Azərbaycan
Malta
ශ්රී ලංකාව
Türkmenistan
Türkiyə
L Antartika hija l iktar kontinent fin Nofsinhar tad dinja Il kontinent fih il Pol tan Nofsinhar ġeografiku u jinsab fir
Antarktika
L-Antartika hija l-iktar kontinent fin-Nofsinhar tad-dinja. Il-kontinent fih il-Pol tan-Nofsinhar ġeografiku u jinsab fir-reġjun Antartiku tal-Emisferu tan-
Nofsinhar, kważi kompletament fin-Nofsinhar taċ-Ċirku Antartiku, u huwa mdawwar bl-Oċean tan-Nofsinhar. L-Antartika hija l-ħames l-ikbar kontinent, b’daqs ta’ 14,200,000 kilometru kwadrat, u kważi fiha d-doppju tad-daqs tal-Awstralja. Dan il-kontinent huwa bil-qabża l-inqas densament popolat, b’0.00008 persuni għal kull kilometru kwadrat. Madwar 98 % tal-Antartika huwa mgħotti bis-silġ, li għandu ħxuna medja ta’ 1.9 km, u li jestendi fuq is-superfiċe tal-kontinent kollu ħlief it-truf li jinsabu l-iktar fit-Tramuntana tal-Peniżola Antartika.
Bħala medja, l-Antartika hija l-iktar kontinent kiesaħ, niexef u fejn jaqbel ir-riħ, u għandha l-ogħla elevazzjoni medja tal-kontinenti kollha. Il-biċċa l-kbira tal-Antartika hija deżert polari, bi preċipitazzjoni annwali ta’ 200 mm tul il-kosta u ferm inqas fuq in-naħa ta’ ġewwa; fejn ma kien hemm l-ebda xita għal kważi żewġ miljun sena, għalkemm 80 % tar-riżervi tal-ilma ħelu fid-dinja huma maħżuna hemmhekk. Dawn huma biżżejjed biex jgħollu l-livelli globali tal-baħar b’madwar 60 metru li kieku kellhom idubu kollha. It-temperatura fl-Antartika laħħqet −89.2 °C (−128.6 °F) (jew saħansitra −94.7 °C (−135.8 °F) kif imkejla mill-ispazju), minkejja li l-medja għat-tielet kwart tas-sena (lli hija wkoll l-iktar parti kiesħa tas-sena) hija −63 °C (−81 °F). Fost l-organiżmi nattivi tal-Antartika nsibu ħafna tipi ta’ algi, batterji, fungi, pjanti, protisti, u ċerti annimali, fosthom l-akari, in-nematodi, il-pingwini, il-foki u t-tardigradi. Fil-ftit partijiet fejn hemm veġetazzjoni, insibu t-tundra.
L-Antartika hija magħrufa bħala l-aħħar reġjun fid-dinja li ġie skopert fl-istorja. Ħadd qatt ma kien ra dan il-kontinent qabel l-1820, meta l-ispedizzjoni Russa ta’ Fabian Gottlieb von Bellingshausen u ta’ Mikhail Lazarev abbord il-bastimenti Vostok u Mirny lemħet il-pjattaforma glaċjali ta’ Fimbul. Madankollu, il-kontinent baqa’ pjuttost injorat għall-bqija tas-seklu 19 minħabba l-ambjent ostili tiegħu, in-nuqqas ta’ riżorsi faċilment aċċessibbli, u l-iżolazzjoni tiegħu. F’Jannar 1840, għall-ewwel darba ġiet skoperta t-terra firma (li tfisser art solida bil-Latin) fl-Antartika, kważi simultanjament, permezz tal-Ispedizzjoni tal-Esplorazzjoni tal-Istati Uniti, taħt it-tmexxija tal-Logutenent Charles Wilkes, u ta’ spedizzjoni Franċiża separata taħt it-tmexxija ta’ Jules Dumont d’Urville. Din l-ispedizzjoni tal-aħħar, fis-soġġorn qasir tagħha, effettivament għamlet żbark temporanju; filwaqt li l-ispedizzjoni ta’ Wilkes, minkejja li ma għamlitx żbark, baqgħet biżżejjed fit-tul fir-reġjun sabiex tistħarreġ u timmappja xi 800 mil tal-kontinent. Fl-1895, l-ewwel żbark ikkonfermat sar minn tim ta’ Norveġiżi.
L-Antartika, hija de facto kondominju, jiġifieri territorju politiku li fir-rigward tiegħu diversi setgħat sovrani jaqblu formalment li jikkondividu dominju (fis-sens tas-sovranità) ugwali u li jeżerċitaw id-drittijiet tagħhom b’mod konġunt, mingħajr ma jaqsmuha f’żoni ‘nazzjonali’. Il-governanza tagħha ssir bejn il-partijiet għas-Sistema tat-Trattat Antartiku li għandhom status konsultattiv. Fl-1959, tnax-il pajjiż iffirmaw it-Trattat Antartiku, u minn dak iż-żmien ’l hawn iffirmawh 38 oħra. It-Trattat jipprojbixxi l-attivitajiet militari, l-estrazzjoni tal-minerali, l-isplużjonijiet nukleari u r-rimi tal-iskart nukleari. Barra minn hekk, it-Trattat jappoġġa r-riċerka xjentifika, u jipproteġi l-ekoloġija tal-kontinent. Madwar 1,000 u 5,000 persuna minn ħafna pajjiżi differenti jirresjedu fl-istazzjonijiet tar-riċerka mifruxa mal-kontinent kollu.
Matul ix-xitwa Ewropea tal-1996-1997, saret l-ewwel mara Franċiża li laħqet il-Pol tan-Nofsinhar mingħajr għajnuna, u kopriet id-distanza mill-Baħar ta' Weddell sal-bażi ta' Amundsen-Scott f'temperaturi ta' madwar -40 C filwaqt li kaxkret 150 kg (310 lb) warajha fuq sledge. De la Ferrière rritornat fl-Antartika fl-2009, din id-darba biex tmexxi l-Istazzjon Franċiż Dumont d'Urville għal perjodu ta' 15-il xahar. B'tim ta' 25 xjenzat u tekniku, li terz minnhom kienu nisa, l-objettiv kien li titkejjel il-ħxuna tas-saff tal-ożonu u jiġu analizzati r-residwi fis-silġ. Fl-2012, hija kkoordinat xogħol ta’ rinnovazzjoni fl-Istazzjon Dumont d'Urville li kien inbena fis-snin 50 tas-seklu 20.
Referenzi
- ^ Fretwell, P.; Pritchard, H. D.; Vaughan, D. G.; Bamber, J. L.; Barrand, N. E. "Bedmap2: improved ice bed, surface and thickness datasets for Antarctica" (PDF). The Cryosphere (bl-Ingliż). 7 (1): 390. Miġbur 2011-01-30.
- ^ "La Antártida" (bl-Ispanjol). Dirección Nacional del Antártico. Miġbur 2021-01-30.
- ^ Joyce, C. Alan. "The World at a Glance: Surprising Facts" (bl-Ingliż). The World Almanac. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2009-03-04. Miġbur 2021-01-30.
- ^ "Coldest temperature ever recorded on Earth in Antarctica: -94.7C (−135.8F)" (bl-Ingliż). The Guardian. Miġbur 2021-01-30.
Awtur: www.NiNa.Az
Data tal-pubblikazzjoni:
wikipedija, wiki, ktieb, kotba, librerija, artiklu, aqra, niżżel, b'xejn, download b'xejn, mp3, vidjo, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, stampa, mużika, kanzunetta, film, ktieb, logħba, logħob, mobbli, telefon, android, ios, apple, mowbajl, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, kompjuter, Informazzjoni dwar Antarktika, X'inhi Antarktika? Xi tfisser Antarktika?
L Antartika hija l iktar kontinent fin Nofsinhar tad dinja Il kontinent fih il Pol tan Nofsinhar ġeografiku u jinsab fir reġjun Antartiku tal Emisferu tan Mappa ortografika tal Antartika Nofsinhar kwazi kompletament fin Nofsinhar taċ Ċirku Antartiku u huwa mdawwar bl Oċean tan Nofsinhar L Antartika hija l ħames l ikbar kontinent b daqs ta 14 200 000 kilometru kwadrat u kwazi fiha d doppju tad daqs tal Awstralja Dan il kontinent huwa bil qabza l inqas densament popolat b 0 00008 persuni għal kull kilometru kwadrat Madwar 98 tal Antartika huwa mgħotti bis silġ li għandu ħxuna medja ta 1 9 km u li jestendi fuq is superfiċe tal kontinent kollu ħlief it truf li jinsabu l iktar fit Tramuntana tal Penizola Antartika Bħala medja l Antartika hija l iktar kontinent kiesaħ niexef u fejn jaqbel ir riħ u għandha l ogħla elevazzjoni medja tal kontinenti kollha Il biċċa l kbira tal Antartika hija dezert polari bi preċipitazzjoni annwali ta 200 mm tul il kosta u ferm inqas fuq in naħa ta ġewwa fejn ma kien hemm l ebda xita għal kwazi zewġ miljun sena għalkemm 80 tar rizervi tal ilma ħelu fid dinja huma maħzuna hemmhekk Dawn huma bizzejjed biex jgħollu l livelli globali tal baħar b madwar 60 metru li kieku kellhom idubu kollha It temperatura fl Antartika laħħqet 89 2 C 128 6 F jew saħansitra 94 7 C 135 8 F kif imkejla mill ispazju minkejja li l medja għat tielet kwart tas sena lli hija wkoll l iktar parti kiesħa tas sena hija 63 C 81 F Fost l organizmi nattivi tal Antartika nsibu ħafna tipi ta algi batterji fungi pjanti protisti u ċerti annimali fosthom l akari in nematodi il pingwini il foki u t tardigradi Fil ftit partijiet fejn hemm veġetazzjoni insibu t tundra L emblema tat Trattat Antartiku L Antartika hija magħrufa bħala l aħħar reġjun fid dinja li ġie skopert fl istorja Ħadd qatt ma kien ra dan il kontinent qabel l 1820 meta l ispedizzjoni Russa ta Fabian Gottlieb von Bellingshausen u ta Mikhail Lazarev abbord il bastimenti Vostok u Mirny lemħet il pjattaforma glaċjali ta Fimbul Madankollu il kontinent baqa pjuttost injorat għall bqija tas seklu 19 minħabba l ambjent ostili tiegħu in nuqqas ta rizorsi faċilment aċċessibbli u l izolazzjoni tiegħu F Jannar 1840 għall ewwel darba ġiet skoperta t terra firma li tfisser art solida bil Latin fl Antartika kwazi simultanjament permezz tal Ispedizzjoni tal Esplorazzjoni tal Istati Uniti taħt it tmexxija tal Logutenent Charles Wilkes u ta spedizzjoni Franċiza separata taħt it tmexxija ta Jules Dumont d Urville Din l ispedizzjoni tal aħħar fis soġġorn qasir tagħha effettivament għamlet zbark temporanju filwaqt li l ispedizzjoni ta Wilkes minkejja li ma għamlitx zbark baqgħet bizzejjed fit tul fir reġjun sabiex tistħarreġ u timmappja xi 800 mil tal kontinent Fl 1895 l ewwel zbark ikkonfermat sar minn tim ta Norveġizi L Antartika hija de facto kondominju jiġifieri territorju politiku li fir rigward tiegħu diversi setgħat sovrani jaqblu formalment li jikkondividu dominju fis sens tas sovranita ugwali u li jezerċitaw id drittijiet tagħhom b mod konġunt mingħajr ma jaqsmuha f zoni nazzjonali Il governanza tagħha ssir bejn il partijiet għas Sistema tat Trattat Antartiku li għandhom status konsultattiv Fl 1959 tnax il pajjiz iffirmaw it Trattat Antartiku u minn dak iz zmien l hawn iffirmawh 38 oħra It Trattat jipprojbixxi l attivitajiet militari l estrazzjoni tal minerali l ispluzjonijiet nukleari u r rimi tal iskart nukleari Barra minn hekk it Trattat jappoġġa r riċerka xjentifika u jipproteġi l ekoloġija tal kontinent Madwar 1 000 u 5 000 persuna minn ħafna pajjizi differenti jirresjedu fl istazzjonijiet tar riċerka mifruxa mal kontinent kollu Matul ix xitwa Ewropea tal 1996 1997 saret l ewwel mara Franċiza li laħqet il Pol tan Nofsinhar mingħajr għajnuna u kopriet id distanza mill Baħar ta Weddell sal bazi ta Amundsen Scott f temperaturi ta madwar 40 C filwaqt li kaxkret 150 kg 310 lb warajha fuq sledge De la Ferriere rritornat fl Antartika fl 2009 din id darba biex tmexxi l Istazzjon Franċiz Dumont d Urville għal perjodu ta 15 il xahar B tim ta 25 xjenzat u tekniku li terz minnhom kienu nisa l objettiv kien li titkejjel il ħxuna tas saff tal ozonu u jiġu analizzati r residwi fis silġ Fl 2012 hija kkoordinat xogħol ta rinnovazzjoni fl Istazzjon Dumont d Urville li kien inbena fis snin 50 tas seklu 20 Referenzi Fretwell P Pritchard H D Vaughan D G Bamber J L Barrand N E Bedmap2 improved ice bed surface and thickness datasets for Antarctica PDF The Cryosphere bl Ingliz 7 1 390 Miġbur 2011 01 30 La Antartida bl Ispanjol Direccion Nacional del Antartico Miġbur 2021 01 30 Joyce C Alan The World at a Glance Surprising Facts bl Ingliz The World Almanac Arkivjat minn l oriġinal fl 2009 03 04 Miġbur 2021 01 30 Coldest temperature ever recorded on Earth in Antarctica 94 7C 135 8F bl Ingliz The Guardian Miġbur 2021 01 30