Azərbaycan
Lietuva
Malta
ශ්රී ලංකාව
Türkmenistan
Türkiyə
Украина
Il Gżejjer Eolji bit Taljan Isole Eolie ˈiːzole eˈɔːlje li xi kultant jissejħu wkoll il Gżejjer Lipari wara l ikbar gżir
Gżejjer Eolji
Il-Gżejjer Eolji (bit-Taljan: Isole Eolie [ˈiːzole eˈɔːlje]), li xi kultant jissejħu wkoll il-Gżejjer Lipari wara l-ikbar gżira, huma arċipelagu vulkaniku fil-Baħar Tirren fit-Tramuntana ta' Sqallija. Isem il-gżejjer oriġina mis-semialla tal-irjieħ , mill-mitoloġija Griega. L-abitanti tal-gżejjer jissejħu Eoljani. Skont iċ-ċensiment tal-2011, il-gżejjer kellhom popolazzjoni permanenti ta' 14,224 ruħ; skont stima uffiċjali tal-1 ta' Jannar 2019, il-popolazzjoni żdiedet għal 15,419-il ruħ. Il-Gżejjer Eolji huma destinazzjoni turistika popolari, speċjalment fis-sajf, u jattiraw xi 600,000 viżitatur kull sena.
Hemm seba' gżejjer abitati: Lipari, Vulcano, Salina, Stromboli, , u ; u sett ta' gżejriet u blat ħdejn Panarea msejħa , u .
Ġeografija
L-għamla attwali tal-Gżejjer Eolji hija r-riżultat tal-attività vulkanika matul perjodu ta' 260,000 sena. Hemm żewġ vulkani attivi – Stromboli u Vulcano. L-attività vulkanika hija preżenti fil-biċċa l-kbira tal-gżejjer permezz ta' rilaxxi tal- u ilmijiet termali. Permezz tal-attività vulkanika, il- tal-gżejjer hija għammiela ħafna u din iffavuriet it-tkabbir tal- naturali.
Ġeoloġikament, l-arċipelagu huwa definit bħala ark vulkaniku. L-oriġini tal-gżejjer hija frott il-moviment tal-qoxra tad-dinja bħala riżultat tal-moviment tal-plakki tettoniċi tad-dinja. Il-blata kontinentali Afrikana qed tiċċaqlaq b'mod kostanti lejn l-Ewropa. Is- tagħha taħt il-plakka Ewropea tiġġenera l-, li titla' fil-wiċċ u tifforma l-vulkani. L-“Ark Eolju” huwa estiż fuq iktar minn 140 km, iżda ż-żona ta' instabbiltà ġeoloġika kkawżata mill-kolliżjoni bejn l-Afrika u l-Ewropa hija ferm ikbar. Din tinkludi Sqallija, , u flimkien mal-Greċja u l-gżejjer tal-Eġew.
Is-seba' Gżejjer Eolji, li jkopru żona ta' 1,600 km2 u li jinsabu 12-il mil nawtiku mill-kosta ta' fi Sqallija, oriġinaw fil-Baċir Tirren, biċċa art watja kbira fil-qiegħ tal-Baħar Tirren. L-iżbroffar tal-lava minn fond ta' xi 3,600 metru rriżulta fil-ħolqien tal-Gżejjer Eolji, flimkien ma' u sensiela ta' vulkani taħt il-baħar imsejħin Magnani, Vavilov, Marsili u Palinuro, u tnejn oħra mingħajr isem.
Storja
Preistorja
Il-preżenza tal-bniedem fuq l-arċipelagu ilha minn żmien il-qedem. X'aktarx, in-nies fiż-żminijiet preistoriċi ġew attratti mill-preżenza tal-kwantitajiet kbar ta' , li hija blata vulkanika sewda bħal-lava iżda li tleqq bħall-ħġieġ. Bis-saħħa ta' din il-blata, il-Gżejjer Eolji kien waqfa importanti fir-rotot kummerċjali. L-ewwel insedjamenti li nstabu l-fdalijiet tagħhom kienu ta' żmien in-Neolitiċi bejn il-5500 u l-4000 Q.K., f'Lipari u Salina, fejn instabu traċċi ta' vażuni taċ- u tal-ossidjana maħduma. L-ossidjana, li dak iż-żmien kienet materja prima importanti ħafna minħabba li kienet waħda mill-iktar materjali jaqtgħu li l-bniedem kien jaf bihom dak iż-żmien, wasslet għal traffiku kummerċjali intensiv: bis-saħħa ta' din il-materja prima, il-gżejjer tal-arċipelagu kellhom prosperità notevoli u għalhekk kien hemm ħafna strutturi tal-abitazzjoni u villaġġi. L-ossidjana tal-Gżejjer Eolji, instabet fi Sqallija, fin-Nofsinhar tal-Italja, fil-Ligurja, fi u fid-. Fil-gżira ta' Lipari nstab l-ikbar insedjament ta' dak iż-żmien. L-ossidjana minn Lipari kienet tiġi ttrasportata fi kwantitajiet kbar lejn il-gżira ta' Salina fejn kienet tinħadem.
Fil-medda art watja kbira ta' f' (Salina) ġew skoperti l-fdalijiet ta' qishom tined bi frammenti tat-tafal u tal-fuħħar. Madankollu, ma kienx hemm il-ħofor tas-soltu li kien ikun hemm biex fihom jiddaħħlu z-zkuk li kienu jirfdu l-istruttura tat-tined. L-insedjament ta' f'Lipari huwa tal-istess perjodu, u hemmhekk instabu bċejjeċ taċ-ċeramika tal-kultura ta' . Il-vażuni kienu jinħadmu bl-idejn, għaliex it- ma kienx għadu jeżisti. L-għamliet tagħhom kienu sempliċi u d-dekorazzjonijiet kienu jsiru bl-idejn jew b'xorta ta' puntelli li kienu jintużaw biex il-wiċċ tagħhom jinbarax. Instabu wkoll dekorazzjonijiet ikkuluriti bi strixxi ħomor kif kien isir fin-Nofsinhar tal-Italja. F'Panarea, instab framment iddekorat bl-istil ta' li huwa wieħed mill-iktar stili evoluti tan-Neolitiku. Fir-raba' Q.K., matul il-perjodu tal-kultura tal-villaġġ ta' ta' Lipari, kien hemm insedjamenti fuq il-Gżejjer Eolji kollha għajr fuq Vulcano.
Instabu fdalijiet ta' tined ta' Żmien ir- (3000-2300 Q.K.) f'Filicudi, f'Panarea, fi Stromboli e f'Salina. Fi Stromboli, fl-inħawi ta' f'għoli ta' 130 metru. F'Panarea, fl-inħawi ta' nstabu bċejjeċ taċ-ċeramika tal-kultura ta' Malpasso-San Ippolito.
Bejn is-16 u l-14-il sekli Q.K., il-gżejjer saru iktar importanti fir-rotta kummerċjali tal-, b'mod partikolari kienet tiġi skambjata l- li kienet tiġi ttrasportata bil-baħar mill-bogħod ħafna, eż. mill-Brittanja, u kienet tiġi ttranżitata mill-Istrett ta' Messina biex tiġi ttrasportata lejn l-Orjent.
Fil-bidu tat-tieni millenju Q.K. fi Sqallija kien hemm il-kultura ta' , filwaqt li fil-Gżejjer Eolji kienet mifruxa l-kultura ta' , li ġġib isimha mill-fdalijiet li nstabu f'Filicudi. F'Lipari nstab insedjament ta' din il-kultura b'tined jew bi strutturi ċirkolari b'ħitan tal-ġebel mingħajr tkaħħil, qishom , f'xifer l-irdumijiet. Instabu diversi għamliet tal-bċejjeċ taċ-ċeramika ta' dan il-perjodu u sa Żmien il- kien hemm influss qawwi tal-kultura ta' , magħrufa bħala l-kultura ta' Milazzo, minn Sqallija. F'dan il-perjodu kien hemm ukoll influwenzi minn u mil-. Instabu wkoll fdalijiet ta' kultura differenti b'situli (vażuni kbar tal-bronż) u b'vażuni bikoniċi, magħrufa bħala ta' u ta' . Il-gżira ta' Lipari ġiet kolonizzata minn grupp ta' Griegi għall-ħabta tas-sena 580 Q.K., u f'dan il-perjodu l-arċipelagu kiseb ismu Eolie, Αιόλιαι, u sar magħruf fil-mitoloġija permezz ta' Omeru bħala l-post fejn jgħix is-semialla tal-irjieħ, Eolo.
Żmien il-Griegi u r-Rumani
Fil-perjodu tal-Griegi wkoll, il-Gżejjer Eolji kienu importanti ġeografikament u strateġikament għar-rabtiet bejn it-Tirreni (l-), il-Feniċi (il-Kartaġiniżi) u l-Griegi (kemm tal-Greċja proprja propria kif ukoll tal- u ta' Sqallija, b'rabtiet partikolari mal-bliet tul l-Istrett ta' Messina u ma' Siracusa). Fin-nekropoli rikki ta' Lipara nstabu vażuni u materjali importati mill-Greċja (ta' , ta' Ateni e ta' ) kif ukoll bċejjeċ lokali lussużi. Ta' interess partikolari kienu l-bċejjeċ tat-terrakotta kif ukoll l-anfori tar-raba' seklu li kellhom elementi simili għal dawk tan-Nofsinhar tal-Italja u bċejjeċ ikkuluriti tat-tielet seklu li ġew prodotti lokalment.
Matul l-ewwel , il-gżejjer kienu xhieda tal-ġlied kontinwu bejn Ruma u Kartaġni, u Lipari nħakmet minn Ruma fis-sena 252. Fi żmien ir-Rumani, il-Gżejjer Eolji saru ċentri kummerċjali tal-, tal-, tal-, tal- u tal- (zalza tal-). F'dan il-każ ukoll, meta wieħed iqis ulk-il-fdalijiet ta' , kontenituri tal-ħġieġ, kif ukoll bċejjeċ ta' sarkofagi u statwi funebri, wisq probabbli l-livell ta' għajxien kien tajjeb ħafna.
Dominazzjonijiet suċċessivi
Fil-perjodu bejn is-sena 836 u s-sena 837, l-arċipelagu ġie assedjat mill-armata ta' (li mbagħad ġie sostitwit ftit wara mill-gvernatur il-ġdid Abū l-Aghlab Ibrāhīm bin Abd Allāh bin al-Aghlab, il-kuġin tal- Ziyadat Allah I). Il-flotta Musulmana mmexxija minn Al-Fadl ibn Yaʿqūb iddevastat il-Gżejjer Eolji u rebħet diversi tul il-kosta tat-Tramuntana ta' Sqallija. Fis-seklu 11, il-gżira ta' Lipari nħakmet min-Normanni li bnew abbazija Benedettina u taħt saret is-sede tal-isqof.
Fl-1544, meta Spanja ddikjarat gwerra kontra Franza, ir-re Franċiż talab l-għajnuna mingħand is-sultan . Is-sultan bagħat flotta kkmandata minn li attakkat il-Gżejjer Eolji, u qatlet u ddeportat ħafna mill-abitanti tal-gżejjer. Skont il-pjanijiet tiegħu, il-Gżejjer Eolji kellhom ikunu l-punt minn fejn seta' jattakka lil Napli.
Matul is-sekli ta' wara, il-popolazzjoni tal-gżejjer żdiedet bil-wasla ta' komunitajiet Spanjoli, Sqallin u mill-bqija tal-Italja. Fi żmien il-, il-gżira ta' Vulcano ntużat bħala penali għall-estrazzjoni mġiegħla tal-allumi u tal-kubrit.
Etimoloġija tal-ismijiet tal-gżejjer ewlenin
- Lipari: fil-Greċja antika Lipàra (Λιπάρα jiġifieri xaħmija jew li tagħti l-frott) jew Meligunìs (Μελιγουνίς, isem li x'aktarx kien jirreferi għall-, li bil-Grieg antik jissejjaħ méli, μέλι). Skont ipoteżi oħra, isem il-gżira oriġina minn ġebla tal-Mediterran bħat-terminu bil-Franċiż libe, li jfisser "blokka tal-ġebel".
- Salina: fil-Greċja antika Didỳmē (Διδύμη jiġifieri tewmija, b'referenza għaż-żewġ muntanji prinċipali tal-gżira li jixbħu lil xulxin). L-isem attwali jirreferi għal lag żgħir tal-ilma mielaħ li kien jintuża bħala salina (biex jinkiseb il-melħ bis-saħħa tax-xemx).
- Vulcano: fil-Greċja antika Hierà (Ἱερά jiġifieri sagra). Il-gżira kienet konsagrata għall-alla Efestu, imsejjaħ Vulkan mir-Rumani, li huwa l-oriġini tal-isem attwali tal-gżira.
- Stromboli: mill-Grieg antik Stronghỳlē (Στρογγύλη jiġifieri t-tonda).
- Filicudi: fil-Greċja antika Phoinicṑdēs (Φοινικώδης jiġifieri tal-) jew Phoinicùssa (Φοινικοῦσσα); iż-żewġ ismijiet joriġinaw minn fόinix, φοῖνιξ li tirreferi għall-palma nana, iżda anke għall-.
- Alicudi: mill-Grieg antik Ericṑdēs (Ἐρικώδης) jew Ericùssa (Ἐρικοῦσσα), b'referenza għall-pjanta ta' .
- Panarea: fil-Greċja antika Euṑnymos (Eὐώνυμος jiġifieri “ta' reputazzjoni/fama tajba”). L-isem attwali, ta' etimoloġija inċerta, ġie ddokumentat għall-ewwel darba fil-Kożmografija ta' Ravenna għall-ħabta tas-sekli 6 jew 7 bħala Pagnarea.
Trasport
Wieħed jista' jżur il-Gżejjer Eolji bil-lanċa jew bl-aliskaf minn , , , , Messina, Milazzo, Palermo, , , , , Napli u .
Sit ta' Wirt Dinji
Il-Gżejjer Eolji ġew iddeżinjati bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fis-sena 2000. Il-valur universali straordinarju ta' dan il-wirt naturali tqies abbażi tal-kriterju (viii) “Eżempju straordinarju li jirrappreżenta stadji importanti tal-istorja tad-dinja, inkluż it-trapass tal-ħajja, il-proċessi ġeoloġiċi kontinwi sinifikanti fl-iżvilupp tat-tipi differenti ta' art, jew il-karatteristiċi ġeomorfiċi jew fiżjografiċi sinifikanti”, ladarba l-fenomeni vulkaniċi tal-gżejjer jirrappreżentaw il-karattereistiċi klassiċi fl-istudju kontinwu tal-vulkanoloġija fid-dinja mis-seklu 18 'l hawn.
Referenzi
- ^ Dixon-Kennedy, Mike (1998). Encyclopedia of Greco-Roman mythology (bl-Ingliż). p. 15. ISBN 1-57607-094-8.
- ^ "Eolie: Carabinieri devono garantire la sicurezza di 600 mila turisti ogni anno" (bit-Taljan). Il Giornale di Lipari. 2016-05-15. Miġbur 2021-03-05.
- ^ "The Aeolians: The Volcanic Islands". Sito Ufficiale del Turismo (bl-Ingliż). 2015-03-23. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2017-07-31. Miġbur 2021-03-05.
- ^ Gasson, John (2016-10-19). "Falling in Love With Italy's Blissful, Rustic Aeolian Islands". The New York Times (bl-Ingliż).
- ^ "ALEX STREKEISEN-The Aeolian archipelago". www.alexstrekeisen.it (bl-Ingliż). Miġbur 2021-03-05.
- ^ "Storia delle Isole Eolie". Eolie.me.it (bit-Taljan). Arkivjat minn l-oriġinal fl-2022-05-17. Miġbur 2021-03-05.
- ^ "Isole Eolie (Aeolian Islands)" (bl-Ingliż). UNESCO World Heritage Centre. Miġbur 2021-03-05.
Awtur: www.NiNa.Az
Data tal-pubblikazzjoni:
wikipedija, wiki, ktieb, kotba, librerija, artiklu, aqra, niżżel, b'xejn, download b'xejn, mp3, vidjo, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, stampa, mużika, kanzunetta, film, ktieb, logħba, logħob, mobbli, telefon, android, ios, apple, mowbajl, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, kompjuter, Informazzjoni dwar Gżejjer Eolji, X'inhi Gżejjer Eolji? Xi tfisser Gżejjer Eolji?
Il Gzejjer Eolji bit Taljan Isole Eolie ˈiːzole eˈɔːlje li xi kultant jissejħu wkoll il Gzejjer Lipari wara l ikbar gzira huma arċipelagu vulkaniku fil Baħar Tirren fit Tramuntana ta Sqallija Isem il gzejjer oriġina mis semialla tal irjieħ mill mitoloġija Griega L abitanti tal gzejjer jissejħu Eoljani Skont iċ ċensiment tal 2011 il gzejjer kellhom popolazzjoni permanenti ta 14 224 ruħ skont stima uffiċjali tal 1 ta Jannar 2019 il popolazzjoni zdiedet għal 15 419 il ruħ Il Gzejjer Eolji huma destinazzjoni turistika popolari speċjalment fis sajf u jattiraw xi 600 000 vizitatur kull sena Veduta tal gzejjer mill ajru Hemm seba gzejjer abitati Lipari Vulcano Salina Stromboli u u sett ta gzejriet u blat ħdejn Panarea msejħa u ĠeografijaL għamla attwali tal Gzejjer Eolji hija r rizultat tal attivita vulkanika matul perjodu ta 260 000 sena Hemm zewġ vulkani attivi Stromboli u Vulcano L attivita vulkanika hija prezenti fil biċċa l kbira tal gzejjer permezz ta rilaxxi tal u ilmijiet termali Permezz tal attivita vulkanika il tal gzejjer hija għammiela ħafna u din iffavuriet it tkabbir tal naturali Ġeoloġikament l arċipelagu huwa definit bħala ark vulkaniku L oriġini tal gzejjer hija frott il moviment tal qoxra tad dinja bħala rizultat tal moviment tal plakki tettoniċi tad dinja Il blata kontinentali Afrikana qed tiċċaqlaq b mod kostanti lejn l Ewropa Is tagħha taħt il plakka Ewropea tiġġenera l li titla fil wiċċ u tifforma l vulkani L Ark Eolju huwa estiz fuq iktar minn 140 km izda z zona ta instabbilta ġeoloġika kkawzata mill kollizjoni bejn l Afrika u l Ewropa hija ferm ikbar Din tinkludi Sqallija u flimkien mal Greċja u l gzejjer tal Eġew Is seba Gzejjer Eolji li jkopru zona ta 1 600 km2 u li jinsabu 12 il mil nawtiku mill kosta ta fi Sqallija oriġinaw fil Baċir Tirren biċċa art watja kbira fil qiegħ tal Baħar Tirren L izbroffar tal lava minn fond ta xi 3 600 metru rrizulta fil ħolqien tal Gzejjer Eolji flimkien ma u sensiela ta vulkani taħt il baħar imsejħin Magnani Vavilov Marsili u Palinuro u tnejn oħra mingħajr isem Lipari Panarea Salina Stromboli Vulcano Filicudi AlicudiStorjaPreistorja Il prezenza tal bniedem fuq l arċipelagu ilha minn zmien il qedem X aktarx in nies fiz zminijiet preistoriċi ġew attratti mill prezenza tal kwantitajiet kbar ta li hija blata vulkanika sewda bħal lava izda li tleqq bħall ħġieġ Bis saħħa ta din il blata il Gzejjer Eolji kien waqfa importanti fir rotot kummerċjali L ewwel insedjamenti li nstabu l fdalijiet tagħhom kienu ta zmien in Neolitiċi bejn il 5500 u l 4000 Q K f Lipari u Salina fejn instabu traċċi ta vazuni taċ u tal ossidjana maħduma L ossidjana li dak iz zmien kienet materja prima importanti ħafna minħabba li kienet waħda mill iktar materjali jaqtgħu li l bniedem kien jaf bihom dak iz zmien wasslet għal traffiku kummerċjali intensiv bis saħħa ta din il materja prima il gzejjer tal arċipelagu kellhom prosperita notevoli u għalhekk kien hemm ħafna strutturi tal abitazzjoni u villaġġi L ossidjana tal Gzejjer Eolji instabet fi Sqallija fin Nofsinhar tal Italja fil Ligurja fi u fid Fil gzira ta Lipari nstab l ikbar insedjament ta dak iz zmien L ossidjana minn Lipari kienet tiġi ttrasportata fi kwantitajiet kbar lejn il gzira ta Salina fejn kienet tinħadem Fil medda art watja kbira ta f Salina ġew skoperti l fdalijiet ta qishom tined bi frammenti tat tafal u tal fuħħar Madankollu ma kienx hemm il ħofor tas soltu li kien ikun hemm biex fihom jiddaħħlu z zkuk li kienu jirfdu l istruttura tat tined L insedjament ta f Lipari huwa tal istess perjodu u hemmhekk instabu bċejjeċ taċ ċeramika tal kultura ta Il vazuni kienu jinħadmu bl idejn għaliex it ma kienx għadu jezisti L għamliet tagħhom kienu sempliċi u d dekorazzjonijiet kienu jsiru bl idejn jew b xorta ta puntelli li kienu jintuzaw biex il wiċċ tagħhom jinbarax Instabu wkoll dekorazzjonijiet ikkuluriti bi strixxi ħomor kif kien isir fin Nofsinhar tal Italja F Panarea instab framment iddekorat bl istil ta li huwa wieħed mill iktar stili evoluti tan Neolitiku Fir raba Q K matul il perjodu tal kultura tal villaġġ ta ta Lipari kien hemm insedjamenti fuq il Gzejjer Eolji kollha għajr fuq Vulcano Illustrazzjoni ta tal 1810 ta tempju antik f Salina Instabu fdalijiet ta tined ta Zmien ir 3000 2300 Q K f Filicudi f Panarea fi Stromboli e f Salina Fi Stromboli fl inħawi ta f għoli ta 130 metru F Panarea fl inħawi ta nstabu bċejjeċ taċ ċeramika tal kultura ta Malpasso San Ippolito Bejn is 16 u l 14 il sekli Q K il gzejjer saru iktar importanti fir rotta kummerċjali tal b mod partikolari kienet tiġi skambjata l li kienet tiġi ttrasportata bil baħar mill bogħod ħafna ez mill Brittanja u kienet tiġi ttranzitata mill Istrett ta Messina biex tiġi ttrasportata lejn l Orjent Fil bidu tat tieni millenju Q K fi Sqallija kien hemm il kultura ta filwaqt li fil Gzejjer Eolji kienet mifruxa l kultura ta li ġġib isimha mill fdalijiet li nstabu f Filicudi F Lipari nstab insedjament ta din il kultura b tined jew bi strutturi ċirkolari b ħitan tal ġebel mingħajr tkaħħil qishom f xifer l irdumijiet Instabu diversi għamliet tal bċejjeċ taċ ċeramika ta dan il perjodu u sa Zmien il kien hemm influss qawwi tal kultura ta magħrufa bħala l kultura ta Milazzo minn Sqallija F dan il perjodu kien hemm ukoll influwenzi minn u mil Instabu wkoll fdalijiet ta kultura differenti b situli vazuni kbar tal bronz u b vazuni bikoniċi magħrufa bħala ta u ta Il gzira ta Lipari ġiet kolonizzata minn grupp ta Griegi għall ħabta tas sena 580 Q K u f dan il perjodu l arċipelagu kiseb ismu Eolie Aioliai u sar magħruf fil mitoloġija permezz ta Omeru bħala l post fejn jgħix is semialla tal irjieħ Eolo Zmien il Griegi u r Rumani Fil perjodu tal Griegi wkoll il Gzejjer Eolji kienu importanti ġeografikament u strateġikament għar rabtiet bejn it Tirreni l il Feniċi il Kartaġinizi u l Griegi kemm tal Greċja proprja propria kif ukoll tal u ta Sqallija b rabtiet partikolari mal bliet tul l Istrett ta Messina u ma Siracusa Fin nekropoli rikki ta Lipara nstabu vazuni u materjali importati mill Greċja ta ta Ateni e ta kif ukoll bċejjeċ lokali lussuzi Ta interess partikolari kienu l bċejjeċ tat terrakotta kif ukoll l anfori tar raba seklu li kellhom elementi simili għal dawk tan Nofsinhar tal Italja u bċejjeċ ikkuluriti tat tielet seklu li ġew prodotti lokalment Matul l ewwel il gzejjer kienu xhieda tal ġlied kontinwu bejn Ruma u Kartaġni u Lipari nħakmet minn Ruma fis sena 252 Fi zmien ir Rumani il Gzejjer Eolji saru ċentri kummerċjali tal tal tal tal u tal zalza tal F dan il kaz ukoll meta wieħed iqis ulk il fdalijiet ta kontenituri tal ħġieġ kif ukoll bċejjeċ ta sarkofagi u statwi funebri wisq probabbli l livell ta għajxien kien tajjeb ħafna Dominazzjonijiet suċċessivi Fil perjodu bejn is sena 836 u s sena 837 l arċipelagu ġie assedjat mill armata ta li mbagħad ġie sostitwit ftit wara mill gvernatur il ġdid Abu l Aghlab Ibrahim bin Abd Allah bin al Aghlab il kuġin tal Ziyadat Allah I Il flotta Musulmana mmexxija minn Al Fadl ibn Yaʿqub iddevastat il Gzejjer Eolji u rebħet diversi tul il kosta tat Tramuntana ta Sqallija Fis seklu 11 il gzira ta Lipari nħakmet min Normanni li bnew abbazija Benedettina u taħt saret is sede tal isqof Fl 1544 meta Spanja ddikjarat gwerra kontra Franza ir re Franċiz talab l għajnuna mingħand is sultan Is sultan bagħat flotta kkmandata minn li attakkat il Gzejjer Eolji u qatlet u ddeportat ħafna mill abitanti tal gzejjer Skont il pjanijiet tiegħu il Gzejjer Eolji kellhom ikunu l punt minn fejn seta jattakka lil Napli Matul is sekli ta wara il popolazzjoni tal gzejjer zdiedet bil wasla ta komunitajiet Spanjoli Sqallin u mill bqija tal Italja Fi zmien il il gzira ta Vulcano ntuzat bħala penali għall estrazzjoni mġiegħla tal allumi u tal kubrit Etimoloġija tal ismijiet tal gzejjer ewleninLipari fil Greċja antika Lipara Lipara jiġifieri xaħmija jew li tagħti l frott jew Meligunis Meligoynis isem li x aktarx kien jirreferi għall li bil Grieg antik jissejjaħ meli meli Skont ipotezi oħra isem il gzira oriġina minn ġebla tal Mediterran bħat terminu bil Franċiz libe li jfisser blokka tal ġebel Salina fil Greċja antika Didỳme Didymh jiġifieri tewmija b referenza għaz zewġ muntanji prinċipali tal gzira li jixbħu lil xulxin L isem attwali jirreferi għal lag zgħir tal ilma mielaħ li kien jintuza bħala salina biex jinkiseb il melħ bis saħħa tax xemx Vulcano fil Greċja antika Hiera Ἱera jiġifieri sagra Il gzira kienet konsagrata għall alla Efestu imsejjaħ Vulkan mir Rumani li huwa l oriġini tal isem attwali tal gzira Stromboli mill Grieg antik Stronghỳle Stroggylh jiġifieri t tonda Filicudi fil Greċja antika Phoinicṑdes Foinikwdhs jiġifieri tal jew Phoinicussa Foinikoῦssa iz zewġ ismijiet joriġinaw minn foinix foῖni3 li tirreferi għall palma nana izda anke għall Alicudi mill Grieg antik Ericṑdes Ἐrikwdhs jew Ericussa Ἐrikoῦssa b referenza għall pjanta ta Panarea fil Greċja antika Euṑnymos Eὐwnymos jiġifieri ta reputazzjoni fama tajba L isem attwali ta etimoloġija inċerta ġie ddokumentat għall ewwel darba fil Kozmografija ta Ravenna għall ħabta tas sekli 6 jew 7 bħala Pagnarea TrasportWieħed jista jzur il Gzejjer Eolji bil lanċa jew bl aliskaf minn Messina Milazzo Palermo Napli u Sit ta Wirt DinjiIl Gzejjer Eolji ġew iddezinjati bħala Sit ta Wirt Dinji tal UNESCO fis sena 2000 Il valur universali straordinarju ta dan il wirt naturali tqies abbazi tal kriterju viii Ezempju straordinarju li jirrapprezenta stadji importanti tal istorja tad dinja inkluz it trapass tal ħajja il proċessi ġeoloġiċi kontinwi sinifikanti fl izvilupp tat tipi differenti ta art jew il karatteristiċi ġeomorfiċi jew fizjografiċi sinifikanti ladarba l fenomeni vulkaniċi tal gzejjer jirrapprezentaw il karattereistiċi klassiċi fl istudju kontinwu tal vulkanoloġija fid dinja mis seklu 18 l hawn Referenzi Dixon Kennedy Mike 1998 Encyclopedia of Greco Roman mythology bl Ingliz p 15 ISBN 1 57607 094 8 Eolie Carabinieri devono garantire la sicurezza di 600 mila turisti ogni anno bit Taljan Il Giornale di Lipari 2016 05 15 Miġbur 2021 03 05 The Aeolians The Volcanic Islands Sito Ufficiale del Turismo bl Ingliz 2015 03 23 Arkivjat minn l oriġinal fl 2017 07 31 Miġbur 2021 03 05 Gasson John 2016 10 19 Falling in Love With Italy s Blissful Rustic Aeolian Islands The New York Times bl Ingliz ALEX STREKEISEN The Aeolian archipelago www alexstrekeisen it bl Ingliz Miġbur 2021 03 05 Storia delle Isole Eolie Eolie me it bit Taljan Arkivjat minn l oriġinal fl 2022 05 17 Miġbur 2021 03 05 Isole Eolie Aeolian Islands bl Ingliz UNESCO World Heritage Centre Miġbur 2021 03 05