Ljubljana

Ljubljana hija l-belt kapitali tas-Slovenja. Din il-belt illum tgħodd 266 elf ruħ. Hija tinsab fuq ix-xmara Ljubljanica li tnixxi mill-qalba tal-belt.

Ljubljana
Slovenja
Amministrazzjoni
Stat sovran	Slovenja
City municipality of Slovenia	Ljubljana City Municipality ^(en)
Kap tal-Gvern	^(en)
Isem uffiċjali	Ljubljana Лайбах Любляна Laibach Laibach
Ismijiet oriġinali	Ljubljana
Kodiċi postali	1000
Ġeografija
Koordinati	46°03′05″N 14°30′22″E / 46.0514°N 14.5061°E / 46.0514; 14.5061Koordinati: 46°03′05″N 14°30′22″E / 46.0514°N 14.5061°E / 46.0514; 14.5061
Ljubljana Ljubljana (Slovenia)
Superfiċjenti	163.76±0.01 kilometru kwadru
Għoli	309 m
Demografija
Popolazzjoni	284,293 abitanti (1 Jannar 2022)
Informazzjoni oħra
Kodiċi tat-telefon	01
Żona tal-Ħin	, UTC+1u UTC+2
bliet ġemellati	Graz, Tbilisi, Skopje, Vilnius, Ateni, Belgrad, Bratislava, , , , , , Moska, , , , , , Sarajevo, , , Vjenna, , Żagreb, Brussell, , ,
ljubljana.si

L-arkitettura tixhed l-element Barokk kif ukoll l-iskola tal-Art Nouveau. Wieħed mill-aqwa arkitetti li ħalla impressjoni fuq il-belt hu Jože Plečnik,li sab il-bilanċ bejn il-Barokk Ruman u l-moviment Sezzjonalista Ġermaniż.

Matul it-Tieni Gwerra Dinjija, Ljubljana ġiet invaduta mill-qawwiet faxxisti Taljani u wara min-nażisti Ġermaniżi, li dawwru l-belt bil-barbed wire.

Wara l-gwerra, Ljubljana ġiet iddikjarata l-kapitali tar-repubblika tas-Slovenja, fi ħdan il-Jugoslavja. Fl-1991, saret il-kapitali tas-Slovenja.

Fl-antikità, kien hemm belt Rumana msejħa Emona fl-inħawi. Ljubljana stess issemmiet l-ewwel darba fl-ewwel nofs tas-seklu 12. Li tinsab fin-nofs ta' rotta kummerċjali bejn it-Tramuntana tal-Baħar Adrijatiku u r-reġjun tad-Danubju, kienet il-kapitali storika ta' Carniola, waħda mill-partijiet abitati mis-Sloveni tal-monarkija tal-Habsburg. Kien taħt il-ħakma tal-Habsburg mill-Medju Evu sa x-xoljiment tal-Imperu Awstro-Ungeriż fl-1918. Wara t-Tieni Gwerra Dinjija, Ljubljana saret il-kapitali tar-Repubblika Soċjalista tas-Slovenja, parti mir-Repubblika Federali Soċjalista tal-Jugoslavja. Il-belt żammet dan l-istatus sakemm is-Slovenja saret indipendenti fl-1991 u Ljubljana saret il-kapitali tal-istat iffurmat ġdid.

Isem

L-oriġini tal-isem Ljubljana mhix ċara. Fil-Medju Evu, kemm ix-xmara kif ukoll ir-raħal kienu magħrufa wkoll taħt l-isem Ġermaniż ta 'Laibach. Dan l-isem kien fl-użu uffiċjali bħala endonym sal-1918, u jibqa’ frekwenti bħala ezonimu Ġermaniż, kemm f’diskors komuni kif ukoll fl-użu uffiċjali. Il-belt tissejjaħ Ljubljana bit-Taljan u Labacum bil-Latin.

L-ewwel attestazzjoni tal-isem Ġermaniż hija mill-1144 u l-ewwel attestazzjoni tal-forma Slovena hija mill-1146. Il-forma Griega ta 'dan tal-aħħar, Λυπλιανές (Lyplianes), hija attestata f'sors tas-seklu 10, il-Ħajja ta' Gregentios, li tpoġġi hija fil-pajjiż tal-Avari fis-sitt seklu. Din il-parti tal-Ħajja hija bbażata fuq sors tat-Tramuntana Taljan miktub ftit wara l-konkwista tal-774.

Għall-biċċa l-kbira tal-istudjużi, problema kienet kif tgħaqqad l-ismijiet Sloveni u Ġermaniżi. L-oriġini tal-Ljub Slav - "tħobb, togħġob" ġiet argumentata fl-2007 bħala l-aktar probabbli mill-lingwista Tijmen Pronk, speċjalista fil-lingwistika komparattiva Indo-Ewropea u d-djalettoloġija Slovena, mill-Università ta 'Leiden. [21] Huwa appoġġja t-teżi li l-isem tax-xmara ġej minn dak tal-insedjament. Il-Lingwist Silvo Torkar, li jispeċjalizza fl-ismijiet personali u tal-postijiet tas-Sloven, argumenta li l-isem Ljubljana ġej minn Ljubija, l-isem oriġinali tax-xmara Ljubljanica li tgħaddi minnha, derivat mill-isem maskili Slavi Qadim Ljubovid, " dik b’dehra sabiħa”. L-isem Laibach, sostna, kien fil-fatt ibridu tal-Ġermaniż u tas-Sloven u ġej mill-istess isem personali.

Simbolu tad-dragun

Is-simbolu tal-belt huwa d-Dragun ta’ Ljubljana. Huwa mpinġi fuq it-torri tal-Kastell ta' Ljubljana fuq l-arma ta' Ljubljana u fuq il-Pont tad-Dragun madwar Ljubljanica (Zmajski l-aktar). Jirrappreżenta qawwa, kuraġġ u kobor.

Diversi spjegazzjonijiet jiddeskrivu l-oriġini tad-Dragun ta 'Ljubljana. Skont ħrafa Slava, il-qtil ta' Dragun jirrilaxxa l-ilmijiet u jiżgura l-fertilità tal-art, u l-leġġenda hija maħsuba li hija relatata mal-bassasja ta’ Ljubljana, iż-żona mimlija estensiva li perjodikament thedded lil Ljubljana bl-għargħar. Skont il-leġġenda Griega, l-Argonawti li rritornaw lejn id-dar wara li ħadu l-Golden Fleece sabu għadira kbira mdawra b’swass bejn il-bliet tal-lum ta’ Vrhnika u Ljubljana. Hemmhekk, Jason waqqa’ mostru. Dan il-mostru sar id-dragun, li llum jinsab preżenti fuq l-arma u l-bandiera tal-belt.

Storikament, huwa aktar kredibbli li d-dragun ġie adottat minn San Ġorġ, il-qaddis patrun tal-kappella tal-Kastell ta’ Ljubljana mibnija fis-seklu 15. Fil-leġġenda ta’ San Ġorġ, id-dragun jirrappreżenta l-paganiżmu tal-antenati tal-qedem sostitwit mill-Kristjaneżmu. Skont spjegazzjoni oħra, relatata mat-tieni, id-dragun kien oriġinarjament biss ornament fuq l-arma tal-belt. Fil-Barokk sar parti mill-arma, u fis-seklu 19 u speċjalment fl-20 qabeż it-torri u elementi oħra fl-importanza.

Storja

Preistorja

Madwar is-sena 2000 Q.K. C., is-swamp ta' Ljubljana ġie stabbilit minn nies li jgħixu f'abitazzjonijiet fuq stilts. L-abitazzjonijiet preistoriċi fuq stilts u l-eqdem rota tal-injam fid-dinja huma fost l-aktar sejbiet arkeoloġiċi notevoli fil-bassasa. Dawn l-abitanti tal-lagi baqgħu ħajjin bil-kaċċa, is-sajd, u l-agrikoltura primittiva. Biex iduru mal-swamps, użaw kenuri magħmula billi qatgħu ġewwa taz-zkuk tas-siġar. Il-fdalijiet arkeoloġiċi tagħha, li bħalissa jinsabu fil-Muniċipalità ta' Ig, ġew innominati Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO minn Ġunju 2011, fin-nomina komuni ta' sitt stati Alpini.

Aktar tard iż-żona baqgħet punt ta 'tranżitu, għal gruppi inklużi l-Illyrians, segwit minn nazzjon imħallat Ċelt-Illyrian imsejjaħ l-Ipydes, u mbagħad, fit-3 seklu QK. C., tribù Ċeltiku, it-Taurisci.

Antikità

Madwar is-sena 50 a. C., ir-Rumani bnew kamp militari li aktar tard sar qagħda permanenti msejħa Iulia Aemona. Dan il-forti mgħaqqad kien okkupat mil-Legio XV Apollinaris. Fl-452, inqerdet mill-Huni taħt Attila, u aktar tard mill-Ostrogoti u l-Lombardi. Emona kienet dar għal 5,000 sa 6,000 abitant u kellha rwol importanti matul il-battalji. Id-djar tal-briks miksija tagħhom, miżbugħin b’kuluri differenti, kienu konnessi ma’ sistema tad-drenaġġ.

Fis-6 seklu, l-antenati tas-Sloveni tbiegħdu. Fis-seklu 9, waqgħu taħt il-ħakma tal-Franki, filwaqt li esperjenzaw rejds frekwenti tal-Magyar. Ma tantx hu magħruf dwar iż-żona matul l-issetiljar tas-Slavi fil-perjodu bejn il-waqgħa ta’ Emona u l-Medju Evu Bikri.

Żmien medjevali

Il-folja tal-parċmina Nomina defunctorum (“Ismijiet tal-mejtin”), aktarx miktuba fit-tieni nofs tal-1161, isemmi n-nobbli Rodolfo de Tarcento, avukat tal-Patrijarkat ta’ Aquileia, li kien ta kanonku b’20 razzett biswit il-kastell. minn Ljubljana (castrum Leibach) sal-Patrijarkat. Skont it-tnaqqis tal-istoriku Peter Štih, dan ġara bejn l-1112 u l-1125, l-ewwel aċċenn għal Ljubljana.

Il-proprjetà inbidlet idejn diversi drabi sal-ewwel nofs tas-seklu 12. It-territorju fin-nofsinhar tas-Sava fejn żviluppat Ljubljana, gradwalment sar il-proprjetà tad-duki Carinthian tad-Dar ta 'Sponheim. L-insedjament urban beda fit-tieni nofs tas-seklu 12. Madwar l-1200, id-drittijiet tas-suq ingħataw lil Pjazza l-Qadima (Stari trg), li dak iż-żmien kienet waħda mit-tliet distretti oriġinali ta' Ljubljana. Iż-żewġ distretti l-oħra kienu żona msejħa "Belt" (Mesto), mibnija madwar il-predeċessur tal-Katidral attwali ta 'Ljubljana fuq naħa waħda tal-Ljubljanica .Xmara u Pjazza Ġdida (Novi trg) fuq in-naħa l-oħra. Il-Pont Franġiskan, predeċessur tal-Pont Triplu attwali, u l-Pont tal-Biċċiera għaqqad iż-żoni b’ħitan ma’ kostruzzjonijiet tal-injam. Ljubljana kisbet privileġġi tal-belt f'xi żmien bejn l-1220 u l-1243. Matul il-Medju Evu faqqgħu seba' nirien. L-artiġjani kienu organizzati fi gildi. Hemmhekk stabbilixxew il-Kavallieri Teuttoni, il-Franġiskani Konventwali u l-Franġiskani. Fl-1256, meta d-Duka Karintu Ulrich III ta’ Spanheim sar Mulej ta’ Carniola, il-kapitali provinċjali ġiet imċaqalqa minn Kamnik għal Ljubljana.

Fl-aħħar tas-snin 1270, Ljubljana ġiet maħkuma mir-Re Ottokar II tal-Boemja. Fl-1278, wara t-telfa ta’ Ottokar, sar, flimkien mal-bqija tal-Karniola, proprjetà ta’ Rudolf ta’ Habsburg. Ġiet amministrata mill-Konti ta' Gorizia mill-1279 sal-1335, meta saret il-kapitali ta' Karnjola. Imsemmi mill-ġdid Laibach, kien proprjetà tad-Dar tal-Habsburg sal-1797. Fl-1327, il-"Kwartier Lhudi" ta' Ljubljana, li issa baqa' biss "Triq tal-Lhud" (Židovska ulica)—kien stabbilit b'sinagoga u dam sa dak iż-żmien. L-Imperatur Massimiljan I fl-1515 ċeda għall-antisemitiżmu medjevali u keċċa lil-Lhud minn Ljubljana, li għalih talab ċertu ħlas mill-belt. Fl-1382, quddiem il-Knisja ta’ San Bartilmew f’Šiška, dak iż-żmien raħal fil-qrib, illum parti minn Ljubljana, ġie ffirmat trattat ta’ paċi bejn ir-Repubblika Venezjana u Leopoldu III ta’ Habsburg.

Moderna bikrija

Fis-seklu 15, Ljubljana kienet magħrufa għall-arti tagħha, partikolarment il-pittura u l-iskultura. Id-Djoċesi Kattolika tar-Rit Ruman ta' Ljubljana twaqqfet fl-1461 u l-Knisja ta' San Nikola saret il-katidral djoċesan. Wara t-terremot tal-Idrija tal-1511, il-belt reġgħet inbniet fl-istil Rinaxximentali u madwarha nbena ħajt ġdid. Il-bini tal-injam ġie pprojbit wara nar kbir fi Pjazza l-Ġdida fl-1524.

Fis-seklu 16, il-popolazzjoni ta' Ljubljana kienet tgħodd 5,000, li 70% minnhom kienu jitkellmu bl-Isloven bħala l-ewwel lingwa tagħhom, bil-biċċa l-kbira tal-bqija jitkellmu bil-Ġermaniż. L-ewwel skola sekondarja, librerija pubblika u stamperija fetħu fi Ljubljana. Ljubljana saret ċentru edukattiv importanti.

Mill-1529, Ljubljana kellha komunità Protestanta Slovena attiva. Ġew imkeċċija fl-1598, u b’hekk immarka l-bidu tal-Kontro-Riforma. L-Isqof Kattoliku Thomas Chrön ordna l-ħruq pubbliku ta’ tmien karretti tal-kotba Protestanti.

Fl-1597 waslu l-Ġiżwiti, segwiti fl-1606 mill-Kapuċċini, li fittxew li jeqirdu l-Protestantiżmu. 5% biss tar-residenti kollha ta’ Ljubljana dak iż-żmien kienu Kattoliċi, iżda eventwalment reġgħu Kattoliċizzaw il-belt. Il-Ġiżwiti organizzaw l-ewwel produzzjonijiet teatrali, ħeġġu l-iżvilupp tal-mużika Barokka, u waqqfu skejjel Kattoliċi. Fin-nofs u t-tieni nofs tas-seklu 17, periti barranin bnew u rrinovaw monasteri, knejjes, u palazzi u introduċew l-arkitettura Barokka. Fl-1702, l-Ursolini stabbilixxew fil-belt, u s-sena ta’ wara fetħu l-ewwel skola pubblika għall-bniet fl-Artijiet Sloveni.Ftit snin wara, beda l-bini tal-Knisja tal-Ursolini tat-Trinità Qaddisa. Fl-1779, iċ-Ċimiterju ta' San Kristofru ħa post iċ-Ċimiterju tal-Knisja ta' San Pietru bħala ċ-ċimiterju ewlieni ta' Ljubljana.

Tard modern

Mill-1809 sal-1813, matul l-"interlude Napoleoniku", Ljubljana (bħala Laybach) kienet il-kapitali tal-provinċji Illirji. Fl-1813, il-belt marret lura għall-Awstrija u mill-1815 sal-1849 kienet iċ-ċentru amministrattiv tar-Renju tal-Illyria fl-Imperu Awstrijak. Fl-1821, ospitat il-Kungress ta' Laibach, li stabbilixxa l-fruntieri politiċi Ewropej għal dak il-perjodu. L-ewwel ferrovija waslet fl-1849 minn Vjenna u fl-1857 il-linja ġiet estiża għal Trieste.

Fl-1895, Ljubljana, dak iż-żmien belt ta’ 31,000, sofriet terremot qawwi ta’ 6.1 Richter u 8-9 MCS. Madwar 10% tal-1,400 bini tagħha nqerdu, għalkemm id-diżgrazzji kienu ħfief. Matul ir-rikostruzzjoni sussegwenti, xi distretti reġgħu nbnew fl-istil tas-Seċessjoni ta' Vjenna. Id-dawl elettriku tat-toroq wasal fl-1898. Il-perjodu ta' rikostruzzjoni bejn l-1896 u l-1910 huwa magħruf bħala "Rinaxximent ta' Ljubljana" minħabba l-bidliet arkitettoniċi li ddefinixxew il-belt u r-riforma tal-amministrazzjoni urbana, is-saħħa, l-edukazzjoni u t-turiżmu. Ir-rikostruzzjoni u l-modernizzazzjoni rapida tal-belt tmexxiet mis-sindku Ivan Hribar.

Fl-1918, wara x-xoljiment tal-Awstrija-Ungerija, ir-reġjun ingħaqad mar-Renju tas-Serbi, Kroati u Sloveni. Fl-1929, Ljubljana saret il-kapitali ta' Drava Banovina, provinċja Jugoslava.

Fl-1941, matul it-Tieni Gwerra Dinjija, l-Italja Faxxista okkupat il-belt, u mbagħad fit-3 ta’ Mejju 1941, għamlet Lubiana l-kapitali tal-provinċja Taljana ta’ Ljubljana bl-ex ġenerali Jugoslav Leon Rupnik bħala sindku. Wara l-kapitulazzjoni Taljana, il-Ġermanja Nażista taħt il-Ġeneral SS Erwin Rösener u Friedrich Rainer ħadu l-kontroll fl-1943, iżda formalment il-belt baqgħet il-kapitali ta’ provinċja Taljana sad-9 ta’ Mejju 1945. F’Ljubljana, il-forzi tal-Assi stabbilixxew fortizzi u kmand. postijiet. ċentri ta’ organizzazzjonijiet Quisling, il-Milizja Voluntiera Anti-Komunista taħt l-Italja, u l-Gwardja Nazzjonali taħt il-kontroll Ġermaniż. Minn Frar 1942, il-belt kienet imdawra b'wajer imxewwek, aktar tard imsaħħaħ bil-bunkers, biex tiġi evitata l-kooperazzjoni bejn il-movimenti tar-reżistenza li joperaw ġewwa u barra l-ilqugħ. Mill-1985 'l hawn, it-traċċa tal-mafkar idur mal-belt fejn darba kien hemm dan iċ-ċint tal-ħadid. Ir-ritalji ta' wara l-gwerra mlew oqbra tal-massa.

Wara t-Tieni Gwerra Dinjija, Ljubljana saret il-kapitali tar-Repubblika Soċjalista tas-Slovenja, parti mir-Repubblika Federali Soċjalista tal-Jugoslavja. Hija żammet dan l-istatus sal-indipendenza tas-Slovenja fl-1991.

Sitwazzjoni kontemporanja

Ljubljana hija l-kapitali tas-Slovenja indipendenti, li ssieħbet fl-Unjoni Ewropea fl-2004.

Ġeografija

Il-belt tkopri 163.8 km 2 (63.2 sq mi). Hija tinsab fil-Baċir ta' Ljubljana fiċ-ċentru tas-Slovenja, bejn l-Alpi u l-Karst. Ljubljana tinsab madwar 320 km (200 mi) fin-nofsinhar ta' Munich, 477 km (296 mi) fil-lvant ta' Zurich, 250 km (160 mi) fil-lvant ta 'Venezja, 350 km (220 mi) fil-lbiċ ta' Vjenna, 124 km (77 mi) fil-punent ta' Zagreb u 400 km (250 mi) fil-Lbiċ ta' Budapest. Ljubljana kibret b'mod konsiderevoli f'dawn l-aħħar 40 sena, prinċipalment billi ngħaqdet ma' insedjamenti fil-qrib.

ġeoloġija

Il-belt testendi fuq pjanura alluvjali li tmur mill-era tal-Kwaternarju. Ir-reġjuni muntanjużi fil-qrib huma eqdem, li jmorru għall-Mesozoic (Triassic) jew Paleozoic. It-terremoti ripetutament qerdu lil Ljubljana, notevolment fl-1511 u fl-1895.

Topografija

Ljubljana għandha elevazzjoni ta' 295 m (968 pied). Iċ-ċentru tal-belt, li jinsab tul ix-xmara, jinsab f'298 m (978 pied). Il-Kastell ta' Ljubljana, li jinsab fuq l-Għolja tal-Kastell (Grajski grič) fin-nofsinhar taċ-ċentru tal-belt, huwa għoli 366 m (1,201 pied). L-ogħla punt fil-belt, imsejjaħ Grmada, jilħaq 676 m (2,218 pied), 3 m (9.8 pied) ogħla mill-quċċata fil-qrib tal-Muntanja Santa Marija (Šmarna gora), destinazzjoni popolari għall-mixi. Dawn jinsabu fin-naħa tat-tramuntana tal-belt.

Korpi tal-ilma

Il-mogħdijiet tal-ilma ewlenin f'Ljubljana huma x-xmajjar Ljubljanica, Sava, Gradaščica, Mali Graben, Iška u Iščica. Mid-distrett ta' Trnovo sad-distrett ta' Moste, madwar l-Għolja tal-Kastell, il-Ljubljanica tgħaddi parzjalment mill-kanal Gruber, mibni skont il-pjanijiet ta' Gabriel Gruber mill-1772 sal-1780. Tul il-fruntiera tal-lvant, jgħaddu x-xmajjar Ljubljanica, Sava u Kamnik Bistrica. flimkien. Il-konfluwenza hija l-iktar punt baxx f'Ljubljana, b'elevazzjoni ta' 261 m (856 pied).

Tul l-istorja tagħha, Ljubljana intlaqtet minn għargħar. L-aħħar waħda kienet fl-2010. Il-partijiet tan-Nofsinhar u tal-Punent tal-belt huma aktar esposti għall-għargħar mill-partijiet tat-Tramuntana. Il-kanal ta' Gruber naqqas parzjalment il-periklu ta' għargħar fil-bassas ta' Ljubljana, l-akbar swamp fis-Slovenja, fin-nofsinhar tal-belt.

Iż-żewġ għadajjar ewlenin f'Ljubljana huma l-għadira ta' Koseze fid-distrett ta' Šiška u l-għadira ta' Tivoli fin-naħa t'isfel tal-park tal-belt ta' Tivoli. Koseze Pond għandu speċi rari ta' pjanti u annimali u huwa post ta' ġbir u rikreazzjoni. Tivoli Pond hija għadira baxx b'volum żgħir li oriġinarjament kienet tintuża għat-tbaħħir u l-iskejzjar tas-silġ, iżda issa tintuża għas-sajd.

Klima

Il-klima ta' Ljubljana hija oċeanika (klassifikazzjoni tal-klima Köppen: Cfb), li jmissu ma' klima subtropikali umda (klassifikazzjoni tal-klima Köppen: Cfa), b'karatteristiċi kontinentali bħal sjuf sħan u xtiewi moderatament kesħin. Lulju u Awwissu huma l-aktar xhur sħan b'ogħla livelli ta' kuljum ġeneralment bejn 25 u 30 °C (77 u 86 °F), u Jannar huwa l-aktar xahar kiesaħ b'temperaturi l-aktar madwar 0 °C (32 °F). Il-belt tesperjenza 90 jum ta 'ġlata fis-sena u 11-il jum b'temperaturi ogħla minn 30 °C (86 °F). Il-preċipitazzjoni hija mqassma b'mod relattivament uniformi matul l-istaġuni, għalkemm ix-xitwa u r-rebbiegħa għandhom tendenza li jkunu kemmxejn aktar niexfa mis-sajf u l-ħarifa. Ix-xita annwali hija ta' madwar 1,400 mm (55 pulzieri), li tagħmel lil Ljubljana waħda mill-iktar bliet kapitali Ewropej imxarrbin. Il-maltempati bir-ragħad huma komuni minn Mejju sa Settembru u kultant jistgħu jkunu qawwija. Il-borra hija komuni minn Diċembru sa Frar; bħala medja, il-kopertura tas-silġ hija rreġistrata għal 48 jum fis-sena. Il-belt hija magħrufa għaċ-ċpar tagħha, li jidher bħala medja 64 jum fis-sena, prinċipalment fil-ħarifa u fix-xitwa.

Pajsaġġ urban

L-arkitettura tal-belt hija taħlita ta' stili. Bini kbir tfaċċa madwar il-limiti tal-belt, filwaqt li ċ-ċentru storiku ta’ Ljubljana għadu intatt. Xi wħud mill-eqdem arkitettura tmur lura għal żminijiet Rumani, filwaqt li ċ-ċentru ta 'Ljubljana kiseb il-kontorn tiegħu fil-Medju Evu. Wara t-terremot tal-1511, inbniet mill-ġdid fl-istil Barokk fuq mudelli Taljani, partikolarment dawk Venezjani.

Wara t-terremot tal-1895, reġa’ reġa’ nbena, din id-darba fl-istil tas-Seċessjoni ta’ Vjenna, flimkien mal-binjiet preċedenti ta’ stil Barokk li baqa’. Sezzjonijiet kbar li nbnew fil-perjodu ta’ bejn il-gwerra spiss jinkludu kuntatt personali mill-periti Jože Plečnik u Ivan Vurnik. Fit-tieni nofs tas-seklu 20, partijiet minn Ljubljana ġew iddisinjati mill-ġdid minn Edvard Ravnikar.

Ċentrali

Il-pjazza ċentrali ta' Ljubljana hija Pjazza Prešeren (Prešernov trg), dar għall-Knisja Franġiskana tal-Lunzjata ( Frančiškanska cerkev ). Mibnija bejn l-1646 u l-1660 (wara l-kampnar), ħa post knisja Gotika eqdem. Joffri bażilika bi stil Barokk bi nava waħda u żewġ ringieli ta’ kappelli tal-ġenb. L-artal maġġur Barokk ġie esegwit mill-iskultur Taljan Francesco Robba. Ħafna mill-affreski oriġinali kienu mħassra minn xquq fis-saqaf ikkawżati mit-terremot ta’ Ljubljana fl-1895. L-affreski l-ġodda kienu miżbugħa mill-pittur impressionist Sloven Matej Sternen.

Il-Kastell ta' Ljubljana (Ljubljanski grad) huwa kastell medjevali b'elementi arkitettoniċi Rumani, Gotiċi u Rinaxximentali, li jinsab fuq il-quċċata tal-Għolja tal-Kastell, li tagħti ħarsa lejn iċ-ċentru tal-belt. Iż-żona ta' madwar il-kastell ilha abitata kontinwament mill-1200 QK. Il-kastell inbena fis-seklu 12 u kien ir-residenza tal-margravi, aktar tard duki ta’ Karnjola. It-torri tal-ħarsa tiegħu jmur mill-1848; kien immexxi minn gwardjan li d-dmir tiegħu kien li jispara kanuni li jħabbar nar jew viżitaturi jew avvenimenti importanti, funzjoni li l-kastell għadu jżomm. Jisiru wkoll avvenimenti kulturali u tiġijiet. Fl-2006, funikular għaqqad iċ-ċentru tal-belt mal-kastell.

City Hall (Mestna hiša, Magistrat), li tinsab fuq il-Pjazza tal-Belt, hija s-sede tal-gvern tal-belt. Il-bini Gotiku oriġinali tlesta fl-1484. Bejn l-1717 u l-1719, il-bini għadda minn rinnovazzjoni Barokka ta’ ispirazzjoni Venezjana mill-perit Gregor Maček Sr. Ħdejn il-muniċipju, fuq il-pjazza tal-belt, tinsab replika tal-funtana barokka Robba. L-oriġinal ġie mċaqlaq għall-Gallerija Nazzjonali fl-2006. Il-funtana hija mżejna b'obelisk; fis-sieq hemm tliet figuri ta’ l-irħam abjad li jissimbolizzaw it-tliet xmajjar ewlenin tal-Karniola. Huwa xogħol Francesco Robba, li ddisinja statwi Barokk ieħor hemmhekk.

Il-Katidral ta' Ljubljana (ljubljanska stolnica), jew il-Katidral ta' San Nikola (stolnica sv. Nikolaja), iservi l-Arċidjoċesi ta' Ljubljana. Faċilment identifikabbli mill-koppla ħadra u t-torrijiet tewmin tagħha, tinsab fuq Pjazza Cyril u Metodju (Ciril-Metodov trg, imsemmija wara l-Qaddisin Ċirillu u Metodju). Id-djoċesi nħolqot fl-1461. Bejn l-1701 u l-1706, il-perit Ġiżwita Andrea Pozzo iddisinja l-knisja Barokka b’żewġ kappelli tal-ġenb f’għamla ta’ salib Latin. Il-koppla nbniet fiċ-ċentru fl-1841. L-intern huwa mżejjen b’affreski Barokk miżbugħa minn Giulio Quaglio bejn l-1703-1706 u l-1721-1723.

Nebotičnik (pronunzjata [nɛbɔtiːtʃniːk], "Skyscraper") hija bini ta' tlettax-il sular li jogħla għal għoli ta' 70.35 m (231 pied). Tgħaqqad elementi ta 'arkitettura neoklassika u art deco. Predominantment post tan-negozju, Nebotičnik djar ħwienet fil-pjan terran u l-ewwel sular, u l-uffiċċji jinsabu fuq sulari tnejn sal-ħamsa. Is-sitt sad-disa' sular huma residenzi privati. It-tliet sulari ta’ fuq fihom kafetterija, bar u gverta ta’ osservazzjoni. Ġiet iddisinjata mill-perit Sloven Vladimir Šubic. Il-bini fetaħ fil-21 ta' Frar, 1933. Darba kien l-ogħla bini residenzjali fl-Ewropa.

• Pjazza Preseren fiċ-ċentru ta' Ljubljana
• Xmara Ljubljanica, downtown Ljubljana
• City/Belt Hall/Ayuntamiento
• Funtana Robba fi Pjazza tal-Belt
• Dar Urbanc fi Pjazza Prešeren
• Bini Filarmonika Slovena
• Nebotičnik

Spazji ħodor pubbliċi

Tivoli City Park (Mestni park Tivoli) huwa l-akbar park. Kien iddisinjat fl-1813 mill-inġinier Franċiż Jean Blanchard u issa jkopri madwar 5 km 2 (1.9 sq mi). Il-park ġie mfassal matul l-amministrazzjoni Imperjali Franċiża ta 'Ljubljana fl-1813 u msemmi wara l-Jardins de Tivoli Pariġini. [115] Bejn l-1921 u l-1939, ġie rinnovat mill-perit Sloven Jože Plečnik, li inawgura l-istatwa tiegħu ta’ Napuljun fl-1929 fi Pjazza tar-Repubblika u ddisinja promenade ċentrali wiesgħa, bl-isem Jakopič Promenade (Jakopičevo sprehajališče) f’ġieħ il-pittur impressjonista prominenti. Is-Sloven Rihard Jakopic. Fil-park, hemm siġar, ġonna tal-fjuri, statwi varji, u funtani. Diversi bini notevoli jinsabu fil-park, inkluż Tivoli Kastell, il-Mużew Nazzjonali tal-Istorja Kontemporanja, u l-Palazz tal-Isport Tivoli.

Il-park tal-pajsaġġ Tivoli–Rožnik Hill–Šiška Hill jinsab fil-parti tal-punent tal-belt.

Il-Ġnien Botaniku ta' Ljubljana (Ljubljanski botanični vrt) ikopri 2.40 ettaru (5.9 acres) ħdejn il-junction tal-Kanal Gruber u Ljubljanica, fin-nofsinhar tal-Belt il-Qadima. Huwa l-ġnien botaniku ċentrali tas-Slovenja u l-eqdem organizzazzjoni kulturali, xjentifika u edukattiva fil-pajjiż. Hija bdiet topera taħt it-tmexxija ta 'Franc Hladnik fl-1810. Minn aktar minn 4,500 speċi ta' pjanti u sottospeċi, madwar terz huma endemiċi għas-Slovenja, filwaqt li l-bqija joriġinaw minn postijiet oħra Ewropej u kontinenti oħra. L-istituzzjoni hija membru tan-netwerk internazzjonali Botanic Gardens Conservation International u tikkoopera ma 'aktar minn 270 ġonna botaniku madwar id-dinja.

Fl-2014, Ljubljana rebħet il-Premju Kapitali Ekoloġika Ewropea 2016 għall-kisbiet ambjentali tagħha.

Pontijiet, toroq u pjazez

L-aktar pontijiet magħrufa ta’ Ljubljana, elenkati mit-tramuntana għan-nofsinhar, jinkludu l-Pont tad-Dragun (Zmajski l-aktar), il-Pont tal-Biċċiera (Mesarski l-aktar), il-Pont Triple (Tromostovje), il-Walway tal-Ħut (Sloven: Ribja brv) , il-Pont tal-Ħarsien (is-Slovenja). : Šuštarski l-aktar), il-Pont Hradecky (Sloven: Hradeckega l-aktar) u l-Pont Trnovo (Trnovski l-aktar). L-aħħar imsemmi jaqsam il-Gradaščica, filwaqt li l-pontijiet l-oħra kollha jaqsmu x-xmara Ljubljanica.

Il-Pont Dragon

Il-Pont tad-Dragun tal-1901, imżejjen bi statwi tad-Dragun fuq pedestalli fl-erba’ kantunieri tal-pont sar simbolu tal-belt u huwa meqjus bħala wieħed mill-isbaħ eżempji ta’ pont. mibnija fl-istil tas-Seċessjoni ta' Vjenna. Għandu medda ta' 33.34 m (109 ft 5 in) u l-arkata tagħha dak iż-żmien kienet it-tielet l-akbar fl-Ewropa. Hija protetta bħala monument tekniku.

Il-Pont tal-Biċċiera

Imżejjen bi skulturi mitoloġiċi tal-bronż, maħluqa minn Jakov Brdar, mill-mitoloġija Griega tal-qedem u stejjer Bibliċi, il-Pont tal-Biċċiera jgħaqqad iż-żona tas-suq miftuħ ta' Ljubljana u r-ristoranti mimlija nies u l-Moll Petkovšek (Petkovškovo nabrežje). Huwa magħruf ukoll bħala l-pont imżejjen b'serraturi tal-imħabba f'Ljubljana.

Il-Pont Triplu (Tromostovje)

Il-Pont Triple huwa mżejjen b’balusters tal-ġebel u lampi tal-ġebel fuq it-tliet pontijiet u jwassal għal terrazzi li jagħtu ħarsa lejn ix-xmara u s-siġar tal-luq. Tokkupa punt ċentrali fuq l-assi tal-lvant-punent, li tgħaqqad il-Park tal-Belt ta' Tivoli mal-Għolja ta' Rožnik, fuq naħa waħda, u l-Kastell ta' Ljubljana fuq in-naħa l-oħra. u l-assi tat-tramuntana-nofsinhar permezz tal-belt, rappreżentat mix-xmara . Ġie twessa’ biex jipprevjeni li l-pont storikament uniku ma jsirx konġestjoni billi żiedu żewġ pontijiet pedonali tal-ġenb ma’ dak tan-nofs.

Il-Walway tal-Ħut

The Fish Footbridge joffri veduta tal-ġirien Triple Bridge fit-tramuntana u Cobbler's Bridge fin-nofsinhar. Huwa pont tal-ħġieġ trasparenti, imdawwal bil-lejl b'LEDs integrati. [129] Mill-1991 sal-2014 il-pont kien magħmul mill-injam u mżejjen bil-fjuri, filwaqt li mir-rikostruzzjoni tiegħu fl-2014, kien magħmul mill-ħġieġ. Diġà fl-1895 Max Fabiani ppjana li jibni pont fuq is-sit, fl-1913 Alfred Keller ippjana taraġ, aktar tard Jože Plečnik inkorpora t-tnejn fil-pjanijiet tiegħu stess li, madankollu, ma ġewx realizzati.

Il-Pont taż-Żarben

Il-'Pont tal-Ħarsien' tal-1930 (Šuštarski, mill-Ġermaniż Schuster – Shoemaker) huwa ħolqien ieħor ta' Plečnik, li jgħaqqad żewġ żoni ewlenin ta' Ljubljana medjevali. Hija mżejna b’żewġ tipi ta’ pilastri, il-pilastri ta’ Korintju li jiddeskrivu l-forma tal-pont innifsu u l-pilastri joniċi bħala holders tal-lampi.

Il-Pont ta' Trnovo

Il-Pont ta' Trnovo huwa l-qofol tar-rinnovament ta' Plečnik tax-xtut tal-Gradaščica. Hija tinsab faċċata tal-Knisja ta 'Trnovo, fin-nofsinhar taċ-ċentru tal-belt. Tgħaqqad il-viċinat ta' Krakovo u Trnovo, l-eqdem subborgi ta' Ljubljana, magħrufa għall-ġonna tal-ħxejjex u l-avvenimenti kulturali tagħhom. Inbniet bejn l-1929 u l-1932. Jiddistingwih mill-wisa’ u ż-żewġ ringieli ta’ siġar tal-betula li ssostni, peress li kien maħsub biex iservi ta’ spazju pubbliku quddiem il-knisja. Kull rokna tal-pont hija mgħottija b'piramida żgħira, motiv ta' Plečnik tal-firma, filwaqt li l-medda ċentrali fiha par ta' skulturi maskili Art-Deco. Fuq il-pont hemm ukoll statwa ta’ San Ġwann Battista, patrun tal-Knisja ta’ Trnovo. Din kienet iddisinjata minn Nikolaj Pirnat.

Il-Pont Hradecky

Il-Pont ta' Hradecky huwa wieħed mill-ewwel pontijiet artikolati fid-dinja, l-ewwel u l-uniku pont tal-ħadid fondut li baqa' ħaj fis-Slovenja, u wieħed mill-aktar kisbiet tekniċi apprezzati tiegħu. Dan kien jinsab fuq estensjoni ta’ triq Hren (Hrenova ulica), bejn il-moll ta’ Krakovo (Krakovski nasip) u l-moll Gruden (Grudnovo nabrežje), li jgħaqqad id-distrett ta’ Trnovo u l-Kwartier ta’ Prule fid-Distrett Ċentrali. Il-Pont ta' Hradecky sar fuq pjanijiet mill-inġinier anzjan Johann Hermann ta' Vjenna fil-funderija tal-ħadid Auersperg f'Dvor, ħdejn Žužemberk, u ġie installat f'Ljubljana fl-1867, fil-post tal-Pont ta' Hradecky tal-lum.

Toroq u pjazez

Peress li kienet teżisti sa mis-seklu 18, id-dehra moderna tal-pjazza ċentrali ta' Ljubljana, Pjazza Prešeren, żviluppat mill-aħħar tas-seklu 19. Wara t-terremot tal-1895, Max Fabiani iddisinja l-kwadru bħala assi ta’ erba’ toroq u erba’ bankijiet, u fis-snin tmenin Edvard Ravnikar ippropona d-disinn ċirkolari u l-pavimentar ta’ blokki tal-granit. Fiċ-ċentru tal-pjazza tinsab statwa tal-poeta nazzjonali Slovena France Prešeren b'muża. Il-Monument Prešeren inħoloq minn Ivan Zajecen fl-1905, filwaqt li l-pedestall kien iddisinjat minn Max Fabiani. Il-pjazza u l-madwar ilhom magħluqa għat-traffiku mill-1 ta' Settembru 2007. Ferrovija turistika waħda biss titlaq minn Pjazza Prešeren kuljum, u ttrasporta t-turisti lejn il-Kastell ta' Ljubljana.

Pjazza tar-Repubblika, oriġinarjament imsejħa Pjazza tar-Rivoluzzjoni, hija l-akbar kwadru f'Ljubljana. Kien iddisinjat fit-tieni nofs tas-seklu 20 minn Edvard Ravnikar. Fis-26 ta’ Ġunju 1991, hawn ġiet iddikjarata l-indipendenza tas-Slovenja. Il-bini tal-Assemblea Nazzjonali jinsab fuq in-naħa tat-tramuntana tiegħu, u Cankar Hall, l-akbar ċentru kulturali u tal-kungressi fis-Slovenja, fin-naħa tan-nofsinhar. Fuq in-naħa tal-lvant tagħha hemm il-bini Maximarket fuq żewġ sulari, xogħol ukoll Ravnikar. Jospita wieħed mill-eqdem ħwienet kbar f'Ljubljana u kafetterija, li hija post ta' laqgħa popolari u post għal taħditiet u negozjati politiċi.

Pjazza Kungress (Kongresni trg) hija waħda miċ-ċentri importanti tal-belt. Inbniet fl-1821 għal skopijiet ċerimonjali bħala l-Kungress ta' Ljubljana, li għalih irċieva isimha. Minn dakinhar kien ċentru ta’ ċerimonji politiċi, dimostrazzjonijiet u protesti, bħaċ-ċerimonja għall-ħolqien tar-Renju tal-Jugoslavja, iċ-ċerimonja tal-ħelsien ta' Belgrad u l-protesti kontra l-awtorità Jugoslava fl-1988. Il-pjazza hija wkoll id-dar għal diversi binjiet importanti, bħall-Palazz tal-Università ta’ Ljubljana, il-Filarmonika, il-Knisja tal-Ursolini tat-Trinità Qaddisa, u l-Bini tas-Soċjetà Slovena. Star Park (Zvezda Park) jinsab fiċ-ċentru tal-kwadru. Fl-2010 u l-2011 il-pjazza ġiet rinnovata u issa hija l-aktar magħluqa għat-traffiku tal-vetturi fil-pjan terran, madankollu hemm ħames sulari għal skopijiet kummerċjali u parkeġġ li jinsab taħt l-art.

Triq Čop (Čopova ulica) hija triq ewlenija fiċ-ċentru ta' Ljubljana. It-triq hija msemmija għal Matija Čop, figura letterarja mill-bidu tas-seklu 19 u ħabib qrib tal-poeta romantika Slovena France Prešeren. Twassal mill-uffiċċju tal-posta prinċipali (Glavna pošta) fi Triq Slovena (Slovenska cesta) sa Pjazza Prešeren u hija miksija b'bars u ħwienet, inkluż l-eqdem ristorant McDonald's fis-Slovenja. Hija żona pedonali u hija meqjusa bħala l-promenade ċentrali tal-kapitali.

Kultura

Aċċent

L-aċċent u/jew id-djalett ta' Ljubljana (Sloven: ljubljanščina [luːblɑːŋʃnɑː] (isma')) huwa meqjus bħala djalett tal-fruntiera, peress li Ljubljana tinsab fejn jiltaqgħu d-djalett ta' Upper Carniola u l-grupp tad-djalett ta' Lower Carniola. Storikament, id-djalett ta’ Ljubljana fil-passat wera karatteristiċi aktar simili għall-grupp tad-djalett ta’ Lower Carniola, iżda gradwalment sar eqreb lejn il-grupp tad-djalett ta’ Upper Carniola, bħala konsegwenza diretta tal-migrazzjoni tal-massa minn Upper Carniola għal Ljubljana fid-19 u 20 sekli. seklu. Ljubljana bħala belt kibret prinċipalment lejn it-Tramuntana u gradwalment inkorporat ħafna bliet li kienu storikament parti minn Upper Carniola, u b'hekk id-djalett tagħha tbiegħed u eqreb lejn id-djaletti ta' Upper Carniola. Id-djalett ta’ Ljubljana intuża wkoll bħala mezz letterarju f’rumanzi, bħal fin-rumanz Nekdo drug ta’ Branko Gradišnik, jew f’poeżiji, bħal Pika Nogavička (Sloven għal Pippi Longstocking) ta’ Andrej Rozman-Roza.

Il-pożizzjoni ċentrali ta’ Ljubljana u d-djalett tagħha kellhom impatt kruċjali fuq l-iżvilupp tal-lingwa Slovena. Primož Trubar, Riformatur Protestant Sloven, ħa bħala l-bażi tiegħu dik li aktar tard saret il-lingwa standard Slovena, il-lingwa ta’ Ljubljana tas-seklu 16, b’żieda żgħira mill-lingwa nattiva tiegħu, id-djalett ta’ Lower Carniola. Waqt li kien f'Ljubljana, huwa għex f'dar, f'Ribji trg tal-lum, fl-eqdem parti tal-belt. L-għixien f'Ljubljana kellu impatt profond fuq ix-xogħol tiegħu; Huwa kkunsidra lil Ljubljana bħala l-kapitali tas-Sloveni kollha, mhux biss minħabba l-pożizzjoni ċentrali tagħha fil-qalba tal-artijiet Sloveni, iżda wkoll għax dejjem kellha karattru essenzjalment Sloven. Il-biċċa l-kbira tal-abitanti tagħha kienu jitkellmu s-Sloven bħala l-ilsien matern tagħhom, kuntrarjament għal bliet oħra fis-Slovenja tal-lum. Huwa stmat li fi żmien Trubar madwar 70% tal-4,000 abitant ta’ Ljubljana attendew il-quddies fis-Slovenja. Trubar qies li d-diskors ta’ Ljubljana kien iktar adattat, peress li kien jinstema’ ħafna iktar nobbli, mid-djalett sempliċi tiegħu stess ta’ Rašica, belt twelidu. L-għażla ta’ Trubar ġiet adottata aktar tard minn kittieba Protestanti oħra fis-seklu 16 ukoll, u fl-aħħar wasslet għall-formazzjoni ta' lingwa aktar standard.

Fil-finzjoni letterarja

Ljubljana tidher fl-2005 L-Istoriku, miktub minn Elisabeth Kostova, u tissejjaħ bl-isem Ruman tagħha (Emona).

Ljubljana hija wkoll l-ambjent tar-rumanz ta' Paulo Coelho tal-1998, Veronika Decides to Die.

Matul l-2010, Ljubljana ġiet innominata bħala l-Kapitali Dinjija tal-Ktieb mill-UNESCO.

Festivals

Kull sena, aktar minn 10,000 avveniment kulturali jseħħu fil-belt, inklużi għaxar festivals internazzjonali tat-teatru, mużika u arti. Il-Festival ta' Ljubljana huwa wieħed mill-eqdem żewġ festivals fl-ex Jugoslavja (il-Festival tas-Sajf ta' Dubrovnik ġie stabbilit fl-1950 u l-Festival ta' Ljubljana fl-1953). Il-mistednin inkludew Dubravka Tomšič, Marjana Lipovšek, Tomaž Pandur, Katia Ricciarelli, Grace Bumbry, Yehudi Menuhin, Mstislav Rostropovich, José Carreras, Slid Hampton, Zubin Mehta, Vadim Repin, Valerij Gergijev, Sir Andrew Davis, Danjulo Išizaj, Bašmet, Jizaka. Ennio Morricone u Manhattan Transfer. L-orkestri inkludew il-Filarmonika ta' New York, l-Israel Philharmonic, l-Orkestra Filarmonika Rjali, l-Orkestri tat-Teatru Bolshoi f’Moska, La Scala f’Milan, u t-Teatru Mariinsky f’San Pietruburgu. F'dawn l-aħħar snin kien hemm 80 tip ta' avvenimenti u madwar 80,000 viżitatur mis-Slovenja u barra. Spazji kulturali oħra jinkludu Križanke, Cankar Hall u ċ-Ċentru tal-Wirja u l-Konvenzjoni. Matul il-Ġimgħa tal-Ktieb, li jibda mill-Jum Dinji tal-Ktieb kull sena, isiru avvenimenti u bejgħ tal-kotba fil-Plaza del Congreso. Kull nhar ta’ Ħadd isir suq tal-briegħed fil-belt il-qadima. Fil-lejl tal-Jum Internazzjonali tal-Ħaddiema, issir ċelebrazzjoni b'nar fuq l-Għolja ta' Rožnik.

Mużewijiet u galleriji tal-arti

Ljubljana għandha bosta galleriji tal-arti u mużewijiet. L-ewwel gallerija tal-arti mibnija apposta f'Ljubljana kienet il-Padiljun Jakopič, li fl-ewwel nofs tas-seklu 20 kien il-post ċentrali tal-wirjiet għall-artisti Sloveni. Fil-bidu tas-snin 60, din kienet is-suċċessur mill-Gallerija tal-Arti tal-Belt ta' Ljubljana, li kellha għadd ta' artisti Sloveni u barranin moderni. Fl-2010, kien hemm 14-il mużew u 56 gallerija tal-arti fi Ljubljana. Hemm, pereżempju, mużew tal-arkitettura, mużew tal-ferroviji, mużew tal-iskola, mużew tal-isport, mużew tal-arti moderna, mużew tal-arti kontemporanja, mużew tal-birra, il-Mużew Sloven tal-Istorja Naturali, u l-Mużew Etnografiku. Sloven. Il-Gallerija Nazzjonali (Narodna galerija), imwaqqfa fl-1918, u l-Mużew tal-Arti Moderna (Moderna galerija) jesibixxu l-aktar artisti Sloveni influwenti. Fl-2006, il-mużewijiet irċevew 264,470 viżitatur, il-galleriji 403,890 u t-teatri 396,440. Il-Mużew Metelkova tal-Arti Kontemporanja (Muzej sodobne umetnosti Metelkova), infetaħ fl-2011, fih wirjiet simultanji, librerija ta' riċerka, arkivji, u ħanut tal-kotba.

Divertiment u arti tal-ispettaklu

Cankar Hall hija l-akbar ċentru kulturali u tal-kungressi fis-Slovenja b'diversi swali u sala kbira fejn isiru festivals tal-films, wirjiet tal-arti, fieri tal-kotba u avvenimenti kulturali oħra.

Ċinema

Iċ-ċinema f'Ljubljana deher għall-ewwel darba fil-bidu tas-seklu 20 u malajr kiseb popolarità fost ir-residenti. Wara t-Tieni Gwerra Dinjija, il-Kumpannija taċ-Ċinema Ljubljana, li aktar tard issejħet Ljubljana Cinematographers, ġiet stabbilita u mmexxija diversi teatri taċ-ċinema li diġà kienu joperaw f'Ljubljana, inkluż l-uniku teatru tat-tfal Jugoslav. Il-festivals tal-films saru fis-sittinijiet u ċinematka nfetħet fl-1963. Bil-miġja tat-televiżjoni, il-vidjow, u reċentement l-Internet, il-biċċa l-kbira tas-swali taċ-ċinema f'Ljubljana għalqu u ċ-ċinema mċaqalqa prinċipalment għal Kolosej, multiplex fuq BTC. belt _ Għandha tnax-il skrin, inkluż skrin IMAX 3D. It-teatri li fadal huma Kino Komuna, Kinodvor, fejn il-films tal-arti huma akkumpanjati minn avvenimenti, u ċ-Ċinemateka Slovena.

Mużika klassika, opra u ballet

Il-Filarmonika Slovena hija l-istituzzjoni mużikali ċentrali fi Ljubljana u s-Slovenja. Torganizza kunċerti ta’ mużika klassika minn artisti domestiċi u barranin, u teduka wkoll liż-żgħażagħ. Ġie stabbilit fl-1701 bħala parti mill-Academia operasorum Labacensis u huwa fost l-eqdem istituzzjonijiet bħal dawn fl-Ewropa. It-Teatru Nazzjonali tal-Opra u l-Ballet tas-Slovenja huwa bbażat ukoll f'Ljubljana u jippreżenta varjetà wiesgħa ta' xogħlijiet ta' opra, ballet u kunċerti nazzjonali u barranin, moderni u klassiċi. Iservi bħala t-teatru nazzjonali tal-opra u l-ballet. Festivals tal-mużika, prinċipalment mużika klassika Ewropea u jazz, isiru f'Ljubljana, pereżempju, il-Festival tas-Sajf ta' Ljubljana (festival Ljubljanski poletni) u Trnfest.

Teatru/Teatro

Minbarra d-djar ewlenin, bl-SNT Drama Ljubljana l-aktar importanti fosthom, bosta produtturi żgħar huma attivi f’Ljubljana, prinċipalment involuti fit-teatru fiżiku (pereżempju, Betontanc), fit-teatru tat-triq (pereżempju, Teatro Ana Monró), fit-teatru tal-kampjonat u sports Impro League, u teatru improv (eż. Teatru IGLU). Forma waħda popolari hija t-teatru tal-pupazzi, prinċipalment esegwit fit-Teatru tal-Pupazzi ta' Ljubljana. It-teatru għandu tradizzjoni rikka f'Ljubljana, li tibda bl-ewwel rappreżentazzjoni drammatika bil-lingwa Slovena fl-1867.

Żfin modern

Iż-żfin modern ġie introdott għall-ewwel darba f'Ljubljana fl-aħħar tas-seklu 19 u żviluppat b'mod mgħaġġel mill-aħħar tas-snin 20. Sa mis-snin 30, meta twaqqfet skola taż-żfin Mary Wigman, l-ewwel skola taż-żfin modern, f'Ljubljana fis-Slovenja, il-qasam ġie mwaqqaf. relatati mill-qrib mal-iżvilupp fl-Ewropa u l-Istati Uniti. It-Teatru taż-Żfin ta' Ljubljana llum huwa l-uniku post f'Ljubljana ddedikat għaż-żfin kontemporanju. Minkejja dan, hemm avveniment ħaj fil-qasam.

Żfin folkloristiku

Diversi gruppi taż-żfin folkloristiku huma attivi fi Ljubljana.

Jazz

F'Lulju 2015, fuq erbat ijiem, sar is-56 Ljubljana Jazz Festival. Membru tan-Netwerk Ewropew tal-Jazz, il-festival ippreżenta 19-il kunċert li fihom artisti minn 19-il pajjiż, inkluża ċelebrazzjoni tal-għeluq tal-75 sena ta' James "Blood" Ulmer.

Kultura popolari urbana u xena alternattiva

[[File:|thumb|]]

Fis-snin tmenin, biż-żieda tas-sottokulturi f'Ljubljana, bdiet tiżviluppa kultura alternattiva f'Ljubljana organizzata madwar żewġ organizzazzjonijiet tal-istudenti. Dan ikkawża influss ta’ żgħażagħ fiċ-ċentru tal-belt, qanqal bidliet politiċi u soċjali, u wassal għat-twaqqif ta’ ċentri tal-arti alternattivi.

Metelkova u Rog

Ekwivalent ta' Ljubljana ta' Freetown Christiania ta' Kopenħagen, lokal awtoproklamat awtonomu ta' Metelkova, ġie stabbilit f'kwartieri ta' qabel Awstro-Ungeriż li nbniet fl-1882. [160] [161]

Fl-1993, is-seba 'binjiet u 135,000 pied kwadru (12,500 metru kwadru) ta' spazju ġew ikkonvertiti f'galleriji tal-arti, studios tal-artisti, li jospitaw mużika minn hardcore sa jazz, dub, u techno. Celica Hostel jinsab ħdejn Metelkova bi kmamar imżejna artistikament minn artisti Metelkova. Parti ġdida tal-Mużew tal-Arti Moderna hija l-Mużew tal-Arti Kontemporanja fil-qrib. [163] Ċentru ieħor għall-kultura alternattiva jinsab fil-fabbrika Rog l-antika. Kemm Metelkova kif ukoll il-kumpless tal-fabbrika Rog huma qrib iċ-ċentru tal-belt.

Kwartier Kulturali ta' Šiška

Il-Kwartier Kulturali ta' Šiška jospita gruppi tal-arti u organizzazzjonijiet kulturali ddedikati għall-arti kontemporanja u avant-garde. Hemm iċ-Ċentru tal-Kultura Urbana Kino Šiška, post li joffri kunċerti minn bands indie, punk u rock, kif ukoll wirjiet. Il-Mużew tal-Arti Transizzjonali (MoTA) huwa mużew mingħajr kollezzjoni permanenti jew spazju fiss. Il-programmi tiegħu jsiru fi spazji fiżiċi u virtwali temporanji ddedikati għall-avvanz tar-riċerka, il-produzzjoni u l-preżentazzjoni ta’ forom ta’ arti tranżitorji, sperimentali u ħajjin. Il-MoTA kull sena tospita l-Sonica Festival. Ljudmila (mill-1994), li tistinka biex tgħaqqad il-prattiċi tar-riċerka, it-teknoloġiji, ix-xjenza u l-arti.

Sports

Klabbs

Tensjoni bejn ir-residenti Ġermaniżi u Sloveni ddominat l-iżvilupp tal-isport ta' Ljubljana fis-seklu 19. L-ewwel klabb sportiv f'Ljubljana kien il-Klabb tal-Ġinnastika tan-Nofsinhar ta' Sokol (Gimnastično društvo Južni Sokol), stabbilit fl-1863 u rnexxielu fl-1868 mil-Ljubljana Sokol (Ljubljanski Sokol). Kien il-klabb prinċipali tal-klabbs kollha tas-Sokol Sloveni, kif ukoll xprun għat-twaqqif tal-klabb Kroat tas-Sokol f'Zagreb. Il-membri kienu attivi wkoll fil-kultura u l-politika, jiġġieldu għal aktar integrazzjoni tas-Sloveni minn artijiet differenti tal-Kuruna Awstrijaka-Ungeriża u għall-indipendenza kulturali, politika u ekonomika tagħhom.

Fl-1885, ir-residenti Ġermaniżi waqqfu l-ewwel klabb sportiv fit-territorju tas-Slovenja tal-lum, Der Laibacher Byciklistischer Club (Ljubljana Cycling Club). Fl-1887, iċ-ċiklisti Sloveni waqqfu l-Klabb taċ-Ċiklisti Sloveni (Slovenski biciklistični klub). Fl-1893 segwiet l-ewwel klabb Alpin Sloven, imsejjaħ il-Klabb Alpin Sloven (Slovensko planinsko društvo), aktar tard suċċessivament mill-Assoċjazzjoni Alpina Slovena (Planinska zveza Slovenije). Bosta mill-fergħat tagħha joperaw f'Ljubljana, l-akbar minnhom huwa l-Ljubljana Matica Alpine Club (Planinsko društvo Ljubljana-Matica). Fl-1900, ir-residenti Ġermaniżi tal-belt stabbilixxew il-klabb sportiv Laibacher Sportverein (Ingliż: Ljubljana Sports Club) u dam jaħdem sal-1909. Fl-1906, is-Sloveni organizzaw lilhom infushom fil-kontroparti Slovena tagħha, il-Ljubljana Sports Club (Ljubljanski športni klub). Il-membri tagħha kienu interessati prinċipalment fil-qdif, iżda wkoll fl-għawm u l-futbol. Fl-1911 l-ewwel klabb tal-futbol Sloven, Ilirija, beda jopera fil-belt. L-isports tax-xitwa diġà bdew jiżviluppaw fiż-żona tal-lum Ljubljana qabel it-Tieni Gwerra Dinjija. Fl-1929, ġie stabbilit l-ewwel klabb tal-hockey fuq is-silġ fis-Slovenja (dak iż-żmien il-Jugoslavja), SK Ilirija.

Bħalissa, it-timijiet tal-futbol tal-belt li qed jilagħbu fil-PrvaLiga Slovena huma NK Olimpija Ljubljana u NK Bravo. ND Ilirija 1911 bħalissa jikkompeti fit-Tieni League Sloven. Il-klabbs tal-hockey tas-silġ ta’ Ljubljana huma HK Slavija u HK Olimpija. It-tnejn jikkompetu fis-Sloven Hockey League. It-timijiet tal-basketball huma KD Slovan, KD Ilirija u KK Cedevita Olimpija. Dan tal-aħħar, li għandu Dragun aħdar bħala l-mascot tiegħu, jospita l-logħbiet tiegħu fl-Arena Stožice ta’ 12,480 siġġu. Ježica huwa l-basketball tan-nisa li jikkompeti fil-kampjonat Sloven. Il-handball huwa popolari fis-sezzjoni tan-nisa. RK Krim huwa wieħed mill-aqwa timijiet tan-nisa tal-handball fl-Ewropa. Huma rebħu l-EHF Champions League darbtejn, fl-2001 u fl-2003. RD Slovan huwa klabb tal-handball tal-irġiel minn Ljubljana li bħalissa jikkompeti fl-Ewwel League Sloven. AMTK Ljubljana huwa l-aktar klabb ta' sprint ta' suċċess fis-Slovenja. Il-Ljubljana Sports Club ġie sostitwit mill-Livada Canoe and Kayak Club.

Attivitajiet sportivi tal-massa

Kull sena mill-1957, mit-8 sal-10 ta’ Mejju, saret il-mixja rikreattiva Walk Along the Wire biex tfakkar il-ħelsien ta’ Ljubljana fid-9 ta’ Mejju 1945. [167] Fl-istess okkażjoni, issir kompetizzjoni ta’ trippli fuq it-traċċa. u Ftit jiem wara, issir tiġrija tal-istudenti minn Pjazza Prešeren sal-Kastell ta’ Ljubljana. Fl-aħħar Ħadd ta’ Ottubru, il-maratona ta’ Ljubljana u xi tiġrijiet minuri jsiru fit-toroq tal-belt. L-avveniment jattira diversi eluf ta’ runners kull sena.

Postijiet sportivi

Stožice Stadium, miftuħ f'Awwissu 2010 u li jinsab fil-Stožice Sports Park fid-distrett ta' Bežigrad, huwa l-akbar grawnd tal-futbol fil-pajjiż u d-dar ta' NK Olimpija Ljubljana. Huwa wieħed miż-żewġ postijiet ewlenin għat-tim nazzjonali tal-futbol tas-Slovenja. Il-park għandu wkoll grawnd fuq ġewwa, użat għall-isports fuq ġewwa bħal basketball, handball, u volleyball, u huwa d-dar ta’ KK Olimpija, RK Krim, u ACH Volley Bled, fost oħrajn. Minbarra l-futbol, ​​l-istadium huwa ddisinjat biex jospita wkoll avvenimenti kulturali. Stadium ieħor fid-distrett ta’ Bežigrad, l-Istadium ta’ Bežigrad, ilu magħluq mill-2008 u qed jaqa’ fi stat ta’ abbandun. Inbniet skond il-pjanijiet ta' Jože Plečnik u kienet id-dar ta' NK Olimpija Ljubljana, xolta fl-2004. Joc Pečečnik, biljunarju Sloven, qed jippjana li jirrinovah.

Il-park sportiv ta' Šiška jinsab fi Spodnja Šiška, parti mid-distrett ta' Šiška. Għandu grawnd tal-futbol b'ħames qrati, pavaljun sportiv, żoni sportivi fil-beraħ, courts tat-tennis, qorti tal-petanque, u qorti tar-ramel tal-volleyball. Ħafna mill-kompetizzjonijiet huma atletika. Park sportiv ieħor fi Spodnja Šiška huwa Ilirija Sports Park, magħruf prinċipalment għall-istadium tiegħu bi korsa tat-tlielaq. Fit-tarf tat-Tramuntana tal-Park ta’ Tivoli hemm il-Kumpless tal-Pixxina ta’ Ilirija, li nbena bħala parti minn post tal-għawm u tal-atletika wara l-pjanijiet ta’ Bloudek fis-snin tletin u minn dak iż-żmien ilu l-aktar mitluq, iżda hemm pjanijiet biex jiġi rinnovat.

Diversi faċilitajiet sportivi jinsabu f'Tivoli Park. Pixxina ta’ barra f’Tivoli, mibnija minn Bloudek fl-1929, kienet l-ewwel pixxina ta’ daqs Olimpiku fil-Jugoslavja. Iċ-Ċentru ta' Rikreazzjoni Tivoli f'Tivoli huwa l-akbar ċentru ta' rikreazzjoni f'Ljubljana u għandu tliet pixxini, sawni, qorti tal-petanque, ġinnasju, u faċilitajiet oħra. Hemm żewġ skating rinks, qorti tal-baskitbol, ​​rink tas-silġ tax-xitwa, u għaxar courts tat-tennis fiż-żona ta 'barra tagħha. Is-Sala Tivoli tikkonsisti f’żewġ swali. L-iżgħar għandha kapaċità għal 4,050 spettatur u tintuża għal-logħob tal-basketball. L-akbar għandu kapaċità għal 6,000 spettatur u jintuża prinċipalment għall-hockey, iżda wkoll għal-logħob tal-basketball. Is-swali jintużaw ukoll għal kunċerti u avvenimenti kulturali oħra. Il-Kumitat Olimpiku Sloven għandu l-uffiċċju tiegħu fil-bini.

Il-Kors ta’ Tacen Whitewater, li jinsab f’għalqa fuq is-Sava, 8 km (5 mi) fil-majjistral taċ-ċentru tal-belt, jospita kompetizzjoni internazzjonali ewlenija ta’ slalom tal-canoe/kayak kważi kull sena, eżempji huma l-Kampjonati tad-Dinja fl-ICF Canoe Slalom fl-1955, 1991 u 2010.

Sa mis-snin erbgħin, slope tal-iskijjar ilha tintuża f'Gunclje, fil-parti tal-majjistral tal-belt. Huwa twil 600 m (2,000 pied) u għandu żewġ funikular, l-inklinazzjoni massima tiegħu hija 60°, u d-differenza fl-għoli minn fuq għal isfel hija 155 m (509 pied). Ħames għoljiet ta' jaqbeż bl-iski jinsabu ħdejn ix-xaqliba ta' l-iski. Diversi midalji Olimpiċi u mondjali mis-Slovenja tħarrġu u kkompetew hemmhekk. Ukoll, il-kumpless Arena Triglav ta' sitt għoljiet jaqbżu jinsab fid-distrett ta' Šiška.Għolja ta' jaqbeż bl-iski, mibnija fl-1954 skont pjanijiet ta' Stanko Bloudek, kienet tinsab f'Šiška ħdejn triq Vodnik (Vodnikova cesta) sal-1976. Hemm saru kompetizzjonijiet internazzjonali għat-Tazza Kongsberg, li għaliha attendew eluf. ta’ spettaturi. Ir-rinks tas-silġ f'Ljubljana jinkludu Koseze Pond u Tivoli Hall. Barra minn hekk, fis-seklu 19 u fil-bidu tas-seklu 20, l-għadira Tivoli u mergħa bil-baħar fi Trnovo, imsejħa Kern, intużaw għall-iskejzjar tas-silġ.

Ekonomija

L-industrija hija l-akbar impjegatur, speċjalment fis-setturi farmaċewtiċi, petrokimiċi u tal-ipproċessar tal-ikel. Oqsma oħra jinkludu l-banek, il-finanzi, it-trasport, il-kostruzzjoni, is-sengħa u s-servizzi tas-sengħa, u t-turiżmu. Is-settur pubbliku jipprovdi impjiegi fl-edukazzjoni, il-kultura, is-saħħa u l-amministrazzjoni lokali.

Il-Borża ta' Ljubljana (Ljubljanska borza), mixtrija fl-2008 mill-Borża ta' Vjenna [181] u aktar tard mill-Borża ta' Żagreb, tittratta ma' kumpaniji kbar Sloveni. Xi wħud minn dawn huma bbażati fil-kapital: pereżempju, il-katina tal-bejgħ bl-imnut Mercator, il-kumpanija taż-żejt Petrol dd, u l-kumpanija tat-telekomunikazzjoni Telekom Slovenije. Aktar minn 15,000 kumpanija joperaw fil-belt, ħafna minnhom mis-settur terzjarju.

Bosta kumpaniji u aktar minn 450 ħanut jinsabu f'BTC City, l-akbar ċentru ta' negozju, xiri, rikreazzjoni, divertiment u kulturali fis-Slovenja. Jżuruh kull sena 21 miljun ruħ. Tokkupa erja ta’ 475,000 m 2 (5,110,000 sq ft) fid-distrett ta’ Moste fil-parti tal-Lvant ta’ Ljubljana.

Madwar 74% tad-djar ta' Ljubljana jużaw it-tisħin distrettwali mill-Power Station ta' Ljubljana.

Gvern

Il-belt ta' Ljubljana hija rregolata mill-Muniċipalità tal-Belt ta' Ljubljana (Sloven: Mestna občina Ljubljana; MOL), li hija mmexxija mill-kunsill tal-belt. Il-president tal-kunsill tal-belt jissejjaħ is-sindku. Il-membri tal-kunsill tal-belt u s-sindku jiġu eletti fl-elezzjonijiet lokali, li jsiru kull erba' snin. Fost funzjonijiet oħra, il-kunsill tal-belt ifassal il-baġit muniċipali u huwa assistit minn diversi bordijiet attivi fl-oqsma tas-saħħa, l-isport, il-finanzi, l-edukazzjoni, il-ħarsien ambjentali u t-turiżmu. Il-muniċipalità hija suddiviża fi 17-il distrett rappreżentati minn kunsilli distrettwali. Huma jaħdmu mal-kunsill tal-belt biex jippubbliċizzaw is-suġġerimenti tal-ġirien u jħejju attivitajiet fit-territorji tagħhom.

Bejn l-2002 u l-2006, Danica Simšič kienet is-sindku tal-muniċipalità. Mill-elezzjonijiet muniċipali tat-22 ta’ Ottubru 2006 sal-konferma tiegħu bħala deputat fl-Assemblea Nazzjonali tas-Slovenja f’Diċembru 2011, Zoran Janković, li qabel kien id-direttur maniġerjali tal-katina tal-bejgħ bl-imnut Mercator, kien is-sindku ta' Ljubljana. Fl-2006 kiseb 62.99% tal-voti popolari. Fl-10 ta' Ottubru 2010, Janković reġa' ġie elett għal terminu ieħor ta’ erba’ snin b’64.79% tal-voti. Mill-2006 sa Ottubru 2010, il-maġġoranza tal-kunsill tal-belt (il-Lista Zoran Janković) kellha 23 minn 45 siġġu. Fl-10 ta’ Ottubru 2010, il-lista ta’ Janković rebħet 25 mill-45 siġġu fil-kunsill tal-belt. Minn Diċembru 2011, meta l-lista ta' Janković rebħet l-elezzjonijiet parlamentari bikrija, huwa ddeċieda li l-viċi sindku Aleš Čerin imexxi l-muniċipalità. Čerin ma kellux il-kariga ta' sindku. Wara li Janković ma ġiex elett bħala Prim Ministru fl-Assemblea Nazzjonali, huwa pparteċipa fl-elezzjoni sekondarja tas-sindku fil-25 ta' Marzu 2012, u ġie elett għat-tielet darba b'61% tal-voti. Huwa reġa’ beda d-direzzjoni tal-kunsill tal-belt fil-11 ta' April, 2012.

L-ordni pubblika f'Ljubljana hija infurzata mid-Direttorat tal-Pulizija ta' Ljubljana (Policijska uprava Ljubljana). Hemm ħames għases tal-pulizija reġjonali u erba' għases tal-pulizija settorjali fi Ljubljana. L-ordni pubbliku u r-regolamenti tat-traffiku muniċipali huma wkoll issorveljati mill-gwardjani tat-traffiku tal-belt (Mestno redarstvo). Ljubljana għandha reputazzjoni kalma u sigura.

Demografija

Fl-1869, Ljubljana kellha xi 22,600 abitant, ċifra li kibret għal kważi 60,000 fl-1931.

Fiċ-ċensiment tal-2002, 39% tal-abitanti ta’ Ljubljana kienu Kattoliċi; 30% ma kellhom l-ebda reliġjon, reliġjon mhux magħrufa, jew ma rrispondewx; 19% atei; 6% Ortodossi tal-Lvant; 5% Musulmani; u l-bqija 0.7% Protestanti jew ta’ reliġjon oħra.

Madwar 91% tal-popolazzjoni titkellem bl-Isloven bħala l-ilsien prinċipali tagħhom. It-tieni lingwa l-aktar mitkellma hija l-Bosnijan, bis-Serbo-Kroat ikun it-tielet lingwa l-aktar mitkellma.

Demographic evolution

1600	1700	1754	1800	1846	1869	1880	1890	1900	1910	1921	1931	1948	1953	1961	1971	1981	1991	2002	2010	2013	2016	2019	2020
6,000	7,500	9,400	10,000	18,000	22,593	26,284	30,505	36,547	41,727	53,294	59,768	98,599	113,340	135,366	173,853	224,817	258,873	267,008	280,088	282,994	288,307	292,988	295,504

Edukazzjoni

Edukazzjoni primarja

F'Ljubljana llum hemm aktar minn 50 skola primarja pubblika b'aktar minn 20,000 student. Dan jinkludi wkoll skola primarja internazzjonali għal studenti barranin. Hemm żewġ skejjel grammatiċi privati: skola grammatika Waldorf u skola grammatika Kattolika. Barra minn hekk, hemm diversi skejjel primarji tal-mużika.

Storikament, l-ewwel skola f'Ljubljana kienet tal-Kavallieri Teuttoni u twaqqfet fis-seklu 13. Oriġinarjament kienet aċċettata biss it-tfal; Il-bniet ġew aċċettati mill-bidu tas-seklu 16. L-iskejjel parrokkjali huma attestati fis-seklu 13, fil-Knisja ta’ San Pietru u fil-Knisja ta’ San Nikola, l-aktar tard Katidral ta' Ljubljana. Mill-1291, kien hemm ukoll skejjel privati ​​orjentati lejn il-kummerċ fi Ljubljana. Fil-bidu tas-seklu 17, kien hemm sitt skejjel f’Ljubljana, u mbagħad tlieta. Ġiet stabbilita skola tal-bniet mill-Klarissi, segwita fl-1703 mill-Ursolini. Il-kulleġġ tagħha kien għal xi 170 sena l-uniku kulleġġ pubbliku tal-bniet ta’ Carniola. Dawn l-iskejjel kienu prinċipalment privati ​​jew stabbiliti mill-belt.

Fl-1775, l-Imperatriċi Awstrijaka Maria Theresa ipproklamat l-edukazzjoni primarja obbligatorja, u Ljubljana kisbet l-iskola normali tagħha, maħsuba bħala post ta 'tagħlim għall-għalliema. Fl-1805, l-ewwel skola tal-mużika statali ġiet stabbilita f'Ljubljana. Fi żmien il-provinċji Illirji, ġiet introdotta l-"école primaire", programm ta' erba' snin ta' skola primarja unifikata b'enfasi akbar fuq is-Sloven. L-ewwel skejjel pubbliċi, mhux relatati mal-edukazzjoni reliġjuża, dehru fl-1868.

Edukazzjoni sekondarja

F'Ljubljana hemm għaxar skejjel primarji pubbliċi u tliet privati. L-iskejjel pubbliċi huma maqsuma f'gymnasiums ġenerali u gymnasiums klassiċi, dawn tal-aħħar joffru l-Latin u l-Grieg bħala lingwi barranin. Xi skejjel ġenerali joffru dipartimenti Ewropej orjentati internazzjonalment, u xi wħud joffru dipartimenti sportivi, li jippermettu lill-istudenti jaġġustaw aktar faċilment l-isports u l-obbligi tal-iskola tagħhom. L-iskejjel pubbliċi kollha huma b’xejn, iżda n-numru ta’ studenti li jistgħu jaċċettaw huwa limitat. L-iskejjel sekondarji privati ​​jinkludu skola elementari Kattolika u skola elementari Waldorf. Hemm ukoll skejjel primarji vokazzjonali fi Ljubljana, li joffru suġġetti ekonomiċi, tekniċi jew artistiċi (arti viżiva, mużika). L-iskejjel primarji kollha jdumu erba’ snin u jikkonkludu bl-eżami tal-maturi.

Storikament, fuq proposta ta 'Primož Trubar, l-Iskola tal-Qasam ta' Carniola (1563-1598) ġiet stabbilita fl-1563 fil-perjodu tar-Riforma Slovena. Il-lingwi ta 'istruzzjoni tagħha kienu prinċipalment il-Latin u l-Grieg, iżda wkoll il-Ġermaniż u s-Sloven, u kienet miftuħa għaż-żewġ sessi u l-istrati soċjali kollha. Fl-1597, il-Ġiżwiti waqqfu l-Kulleġġ tal-Ġiżwiti (1597-1773), maħsub biex iwassal edukazzjoni ġenerali. Fl-1773, l-edukazzjoni sekondarja ġiet taħt il-kontroll tal-istat. Fis-seklu 19 ġew implimentati diversi riformi; kien hemm aktar enfasi fuq l-għarfien ġenerali, u l-edukazzjoni reliġjuża tneħħiet mill-iskejjel sekondarji tal-istat. Fl-1910, kien hemm 29 skola sekondarja f'Ljubljana, inklużi gymnasiums klassiċi u rjali u Realschules (skejjel sekondarji tekniċi).

Edukazzjoni terzjarja

Mill-2011, l-Università kellha 23 fakultà u tliet akkademji, li jinsabu madwar Ljubljana. Huma joffru korsijiet fil-lingwa Slovena fil-mediċina, ix-xjenzi applikati, l-arti, il-liġi, l-amministrazzjoni, ix-xjenzi naturali u suġġetti oħra. L-università għandha aktar minn 63,000 student u xi 4,000 fakultà. L-istudenti jiffurmaw wieħed minn sebgħa tal-popolazzjoni ta' Ljubljana, u jagħtu lill-belt karattru żagħżugħ.

Storikament, skejjel ogħla li joffru l-istudju tal-mediċina ġenerali, kirurġija, arkitettura, liġi u teoloġija bdew joperaw f'Ljubljana taħt l-annessjoni Franċiża tat-territorju Sloven, fl-1810-1811. L-Imperu Awstro-Ungeriż qatt ma ppermetta lis-Sloveni jistabbilixxu l-università tagħhom stess f'Ljubljana, u l-Università ta' Ljubljana, l-aktar università importanti fis-Slovenja, twaqqfet fl-1919, wara li s-Sloveni l-ewwel ingħaqdu mal-Jugoslavja. [68] [208] Meta twaqqfet, l-università kienet tinkludi ħames fakultajiet: liġi, filosofija, teknoloġija, teoloġija u mediċina. Mill-bidu, il-kwartieri ġenerali tal-università kienu fi Pjazza tal-Kungress f’bini li serva bħala l-Palazz tal-Istat ta’ Carniola mill-1902 sal-1918.

Libreriji

Librerija Nazzjonali u Università tas-Slovenja

Il-Librerija Nazzjonali u Università tas-Slovenja hija l-librerija nazzjonali u universitarja tas-Slovenja. Mill-2011, kien fih madwar 1,307,000 ktieb, 8,700 manuskritt, u ħafna riżorsi testwali, viżwali u multimedjali oħra, li jammontaw għal 2,657,000 volum.

Librerija Teknoloġika Ċentrali

It-tieni l-akbar librerija universitarja f'Ljubljana hija l-Librerija Teknoloġika Ċentrali, il-librerija nazzjonali u ċentru ta 'informazzjoni għax-xjenzi naturali u t-teknoloġija.

Librerija Muniċipali u libreriji oħra

Il-Librerija Muniċipali tal-Belt ta' Ljubljana, stabbilita fl-2008, hija l-librerija reġjonali ċentrali u l-akbar librerija pubblika ġenerali fis-Slovenja. Fl-2011 kellha 1,657,000 volum, inklużi 1,432,000 ktieb u għadd kbir ta’ riżorsi oħra f’36 post. B'kollox, hemm 5 libreriji pubbliċi ġenerali u aktar minn 140 librerija speċjalizzata f'Ljubljana.

Minbarra l-akbar żewġ libreriji universitarji, hemm libreriji f'fakultajiet, dipartimenti u istituti individwali tal-Università ta 'Ljubljana. L-akbar fosthom huma l-Librerija Umanista Ċentrali fil-qasam tal-istudji umanistiċi, il-Librerija Ċentrali tax-Xjenzi Soċjali, il-Librerija Ekonomika Ċentrali fil-qasam tal-ekonomija, il-Librerija Medika Ċentrali fil-qasam tax-xjenzi mediċi, u l-Libreriji tal-Fakultà tal- Bijoteknoloġija fil-qasam tal-bijoloġija u l-bijoteknoloġija.

Storja

L-ewwel libreriji f'Ljubljana kienu jinsabu fil-monasteri. L-ewwel librerija pubblika kienet il-Librerija tal-Qasam Karnjolani, stabbilita fl-1569 minn Primož Trubar. Fis-seklu 17, il-Librerija tal-Ġiżwiti ġabret bosta xogħlijiet, b’mod partikolari dwar il-matematika. Fl-1707, twaqqfet il-Librerija tas-Seminarju; hija l-ewwel u l-eqdem librerija xjentifika pubblika fis-Slovenja. Madwar l-1774, wara x-xoljiment tal-Ġiżwiti, il-Librerija tal-Liċeo ġiet iffurmata mill-fdalijiet tal-Librerija tal-Ġiżwiti, kif ukoll diversi libreriji tal-monasteru.

Xjenza

L-ewwel soċjetà ta' xjenzati ewlenin u ħaddiema pubbliċi f’Karniola kienet il-Fraternità Dismas (Latin: Societas Unitorum), iffurmata f’Ljubljana fl-1688. [215] Fl-1693, twaqqfet l-Akkademja Operosorum Labacensium u damet b’interruzzjoni sa tmiem it-tmintax-il sena. seklu. L-akkademja li jmiss f'Ljubljana, l-Akkademja Slovena tax-Xjenzi u l-Arti, ma twaqqfetx qabel l-1938.

Trasport

Trasport bl-Ajru

L-Ajruport ta' Ljubljana Jože Pučnik (kodiċi ICAO LJLJ; kodiċi IATA LJU), li jinsab 26 km (16 mi) fil-majjistral tal-belt, għandu titjiriet lejn bosta destinazzjonijiet Ewropej. Kumpaniji li jtiru minn hemm jinkludu Air France, Air Serbia, Brussels Airlines, easyJet, Finnair, Lufthansa, Swiss, Wizz Air, Transavia u Turkish Airlines. Id-destinazzjonijiet huma prinċipalment Ewropej. [216] Dan l-ajruport ħa post l-ajruport oriġinali ta' Ljubljana, li kien qed jaħdem mill-1933 sal-1963. [217] [218] Kien jinsab fil-Muniċipalità ta' Polje (id-Distrett ta' Moste tal-lum), fuq pjanura bejn Ljubljanica u Sava ħdejn il-ferrovija f'Moste. Kien hemm ajruport militari f'Šiška mill-1918 sal-1929.

Trasport bil-ferrovija

Fuq iċ-Ċentru Ferrovjarju ta’ Ljubljana, il-kurituri ferrovjarji pan-Ewropej V (l-iktar rabta mgħaġġla bejn l-Adrijatiku ta’ Fuq u l-Ewropa Ċentrali u tal-Lvant) u X (li jgħaqqdu l-Ewropa Ċentrali mal-Balkani) u l-linji ewlenin Ewropej (E65, E69, E70) jaqsmu. Il-ferroviji ta’ tranżitu internazzjonali kollha fis-Slovenja jgħaddu miċ-ċentru ta’ Ljubljana u l-ferroviji tal-passiġġieri internazzjonali kollha jieqfu hemm. Iż-żona ta' Ljubljana għandha sitt stazzjonijiet tal-passiġġieri u disa' waqfiet. Għall-passiġġieri, il-kumpanija Slovena tal-Ferroviji toffri l-possibbiltà li tixtri pass tal-belt ta’ kuljum jew ta’ kull xahar li jista’ jintuża biex jivvjaġġa bejniethom. L-istazzjon tal-ferrovija ta' Ljubljana huwa l-istazzjon ċentrali tal-assi. L-istazzjon tal-ferrovija ta' Ljubljana Moste huwa l-akbar dispaċċ tal-ferrovija Sloven. L-istazzjon tal-ferrovija ta' Ljubljana Zalog huwa t-tarzna ċentrali tal-ferrovija tas-Slovenja. Hemm diversi linji industrijali fi Ljubljana. Fl-aħħar tal-2006, [227] bdiet topera l-Funikulari tal-Kastell ta' Ljubljana. Il-ferrovija tmur minn Pjazza Krek (Krekov trg) ħdejn is-Suq Ċentrali ta' Ljubljana sal-Kastell ta' Ljubljana. Huwa speċjalment popolari mat-turisti. Il-vjaġġ kollu jieħu 60 sekonda.

Toroq/Avenues/Carreteras

Ljubljana tinsab fejn iż-żewġ awtostradi ewlenin tas-Slovenja jaqsmu, li jgħaqqdu r-rotta tal-awtostrada mil-lvant għall-punent, f'konformità mal-Kuritur Pan-Ewropew V, u l-awtostrada fid-direzzjoni tat-tramuntana-nofsinhar, f'konformità mal-Pan- Il-Kuritur Ewropew X. Il-belt hija marbuta mal-Lbiċ minn A1-E70 mal-bliet Taljani ta' Trieste u Venezja u l-port Kroat ta' Rijeka. Fit-tramuntana, l-A1-E57 twassal għal Maribor, Graz u Vjenna. Lejn il-Lvant, A2-E70la jgħaqqad mal-kapitali Kroata Żagreb, minn fejn tista’ tmur l-Ungerija jew lejn bliet importanti ta’ dik li kienet il-Jugoslavja, bħal Belgrad. Lejn il-majjistral, l-A2-E61 tmur lejn l-ibliet Awstrijaċi ta' Klagenfurt u Salzburg, li jagħmilha punt ta’ dħul ewlieni għat-turisti mill-Ewropa ta’ Fuq. Mill-1 ta' Lulju 2008, ilha tintuża sistema ta' stikers tan-nol fuq iċ-ċirku tat-triq ta' Ljubljana. Iċ-ċentru tal-belt huwa aktar diffiċli biex wieħed jaċċessahom speċjalment fil-ħin tal-għaġla minħabba l-arterji twal bid-dwal tat-traffiku u numru kbir ta' vjaġġaturi. Iċ-ċentru tal-belt ċentrali ilu magħluq għat-traffiku bil-mutur minn Settembru 2007 (ħlief għar-residenti b'permessi), u ħoloq żona pedonali madwar Pjazza Prešeren.

Trasport pubbliku

Is-sistema storika tat-tramm ta' Ljubljana tlestiet fl-1901 u sostitwita b'karozzi tal-linja fl-1928, li mbagħad ġew aboliti u mibdula bit-tramm fl-1931 b'tul finali ta' 18.5 km (11.5 mil) fl-1940. Fl-1940. 1959, ġie abolit favur il-karozzi; il-binarji ġew żarmati u t-tramms ġew imċaqalqa lejn Osijek u Subotica. L-introduzzjoni mill-ġdid ta' sistema ta' tramm reali għal Ljubljana ġiet proposta ripetutament fis-snin 2000.

Hemm bosta kumpaniji tat-taxis fil-belt.

Ljubljana Bus Station, iċ-ċentru ċentrali tal-karozzi tal-linja ta' Ljubljana, tinsab ħdejn Ljubljana Train Station. In-netwerk tal-karozzi tal-linja tal-belt, immexxi mill-kumpanija Ljubljana Passenger Transport (LPP), huwa l-aktar mezz użat tat-trasport pubbliku f'Ljubljana. Il-flotta hija relattivament moderna. In-numru ta' karreġġjati tal-karozzi tal-linja dedikati huwa limitat, li jista' jikkawża problemi fil-ħinijiet l-aktar għolja meta t-traffiku jsir konġestjonat. Il-karozzi tal-linja jistgħu jitħallsu bil-karta tal-ħlas Urbana (użata wkoll għall-funikular) jew bil-mowbajl. Il-karozzi tal-linja xi drabi jissejħu trolley (li jirreferu għall-arbli tat-trolleybus), li jmorru lura għall-jiem tal-1951 sal-1971 meta Ljubljana kellha servizz tat-trolleybus (trolleybus). Kien hemm ħames linji tat-trolleybus f'Ljubljana, sal-1958 flimkien mat-tramm.

Mezz ieħor ta' trasport pubbliku bit-triq fiċ-ċentru tal-belt huwa l-Kavalier (Kavalir), shuttle bus elettriku mħaddem minn LPP minn Mejju 2009. Hemm tliet vetturi bħal dawn f'Ljubljana. Ir-rikba hija b’xejn u m’hemmx stazzjonijiet għax tista’ tieqaf kullimkien. Jista 'jġorr sa ħames passiġġieri; il-biċċa l-kbira huma nies anzjani u turisti. Il-Kavallier isuq fiż-żona bla karozzi fiċ-ċentru ta' Ljubljana. L-ewwel linja tgħaqqad Triq Čop, Triq Wolf u Moll ta’ Hribar, filwaqt li t-tieni linja tgħaqqad il-Pjazza tal-Belt, il-Pjazza ta’ Fuq u l-Pjazza l-Qadima. Hemm ukoll ferrovija mingħajr binarji (trattur b’vaguni imżejna biex jidhru qishom ferrovija) għat-turisti f’Ljubljana, li tgħaqqad lil Cyril u Methodius Square fiċ-ċentru tal-belt mal-Kastell ta' Ljubljana.

Rotis/Bikes

F'Ljubljana hemm ammont konsiderevoli ta' traffiku tar-roti, speċjalment fix-xhur sħan tas-sena. Huwa wkoll possibbli li tikri roti. Minn Mejju 2011, BicikeLJ, sistema ta' kiri ta' roti self-service, toffri lir-residenti u lill-viżitaturi ta' Ljubljana 600 rota u aktar minn 600 spazju għall-parkeġġ f'60 stazzjon fiż-żona usa' taċ-ċentru tal-belt. In-numru ta' kirjiet ta' kuljum huwa ta’ madwar 2,500. Kien hemm għażla li tinkera rota anki qabel it-twaqqif ta' BicikeLJ.

Għad hemm xi kundizzjonijiet għaċ-ċiklisti f'Ljubljana li ġew ikkritikati, fosthom bike lanes f'kundizzjoni ħażina u mibnija b’mod li jiffavorixxi t-traffiku bil-mutur. Hemm ukoll ħafna toroq f'direzzjoni waħda li għalhekk ma jistgħux jintużaw bħala rotot alternattivi, u b'hekk ikun diffiċli biex iċekkjaw legalment miċ-ċentru tal-belt. Matul is-snin, xi projbizzjonijiet tneħħew parzjalment billi jiġu mmarkati korsiji tar-roti fuq il-bankina. Madankollu, is-sitwazzjoni ilha titjieb b'mod kostanti; Fl-2015, Ljubljana ġiet ikklassifikata fit-13-il post fi klassifika tal-ibliet l-aktar favur ir-roti fid-dinja. Fl-2016, Ljubljana kklassifikat fit-8 post fil-lista Copenhagenize.

Trasport akkwatiku

It-trasport tax-xmara fi Ljubljanica u Sava kien il-mezz ewlieni tat-trasport tal-merkanzija lejn u mill-belt sa nofs is-seklu 19, meta nbnew il-ferroviji. Illum il-Ljubljanica tintuża minn diversi dgħajjes turistiċi, b'baċiri taħt il-Pont tal-Biċċiera, fi Pjazza tal-Ħut, fi Pjazza tal-Qorti, fi Breg, f'Moll Poljane, u band'oħra.

Saħħa

Ljubljana għandha storja rikka ta 'skoperti fil-mediċina u innovazzjonijiet fit-teknoloġija medika. Il-biċċa l-kbira tal-kura sekondarja u terzjarja fis-Slovenja ssir f'Ljubljana. Iċ-Ċentru Mediku tal-Università ta' Ljubljana huwa l-akbar ċentru tal-isptar fis-Slovenja. Il-Fakultà tal-Mediċina (Università ta' Ljubljana) u l-Istitut tal-Onkoloġija ta' Ljubljana huma żewġ istituzzjonijiet mediċi ċentrali oħra fis-Slovenja. Iċ-Ċentru tas-Saħħa tal-Komunità ta' Ljubljana huwa l-akbar ċentru tas-saħħa fis-Slovenja. Għandu seba' unitajiet fi 11-il post. Mill-1986, Ljubljana kienet parti min-Netwerk Ewropew tal-Bliet b'Saħħithom tad-WHO.

Bliet tewmin u bliet aħwa

Ljubljana hija ġemellata magħha

Ankara, Turkija (mill-2015) Ateni, Greċja (mill-2000) Baku, Ażerbajġan (mill-2013) Belgrad, Serbja (mill-2010) Bratislava, Slovakkja (mill-1967) Brussell, Belġju (mill-2004) , Ġermanja (mill-1966) , Ċina (mill-1981)

, Stati Uniti (mill-1975) , Ġermanja (mill-1979) , Emirati Għarab Magħquda (mill-2014) Graz, Awstrija (mill-2001) , Renju Unit (mill-1963) , Italja (mill-1964) , Italja (mill-1964)

, Kroazja (mill-1982) , Kroazja (mill-1979) Sarajevo, Bożnija u Ħerżegovina (mill-2002) Skopje, Maċedonja ta' Fuq (mill-2007) , Tuneżija (mill-1969) Tbilisi, Ġeorġja (mill-1977) , Ġermanja (mill-1977) Żagreb, Kroazja (mill-2001)

Ħoloq esterni

http://www.visitljubljana.si/en/

1. ^ Żball fl-użu tar-referenzi: Użu invalidu ta' <ref>; l-ebda test ma ġie provdut għar-referenza bl-isem Pipp2.
2. ^ (PDF). Department of Geography, Faculty of Arts, University of Ljubljana http://geo2.ff.uni-lj.si/pisnadela/pdfs/dipl_201111_maja_bohnec_kogoj.pdf. Parametru mhux magħruf |last= injorat (għajnuna); Parametru mhux magħruf |first= injorat (għajnuna); Parametru mhux magħruf |archive-date= injorat (għajnuna); Parametru mhux magħruf |publisher= injorat (forsi ridt tuża |pubblikatur= minflok) (għajnuna); Parametru mhux magħruf |year= injorat (għajnuna); Parametru mhux magħruf |archive-url= injorat (għajnuna); Parametru mhux magħruf |title= injorat (għajnuna); Parametru mhux magħruf |language= injorat (għajnuna); Parametru mhux magħruf |trans-title= injorat (għajnuna); |title= nieqes jew vojt (għajnuna)
3. ^ . Institute of Modern History. ISBN 978-961-6386-12-8 http://193.2.17.2/publikacije/prenos/?urn=SISTORY:ID:1555. Parametru mhux magħruf |last= injorat (għajnuna); Parametru mhux magħruf |first= injorat (għajnuna); Parametru mhux magħruf |archive-date= injorat (għajnuna); Parametru mhux magħruf |publisher= injorat (forsi ridt tuża |pubblikatur= minflok) (għajnuna); Parametru mhux magħruf |year= injorat (għajnuna); Parametru mhux magħruf |archive-url= injorat (għajnuna); Parametru mhux magħruf |title= injorat (għajnuna); Parametru mhux magħruf |language= injorat (għajnuna); Parametru mhux magħruf |trans-title= injorat (għajnuna); |title= nieqes jew vojt (għajnuna)
4. ^ (PDF). Statistical Office of the Republic of Slovenia http://www.stat.si/doc/pub/mestna_naselja_slo_03.pdf. Parametru mhux magħruf |access-date= injorat (għajnuna); Parametru mhux magħruf |page= injorat (għajnuna); Parametru mhux magħruf |archive-url= injorat (għajnuna); Parametru mhux magħruf |publisher= injorat (forsi ridt tuża |pubblikatur= minflok) (għajnuna); Parametru mhux magħruf |title= injorat (għajnuna); Parametru mhux magħruf |archive-date= injorat (għajnuna); Parametru mhux magħruf |year= injorat (għajnuna); Parametru mhux magħruf |language= injorat (għajnuna); Parametru mhux magħruf |trans-title= injorat (għajnuna); |title= nieqes jew vojt (għajnuna)
5. ^ . https://pxweb.stat.si/SiStatDb/pxweb/en/10_Dem_soc/10_Dem_soc__05_prebivalstvo__10_stevilo_preb__20_05C40_prebivalstvo_obcine/05C4002S.px/table/tableViewLayout2/. Parametru mhux magħruf |archive-url= injorat (għajnuna); Parametru mhux magħruf |publisher= injorat (forsi ridt tuża |pubblikatur= minflok) (għajnuna); Parametru mhux magħruf |title= injorat (għajnuna); Parametru mhux magħruf |access-date= injorat (għajnuna); Parametru mhux magħruf |date= injorat (għajnuna); Parametru mhux magħruf |archive-date= injorat (għajnuna); |title= nieqes jew vojt (għajnuna)