Azərbaycan
Deutschland
Lietuva
Malta
ශ්රී ලංකාව
Türkmenistan
Türkiyə
Украина
Iraċ ħirax jew kif jissejjaħ ukoll prokavja jista jkun 1 minn 5 speċijiet ta mammiferi plaċentati erbivori pjutost żgħar
Iraċ
Iraċ, ħirax jew kif jissejjaħ ukoll prokavja jista' jkun 1 minn 5 speċijiet ta' mammiferi plaċentati, erbivori, pjutost żgħar u robusti tal-ordni Hyracoidea. Dawn il-ħ llum il-ġurnata jinsabu mifruxin mal-kontinent Afrikan u fil-Lvant nofsani fl-Asja. Għalkemm fid-dehra tagħhom minn barra l-iraċi moderni, m' għandhom xejn eċċezjonali, ta' minn jgħid li l-linjaġġ prejstoriku tal-ordni kien wieħed rimarkabli u hemm possibilita kbira, li l-iraċi huma l-aktar mammiferi estanti jew ħajjin li huma ġenetikament relatati fil-qrib mal-iljunfanti, u b'hekk huma kklassifikati flimkien mal-ordni Proboscidea fil-koħort Afrotheria.
| Hyraxes Firxa tal-fossili: Kmieni fl- sa Reċenti | |
|---|---|
| Iraċ ta' Kap | |
| Klassifikazzjoni xjentifika | |
| Renju: | Animalia |
| Phylum: | Chordata |
| Klassi: | Mammalia |
| Sottoklassi: | Theria |
| Infraklassi: | Eutheria |
| Superordni: | |
| Ordni: | Hyracoidea (Huxley, 1869) |
| Familja: | Procaviidae (Thomas, 1892) |
Deskrizjoni
L-Iraċi huma krejaturi kemxejn żgħar, b' 4 saqajn qosra, sufin mhux ħażin, pjutost maqudin fit-tond u b'denb żgħir bil-kemm jidher. Iraċ adult jikber bejn wieħed u ieħor il-qies ta' bejn 30 u 70 ċentimetru twil, u jiżem minn 2 sa 5 kilogrammi.
Ġrajjiet Storiċi
L-ewwel baħħara Feniċi li zaru kienu tfixxklu l-fniek ma' iraċi (bil-Ludhi "Shaphan") u minn hemm bdiet tissejjaħ "I-Shapan-im", li tfisser "l-art tal-iraċi", li saret latinizzata bħala "Hispania" li huwa l-għerq tal-kelma moderna u l-isem bl-i ta' Spanja "España" u b' hekk l-isem bill-Malti ukoll li huwa Spanja.
Fil-, speċjalment fit-traduzjonijiet tal-bidu, l-kelma "fenek" kienet użata ħafna drabi minflok il-kelma "iraċ", dan minn ħabba li l-Ewropej ta' dak iż-żmien ma' kellhom 'l ebda tagħrif dwar l-eżistenza ta' l-iraċ (ara "Shaphan" f' "Strong's Concordance" u b' hekk ma kienx hemm kelma jew isem biex jindirizza jew jiddentifika dan il-mammiferu. Minn barra dan, hemm referenzi fit-Testment il-Qadim li jirreferu għall-iraċ (ara Lev 11:4-8; Deut 14:7; Ps 104:18; Prov 30:26), u jidher li hemm żbal fl-identifikazzjoni, għax jindirzzaw l-iraċi u l-fniek bħala mammiferi (ara Kummentarju fuq Lev. 11:5,6 minn Robert Jamieson.
Iraċi Prestoriċi
L-Iraċi moderni huma kollha membri tal-Familja Procaviidae (l-unika familja b' rappreżentanti estanti jew ħajjin fl-ordni Hyracoidea llum il-ġurnata) u jinsabu kollha fl-Afrika u fil-. Madankollu, fil-passat l-iraċi kienu ħafn' aktar varji u mifruxa. L-ordni jidher għal-ewwel darba bħala fossilu madwar 40 miljun sena ilu u għal ħafna miljuni ta' snin l-Iraċi kienu l-erbivori ta' l-art primarji fl-Afrika, fl-istess niċċa ekoloġika li kienu fhija l- fl-. Dak iż-żmien kien hemm ħafna speċi differenti ta' Iraċi, l-akbar fosthom kien daqs ors bil-piż ta' żiemel żgħir u l-iżgħar ma kienx akbar minn ġurdien.
Madankollu, matul il-, kompetizjoni ħarxa mill-[[bovidi] (grupp ta' mammiferi li kienu għadhom ħerġin minn żvilupp evolutiv), li kienu erbivori addattati aħjar u ferm aktar effiċenti, tefgħu l-barra l-Iraċi mit-territorju primarju, u spiċċaw f' niċeċċ marginali. L-ordni Hyracoidea xorta waħda baqa mifrux sew u ta' suċċess sat-tmiem il- (madwar 2 miljuni ta' snin ilu), b' rappreżentanti mifruxa mal-biċċa l-kbira tal-kontinenti ta' l-Afrika, l-Ewropa u l-Asja.
Id-daqs kbir ta' l-Iraċi prestoriċi jgħina napprezzaw il-fatt li l-Iraċi moderni huma possibilment l-eqreb relativ ħaj tal-iljunfanti. Id-dixxendenti ta' l- ġganti evolvew f' ħafna direzjonijiet. Uħud minnhom ċkienu u saru l-familja moderna Procaviidae ta' l-Iraċi ta' llum. Oħrajn jidher li qabdu t-triq għal ilma (bħal ) li sa f' laħħar saru l-ordni Proboscidea (l-iljunfanti) u jista jkun ukoll l-ordni Sirenia (il-baqar tal-baħar).
Evidenzi tad-DNA jissapportjaw din it-tejorija u minn barra hekk l-Iraċi moderni għalkemm żgħar jaqsmu numru kbir ta' fattizzi ma' l-iljunfanti, bħad-dwiefer tas-swaba, smiegħ eċċellenti, ġilda sensittiva fil-qiegħ tas-saqajn, iz-zanni (in-nejbiet li jsiru snin kbar speċjalizzati), memorja tajba, funzjoni ċelebrali għolja meta mqabla ma' mammiferi simili u l-forma ta' uħud mill-għadam. Hemm ħjiel ukoll li mil-ewwel Iraċi segħta evolva ukoll il-klad tal-Glires (ir- u l-lagomorfi).
Gallarija
L-Iraċi llum
L-Iraċi moderni ta' llum il-ġurnata, żammu numru ta' karatteristiċi tal-mammiferi primitivi. Partikolarita interessanti hija ir-regolazjoni tat-temperatura interna ftit li xejn żviluppata, li l-Iraċi jsolvu billi jitgezzu flimkien jew joqogħdu fix-xemx bħar-rettili. Għal kuntrarju tal-mammiferi li jgħiru, l-Iraċi m' għandhomx snin inċisivi żviluppati sew fuq quddiem, b' mod li jkunu jisgħtu jaqgħtu l-ħaxix u l-weraq faċilment u b' hekk ikollhom jużaw is-snin fil-ġenb tal-ħalq minflok. Għal kuntrarju ta' ħafna mill- u uħud mil-, l-Iraċi ma jergux jomodu il-kad ("cud" huwa ikel li jkun diġa parzjalment diġestit) biex joħorġu n-nutrijenti u jieħdu dak kollu possibli f' sens nutrizjonali, mil-weraq u l-ħxix ta' kwalita inferjuri, biss ta' minn wieħed jgħid ukoll, li l-iraċi għandhom stonku kumpless maqsum f' kavitajiet fejn jiġi diġestit l-ikel b' bakterja simbjotika u l-abilita biex jidiġestjaw il-fibra tal-pjanti hija simili għal dik ta' l-.
Ix-xjentisti reċentement naqqsu n-numru ta' l-ispeċi distinti ta' l-iraċi rikonoxxuti, minn 11-il-speċi, aċċettati sa l-1995 għal 4 speċi. Il-bqijja ġew rikonoxxuti bħala sottospeċi ta' dawn l-4 speċi. Infatti, b' kollox hemm il fuq minn 50 speċi u sottospeċi rikonoxxuti u ħafna minnhom huma kkunsidrati f' periklu kbir ta' estinzjoni.
Klassifikazjoni
- Ordni Hyracoidea
- Familja Procaviidae
- Ġeneru Dendrohyrax (Gray, 1868)
- , (A. Smith, 1827)
- , (Fraser, 1855)
- Ġeneru Heterohyrax (Gray, 1868)
- , (Gray, 1868)
- Ġeneru Procavia (Storr, 1780)
- , (Pallas, 1766)
- Ġeneru Dendrohyrax (Gray, 1868)
- Familja Procaviidae
Hemm dibattitu jaħraq għadej bejn il-mammoloġisti dwar kemm huma fin-numru l-ispeċi ta' iraċi. Bħalissa fil-biċċa l-kbira tal-klassifikazjonijiet qegħdin jiġu imniżżla 4 speċi, iżda din hija waħda temporanja, għaliex hemm pressjoni kbira minn ħafna xjentisti biex tinġabar aktar informazjoni u materjal biex issiru aktar testijiet ġenetiċi.
Klassifikazjoni skond "Mammal Species of the World ta' Wilson D.E. u Reeder D.M." 3 edizjoni:
Klassifikazjoni skond "Walker's Mammals of the World ta' Nowak, R. M." 6 edizjoni:
- Ordni Hyracoidea
- Familja Procaviidae
- Ġeneru Dendrohyrax
- ,
- ,
- ,
- Ġeneru Heterohyrax
- ,
- ,
- ,
- Ġeneru Procavia
- ,
- Ġeneru Dendrohyrax
- Familja Procaviidae
Klassifikazjoni alternattiva sa l-1995:
- Ordni Hyracoidea
- Familja Procaviidae
- Ġeneru Dendrohyrax
- ,
- ,
- ,
- Ġeneru Heterohyrax
- ,
- ,
- ,
- Ġeneru Procavia
- ,
- ,
- ,
- ,
- ,
- Ġeneru Dendrohyrax
- Familja Procaviidae
Referenzi
- Shoshani, Jeheskel (November 16, 2005). Wilson, D. E., and Reeder, D. M. (eds): Mammal Species of the World, 3rd edition, Johns Hopkins University Press, 87-89. ISBN 0-8018-8221-4.
- The Paleobiology Database.
- Tassonomija tal-Mammiferi.
Link Esterni
- Artiklu tal-BBC Science and Nature fuq l-Iraċ.
Awtur: www.NiNa.Az
Data tal-pubblikazzjoni:
wikipedija, wiki, ktieb, kotba, librerija, artiklu, aqra, niżżel, b'xejn, download b'xejn, mp3, vidjo, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, stampa, mużika, kanzunetta, film, ktieb, logħba, logħob, mobbli, telefon, android, ios, apple, mowbajl, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, kompjuter, Informazzjoni dwar Iraċ, X'inhi Iraċ? Xi tfisser Iraċ?
Iraċ ħirax jew kif jissejjaħ ukoll prokavja jista jkun 1 minn 5 speċijiet ta mammiferi plaċentati erbivori pjutost zgħar u robusti tal ordni Hyracoidea Dawn il ħ llum il ġurnata jinsabu mifruxin mal kontinent Afrikan u fil Lvant nofsani fl Asja Għalkemm fid dehra tagħhom minn barra l iraċi moderni m għandhom xejn eċċezjonali ta minn jgħid li l linjaġġ prejstoriku tal ordni kien wieħed rimarkabli u hemm possibilita kbira li l iraċi huma l aktar mammiferi estanti jew ħajjin li huma ġenetikament relatati fil qrib mal iljunfanti u b hekk huma kklassifikati flimkien mal ordni Proboscidea fil koħort Afrotheria Hyraxes Firxa tal fossili Kmieni fl sa Reċenti Iraċ ta Kap Klassifikazzjoni xjentifika Renju Animalia Phylum Chordata Klassi Mammalia Sottoklassi Theria Infraklassi Eutheria Superordni Ordni Hyracoidea Huxley 1869 Familja Procaviidae Thomas 1892 Procavia Heterohyrax DendrohyraxDeskrizjoniL Iraċi huma krejaturi kemxejn zgħar b 4 saqajn qosra sufin mhux ħazin pjutost maqudin fit tond u b denb zgħir bil kemm jidher Iraċ adult jikber bejn wieħed u ieħor il qies ta bejn 30 u 70 ċentimetru twil u jizem minn 2 sa 5 kilogrammi Ġrajjiet StoriċiL ewwel baħħara Feniċi li zaru kienu tfixxklu l fniek ma iraċi bil Ludhi Shaphan u minn hemm bdiet tissejjaħ I Shapan im li tfisser l art tal iraċi li saret latinizzata bħala Hispania li huwa l għerq tal kelma moderna u l isem bl i ta Spanja Espana u b hekk l isem bill Malti ukoll li huwa Spanja Fil speċjalment fit traduzjonijiet tal bidu l kelma fenek kienet uzata ħafna drabi minflok il kelma iraċ dan minn ħabba li l Ewropej ta dak iz zmien ma kellhom l ebda tagħrif dwar l ezistenza ta l iraċ ara Shaphan f Strong s Concordance u b hekk ma kienx hemm kelma jew isem biex jindirizza jew jiddentifika dan il mammiferu Minn barra dan hemm referenzi fit Testment il Qadim li jirreferu għall iraċ ara Lev 11 4 8 Deut 14 7 Ps 104 18 Prov 30 26 u jidher li hemm zbal fl identifikazzjoni għax jindirzzaw l iraċi u l fniek bħala mammiferi ara Kummentarju fuq Lev 11 5 6 minn Robert Jamieson Iraċi PrestoriċiL Iraċi moderni huma kollha membri tal Familja Procaviidae l unika familja b rapprezentanti estanti jew ħajjin fl ordni Hyracoidea llum il ġurnata u jinsabu kollha fl Afrika u fil Madankollu fil passat l iraċi kienu ħafn aktar varji u mifruxa L ordni jidher għal ewwel darba bħala fossilu madwar 40 miljun sena ilu u għal ħafna miljuni ta snin l Iraċi kienu l erbivori ta l art primarji fl Afrika fl istess niċċa ekoloġika li kienu fhija l fl Dak iz zmien kien hemm ħafna speċi differenti ta Iraċi l akbar fosthom kien daqs ors bil piz ta ziemel zgħir u l izgħar ma kienx akbar minn ġurdien Madankollu matul il kompetizjoni ħarxa mill bovidi grupp ta mammiferi li kienu għadhom ħerġin minn zvilupp evolutiv li kienu erbivori addattati aħjar u ferm aktar effiċenti tefgħu l barra l Iraċi mit territorju primarju u spiċċaw f niċeċċ marginali L ordni Hyracoidea xorta waħda baqa mifrux sew u ta suċċess sat tmiem il madwar 2 miljuni ta snin ilu b rapprezentanti mifruxa mal biċċa l kbira tal kontinenti ta l Afrika l Ewropa u l Asja Id daqs kbir ta l Iraċi prestoriċi jgħina napprezzaw il fatt li l Iraċi moderni huma possibilment l eqreb relativ ħaj tal iljunfanti Id dixxendenti ta l ġganti evolvew f ħafna direzjonijiet Uħud minnhom ċkienu u saru l familja moderna Procaviidae ta l Iraċi ta llum Oħrajn jidher li qabdu t triq għal ilma bħal li sa f laħħar saru l ordni Proboscidea l iljunfanti u jista jkun ukoll l ordni Sirenia il baqar tal baħar Evidenzi tad DNA jissapportjaw din it tejorija u minn barra hekk l Iraċi moderni għalkemm zgħar jaqsmu numru kbir ta fattizzi ma l iljunfanti bħad dwiefer tas swaba smiegħ eċċellenti ġilda sensittiva fil qiegħ tas saqajn iz zanni in nejbiet li jsiru snin kbar speċjalizzati memorja tajba funzjoni ċelebrali għolja meta mqabla ma mammiferi simili u l forma ta uħud mill għadam Hemm ħjiel ukoll li mil ewwel Iraċi segħta evolva ukoll il klad tal Glires ir u l lagomorfi GallarijaL Iraċi llumL Iraċi moderni ta llum il ġurnata zammu numru ta karatteristiċi tal mammiferi primitivi Partikolarita interessanti hija ir regolazjoni tat temperatura interna ftit li xejn zviluppata li l Iraċi jsolvu billi jitgezzu flimkien jew joqogħdu fix xemx bħar rettili Għal kuntrarju tal mammiferi li jgħiru l Iraċi m għandhomx snin inċisivi zviluppati sew fuq quddiem b mod li jkunu jisgħtu jaqgħtu l ħaxix u l weraq faċilment u b hekk ikollhom juzaw is snin fil ġenb tal ħalq minflok Għal kuntrarju ta ħafna mill u uħud mil l Iraċi ma jergux jomodu il kad cud huwa ikel li jkun diġa parzjalment diġestit biex joħorġu n nutrijenti u jieħdu dak kollu possibli f sens nutrizjonali mil weraq u l ħxix ta kwalita inferjuri biss ta minn wieħed jgħid ukoll li l iraċi għandhom stonku kumpless maqsum f kavitajiet fejn jiġi diġestit l ikel b bakterja simbjotika u l abilita biex jidiġestjaw il fibra tal pjanti hija simili għal dik ta l Ix xjentisti reċentement naqqsu n numru ta l ispeċi distinti ta l iraċi rikonoxxuti minn 11 il speċi aċċettati sa l 1995 għal 4 speċi Il bqijja ġew rikonoxxuti bħala sottospeċi ta dawn l 4 speċi Infatti b kollox hemm il fuq minn 50 speċi u sottospeċi rikonoxxuti u ħafna minnhom huma kkunsidrati f periklu kbir ta estinzjoni KlassifikazjoniOrdni Hyracoidea Familja Procaviidae Ġeneru Dendrohyrax Gray 1868 A Smith 1827 Fraser 1855 Ġeneru Heterohyrax Gray 1868 Gray 1868 Ġeneru Procavia Storr 1780 Pallas 1766 Hemm dibattitu jaħraq għadej bejn il mammoloġisti dwar kemm huma fin numru l ispeċi ta iraċi Bħalissa fil biċċa l kbira tal klassifikazjonijiet qegħdin jiġu imnizzla 4 speċi izda din hija waħda temporanja għaliex hemm pressjoni kbira minn ħafna xjentisti biex tinġabar aktar informazjoni u materjal biex issiru aktar testijiet ġenetiċi Klassifikazjoni skond Mammal Species of the World ta Wilson D E u Reeder D M 3 edizjoni Ordni Hyracoidea Familja Procaviidae Ġeneru Dendrohyrax Ġeneru Heterohyrax Ġeneru Procavia Klassifikazjoni skond Walker s Mammals of the World ta Nowak R M 6 edizjoni Ordni Hyracoidea Familja Procaviidae Ġeneru Dendrohyrax Ġeneru Heterohyrax Ġeneru Procavia Klassifikazjoni alternattiva sa l 1995 Ordni Hyracoidea Familja Procaviidae Ġeneru Dendrohyrax Ġeneru Heterohyrax Ġeneru Procavia ReferenziShoshani Jeheskel November 16 2005 Wilson D E and Reeder D M eds Mammal Species of the World 3rd edition Johns Hopkins University Press 87 89 ISBN 0 8018 8221 4 The Paleobiology Database Tassonomija tal Mammiferi Link EsterniArtiklu tal BBC Science and Nature fuq l Iraċ