Auschwitz

Auschwitz, magħruf ukoll bħala l-kamp ta' konċentrament ta' Auschwitz, kien kumpless ta' iżjed minn 40 kamp ta' konċentrament u ta' sterminju (bil-Ġermaniż: Konzentrationslager Auschwitz) operat mill-Ġermanja Nażista fil-Polonja okkupata matul it-Tieni Gwerra Dinjija u l-. Il-kumpless kien jinkludi lil Auschwitz I, li kien il-kamp ewlieni (Stammlager) f'; Auschwitz II-Birkenau, li kien kamp ta' konċentrament u ta' sterminju bil-kmamar tal-gass; Auschwitz III-Monowitz, li kien kamp tax-xogħol sfurzat għall-konglomerat kimiku ta' IG Farben; u għexieren ta' sottokampijiet. Il-kampijiet saru sit maġġuri tas-Soluzzjoni Finali tan-Nażisti għall-Kwistjoni tal-Lhud.

Wara li faqqgħet it-Tieni Gwerra Dinjija, bl-invażjoni tal-Polonja min-naħa tal-Ġermanja f'Settembru 1939, ix-Schutzstaffel (SS) ikkonvertew lil Auschwitz I, li qabel kien barrakki tal-armata, f'kamp tal-priġunieri tal-gwerra għall-priġunieri politiċi Pollakki. L-ewwel persuni fil-kamp kienu kriminali Ġermaniżi li f'Mejju 1940 tressqu fil-kamp bħala funzjonarji, u dawn stabbilew ir-reputazzjoni tal-kamp għas-sadiżmu. Il-priġunieri kienu jiġu msawta, ittorturati u ġġustizzjati għal l-iktar raġunijiet trivjali possibbli. L-ewwel iggassjar — ta' priġunieri Sovjetiċi u Pollakki — seħħ fil-blokka nru 11 ta' Auschwitz I lejn Awwissu 1941. Il-kostruzzjoni ta' Auschwitz II bdiet ix-xahar ta' wara, u mill-1942 sal-aħħar tal-1944, il-ferroviji tal-merkanzija kienu jwasslu lil-Lhud mill-pajjiżi tal-Ewropa kollha li kienu ġew okkupati mill-Ġermanja hawnhekk biex jiġu ggassjati. Mill-1.3 miljun ruħ li ntbagħtu lejn Auschwitz, mietu 1.1 miljun ruħ. Fost il-mejtin kien hemm 960,000 ruħ li kienu Lhud (865,000 ruħ minnhom ġew iggassjati malli waslu), 74,000 Pollakk etniku, 21,000 Rom, 15,000 priġunier Sovjetiku tal-gwerra, u sa 15,000 Ewropew ieħor. Dawk li ma ġewx iggassjati mietu bil-ġuħ, bl-għeja, bil-mard, bl-iġġustizzjar individwali, jew bis-swat. Oħrajn inqatlu matul esperimenti mediċi.

Minn tal-inqas 802 priġunieri ppruvaw jaħarbu, 144 minnhom irnexxielhom u l-oħrajn inqatlu, u fis-7 ta' Ottubru 1944 żewġ unitajiet tas-Sonderkommando, li kienu jikkonsistu f'priġunieri li kienu jħaddmu l-kmamar tal-gass, ippruvaw jagħmlu rewwixta iżda ma kellhomx suċċess. 789 membru tal-persunal (mhux iktar minn 15 fil-mija) qatt tressqu quddiem il-liġi; diversi minnhom ġew iġġustizzjati, inkluż il-kmandant tal-kamp . In-nuqqas ta' azzjoni, permezz ta' bbumbardjar tal-kamp jew tal-linji ferrovjarji li jwasslu għalih, min-naħa tal-Alleati mal-ewwel rapporti ta' atroċitajiet għadha kwistjoni kontroversjali.

Meta l-Armata Ħamra Sovjetika ressqet qrib Auschwitz f'Jannar 1945, lejn l-aħħar tal-gwerra, l-SS bagħtu l-biċċa l-kbira tal-popolazzjoni tal-kamp lejn il-Punent għall-qatla f'kampijiet fil-Ġermanja u fl-Awstrija. It-truppi Sovjetiċi daħlu fil-kamp fis-27 ta' Jannar 1945, jum li baqa' jiġi kkommemorat mill-2005 bħala l-Jum Internazzjonali ta' Tfakkir tal-Olokawst. Fid-deċennji ta' wara l-gwerra, dawk li rnexxielhom jibqgħu ħajjin bħal , , u kitbu l-memorji tal-esperjenzi tal-waħx tagħhom, u l-kamp sar simbolu dominanti tal-Olokawst. Fl-1947, il-Polonja stabbiliet il-Mużew Statali ta' Auschwitz-Birkenau fis-sit ta' Auschwitz I u II, u fl-1979 is-sit tniżżel fil-lista tas-Siti ta' Wirt Dinji tal-UNESCO.

Sfond

L-ideoloġija tas- Nazzjonali () kienet tikkombina elementi ta' “iġjene razzjali”, ewġenika, anti-Semitiżmu, pan-Ġermanizzazzjoni, u espansjoniżmu territorjali. Adolf Hitler u l-Partit Nażista tiegħu saru ossessjonati bil-“kwistjoni tal-Lhud”. Kemm matul kif ukoll immedjatament wara l-ħtif tal-poter min-naħa tan-Nażisti fil-Ġermanja fl-1933, l-atti ta' vjolenza kontra l-Lhud Ġermaniżi kienu saru n-normalità, u għaddiet leġiżlazzjoni li kienet teskludihom minn ċerti professjonijiet, fosthom fl-oqsma tas-servizz ċivili u d-dritt.

Minħabba l-fastidji u l-pressjoni ekonomika, il-Lhud ġew imħeġġa jitilqu mill-Ġermanja; in-negozji tagħhom ġew miċħuda l-aċċess għas-swieq, ir-reklamar tagħhom fuq il-gazzetti ġie pprojbit, u ġew miċħuda minn kwalunkwe kuntratt tal-gvern. Fil-15 ta' Settembru 1935, ir-Reichstag għadda l-Liġijiet ta' Nuremberg. Il-Liġi dwar iċ-Ċittadinanza tar-Reich kienet tiddefinixxi bħala ċittadini lil dawk li “kellhom demm Ġermaniż jew nisel relatat li juru bl-imġiba tagħhom li għandhom ir-rieda u li huma adattati biex iservu l-Poplu u r-Reich Ġermaniż b'lealtà”, u l-Liġi għall-Protezzjoni tad-Demm Ġermaniż u tal-Unur Ġermaniż kienet tipprojbixxi ż-żwieġ u r-relazzjonijiet ekstrakonjugali bejn dawk li “kellhom demm Ġermaniż jew nisel relatat” u l-Lhud.

Meta l-Ġermanja invadiet il-Polonja f'Settembru 1939, u faqqgħet it-Tieni Gwerra Dinjija, Hitler ordna li t-tmexxija u l-intelliġenzja Pollakka tiġi meqruda. Iż-żona madwar Auschwitz ġiet annessa mar-Reich Ġermaniż, bħala parti minn Gau Silesja l-ewwel u mill-1941 bħala parti minn Gau Silesja ta' Fuq. Il-kamp ta' Auschwitz ġiet stabbilit f'April 1940, l-ewwel bħala kamp ta' kwarantina għall-priġunieri politiċi Pollakki. Fit-22 ta' Ġunju 1941, f'tentattiv biex jikseb territorju ġdid, Hitler invada l-Unjoni Sovjetika. L-ewwel iggassjar f'Auschwitz — ta' grupp ta' priġunieri Sovjetiċi tal-gwerra — seħħ għall-ħabta ta' Awwissu 1941. Sa tmiem dik is-sena, matul dak li l-biċċa l-kbira tal-istoriċi jqisu bħala l-ewwel fażi tal-Olokawst, 500,000-800,000 Lhud Sovjetiċi nqatlu permezz ta' ġġustizzjar tal-massa minn kombinament ta' Einsatzgruppen Ġermaniżi, suldati Ġermaniżi ordinarji, u kollaboraturi lokali. Fil-Konferenza ta' Wannsee f'Berlin fl-20 ta' Jannar 1942, iddeskriva s-Soluzzjoni Finali għall-Kwistjoni tal-Lhud lin-Nażisti ta' kariga għolja, u mill-bidu tal-1942 il-ferroviji tal-merkanzija bdew iwasslu lil-Lhud mill-pajjiżi kollha tal-Ewropa li kienu okkupati mill-Ġermaniżi lejn il-kampijiet ta' konċentrament Ġermaniżi fil-Polonja: Auschwitz, , , , , u . Il-biċċa l-kbira tal-priġunieri ġew iggassjati malli waslu.

Kampijiet

Auschwitz I

Tkabbir

Auschwitz I kien kamp tal-Ewwel Gwerra Dinjija għall-ħaddiema temporanji u iktar 'il quddiem barrakki tal-armata Pollakka. Imbagħad Auschwitz I sar il-kamp ewlieni (Stammlager) u l-kwartieri ġenerali amministrattivi tal-kumpless tal-kamp. Is-sit jinsab ħamsin kilometru fil-Lbiċ ta' Krakovja, is-sit ġie ssuġġerit għall-ewwel darba fi Frar 1940 bħala kamp ta' kwarantina għall-priġunieri Pollakki minn , l-ispettur tas-Sicherheitspolizei (pulizija tas-sigurtà) u l-viċi ta' , l-SS Superjuri u l-Mexxej tal-Pulizija għas-Silesja. , il-kap tal-Ispettorat tal-Kampijiet ta' Konċentrament, bagħat lil , l-eks kmandant tal-kamp ta' konċentrament ta' f', il-Ġermanja, biex jispezzjonah. Auschwitz I kien twil 1,000 metru u wiesgħa 400 metru, u dak iż-żmien kien fih 22 binja tal-brikks, u tmienja minnhom kellhom żewġ sulari. It-tieni sular tal-kumplament ġie miżjud fl-1943 u nbnew tmien blokok ġodda oħra.

Ir-Reichsführer-SS , il-kap tal-SS, approva s-sit f'April 1940 abbażi tar-rakkomandazzjoni tal-SS-Obersturmbannführer Rudolf Höss tal-ispettorat tal-kampijiet. Höss issorvelja l-iżvilupp tal-kamp u kien l-ewwel kmandant tiegħu. L-ewwel 30 priġunier waslu fl-20 ta' Mejju 1940 mill-kamp ta' Sachsenhausen. Il-“kriminali professjonisti” (Berufsverbrecher) Ġermaniżi, magħrufa bħala l-“ħodor” (Grünen) minħabba t-trijangoli ħodor li kellhom fuq l-ilbies tagħhom bħala priġunieri, li nġiebu fil-kamp bħala funzjonarji, wettqu s-sadiżmu fil-kampijiet bikrin fil-konfront tal-priġunieri Pollakki, sa ma ħadulhom posthom il-priġunieri politiċi. , l-ewwel priġunier (li ngħata n-numru tas-serje 1), sar Lagerältester (is-superjur tal-kamp fost il-priġunieri jew l-iktar wieħed anzjan). L-oħrajn ingħataw karigi bħala kapo u superviżur tal-blokok.

L-ewwel trasport tal-massa

L-ewwel trasport tal-massa — ta' 728 priġunier politiku Pollakk, inklużi patrijiet Kattoliċi u Lhud — wasal fl-14 ta' Ġunju 1940 minn , il-Polonja. Dawn ingħataw in-numri tas-serje 31 sa 758. F'ittra tat-12 ta' Lulju 1940, Höss qal lil Glücks li l-popolazzjoni lokali kienet “fanatikament Pollakka, u lesta twettaq kwalunkwe tip ta' operazzjoni kontra l-SS tant mibgħuda”. Sal-aħħar tal-1940, l-SS kienu kkonfiskaw l-art ta' madwar il-kamp biex joħolqu “żona ta' interess” (Interessengebiet) ta' 40 kilometru kwadru li kienet tiġi ssorveljati bir-rondi mill-SS, mill- u mill-pulizija lokali. Sa Marzu 1941, 10,900 ruħ kien mitfugħa fil-kamp u l-biċċa l-kbira minnhom kienu Pollakki.

Mal-wasla f'Auschwitz, jekk kien jiġi rreġistrat u mhux jintbagħat mill-ewwel f'xi kamra tal-gass, priġunier kien jgħaddi miċ-ċentru ta' lqugħ ħdejn id-daħla bil-kitba Arbeit macht frei (li tfisser ix-xogħol jilliberak), fejn kienet issirlu t-tpinġija fuq ġismu tan-numru tas-serje, jitqaxxarlu xagħru, jiġi diżinfettat, u jingħata uniformi ta' priġunier bl-istrixxi. Iċ-ċentru nbena bejn l-1942 u l-1944, u kien fih kamra tal-ħasil, kamra tal-ħasil tal-ħwejjeġ, u 19-il kamra tal-gass għat-tneħħija tal-qamel mill-ħwejjeġ. Iċ-ċentru ta' lqugħ tal-priġunieri ta' Auschwitz I attwalment sar iċ-ċentru ta' lqugħ tal-viżitaturi tal-Mużew Statali ta' Auschwitz-Birkenau.

Krematorju I, l-ewwel iggassjar

Il-kostruzzjoni tal-krematorju I beda f'Auschwitz I fi tmiem Ġunju jew fil-bidu ta' Lulju 1940. Inizjalment il-krematorju I ma kienx maħsub għall-qtil tal-massa iżda għall-priġunieri li kienu jiġu ġġustizzjati jew li kienu jmutu fil-kamp. Il-krematorju I tħaddem minn Awwissu 1940 sa Lulju 1943, u mbagħad ħadulu postu l-krematorji f'Auschwitz II. Sa Mejju 1942, fil-krematorju I kienu ġew installati tlett ifran, li flimkien setgħu jaħarqu 340 ġisem f'24 siegħa.

L-ewwel iggassjar sperimentali seħħ għall-ħabta ta' Awwissu 1941, meta l-Lagerführer , abbażi tal-istruzzjoni ta' Rudolf Höss, qatel grupp ta' priġunieri Sovjetiċi tal-gwerra bit-tfigħ ta' kristalli tal-aġent tossiku Zyklon B fiċ-ċella tagħhom fil-blokka nru 11 ta' Auschwitz I. It-tieni grupp ta' 600 priġunier Sovjetiku tal-gwerra u ta' madwar 250 priġunier Pollakk marid ġie ggassjat bejn it-3 u l-5 ta' Settembru. Il-kamra mortwarja, iktar 'il quddiem, ġiet ikkonvertita f'kamra tal-gass li kienet tesa' minn tal-inqas 700-800 ruħ. Iz-Zyklon B kien jintefa' fil-kamra minn fetħiet tawwalin fis-saqaf.

L-ewwel trasport tal-massa ta' Lhud

L-istoriċi ma qablux dwar id-data tal-ewwel trasport tal-massa ta' Lhud biss f'Auschwitz. Fil-Konferenza ta' Wannsee f'Berlin fl-20 ta' Jannar 1942, it-tmexxija Nażista iddeskriviet, b'lingwaġġ ewfemistiku, il-pjanijiet tagħha għas-Soluzzjoni Finali. Skont , il-kmandant ta' Auschwitz Rudolf Höss ta rendikonti inkonsistenti wara l-gwerra, fejn issuġġerixxa li l-isterminju beda f'Diċembru 1941, f'Jannar 1942, jew qabel l-istabbiliment tal-kamp tan-nisa f'Marzu 1942. F'Kommandant in Auschwitz, huwa kiteb: “Fir-rebbiegħa tal-1942, l-ewwel trasport ta' Lhud, kollha assenjati għall-isterminju, wasal mis-Silesja ta' Fuq”. Fil-15 ta' Frar 1942, skont , trasport ta' Lhud minn , is-Silesja ta' Fuq (Bytom, il-Polonja), wasal f'Auschwitz I u ntbagħtu dritt fil-kamra tal-gass. Fl-1998, xhud li ra kif seħħew l-affarijiet b'għajnejh qal li l-ferrovija kien fiha “n-nisa ta' Beuthen”. kiteb li l-Lhud ta' Beuthen ġew mill-kampijiet tax-xogħol sfurzat tal-Organization Schmelt u kienu ġew meqjusa mhux f'saħħithom biżżejjed biex jaħdmu. Skont , il-Lhud li ma kinux f'saħħithom biżżejjed biex jaħdmu kienu ntbagħtu fil-kamra tal-gass f'Awwissu 1941. L-evidenza ta' dan u rigward it-trasport ta' Frar 1942 ġiet ikkontestata fl-2015 minn .

Għall-ħabta tal-20 ta' Marzu 1942, skont Danuta Czech, trasport ta' Lhud Pollakki mis-Silesja u minn Zagłębie Dąbrowskie ttieħdu minnufih mill-istazzjoni għall-kamra tal-gass ta' Auschwitz II, li kienet għadha kemm bdiet titħaddem. Fis-26 u fit-28 ta' Marzu, żewġ trasporti ta' Lhud Slovakki ġew irreġistrati bħala priġunieri fil-kamp tan-nisa, fejn inżammu għax-xogħol bħala skjavi; dawn kienu l-ewwel trasporti organizzati mid-dipartiment IV B4 ta' Adolf Eichmann (l-uffiċċju tal-Lhud) fl-Uffiċċju Ewlieni tas-Sigurtà tar-Reich (RSHA). Fit-30 ta' Marzu, l-ewwel trasport tal-RHSA wasal minn Franza. Is-“Selezzjoni”, fejn il-wasliet ġodda kienu jiġu selezzjonati għax-xogħol jew għall-iggassjar, bdiet f'April 1942 u kienet issir regolarment minn Lulju. Piper isostni li din kienet tirrifletti l-ħtieġa dejjem tikber ta' forza tax-xogħol min-naħa tal-Ġermanja. Dawk li kienu jitqiesu bħala mhux f'saħħithom biżżejjed biex jaħdmu kienu jiġu ggassjati mingħajr ma jiġu rreġistrati bħala priġunieri.

Hemm nuqqas ta' qbil ukoll dwar kemm ġew iggassjati nies f'Auschwitz I. , SS-Unterscharführer, kiteb li “trasport wara l-ieħor kienu jgħebu fil-krematorju ta' Auschwitz [I]”. Fil-fehma ta' , wieħed mis-Sonderkommando ta' Auschwitz I, hemmhekk inqatlu għexieren ta' eluf ta' Lhud minn Franza, in-Netherlands, is-Slovakkja, is-Silesja ta' Fuq, u l-, kif ukoll mill-getti ta' , ta' , u ta' . Min-naħa l-oħra, skont stimi ta' , f'Auschwitz I nqatlu sa 10,000 ruħ. L-aħħar persuni ggassjati hemmhekk, f'Diċembru 1942, kienu madwar 400 membru tas-Sonderkommando ta' Auschwitz II, li kienu ġew sfurzati jħaffru fl-oqbra tal-massa tal-kamp biex jaħarqu l-fdalijiet tal-iġsma, li hu maħsub li kienu jammontaw għal iktar minn 100,000.

Auschwitz II-Birkenau

Wara li żar Auschwitz I f'Marzu 1941, milli jidher Himmler ordna biex il-kamp jitkabbar, għalkemm jinnota li, fl-10 ta' Jannar 1941, il-Pollakki li kienu qed jaħdmu minn taħt qalu lill-gvern Pollakk eżiljat f'Londra: “il-kamp ta' konċentrament ta' Auschwitz ...jesa' madwar 7,000 priġunier bħalissa, u għandu jinbena mill-ġdid sabiex ikun jesa' madwar 30,000 ruħ”. Il-kostruzzjoni ta' Auschwitz II-Birkenau — li kien imsejjaħ Kriegsgefangenenlager (kamp tal-priġunieri tal-gwerra) — beda jopera f'Ottubru 1941 f', madwar tliet kilometri minn Auschwitz I. Il-pjan inizjali kien li Auschwitz II jkun fih erba' setturi (Bauabschnitte I-IV), b'sitt sottokampi kull wieħed (BIIa-BIIf) bid-daħliet u bix-xatbiet tagħhom stess. L-ewwel żewġ setturi tlestew (is-settur BI inizjalment kien kamp ta' kwarantina), iżda l-kostruzzjoni ta' BIII beda fl-1943 u waqaf f'April 1944, u l-pjan għal BIV ġie abbandunat.

L-SS-Sturmbannführer , li kien arkitett, kien il-kap tal-kostruzzjoni. Abbażi ta' baġit inizjali ta' RM 8.9 miljun, skont il-pjanijiet tiegħu kull barrakka kellha tesa' 550 priġunier, iżda iktar 'il quddiem immodifika l-pjanijiet biex kull barrakka tesa' 744 priġunier, li fi kliem ieħor kien ifisser li l-kamp seta' jesa' 125,000 priġunier minflok 97,000 priġunier. Kien hemm 174 barrakka, li kull waħda kienet 35.4 metru bi 11.0-il metru, diviżi fi 62 unità ta' erba' metri kwadri. L-unitajiet kienu maqsuma f'kompartimenti iżgħar, li inizjalment kienu jesgħu tliet priġunieri u iktar 'il quddiem kienu jesgħu erba' priġunieri. Bi spazju personali ta' metru kwadru kull wieħed biex jorqdu u jpoġġu kwalunkwe oġġett li seta' jkollhom, Robert-Jan van Pelt kiteb li l-priġunieri kien imċaħħda “mill-ispazju minimu meħtieġ biex wieħed jeżisti”.

Il-priġunieri kellhom jgħixu fil-barrakki li kienu qed jibnu; minbarra x-xogħol ta' binhar, uħud kienu jiġu msejħa jaħdmu fit-tul billejl ukoll. B'hekk, il-biċċa l-kbira tal-priġunieri f'BIb (il-kamp tal-irġiel) fl-ewwel xhur kesħin tas-sena kienu jmutu b'ipotermija, bil-ġuħ jew bl-għeja fi żmien ftit ġimgħat. Xi 10,000 priġunier Sovjetiku tal-gwerra waslu f'Auschwitz I bejn is-7 u l-25 ta' Ottubru 1941, iżda sal-1 ta' Marzu 1942 xi 945 biss kienu għadhom irreġistrati; dawn ġew ittrasferiti lejn Auschwitz II, fejn il-biċċa l-kbira minnhom mietu sa Mejju.

Sit ta' Wirt Dinji

Il-kumpless tal-kampijiet ta' konċentrament ta' Auschwitz-Birkenau ġie ddeżinjat bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1979.

Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' kriterju tal-għażla tal-UNESCO: il-kriterju (vi) “Assoċjazzjoni diretta jew tanġibbli ma' avvenimenti jew ma' tradizzjonijiet ħajjin, ma' ideat jew ma' twemmin, jew ma' xogħlijiet artistiċi jew letterarji ta' valur universali straordinarju”, ladarba s-sit huwa monument li jfakkar il-ġenoċidju deliberat tal-Lhud mir-reġim tan-Nażisti Ġermaniżi u l-mewt ta' bosta nies oħra. Barra minn hekk, is-sit huwa evidenza li ma tistax tinċaħad ta' wieħed mill-ikbar reati li qatt twettqu kontra l-umanità. Huwa wkoll monument li jfakkar is-saħħa tal-ispirtu uman li f'kundizzjonijiet degradanti u tal-waħx irreżista l-isforzi tar-reġim Nażista li jgħakkes il-libertà u l-ħsieb liberu u li jeqred razez sħaħ minn fuq wiċċ id-dinja. Is-sit huwa post ewlieni ta' mafkar tal-Olokawst, tal-politiki razzisti u tal-barbariżmu għall-umanità kollha; huwa post li jħaddan fih il-memorja kollettiva tagħna ta' dan il-kapitlu ikrah fl-istorja tal-umanità, li jservi anke għall-ġenerazzjonijiet iżgħar bħala twissija tal-bosta theddidiet u konsegwenzi traġiċi li jistgħu jinbtu minn ideoloġiji estremisti u miċ-ċaħda tad-dinjità umana.

Referenzi

1. ^ "Auschwitz I, Auschwitz II-Birkenau, Auschwitz III-Monowitz". archive.ph. 2019-01-22. Miġbur 2021-05-20.
2. ^ Dwork, Debórah; van Pelt, Robert Jan (2002) [1996]. Auschwitz: 1270 to the Present. New York: W. W. Norton & Company. p. 166. ISBN 0-393-32291-2.
3. ^ "The unloading ramps and selections / Auschwitz and Shoah / History / …". archive.ph. 2019-01-21. Miġbur 2021-05-20.
4. ^ Piper, Franciszek (2000b). Długoborski, Wacław; Piper, Franciszek (eds.). Auschwitz, 1940–1945. Central Issues in the History of the Camp. III: Mass Murder. Oświęcim: Auschwitz-Birkenau State Museum. pp. 230-231. ISBN 978-8385047872.
5. ^ Piper, Franciszek (2000b). Długoborski, Wacław; Piper, Franciszek (eds.). Auschwitz, 1940–1945. Central Issues in the History of the Camp. III: Mass Murder. Oświęcim: Auschwitz-Birkenau State Museum. p. 230. ISBN 978-8385047872.
6. ^ Lasik, Aleksander (2000b). "The Apprehension and Punishment of the Auschwitz Concentration Camp Staff". In Długoborski, Wacław; Piper, Franciszek (eds.). Auschwitz, 1940–1945. Central Issues in the History of the Camp. V: Epilogue. Oświęcim: Auschwitz-Birkenau State Museum. p. 116. ISBN 978-8385047872.
7. ^ ^{a b ċ} Centre, UNESCO World Heritage. "Auschwitz Birkenau German Nazi Concentration and Extermination Camp (1940-1945)". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2021-05-20.
8. ^ Browning, Christopher R. (2004). The Origins of the Final Solution: The Evolution of Nazi Jewish Policy, September 1939 – March 1942. Lincoln and Jerusalem: University of Nebraska Press and Yad Vashem. p. 424. ISBN 0-8032-1327-1.
9. ^ Longerich, Peter (2010). Holocaust: The Nazi Persecution and Murder of the Jews. Oxford and New York: Oxford University Press. pp. 32-25; 41. ISBN 978-0-19-280436-5.
10. ^ Longerich, Peter (2010). Holocaust: The Nazi Persecution and Murder of the Jews. Oxford and New York: Oxford University Press. pp. 38-39. ISBN 978-0-19-280436-5.
11. ^ Longerich, Peter (2010). Holocaust: The Nazi Persecution and Murder of the Jews. Oxford and New York: Oxford University Press. pp. 41; 67-69. ISBN 978-0-19-280436-5.
12. ^ Longerich, Peter (2010). Holocaust: The Nazi Persecution and Murder of the Jews. Oxford and New York: Oxford University Press. p. 60. ISBN 978-0-19-280436-5.
13. ^ Browning, Christopher R. (2004). The Origins of the Final Solution: The Evolution of Nazi Jewish Policy, September 1939 – March 1942. Lincoln and Jerusalem: University of Nebraska Press and Yad Vashem. pp. 24-26. ISBN 0-8032-1327-1.
14. ^ Longerich, Peter (2010). Holocaust: The Nazi Persecution and Murder of the Jews. Oxford and New York: Oxford University Press. p. 144. ISBN 978-0-19-280436-5.
15. ^ Haar, Ingo (2009). "Inklusion und Genozid: Raum- und Bevölkerungspolitik im besetzten Polen 1939 bis 1944". In Beer, Mathias; Beyrau, Dietrich; Rauh, Cornelia (eds.). Deutschsein als Grenzerfahrung: Minderheitenpolitik in Europa zwischen 1914 und 1950 (in German). Klartext. pp. 41-46. ISBN 9783837500974.
16. ^ Cesarani, David (2016). Final Solution: The Fate of the Jews 1933-1949. New York: St. Martin's Press. p. 33. ISBN 978-1250000835.
17. ^ Piper, Franciszek (2000b). Długoborski, Wacław; Piper, Franciszek (eds.). Auschwitz, 1940–1945. Central Issues in the History of the Camp. III: Mass Murder. Oświęcim: Auschwitz-Birkenau State Museum. p. 117. ISBN 978-8385047872.
18. ^ Matthäus, Jürgen (2004). "Operation Barbarossa and the Onset of the Holocaust, June–December 1941". In Browning, Christopher (ed.). The Origins of the Final Solution: The Evolution of Nazi Jewish Policy, September 1939 – March 1942. Lincoln and Jerusalem: University of Nebraska Press and Yad Vashem. p. 244. ISBN 0-8032-1327-1.
19. ^ Gerlach, Christian (2016). The Extermination of the European Jews. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 84-85. ISBN 978-0-521-88078-7.
20. ^ "Killing Centers: An Overview". web.archive.org. 2017-09-14. Arkivjat mill-oriġinal fl-2017-09-14. Miġbur 2021-05-20.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
21. ^ Piper, Franciszek (2000a). "The Origins of the Camp". In Długoborski, Wacław; Piper, Franciszek (eds.). Auschwitz, 1940–1945. Central Issues in the History of the Camp. I: The Establishment and Organization of the Camp. Oświęcim: Auschwitz-Birkenau State Museum. pp. 52-53. ISBN 978-8385047872.
22. ^ ^{a b} Dwork, Debórah; van Pelt, Robert Jan (2002) [1996]. Auschwitz: 1270 to the Present. New York: W. W. Norton & Company. p. 166. ISBN 0-393-32291-2.
23. ^ ^{a b} Gutman, Yisrael (1998) [1994]. "Auschwitz—An Overview". In Gutman, Yisrael; Berenbaum, Michael (eds.). Anatomy of the Auschwitz Death Camp. Bloomington, IN: Indiana University Press. p. 16. ISBN 0-253-32684-2.
24. ^ Piper, Franciszek (2000a). "The Origins of the Camp". In Długoborski, Wacław; Piper, Franciszek (eds.). Auschwitz, 1940–1945. Central Issues in the History of the Camp. I: The Establishment and Organization of the Camp. Oświęcim: Auschwitz-Birkenau State Museum. pp. 39–62. ISBN 978-8385047872.
25. ^ Iwaszko, Tadeusz (2000a). "Reasons for confinement in the camp and categories of prisoners". In Długoborski, Wacław; Piper, Franciszek (eds.). Auschwitz, 1940–1945. Central Issues in the History of the Camp. I: The Establishment and Organization of the Camp. Oświęcim: Auschwitz-Birkenau State Museum. p. 15. ISBN 978-8385047872.
26. ^ Czech, Danuta (2000). "A Calendar of the Most Important Events in the History of the Auschwitz Concentration Camp". In Długoborski, Wacław; Piper, Franciszek (eds.). Auschwitz, 1940–1945. Central Issues in the History of the Camp. V: Epilogue. Oświęcim: Auschwitz-Birkenau State Museum. pp. 119–231. ISBN 978-8385047872. p. 121.
27. ^ Strzelecka, Irena; Setkiewicz, Piotr (2000). "The Construction, Expansion and Development of the Camp and its Branches". In Długoborski, Wacław; Piper, Franciszek (eds.). Auschwitz, 1940–1945. Central Issues in the History of the Camp. I: The Establishment and Organization of the Camp. Oświęcim: Auschwitz-Birkenau State Museum. p. 71. ISBN 978-8385047872.
28. ^ Strzelecka, Irena; Setkiewicz, Piotr (2000). "The Construction, Expansion and Development of the Camp and its Branches". In Długoborski, Wacław; Piper, Franciszek (eds.). Auschwitz, 1940–1945. Central Issues in the History of the Camp. I: The Establishment and Organization of the Camp. Oświęcim: Auschwitz-Birkenau State Museum. pp. 72-73. ISBN 978-8385047872.
29. ^ ^{a b ċ} Piper, Franciszek (2000b). Długoborski, Wacław; Piper, Franciszek (eds.). Auschwitz, 1940–1945. Central Issues in the History of the Camp. III: Mass Murder. Oświęcim: Auschwitz-Birkenau State Museum. p. 121. ISBN 978-8385047872.
30. ^ ^{a b} Piper, Franciszek (1998c) [1994]. "Gas Chambers and Crematoria". In Gutman, Yisrael; Berenbaum, Michael (eds.). Anatomy of the Auschwitz Death Camp. Bloomington, IN: Indiana University Press. pp. 157-158. ISBN 0-253-32684-2.
31. ^ Czech, Danuta (2000). "A Calendar of the Most Important Events in the History of the Auschwitz Concentration Camp". In Długoborski, Wacław; Piper, Franciszek (eds.). Auschwitz, 1940–1945. Central Issues in the History of the Camp. V: Epilogue. Oświęcim: Auschwitz-Birkenau State Museum. p. 142. ISBN 978-8385047872.
32. ^ Piper, Franciszek (2000a). "The Origins of the Camp". In Długoborski, Wacław; Piper, Franciszek (eds.). Auschwitz, 1940–1945. Central Issues in the History of the Camp. I: The Establishment and Organization of the Camp. Oświęcim: Auschwitz-Birkenau State Museum. p. 61. ISBN 978-8385047872.
33. ^ Hoess, Rudolf (2003) [1951]. Commandant of Auschwitz: The Autobiography of Rudolf Hoess. Translated by Constantine FitzGibbon. London: Phoenix Press. p. 148. ISBN 1-84212-024-7.
34. ^ van Pelt, Robert-Jan (1998) [1994]. "A Site in Search of a Mission". In Gutman, Yisrael; Berenbaum, Michael (eds.). Anatomy of the Auschwitz Death Camp. Bloomington, IN: Indiana University Press. p. 145. ISBN 0-253-32684-2.
35. ^ Friedländer, Saul (2007). The Years of Extermination: Nazi Germany and the Jews, 1939–1945. New York: HarperCollins. p. 359. ISBN 978-0-06-019043-9.
36. ^ Browning, Christopher R. (2004). The Origins of the Final Solution: The Evolution of Nazi Jewish Policy, September 1939 – March 1942. Lincoln and Jerusalem: University of Nebraska Press and Yad Vashem. p. 357. ISBN 0-8032-1327-1.
37. ^ Wachsmann, Nikolaus (2015). KL: A History of the Nazi Concentration Camps. New York: Farrar, Straus and Giroux. p. 707. ISBN 978-0-374-11825-9.
38. ^ Czech, Danuta (2000). "A Calendar of the Most Important Events in the History of the Auschwitz Concentration Camp". In Długoborski, Wacław; Piper, Franciszek (eds.). Auschwitz, 1940–1945. Central Issues in the History of the Camp. V: Epilogue. Oświęcim: Auschwitz-Birkenau State Museum. p. 143. ISBN 978-8385047872.
39. ^ Czech, Danuta (2000). "A Calendar of the Most Important Events in the History of the Auschwitz Concentration Camp". In Długoborski, Wacław; Piper, Franciszek (eds.). Auschwitz, 1940–1945. Central Issues in the History of the Camp. V: Epilogue. Oświęcim: Auschwitz-Birkenau State Museum. p. 144. ISBN 978-8385047872.
40. ^ Piper, Franciszek (2000a). "The Origins of the Camp". In Długoborski, Wacław; Piper, Franciszek (eds.). Auschwitz, 1940–1945. Central Issues in the History of the Camp. I: The Establishment and Organization of the Camp. Oświęcim: Auschwitz-Birkenau State Museum. p. 62. ISBN 978-8385047872.
41. ^ Piper, Franciszek (2000b). Długoborski, Wacław; Piper, Franciszek (eds.). Auschwitz, 1940–1945. Central Issues in the History of the Camp. III: Mass Murder. Oświęcim: Auschwitz-Birkenau State Museum. p. 133. ISBN 978-8385047872.
42. ^ Müller, Filip (1999) [1979]. Eyewitness Auschwitz: Three Years in the Gas Chambers. Chicago: Ivan R. Dee. p. 31.
43. ^ Czech, Danuta (2000). "A Calendar of the Most Important Events in the History of the Auschwitz Concentration Camp". In Długoborski, Wacław; Piper, Franciszek (eds.). Auschwitz, 1940–1945. Central Issues in the History of the Camp. V: Epilogue. Oświęcim: Auschwitz-Birkenau State Museum. p. 165. ISBN 978-8385047872.
44. ^ Hayes, Peter (2003). "Auschwitz, Capital of the Holocaust". Holocaust and Genocide Studies. 17 (2): 330–350. p. 335.
45. ^ Strzelecka, Irena; Setkiewicz, Piotr (2000). "The Construction, Expansion and Development of the Camp and its Branches". In Długoborski, Wacław; Piper, Franciszek (eds.). Auschwitz, 1940–1945. Central Issues in the History of the Camp. I: The Establishment and Organization of the Camp. Oświęcim: Auschwitz-Birkenau State Museum. pp. 63–138. ISBN 978-8385047872. p. 80-83.
46. ^ van Pelt, Robert-Jan (1998) [1994]. "A Site in Search of a Mission". In Gutman, Yisrael; Berenbaum, Michael (eds.). Anatomy of the Auschwitz Death Camp. Bloomington, IN: Indiana University Press. pp. 118-119. ISBN 0-253-32684-2.
47. ^ van Pelt, Robert-Jan (1998) [1994]. "A Site in Search of a Mission". In Gutman, Yisrael; Berenbaum, Michael (eds.). Anatomy of the Auschwitz Death Camp. Bloomington, IN: Indiana University Press. pp. 122-123. ISBN 0-253-32684-2.
48. ^ Strzelecka, Irena; Setkiewicz, Piotr (2000). "The Construction, Expansion and Development of the Camp and its Branches". In Długoborski, Wacław; Piper, Franciszek (eds.). Auschwitz, 1940–1945. Central Issues in the History of the Camp. I: The Establishment and Organization of the Camp. Oświęcim: Auschwitz-Birkenau State Museum. p. 87. ISBN 978-8385047872.
49. ^ Czech, Danuta (2000). "A Calendar of the Most Important Events in the History of the Auschwitz Concentration Camp". In Długoborski, Wacław; Piper, Franciszek (eds.). Auschwitz, 1940–1945. Central Issues in the History of the Camp. V: Epilogue. Oświęcim: Auschwitz-Birkenau State Museum. pp. 138-139. ISBN 978-8385047872.
50. ^ Steinbacher, Sybille (2005) [2004]. Auschwitz: A History. New York: Ecco Press. p. 94. ISBN 0-06-082581-2.