Azərbaycan
Lietuva
Malta
ශ්රී ලංකාව
Türkmenistan
Türkiyə
Украина
Monument huwa tip ta struttura li tkun inħolqot espliċitament biex tikkommemora persuna jew avveniment jew li tkun saret
Monument
Monument huwa tip ta’ struttura li tkun inħolqot espliċitament biex tikkommemora persuna jew avveniment, jew li tkun saret rilevanti għal grupp soċjali bħala mafkar tagħhom ta’ żminijiet storiċi jew ta’ wirt kulturali, minħabba l-importanza artistika, storika, politika, teknika jew arkitetturali tagħha. Uħud mill-ewwel monumenti kienu xi dolmen jew menħir, kostruzzjonijiet megalitiċi li nbnew għal skopijiet reliġjużi jew funebri. Fost l-eżempji ta’ monumenti nsibu statwi, imfakar (tal-gwerra), binjiet storiċi, siti arkeoloġiċi, u assi kulturali. Jekk ikun hemm interess pubbliku biex jiġi ppreservat, monument jista’ perżempju jiġi elenkat bħala Sit ta’ Wirt Dinji tal-UNESCO.
Etimoloġija
Il-kelma ‘monument’ toriġina mill-Grieg mnemosynon u mil-Latin moneo, monere, li jfissru 'fakkar', 'ta parir' jew 'wissa', u li jissuġġerixxu li permezz ta’ monument inkunu nistgħu nħarsu lejn l-imgħoddi u naraw b’għajnejna x’jista’ jġib miegħu l-ġejjieni. Bil-Malti, il-kelma ‘monumentali’ sikwit tintuża biex tirreferi għal xi ħaġa ta’ daqs u ta’ setgħa straordinarji, pereżempju skultura monumentali, iżda anke biex tirreferi sempliċement għal kwalunkwe ħaġa li ssir biex tikkommemora l-mejtin, bħal monument funebri jew xi eżempju ieħor ta’ arti funebri.
Ħolqien u funzjonijiet
Il-monumenti ilhom jinħolqu minn żmien żemżem, u spiss ikunu l-iktar simboli dejjiema u famużi taċ-ċivilizzazzjonijiet antiki. Għadd ta’ tumuli, dolmen u strutturi preistoriċi simili nħolqu minn diversi kulturi preistoriċi madwar id-dinja, u ħafna tipi ta’ oqbra monumentali tal-iktar membri għonja u setgħana ta’ soċjetà spiss ikunu s-sors ta’ ħafna mit-tagħrif tagħna dwar l-arti u dwar dawk il-kulturi. Bl-istess mod kif is-soċjetajiet saru organizzati fuq skala akbar, il-monumenti bħall-Piramidi Eġizzjani, il- tal-Greċja, il-Ħajt il-Kbir taċ-Ċina, it-Taj Mahal tal-Indja jew il-Moai ta’ , iċ-Ċilì, saru għeġubijiet li wieħed lanqas biss tgħaddilu minn rasu li jeqridhom u li saru simboli taċ-ċivilizzazzjonijiet li bnewhom. Fi żminijiet iktar reċenti, strutturi monumentali bħall- u t-Torri Eiffel saru emblemi ikoniċi tal-pajjiżi fid-dinja moderna. It-terminu ‘monumentalità’ jorbot l-istatus simboliku mal-preżenza fiżika ta’ monument. F’dan il-kuntest, l-istoriku tal-arti Ġermaniż Helmut Scharf jiddikjara li “Monument jeżisti fl-għamla ta’ oġġett iżda anke bħala simbolu tiegħu. Bħala simbolu tal-lingwa, monument is-soltu jirreferi għal xi ħaġa konkreta, u qajla, f’xi każijiet, jirreferi għal xi ħaġa metaforika ... Monument jista’ jkun simbolu tal-lingwa għal diversi monumenti ... jew għal monument wieħed biss, iżda f’sens usa’ jista’ jirreferi wkoll għal kważi kull oġġett magħruf fl-orizzonti tal-għarfien. ... Dak li jitqies bħala monument jiddependi dejjem fuq l-importanza li jehmeż lill-kuxjenza prevalenti jew tradizzjonali ta’ sitwazzjoni storika u soċjali speċifika.”
Għaldaqstant, il-qafas tad-definizzjoni tat-terminu monument jiddependi fuq il-kundizzjonijiet attwali tal-qafas storiku. Barra minn hekk, hemm ukoll aspetti mehmuża mal-Kultura ta’ Mafkar, mal-memorja kulturali, kif ukoll ma’ kwistjonijiet dwar il-kunċetti tal-isfera pubblika u li persuna jew avveniment jibqgħu mfakkra tul iż-żmien, u mal-għamla u mal-kontenut tal-monument stess. Mill-perspettiva storika tal-arti, id-dikotomija tal-kontenut u tal-għamla twassal għall-problema tal-“kapaċità lingwistika” tal-monument. Huwa ċar li l-element lingwistiku huwa element importanti ta’ monument u spiss jiġi rrappreżentat f’“monumenti mhux oġġettivi” jew “arkitetturali”, minn tal-inqas bi plakka. F’dan ir-rigward, hemm ukoll ir-rabta bejn il-mekkaniżmi soċjali u l-Kultura ta’ Mafkar, fosthom l-aċċettazzjoni tal-monument bħala oġġett, il-kontenuti li jqanqal u l-impatt ta’ dawn il-kontenuti.
Sikwit il-monumenti jintużaw biex itejbu d-dehra ta’ belt jew ta’ post. Bliet ippjanifikati, bħal ngħidu aħna , New Delhi u spiss jinbnew madwar il-monumenti. Pereżempju, L’Enfant ikkonċepixxa l-post fejn jinsab il-Monument ta’ Washington sabiex jgħin fl-organizzazzjoni tal-ispazju pubbliku fil-belt, saħansitra qabel id-disinn jew il-kostruzzjoni tagħha. Bliet eqdem ikollhom monumenti f’postijiet li diġà jkunu importanti jew xi kultant jiġu ddisinjati mill-ġdid biex jiffukaw fuq post importanti. Kif issuġġerixxa fil-poeżija famuża tiegħu (“Look on my works, ye Mighty, and despair!”), l-iskop tal-monument ikun li jimpressjonaw jew li jqanqlu suġġestjoni.
L-istrutturi li jkunu nħolqu għal skopijiet oħra u li jsiru magħrufa minħabba ż-żmien li għadda minn fuqhom, id-daqs u/jew l-importanza storika tagħhom jistgħu jitqiesu wkoll bħala monumenti, bħalma ġara pereżempju fil-każ tal-Ħajt il-Kbir taċ-Ċina. Dan jista’ jiġri wkoll minħabba xi avveniment ta’ importanza kbira li jkun seħħ hemmhekk, ngħidu aħna l-monument tal-għolja tal-iljun fil-Belġju li jfakkar il-Battalja ta’ Waterloo. F’ħafna pajjiżi, il-kunċett ta’ monument antik (jew formulazzjoni simili bħal proprjetà kulturali) jintuża għad-deżinjazzjoni uffiċjali ta’ strutturi protetti jew ta’ siti arkeoloġiċi li oriġinarjament jaf kienu binjiet ordinarji.
Spiss il-monumenti jkollhom l-għan li jikkomunikaw xi tagħrif storiku jew politiku, u għaldaqstant jistgħu jiżviluppaw qawwa soċjopolitika attiva. Jistgħu jintużaw biex isaħħu l-preminenza ta’ qawwa politika kontemporanja, pereżempju d-diversi statwi ta’ Lenin fl-Unjoni Sovjetika. Jistgħu jintużaw biex jedukaw lill-popolin dwar avvenimenti jew personaġġi importanti mill-imgħoddi, ngħidu aħna permezz tal-għoti ta’ isem ġdid iktar kontemporanju, pereżempju l-Putirjal sar magħruf bħala Bieb il-Belt qabel twaqqa’ fil-proġett ta’ ta’ mmodernizzar tad-daħla tal-Belt Valletta. Sabiex jaqdi l-funzjonijiet informattivi u edukattivi tiegħu, monument jeħtieġ ikun miftuħ għall-pubbliku, li jfisser li d-dimensjoni spazjali kif ukoll il-kontenut tiegħu jkunu jistgħu jitgawdew mill-pubbliku u jkunu sostenibbli. Għalhekk, ħafna drabi monument ikun jinsab fi spazju pubbliku jew jiġi ppreżentat pubblikament sabiex tiġi spjegata t-tifsira tiegħu.
It-tifsira soċjali tal-monumenti qajla tkun fissa u frekwentement tiġi kkontestata minn gruppi soċjali differenti. Bħala eżempju, filwaqt li minn naħa l-eks Stat Soċjalista tal-Ġermanja tal-Lvant jaf kienu jħarsu lejn il-Ħajt ta’ Berlin bħala mezz ta’ protezzjoni mill-impurità ideoloġika tal-Punent, min-naħa l-oħra d-dissidenti u oħrajn jaf kienu jargumentaw li kien simbolu tar-repressjoni u tal-paranojja inerenti ta’ dak l-istat.
Tipi
- Parametri referenzjarji li jitnaqqxu jew jitpoġġew minn aġezija tal-gvern jew kumpanija privata.
- Binjiet ikoniċi, li s-soltu jinbnew b’xi karatteristika straordinarja, ngħidu aħna jkunu l-ogħla, l-ikbar, jew ikollhom disinn li jiddistingwihom minn binjiet oħra.
- Ċenotaffji (bil-ħsieb li jagħtu ġieħ lill-mejtin li jkunu midfuna xi mkien ieħor) u mfakar oħrajn li jikkommemoraw lill-mejtin.
- Monumenti tal-Kristjaneżimu (knejjes, kappelli, katidrali, eċċ.) li jikkommemoraw il-mewt ta’ xi martri jew qaddis fejn il-qabar tagħhom u li jintużaw għal skopijiet reliġjużi.
- Kolonni, li sikwit ikollhom xi statwa fuqhom.
- Fjammi eterni li qatt ma jitħallew jintfew, pereżempju xi ħuġġieġa quddiem monumenti jew imfakar tal-gwerra.
- Funtani u strutturi tal-ilma li s-soltu jkunu jinsabu fil-ġonna jew fil-pjazez ewlenin.
- Lapidi u monumenti żgħar iddedikati lill-mejtin, li jitpoġġew quddiem l-oqbra tagħhom.
- Mawżolej u oqbra li jagħtu ġieħ lill-mejtin bħat-Taj Mahal, f’Agra, l-Indja.
- Monoliti eretti għal skopijiet reliġjużi jew kommemorattivi bħat-tempji megalitiċi tal-Ġgantija, Għawdex.
- Monumenti tal-Iżlam (moskej, minareti, eċċ.) li ġeneralment ikollhom xi kalligrafija Iżlamika u disinni ġeometriċi tas-sengħa..
- Għoljiet magħmula minn borġ ġebel jew trab li jikkommemoraw xi mexxejja jew avvenimenti kbar.
- Obeliski, li normalment jiġu eretti biex jikkommemoraw xi mexxejja kbar.
- Palazzi u residenzi rjali imponenti li jinbnew bil-ħsieb li jimpressjonaw lin-nies bil-ġmiel u bil-kobor tagħhom.
- Dwal lejn is-sema, bħal dak fil-Mafkar u l-Mużew Nazzjonali tal-11 ta’ Settembru, fi New York, l-Istati Unit.
- Statwi ta’ individwi jew simboli famużi.
- Tempji jew strutturi reliġjużi li jinbew għall-pellegrinaġġi, għar-ritwali jew għal skopijiet kommemorattivi.
- Monumenti urbani fit-toroq prinċipali tal-bliet u l-irħula.
- Arkati, mini u bibien ewlenin, li kważi dejjem ifakkru xi suċċess militari, bħal pereżempju Bieb il-Bombi fil-Furjana jew il-Mina ta’ Hompesch f’Ħaż-Żabbar.
- Imfakar jew monumenti tal-gwerra.
Referenzi
- ^ Caves, R. W. (2004). Encyclopedia of the City. Routledge. p. 470. ISBN 978-0415252256.
- ^ "Preserving Cultural Heritages". wmf.org. World Monument Fund. Aċċessat 2021-01-24.
- ^ "Monument – definition of". thefreedictionary.com. The Free Dictionary by Farlex. Aċċessat 2021-01-22
- ^ John Young Cole; Henry Hope Reed (1997). The Library of Congress: The Art and Architecture of the Thomas Jefferson Building. Norton. p. 16. ISBN 978-0-393-04563-5.
- ^ Patton, Mark (1993) Statements in Stone: Monuments and Society in Neolithic Brittany. Routledge, London, ISBN 0415067294, pp. 1-7
Awtur: www.NiNa.Az
Data tal-pubblikazzjoni:
wikipedija, wiki, ktieb, kotba, librerija, artiklu, aqra, niżżel, b'xejn, download b'xejn, mp3, vidjo, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, stampa, mużika, kanzunetta, film, ktieb, logħba, logħob, mobbli, telefon, android, ios, apple, mowbajl, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, kompjuter, Informazzjoni dwar Monument, X'inhi Monument? Xi tfisser Monument?
Monument huwa tip ta struttura li tkun inħolqot espliċitament biex tikkommemora persuna jew avveniment jew li tkun saret rilevanti għal grupp soċjali bħala mafkar tagħhom ta zminijiet storiċi jew ta wirt kulturali minħabba l importanza artistika storika politika teknika jew arkitetturali tagħha Uħud mill ewwel monumenti kienu xi dolmen jew menħir kostruzzjonijiet megalitiċi li nbnew għal skopijiet reliġjuzi jew funebri Fost l ezempji ta monumenti nsibu statwi imfakar tal gwerra binjiet storiċi siti arkeoloġiċi u assi kulturali Jekk ikun hemm interess pubbliku biex jiġi ppreservat monument jista perzempju jiġi elenkat bħala Sit ta Wirt Dinji tal UNESCO Bieb il Bombi il Furjana MaltaEtimoloġijaIl Piramidi ta Giza l Eġittu Il kelma monument toriġina mill Grieg mnemosynon u mil Latin moneo monere li jfissru fakkar ta parir jew wissa u li jissuġġerixxu li permezz ta monument inkunu nistgħu nħarsu lejn l imgħoddi u naraw b għajnejna x jista jġib miegħu l ġejjieni Bil Malti il kelma monumentali sikwit tintuza biex tirreferi għal xi ħaġa ta daqs u ta setgħa straordinarji perezempju skultura monumentali izda anke biex tirreferi sempliċement għal kwalunkwe ħaġa li ssir biex tikkommemora l mejtin bħal monument funebri jew xi ezempju ieħor ta arti funebri Ħolqien u funzjonijietIt Torri Eiffel fil qalba ta Pariġi Franza Il monumenti ilhom jinħolqu minn zmien zemzem u spiss ikunu l iktar simboli dejjiema u famuzi taċ ċivilizzazzjonijiet antiki Għadd ta tumuli dolmen u strutturi preistoriċi simili nħolqu minn diversi kulturi preistoriċi madwar id dinja u ħafna tipi ta oqbra monumentali tal iktar membri għonja u setgħana ta soċjeta spiss ikunu s sors ta ħafna mit tagħrif tagħna dwar l arti u dwar dawk il kulturi Bl istess mod kif is soċjetajiet saru organizzati fuq skala akbar il monumenti bħall Piramidi Eġizzjani il tal Greċja il Ħajt il Kbir taċ Ċina it Taj Mahal tal Indja jew il Moai ta iċ Ċili saru għeġubijiet li wieħed lanqas biss tgħaddilu minn rasu li jeqridhom u li saru simboli taċ ċivilizzazzjonijiet li bnewhom Fi zminijiet iktar reċenti strutturi monumentali bħall u t Torri Eiffel saru emblemi ikoniċi tal pajjizi fid dinja moderna It terminu monumentalita jorbot l istatus simboliku mal prezenza fizika ta monument F dan il kuntest l istoriku tal arti Ġermaniz Helmut Scharf jiddikjara li Monument jezisti fl għamla ta oġġett izda anke bħala simbolu tiegħu Bħala simbolu tal lingwa monument is soltu jirreferi għal xi ħaġa konkreta u qajla f xi kazijiet jirreferi għal xi ħaġa metaforika Monument jista jkun simbolu tal lingwa għal diversi monumenti jew għal monument wieħed biss izda f sens usa jista jirreferi wkoll għal kwazi kull oġġett magħruf fl orizzonti tal għarfien Dak li jitqies bħala monument jiddependi dejjem fuq l importanza li jehmez lill kuxjenza prevalenti jew tradizzjonali ta sitwazzjoni storika u soċjali speċifika Għaldaqstant il qafas tad definizzjoni tat terminu monument jiddependi fuq il kundizzjonijiet attwali tal qafas storiku Barra minn hekk hemm ukoll aspetti mehmuza mal Kultura ta Mafkar mal memorja kulturali kif ukoll ma kwistjonijiet dwar il kunċetti tal isfera pubblika u li persuna jew avveniment jibqgħu mfakkra tul iz zmien u mal għamla u mal kontenut tal monument stess Mill perspettiva storika tal arti id dikotomija tal kontenut u tal għamla twassal għall problema tal kapaċita lingwistika tal monument Huwa ċar li l element lingwistiku huwa element importanti ta monument u spiss jiġi rrapprezentat f monumenti mhux oġġettivi jew arkitetturali minn tal inqas bi plakka F dan ir rigward hemm ukoll ir rabta bejn il mekkanizmi soċjali u l Kultura ta Mafkar fosthom l aċċettazzjoni tal monument bħala oġġett il kontenuti li jqanqal u l impatt ta dawn il kontenuti Il quċċata tal fil Belġju li tfakkar il Sikwit il monumenti jintuzaw biex itejbu d dehra ta belt jew ta post Bliet ippjanifikati bħal ngħidu aħna New Delhi u spiss jinbnew madwar il monumenti Perezempju L Enfant ikkonċepixxa l post fejn jinsab il Monument ta Washington sabiex jgħin fl organizzazzjoni tal ispazju pubbliku fil belt saħansitra qabel id disinn jew il kostruzzjoni tagħha Bliet eqdem ikollhom monumenti f postijiet li diġa jkunu importanti jew xi kultant jiġu ddisinjati mill ġdid biex jiffukaw fuq post importanti Kif issuġġerixxa fil poezija famuza tiegħu Look on my works ye Mighty and despair l iskop tal monument ikun li jimpressjonaw jew li jqanqlu suġġestjoni L istrutturi li jkunu nħolqu għal skopijiet oħra u li jsiru magħrufa minħabba z zmien li għadda minn fuqhom id daqs u jew l importanza storika tagħhom jistgħu jitqiesu wkoll bħala monumenti bħalma ġara perezempju fil kaz tal Ħajt il Kbir taċ Ċina Dan jista jiġri wkoll minħabba xi avveniment ta importanza kbira li jkun seħħ hemmhekk ngħidu aħna l monument tal għolja tal iljun fil Belġju li jfakkar il Battalja ta Waterloo F ħafna pajjizi il kunċett ta monument antik jew formulazzjoni simili bħal proprjeta kulturali jintuza għad dezinjazzjoni uffiċjali ta strutturi protetti jew ta siti arkeoloġiċi li oriġinarjament jaf kienu binjiet ordinarji Il Ħajt il Kbir taċ Ċina Spiss il monumenti jkollhom l għan li jikkomunikaw xi tagħrif storiku jew politiku u għaldaqstant jistgħu jizviluppaw qawwa soċjopolitika attiva Jistgħu jintuzaw biex isaħħu l preminenza ta qawwa politika kontemporanja perezempju d diversi statwi ta Lenin fl Unjoni Sovjetika Jistgħu jintuzaw biex jedukaw lill popolin dwar avvenimenti jew personaġġi importanti mill imgħoddi ngħidu aħna permezz tal għoti ta isem ġdid iktar kontemporanju perezempju l Putirjal sar magħruf bħala Bieb il Belt qabel twaqqa fil proġett ta ta mmodernizzar tad daħla tal Belt Valletta Sabiex jaqdi l funzjonijiet informattivi u edukattivi tiegħu monument jeħtieġ ikun miftuħ għall pubbliku li jfisser li d dimensjoni spazjali kif ukoll il kontenut tiegħu jkunu jistgħu jitgawdew mill pubbliku u jkunu sostenibbli Għalhekk ħafna drabi monument ikun jinsab fi spazju pubbliku jew jiġi pprezentat pubblikament sabiex tiġi spjegata t tifsira tiegħu It tifsira soċjali tal monumenti qajla tkun fissa u frekwentement tiġi kkontestata minn gruppi soċjali differenti Bħala ezempju filwaqt li minn naħa l eks Stat Soċjalista tal Ġermanja tal Lvant jaf kienu jħarsu lejn il Ħajt ta Berlin bħala mezz ta protezzjoni mill impurita ideoloġika tal Punent min naħa l oħra d dissidenti u oħrajn jaf kienu jargumentaw li kien simbolu tar repressjoni u tal paranojja inerenti ta dak l istat TipiIl Kolossew ta Ruma l Italja L istatwa ta Kristu Redentur f Rio de Janeiro il Brazil Parametri referenzjarji li jitnaqqxu jew jitpoġġew minn aġezija tal gvern jew kumpanija privata Binjiet ikoniċi li s soltu jinbnew b xi karatteristika straordinarja ngħidu aħna jkunu l ogħla l ikbar jew ikollhom disinn li jiddistingwihom minn binjiet oħra Ċenotaffji bil ħsieb li jagħtu ġieħ lill mejtin li jkunu midfuna xi mkien ieħor u mfakar oħrajn li jikkommemoraw lill mejtin Monumenti tal Kristjanezimu knejjes kappelli katidrali eċċ li jikkommemoraw il mewt ta xi martri jew qaddis fejn il qabar tagħhom u li jintuzaw għal skopijiet reliġjuzi Kolonni li sikwit ikollhom xi statwa fuqhom Fjammi eterni li qatt ma jitħallew jintfew perezempju xi ħuġġieġa quddiem monumenti jew imfakar tal gwerra Funtani u strutturi tal ilma li s soltu jkunu jinsabu fil ġonna jew fil pjazez ewlenin Lapidi u monumenti zgħar iddedikati lill mejtin li jitpoġġew quddiem l oqbra tagħhom Mawzolej u oqbra li jagħtu ġieħ lill mejtin bħat Taj Mahal f Agra l Indja Monoliti eretti għal skopijiet reliġjuzi jew kommemorattivi bħat tempji megalitiċi tal Ġgantija Għawdex Monumenti tal Izlam moskej minareti eċċ li ġeneralment ikollhom xi kalligrafija Izlamika u disinni ġeometriċi tas sengħa Għoljiet magħmula minn borġ ġebel jew trab li jikkommemoraw xi mexxejja jew avvenimenti kbar Obeliski li normalment jiġu eretti biex jikkommemoraw xi mexxejja kbar Palazzi u residenzi rjali imponenti li jinbnew bil ħsieb li jimpressjonaw lin nies bil ġmiel u bil kobor tagħhom Dwal lejn is sema bħal dak fil Mafkar u l Muzew Nazzjonali tal 11 ta Settembru fi New York l Istati Unit Statwi ta individwi jew simboli famuzi Tempji jew strutturi reliġjuzi li jinbew għall pellegrinaġġi għar ritwali jew għal skopijiet kommemorattivi Monumenti urbani fit toroq prinċipali tal bliet u l irħula Arkati mini u bibien ewlenin li kwazi dejjem ifakkru xi suċċess militari bħal perezempju Bieb il Bombi fil Furjana jew il Mina ta Hompesch f Ħaz Zabbar Imfakar jew monumenti tal gwerra Il mawzolew tat Taj Mahal f Agra l IndjaReferenzi Caves R W 2004 Encyclopedia of the City Routledge p 470 ISBN 978 0415252256 Preserving Cultural Heritages wmf org World Monument Fund Aċċessat 2021 01 24 Monument definition of thefreedictionary com The Free Dictionary by Farlex Aċċessat 2021 01 22 John Young Cole Henry Hope Reed 1997 The Library of Congress The Art and Architecture of the Thomas Jefferson Building Norton p 16 ISBN 978 0 393 04563 5 Patton Mark 1993 Statements in Stone Monuments and Society in Neolithic Brittany Routledge London ISBN 0415067294 pp 1 7