Azərbaycan
Deutschland
Lietuva
Malta
ශ්රී ලංකාව
Türkmenistan
Türkiyə
Украина
Il Palazzi Rjali ta Abomey huma 12 il palazz mifruxa f erja ta 40 ettaru 100 akru fil qalba tar raħal ta fil Benin li qa
Palazzi Rjali ta' Abomey
Il-Palazzi Rjali ta' Abomey huma 12-il palazz mifruxa f'erja ta' 40 ettaru (100 akru) fil-qalba tar-raħal ta' fil-Benin, li qabel kien il-belt kapitali tar-Renju ta' Dahomey tal-Punent tal-Afrika. Ir-renju ġiet stabbilit fl-1625 mill-poplu Fon li żviluppah f'imperu militari u kummerċjali setgħan, li kellu dominanza fil-kummerċ mal-merkanti Ewropej tal-iskjavi tul il-Kosta tal-Iskjavi sal-aħħar tas-seklu 19, li kienu jbigħulhom il-priġunieri tal-gwerra tagħhom. Fil-quċċata tar-renju, il-palazzi kienu jesgħu sa 8,000 ruħ. Il-palazz tar-re kien jinkludi binja ta' żewġ sulari magħrufa bħala d-"dar tal-molluski" jew akuehue. Taħt is-suċċessjoni tat-tnax-il re mill-1625 sal-1900, ir-renju stabbilixxa ruħu bħala wieħed mill-iktar setgħana tal-kosta tal-Punent tal-Afrika.
Il-palazzi tniżżlu fil-lista tas-Siti ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1985. Fl-istess żmien is-sit kellu jitniżżel fost is-siti fil-periklu peress li Abomey intlaqtet minn tromba tal-arja fil-15 ta' Marzu 1984, u l-binjiet irjali u l-mużewijiet, b'mod partikolari l-Portiku tar-Re Guezo, is-Sala ta' Assins, il-Qabar tar-Re u s-Sala tal-Ġojjelli, ġarrbu xi ħsarat. Madankollu, bl-assistenza minn diversi aġenziji internazzjonali, ix-xogħol tar-restawr u tar-rinnovazzjoni tlesta. Abbażi tax-xogħlijiet ta' tiswija li twettqu u r-rapporti li tfasslu dwar dawn ir-rinnovazzjonijiet f'Abomey, l-UNESCO ddeċidiet li tneħħi s-sit mil-lista tas-siti fil-periklu f'Lulju 2007.
Illum il-ġurnata, il-palazzi ma għadhomx abitati, u dawk tar-Re Ghézo u tar-Re Glélé jospitaw il-Mużew Storiku ta' Abomey, li juri l-istorja tar-renju u s-simboliżmu tiegħu permezz tax-xewqa għall-indipendenza, ir-reżistenza u l-ġlieda kontra l-okkupazzjoni kolonjali.
Storja
Il-palazzi nbnew mit-12-il mexxej tar-renju fi ħdan Abomey u ntużaw bejn l-1695 u l-1900 bħala ċ-ċentru kulturali tradizzjonali tal-imperu. L-ewwel mexxej li ordna l-kostruzzjoni tal-palazzi kien ir-Re Houegbadja, li stabbilixxa l-belt.
Skont rakkonti folkloristiċi, id-dixxendenti tal-familja rjali ta' Abomey li bnew it-12-il palazz tnisslu mill-Prinċipessa Aligbonon ta' Tado u pantera. Ir-renju tagħhom eżista fin-Nofsinhar tar-Repubblika attwali tal-Benin f'Abomey. Madankollu, l-istorja rreġistrata traċċata sas-seklu 17 twassal għal tnejn mid-dixxendenti tagħhom, jiġifieri Do-Aklin u Dakodonou. Houegbadja (1645-1685) kien ir-re li stabbilixxa r-renju fuq il-promontorju ta' Abomey u li stabbilixxa l-qafas legali għall-funzjonament, għar-rwol politiku, għar-regoli tas-suċċessjoni, eċċ. tar-renju.
Ir-Re Agaja (1718-1740) rebaħ kontra r-Renju ta' Allada fl-1724 u r-Renju ta' Whydah fl-1727. Dan irriżulta fil-qtil ta' diversi priġuniera. Ħafna mill-priġuniera nbigħu wkoll bħala skjavi f'Ouidah, li dak iż-żmien kienet imsejħa Gléwé. Dawn il-gwerer immarkaw il-bidu tad-dominanza tal-kummerċ tal-iskjavi ta' Dahomey (li twettaq fil-port ta' Whydah mal-Ewropej).
Madankollu, fis-seklu 19, bl-istabbiliment tal-moviment kontra l-iskjavitù fir-Renju Unit, ir-Re Guézo (1818-1858) beda l-iżvilupp agrikolu fil-pajjiż, li rriżulta f'iktar prosperità ekonomika għar-renju permezz tal-esportazzjoni tal-prodotti agrikoli bħall-qamħirrum u ż-żejt tas-siġar tal-palm.
Mill-1892 sal-1894, wara li l-poplu Fon reġa' beda jwettaq attakki fil-Wied ta' Ouémé, Franza ddikjarat gwerra kontra Dahomey. Wara sensiela ta' rebħiet Franċiżi deċiżivi matul it-Tieni Gwerra bejn Franza u Dahomey, huma ħatfu l-palazz ta' Singboji. Ir-Re Béhanzin, l-aħħar re ta' Dahomey li rrenja b'mod indipendenti u l-fdalijiet tal-armata tiegħu ħarbu lejn it-Tramuntana malli l-Franċiżi daħlu fil-belt kapitali fis-17 ta' Novembru. Il-Franċiżi għażlu lil ħu Béhanzin, Goutchili, bħala r-re l-ġdid. Béhanzin eventwalment ġie deportat lejn Martinique. Is-suċċessur tiegħu, ir-Re Agooli Agbo, baqa' jirrenja sa meta ġie deportat lejn il-Gabon fl-1900. Fl-1960, meta l-Benin attwali kiseb l-indipendenza minn Franza, oriġinarjament kien jismu Dahomey.
L-istorja uffiċjali tar-renju ġiet irreġistrata u segwita permezz ta' sensiela ta' bassoriljievi polikromatiċi tal-fuħħar.
Kultura
Il-kultura ta' Dahomey kienet imnissla f'reverenza kbira għar-rejiet ta' Dahomey u kellha importanza reliġjuża kbira. Kull re kien jiġi ssimbolizzat fuq "kutra b'appliqué komuni". Iċ-ċerimonji kienu parti mill-kultura, u waħda mill-prattiki kienet is-sagrifiċċju uman.
Arkitettura tradizzjonali
Konfigurazzjoni
Ir-raħal fejn inbnew il-palazzi kien imdawwar b'ħajt tat-tajn b'ċirkonferenza ta' madwar 10 kilometri (6 mili), b'sitt daħliet, u protett b'ħandaq fond 1.5 metru (5 piedi), mimli b'bosta akaċji jniggżu, li kienet id-difiża tas-soltu tal-fortizzi tal-Punent tal-Afrika. Fi ħdan il-ħitan kien hemm villaġġi sseparati minn xulxin bl-għelieqi, diversi palazzi rjali, suq u pjazza kbira bil-barrakki. Il-ħxuna medja tal-ħitan kienet ta' madwar 0.5 metri (1+1⁄2 pied), u b'hekk it-temperaturi fuq ġewwa tal-palazzi kienu jibqgħu friski.
Kull palazz kellu disinn distint skont il-gosti tar-rejiet. Il-Kpododji permezz tal-Honnouwa kien jifforma l-ewwel bitħa interna tal-palazz filwaqt li biswit il-Logodo kien hemm it-tieni bitħa interna jew il-Jalalahènnou. L-Ajalala, binja unika b'bosta tipi ta' aperturi, tinsab fit-tieni bitħa interna; il-ħitan fihom tiżjin b'immaġnijiet suġġestivi bil-bassoriljievi. Il-palazzi ta' Glèlè u ta' Guézo, li ħelsuha ħafif wara n-nirien li tqabbdu intenzjonalment fl-1894 minn Béhanzin, ġew irrestawrati u issa jagħmlu parti mill-mużew.
Il-materjali li ntużaw għall-kostruzzjoni kienu jinkludu t-tajn għall-pedamenti, għall-artijiet u għall-istrutturi olzati. Ix-xogħol bl-injam kien isir b'diversi speċijiet ta' palm, bambù, iroko u kawba. Il-bjut kienu jinbnew bil-ħuxlief u bil-folji tal-metall.
Bassoriljievi
Il-bassoriljievi kienu jiffunzjonaw bħala reġistru (fin-nuqqas ta' dokumenti bil-miktub) fejn kienu jiġu rreġistrati l-avvenimenti importanti fl-evoluzzjoni tal-poplu Fon u tal-imperu tagħhom, b'rabta mar-rebħiet militari u s-setgħa ta' kull re u d-dokumentazzjoni tal-ġrajjiet, tad-drawwiet u tar-ritwali tal-poplu Fon. Madankollu, fl-1892, sabiex juri d-disprezz tiegħu fil-konfront tal-okkupazzjoni Franċiża, ir-Re Behanzin (1889-1894) ordna li l-belt u l-palazzi jingħataw in-nar. B'xorti tajba, il-biċċa l-kbira tal-monumenti ħelsuha ħafif u bosta palazzi ġew irrestawrati minn dak iż-żmien 'l hawn. Il-ħitan kienu mżejna wkoll bi plakek tar-ram u tar-ram isfar.
Il-bassoriljievi kienu mdaħħlin ħaġa waħda fil-ħitan u fil-pilastri. Kienu magħmula mit-tajn tal-għoljiet tan-nemel, li kien jiġi mħallat maż-żejt tal-palm u miżbugħ b'pigmenti veġetali u minerali. Dawn jirrappreżentaw waħda mill-iktar karatteristiċi impressjonanti tal-palazzi, li issa jinsabu għall-wiri fil-mużew u ġew sostitwiti b'repliki.
Bosta mill-oġġetti li hemm għall-wiri fil-mużew, li kienu parti miċ-ċerimonji reliġjużi mwettqa mir-rejiet fl-imgħoddi, għadhom jintużaw mill-familja rjali ta' Dahomey fir-riti reliġjużi.
Sit ta' Wirt Dinji
Il-Palazzi Rjali ta' Abomey ġew iddeżinjati bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1985 u s-sit ġie estiż fl-2007.
Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' żewġ kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-kriterju (iii) "Xhieda unika jew minn tal-inqas eċċezzjonali ta' tradizzjoni kulturali jew ta' ċivilizzazzjoni li għadha ħajja jew li għebet"; u l-kriterju (iv) "Eżempju straordinarju ta' tip ta' bini, ta' grupp ta' siti jew ta' pajsaġġ arkitettoniku jew teknoloġiku li joħroġ fid-dieher stadju/i sinifikanti fl-istorja tal-bniedem".
Mużew Storiku ta' Abomey
Il-Mużew Storiku ta' Abomey huwa ospitat f'binja li nbniet f'erja ta' 2 ettari (5 akri), li ġiet stabbilita fl-1943 mill-amministrazzjoni kolonjali Franċiża. Ikopri l-palazzi kollha f'erja ta' 40 ettaru (99 akru), u b'mod partikolari l-palazzi tar-Re Guézo u tar-Re Glèlè. Il-mużew fih 1,050 oġġett għall-wiri. Il-biċċa l-kbira minnhom kienu tar-rejiet li rrenjaw fir-Renju ta' Dahomey. Il-mużew fih bosta oġġetti li jirrappreżentaw il-kultura tar-Renju ta' Dahomey. Uħud mill-iżjed oġġetti notevoli huma l-kutra tar-re, it-tnabar tradizzjonali u l-pitturi taċ-ċerimonji u tal-gwerra bejn Franza u r-Renju ta' Dahomey.
Troddija lura mill-kollezzjonijiet Franċiżi u appoġġ finanzjarju għal mużew ġdid
Fl-24 ta' Diċembru 2020, il-gvern Franċiż ippromulga liġi ġdida li tippermetti t-troddija lura permanenti ta' diversi oġġetti kulturali mill-kollezzjonijiet Franċiżi lis-Senegal u lir-Repubblika tal-Benin. Wara rapport tal-2018 dwar it-troddija lura tal-wirt kulturali Afrikan, 26 statwa li kienu nsterqu mit-truppi Franċiżi matul is-serq tar-rikkezzi tal-Palazzi Rjali ta' Abomey fl-1892 u mogħtija b'donazzjoni lill-kurunell Franċiż lil predeċessur tal-Musée du quai Branly f'Pariġi, jikkostitwixxu l-ewwel troddija lura permanenti skont il-liġi l-ġdida. Barra minn hekk, ġie allokat self ta' 20 miljun ewro mill-Aġenzija Franċiża għall-Iżvilupp biex jinbena mużew ġdid f'Abomey.
Is-26 artefatt kulturali ġew rimpatrijati lejn il-Benin u mill-bidu tal-2022 jinsabu għall-wiri fil-Palais de la Marina f', il-Benin. L-artefatti ġew skedati biex jivvjaġġaw madwar il-pajjiż u ġew murija f'diversi mużewijiet f'dawn l-aħħar snin, qabel ma tpoġġew għall-wiri b'mod permanenti fil-Mużew tal-Ġrajjiet Epiċi tal-Amazzoni u r-Rejiet ta' Dahomey f'Abomey. Id-dekolonizzazzjoni tal-mużewijiet hija parti minn moviment globali li kulma jmur qed jikber biex il-proprjetajiet kulturali jintraddew lura u jiġu rimpatrijati fil-pajjiż tal-oriġini tagħhom.
Ħsarat ikkawżati minn nirien fl-2009
Fil-21 ta' Jannar 2009, ħafna mill-binjiet tal-Palazzi Rjali nqerdu minn nirien ta' oriġini mhux magħrufa. Il-fjammi kibru u nfirxu malajr bis-saħħa tal-irjieħ ta' Harmattan, u qerdu l-bjut tal-ħuxlief u l-oqfsa ta' diversi binjiet tal-madwar. L-oqbra tar-Rejiet Agonglo u Ghezo u tan-nisa tagħhom inqerdu wkoll qalb il-fjammi.
L-awtoritajiet aġixxew malajr fi stat ta' emerġenza biex jiddiskutu l-pjanijiet ta' restawr tal-binjiet dilapidati. Dawn il-pjanijiet kienu jinkludu t-tnixxif tal-ilma mill-fdalijiet strutturali, u l-installazzjoni ta' tagħmir tat-tifi tan-nar biex jiġu evitati inċidenti simili. Ix-xogħlijiet tar-restawr ġew appoġġati minn organizzazzjonijiet internazzjonali fuq talba tal-awtoritajiet tal-Benin u taċ-Ċentru għall-Wirt Dinji.
Konservazzjoni u protezzjoni
Mill-1992 twettaq xogħol estensiv ta' konservazzjoni u saru estensjonijiet tal-binjiet u tal-kollezzjoni. L-Aġenzija Taljana tal-Kooperazzjoni għall-Iżvilupp kienet donatur ġeneruż, u ffinanzjat il-palazzi fil-qafas tal-programm ta' PREMA-Abomey. Ix-xogħol ta' konservazzjoni kien possibbli bis-saħħa ta' finanzjament ta' US$450,000 permezz tal-fond fiduċjarju tal-UNESCO. Donaturi oħra li kkontribwew ukoll biex jitwettaq ix-xogħol kienu l-ICCROM permezz tal-programm PREMA, l-Istitut tal-Konservazzjoni ta' Getty u l-Iżvezja.
Il-bassoriljievi li fl-imgħoddi kienu jżejnu l-palazzi ġew irrestawrati bi sforzi speċjali tal-Istitut tal-Konservazzjoni ta' Getty mill-1993; f'palazz minnhom ġew ikkonservati saħansitra ħamsin mis-sitta u ħamsin bassoriljievi bl-involviment attiv tal-membri tal-persunal tal-wirt kulturali tal-Benin. Ħafna mill-artisti impjegati fil-palazzi oriġinaw mill-inħawi ta' Ouémé.
F'Awwissu 2007, ir-Repubblika tal-Benin adottat il-Liġi Nru 2007 tal-2023 dwar il-protezzjoni tal-wirt kulturali u l-wirt naturali ta' importanza kulturali. Fl-2006, il-Belt ta' Abomey ħarġet regolament urban u tal-ippjanar, li jipprovdi qafas sigur għall-protezzjoni tas-sit. Is-sit tal-Palazzi Rjali ta' Abomey dejjem kien jinkludi spazji sagri rrispettati mill-familji rjali u mill-popli. L-organizzazzjoni ta' ċerimonji ritwali huwa mod ieħor kif issir salvagwardja xierqa.
Gallerija
Referenzi
- ^ Stiansen, Endre; Guyer, Jane I. (1999). Credit, currencies, and culture: African financial institutions in historical perspective. Nordic Africa Institute. p. 30. ISBN 978-91-7106-442-4.
- ^ "Evalwazzjoni UNESCO" (PDF).
- ^ Swadling, Mark (1992). Masterworks of man & nature: preserving our world heritage. Harper-MacRae. ISBN 978-0-646-05376-9.
- ^ Royal Palaces of Abomey, Benin Save Our History, The History Channel.
- ^ a b ċ Centre, UNESCO World Heritage. "Royal Palaces of Abomey". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2024-01-30.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "31 COM 8C.3 - Decision". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2024-01-30.
- ^ Piqué, Francesca; Rainer, Leslie H. (1999). Palace sculptures of Abomey: history told on walls. Getty Conservation Institute and the J. Paul Getty Museum. p. 33. ISBN 978-0-89236-569-2.
- ^ Rainer, Leslie; Rivera, Angelyn Bass; Gandreau, David (2011). Terra 2008: The 10th International Conference on the Study and Conservation of Earthen Architectural Heritage. Getty Publications. p. 91. ISBN 978-1-60606-043-8.
- ^ Coquet, Michèle (1998). African royal court art. University of Chicago Press. p. 70. ISBN 978-0-226-11575-7.
Awtur: www.NiNa.Az
Data tal-pubblikazzjoni:
wikipedija, wiki, ktieb, kotba, librerija, artiklu, aqra, niżżel, b'xejn, download b'xejn, mp3, vidjo, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, stampa, mużika, kanzunetta, film, ktieb, logħba, logħob, mobbli, telefon, android, ios, apple, mowbajl, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, kompjuter, Informazzjoni dwar Palazzi Rjali ta' Abomey, X'inhi Palazzi Rjali ta' Abomey? Xi tfisser Palazzi Rjali ta' Abomey?
Il Palazzi Rjali ta Abomey huma 12 il palazz mifruxa f erja ta 40 ettaru 100 akru fil qalba tar raħal ta fil Benin li qabel kien il belt kapitali tar Renju ta Dahomey tal Punent tal Afrika Ir renju ġiet stabbilit fl 1625 mill poplu Fon li zviluppah f imperu militari u kummerċjali setgħan li kellu dominanza fil kummerċ mal merkanti Ewropej tal iskjavi tul il Kosta tal Iskjavi sal aħħar tas seklu 19 li kienu jbigħulhom il priġunieri tal gwerra tagħhom Fil quċċata tar renju il palazzi kienu jesgħu sa 8 000 ruħ Il palazz tar re kien jinkludi binja ta zewġ sulari magħrufa bħala d dar tal molluski jew akuehue Taħt is suċċessjoni tat tnax il re mill 1625 sal 1900 ir renju stabbilixxa ruħu bħala wieħed mill iktar setgħana tal kosta tal Punent tal Afrika Il Palazzi Rjali ta Abomey Il palazzi tnizzlu fil lista tas Siti ta Wirt Dinji tal UNESCO fl 1985 Fl istess zmien is sit kellu jitnizzel fost is siti fil periklu peress li Abomey intlaqtet minn tromba tal arja fil 15 ta Marzu 1984 u l binjiet irjali u l muzewijiet b mod partikolari l Portiku tar Re Guezo is Sala ta Assins il Qabar tar Re u s Sala tal Ġojjelli ġarrbu xi ħsarat Madankollu bl assistenza minn diversi aġenziji internazzjonali ix xogħol tar restawr u tar rinnovazzjoni tlesta Abbazi tax xogħlijiet ta tiswija li twettqu u r rapporti li tfasslu dwar dawn ir rinnovazzjonijiet f Abomey l UNESCO ddeċidiet li tneħħi s sit mil lista tas siti fil periklu f Lulju 2007 Illum il ġurnata il palazzi ma għadhomx abitati u dawk tar Re Ghezo u tar Re Glele jospitaw il Muzew Storiku ta Abomey li juri l istorja tar renju u s simbolizmu tiegħu permezz tax xewqa għall indipendenza ir rezistenza u l ġlieda kontra l okkupazzjoni kolonjali StorjaIl palazzi nbnew mit 12 il mexxej tar renju fi ħdan Abomey u ntuzaw bejn l 1695 u l 1900 bħala ċ ċentru kulturali tradizzjonali tal imperu L ewwel mexxej li ordna l kostruzzjoni tal palazzi kien ir Re Houegbadja li stabbilixxa l belt Skont rakkonti folkloristiċi id dixxendenti tal familja rjali ta Abomey li bnew it 12 il palazz tnisslu mill Prinċipessa Aligbonon ta Tado u pantera Ir renju tagħhom ezista fin Nofsinhar tar Repubblika attwali tal Benin f Abomey Madankollu l istorja rreġistrata traċċata sas seklu 17 twassal għal tnejn mid dixxendenti tagħhom jiġifieri Do Aklin u Dakodonou Houegbadja 1645 1685 kien ir re li stabbilixxa r renju fuq il promontorju ta Abomey u li stabbilixxa l qafas legali għall funzjonament għar rwol politiku għar regoli tas suċċessjoni eċċ tar renju Ir Re Agaja 1718 1740 rebaħ kontra r Renju ta Allada fl 1724 u r Renju ta Whydah fl 1727 Dan irrizulta fil qtil ta diversi priġuniera Ħafna mill priġuniera nbigħu wkoll bħala skjavi f Ouidah li dak iz zmien kienet imsejħa Glewe Dawn il gwerer immarkaw il bidu tad dominanza tal kummerċ tal iskjavi ta Dahomey li twettaq fil port ta Whydah mal Ewropej Madankollu fis seklu 19 bl istabbiliment tal moviment kontra l iskjavitu fir Renju Unit ir Re Guezo 1818 1858 beda l izvilupp agrikolu fil pajjiz li rrizulta f iktar prosperita ekonomika għar renju permezz tal esportazzjoni tal prodotti agrikoli bħall qamħirrum u z zejt tas siġar tal palm Mill 1892 sal 1894 wara li l poplu Fon reġa beda jwettaq attakki fil Wied ta Oueme Franza ddikjarat gwerra kontra Dahomey Wara sensiela ta rebħiet Franċizi deċizivi matul it Tieni Gwerra bejn Franza u Dahomey huma ħatfu l palazz ta Singboji Ir Re Behanzin l aħħar re ta Dahomey li rrenja b mod indipendenti u l fdalijiet tal armata tiegħu ħarbu lejn it Tramuntana malli l Franċizi daħlu fil belt kapitali fis 17 ta Novembru Il Franċizi għazlu lil ħu Behanzin Goutchili bħala r re l ġdid Behanzin eventwalment ġie deportat lejn Martinique Is suċċessur tiegħu ir Re Agooli Agbo baqa jirrenja sa meta ġie deportat lejn il Gabon fl 1900 Fl 1960 meta l Benin attwali kiseb l indipendenza minn Franza oriġinarjament kien jismu Dahomey L istorja uffiċjali tar renju ġiet irreġistrata u segwita permezz ta sensiela ta bassoriljievi polikromatiċi tal fuħħar KulturaIl kultura ta Dahomey kienet imnissla f reverenza kbira għar rejiet ta Dahomey u kellha importanza reliġjuza kbira Kull re kien jiġi ssimbolizzat fuq kutra b applique komuni Iċ ċerimonji kienu parti mill kultura u waħda mill prattiki kienet is sagrifiċċju uman Arkitettura tradizzjonaliKonfigurazzjoni Ir raħal fejn inbnew il palazzi kien imdawwar b ħajt tat tajn b ċirkonferenza ta madwar 10 kilometri 6 mili b sitt daħliet u protett b ħandaq fond 1 5 metru 5 piedi mimli b bosta akaċji jniggzu li kienet id difiza tas soltu tal fortizzi tal Punent tal Afrika Fi ħdan il ħitan kien hemm villaġġi sseparati minn xulxin bl għelieqi diversi palazzi rjali suq u pjazza kbira bil barrakki Il ħxuna medja tal ħitan kienet ta madwar 0 5 metri 1 1 2 pied u b hekk it temperaturi fuq ġewwa tal palazzi kienu jibqgħu friski Kull palazz kellu disinn distint skont il gosti tar rejiet Il Kpododji permezz tal Honnouwa kien jifforma l ewwel bitħa interna tal palazz filwaqt li biswit il Logodo kien hemm it tieni bitħa interna jew il Jalalahennou L Ajalala binja unika b bosta tipi ta aperturi tinsab fit tieni bitħa interna il ħitan fihom tizjin b immaġnijiet suġġestivi bil bassoriljievi Il palazzi ta Glele u ta Guezo li ħelsuha ħafif wara n nirien li tqabbdu intenzjonalment fl 1894 minn Behanzin ġew irrestawrati u issa jagħmlu parti mill muzew Il materjali li ntuzaw għall kostruzzjoni kienu jinkludu t tajn għall pedamenti għall artijiet u għall istrutturi olzati Ix xogħol bl injam kien isir b diversi speċijiet ta palm bambu iroko u kawba Il bjut kienu jinbnew bil ħuxlief u bil folji tal metall Bassoriljievi Il bassoriljievi kienu jiffunzjonaw bħala reġistru fin nuqqas ta dokumenti bil miktub fejn kienu jiġu rreġistrati l avvenimenti importanti fl evoluzzjoni tal poplu Fon u tal imperu tagħhom b rabta mar rebħiet militari u s setgħa ta kull re u d dokumentazzjoni tal ġrajjiet tad drawwiet u tar ritwali tal poplu Fon Madankollu fl 1892 sabiex juri d disprezz tiegħu fil konfront tal okkupazzjoni Franċiza ir Re Behanzin 1889 1894 ordna li l belt u l palazzi jingħataw in nar B xorti tajba il biċċa l kbira tal monumenti ħelsuha ħafif u bosta palazzi ġew irrestawrati minn dak iz zmien l hawn Il ħitan kienu mzejna wkoll bi plakek tar ram u tar ram isfar Il bassoriljievi kienu mdaħħlin ħaġa waħda fil ħitan u fil pilastri Kienu magħmula mit tajn tal għoljiet tan nemel li kien jiġi mħallat maz zejt tal palm u mizbugħ b pigmenti veġetali u minerali Dawn jirrapprezentaw waħda mill iktar karatteristiċi impressjonanti tal palazzi li issa jinsabu għall wiri fil muzew u ġew sostitwiti b repliki Bosta mill oġġetti li hemm għall wiri fil muzew li kienu parti miċ ċerimonji reliġjuzi mwettqa mir rejiet fl imgħoddi għadhom jintuzaw mill familja rjali ta Dahomey fir riti reliġjuzi Sit ta Wirt DinjiIl Palazzi Rjali ta Abomey ġew iddezinjati bħala Sit ta Wirt Dinji tal UNESCO fl 1985 u s sit ġie estiz fl 2007 Il valur universali straordinarju tas sit ġie rrikonoxxut abbazi ta zewġ kriterji tal għazla tal UNESCO il kriterju iii Xhieda unika jew minn tal inqas eċċezzjonali ta tradizzjoni kulturali jew ta ċivilizzazzjoni li għadha ħajja jew li għebet u l kriterju iv Ezempju straordinarju ta tip ta bini ta grupp ta siti jew ta pajsaġġ arkitettoniku jew teknoloġiku li joħroġ fid dieher stadju i sinifikanti fl istorja tal bniedem Muzew Storiku ta AbomeyIl Muzew Storiku ta Abomey huwa ospitat f binja li nbniet f erja ta 2 ettari 5 akri li ġiet stabbilita fl 1943 mill amministrazzjoni kolonjali Franċiza Ikopri l palazzi kollha f erja ta 40 ettaru 99 akru u b mod partikolari l palazzi tar Re Guezo u tar Re Glele Il muzew fih 1 050 oġġett għall wiri Il biċċa l kbira minnhom kienu tar rejiet li rrenjaw fir Renju ta Dahomey Il muzew fih bosta oġġetti li jirrapprezentaw il kultura tar Renju ta Dahomey Uħud mill izjed oġġetti notevoli huma l kutra tar re it tnabar tradizzjonali u l pitturi taċ ċerimonji u tal gwerra bejn Franza u r Renju ta Dahomey Troddija lura mill kollezzjonijiet Franċizi u appoġġ finanzjarju għal muzew ġdid Fl 24 ta Diċembru 2020 il gvern Franċiz ippromulga liġi ġdida li tippermetti t troddija lura permanenti ta diversi oġġetti kulturali mill kollezzjonijiet Franċizi lis Senegal u lir Repubblika tal Benin Wara rapport tal 2018 dwar it troddija lura tal wirt kulturali Afrikan 26 statwa li kienu nsterqu mit truppi Franċizi matul is serq tar rikkezzi tal Palazzi Rjali ta Abomey fl 1892 u mogħtija b donazzjoni lill kurunell Franċiz lil predeċessur tal Musee du quai Branly f Pariġi jikkostitwixxu l ewwel troddija lura permanenti skont il liġi l ġdida Barra minn hekk ġie allokat self ta 20 miljun ewro mill Aġenzija Franċiza għall Izvilupp biex jinbena muzew ġdid f Abomey Is 26 artefatt kulturali ġew rimpatrijati lejn il Benin u mill bidu tal 2022 jinsabu għall wiri fil Palais de la Marina f il Benin L artefatti ġew skedati biex jivvjaġġaw madwar il pajjiz u ġew murija f diversi muzewijiet f dawn l aħħar snin qabel ma tpoġġew għall wiri b mod permanenti fil Muzew tal Ġrajjiet Epiċi tal Amazzoni u r Rejiet ta Dahomey f Abomey Id dekolonizzazzjoni tal muzewijiet hija parti minn moviment globali li kulma jmur qed jikber biex il proprjetajiet kulturali jintraddew lura u jiġu rimpatrijati fil pajjiz tal oriġini tagħhom Ħsarat ikkawzati minn nirien fl 2009 Fil 21 ta Jannar 2009 ħafna mill binjiet tal Palazzi Rjali nqerdu minn nirien ta oriġini mhux magħrufa Il fjammi kibru u nfirxu malajr bis saħħa tal irjieħ ta Harmattan u qerdu l bjut tal ħuxlief u l oqfsa ta diversi binjiet tal madwar L oqbra tar Rejiet Agonglo u Ghezo u tan nisa tagħhom inqerdu wkoll qalb il fjammi L awtoritajiet aġixxew malajr fi stat ta emerġenza biex jiddiskutu l pjanijiet ta restawr tal binjiet dilapidati Dawn il pjanijiet kienu jinkludu t tnixxif tal ilma mill fdalijiet strutturali u l installazzjoni ta tagħmir tat tifi tan nar biex jiġu evitati inċidenti simili Ix xogħlijiet tar restawr ġew appoġġati minn organizzazzjonijiet internazzjonali fuq talba tal awtoritajiet tal Benin u taċ Ċentru għall Wirt Dinji Konservazzjoni u protezzjoni Mill 1992 twettaq xogħol estensiv ta konservazzjoni u saru estensjonijiet tal binjiet u tal kollezzjoni L Aġenzija Taljana tal Kooperazzjoni għall Izvilupp kienet donatur ġeneruz u ffinanzjat il palazzi fil qafas tal programm ta PREMA Abomey Ix xogħol ta konservazzjoni kien possibbli bis saħħa ta finanzjament ta US 450 000 permezz tal fond fiduċjarju tal UNESCO Donaturi oħra li kkontribwew ukoll biex jitwettaq ix xogħol kienu l ICCROM permezz tal programm PREMA l Istitut tal Konservazzjoni ta Getty u l Izvezja Il bassoriljievi li fl imgħoddi kienu jzejnu l palazzi ġew irrestawrati bi sforzi speċjali tal Istitut tal Konservazzjoni ta Getty mill 1993 f palazz minnhom ġew ikkonservati saħansitra ħamsin mis sitta u ħamsin bassoriljievi bl involviment attiv tal membri tal persunal tal wirt kulturali tal Benin Ħafna mill artisti impjegati fil palazzi oriġinaw mill inħawi ta Oueme F Awwissu 2007 ir Repubblika tal Benin adottat il Liġi Nru 2007 tal 2023 dwar il protezzjoni tal wirt kulturali u l wirt naturali ta importanza kulturali Fl 2006 il Belt ta Abomey ħarġet regolament urban u tal ippjanar li jipprovdi qafas sigur għall protezzjoni tas sit Is sit tal Palazzi Rjali ta Abomey dejjem kien jinkludi spazji sagri rrispettati mill familji rjali u mill popli L organizzazzjoni ta ċerimonji ritwali huwa mod ieħor kif issir salvagwardja xierqa GallerijaReferenzi Stiansen Endre Guyer Jane I 1999 Credit currencies and culture African financial institutions in historical perspective Nordic Africa Institute p 30 ISBN 978 91 7106 442 4 Evalwazzjoni UNESCO PDF Swadling Mark 1992 Masterworks of man amp nature preserving our world heritage Harper MacRae ISBN 978 0 646 05376 9 Royal Palaces of Abomey Benin Save Our History The History Channel a b ċ Centre UNESCO World Heritage Royal Palaces of Abomey UNESCO World Heritage Centre bl Ingliz Miġbur 2024 01 30 Centre UNESCO World Heritage 31 COM 8C 3 Decision UNESCO World Heritage Centre bl Ingliz Miġbur 2024 01 30 Pique Francesca Rainer Leslie H 1999 Palace sculptures of Abomey history told on walls Getty Conservation Institute and the J Paul Getty Museum p 33 ISBN 978 0 89236 569 2 Rainer Leslie Rivera Angelyn Bass Gandreau David 2011 Terra 2008 The 10th International Conference on the Study and Conservation of Earthen Architectural Heritage Getty Publications p 91 ISBN 978 1 60606 043 8 Coquet Michele 1998 African royal court art University of Chicago Press p 70 ISBN 978 0 226 11575 7