de Riobamba; u Deportivo Cuenca de Cuenca. Bħalissa l-aktar tim tal-futbol ta' suċċess fl-Ekwador huwa LDU Quito, u huwa l-uniku tim Ekwadorjan li rebaħ il-Copa Libertadores; Kien ukoll runner-up fit-Tazza tad-Dinja tal-Klabbs tal-FIFA 2008 L-Estadio Monumental Isidro Romero Carbo huwa l-għaxar l-akbar grawnd tal-futbol fl-Amerika t'Isfel. It-tim nazzjonali tal-futbol tal-Ekwador deher f'erba' Tazzi tad-Dinja tal-FIFA.

Belt

• San Francisco de Quito
• Santiago de Guayaquil
• Santa Ana de los Ríos de Cuenca
• Santo Domingo de los Colorados
• San Juan Bautista de Ambato
• San Gregorio de Portoviejo
• Durán
• San Antonio de Machala
• Inmaculada Concepción de Loja
• Manta
• San Pedro de Riobamba
• San Mateo de las Esmeraldas
• San Miguel de Tulcán
• San Miguel de Tulcán
• San Miguel de Ibarra
• Salinas
• Quevedo
• Zamora de los Alcaides
• Santa Elena
• San Pedro de Guaranda
• San Francisco de Peleusí de Azogues
• San Miguel de Urcuquí
• San Vicente Mártir de Latacunga
• San Lorenzo del Pailón
• San Gabriel
• El Ángel
• El Ángel
• Santa Rosa de Atacames
• San Juan de Tabacundo
• Rosa Zárate/Quinindé
• San Juan Bautista de Sangolquí
• Puerto Francisco de Orellana
• Puerto Villamil
• Puerto Baquerizo Moreno
• Puerto Ayora
• Santa Rita de Babahoyo
• Nuestra Señora del Rosario de Pompeya de Puyo
• San Jacinto de Buena Fe
• Nuevo Rocafuerte
• Palenque
• Catarama
• Puebloviejo
• San Lorenzo de Vinces
• Bolívar
• Santa Ana de Cotacachi
• Santa Marta de Atuntaqui
• San Luis de Otavalo
• Montalvo
• La Libertad
• Huaquillas
• Puerto Bolívar
• Tarqui, Cuenca
• Tarqui, Cuenca

Referenzi

1. ^ https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ec.html
2. ^ Ecuadorian census held on November 28, 2010. inec.gob.ec.
3. ^ http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_countries_by_HDI