Azərbaycan  AzərbaycanLietuva  LietuvaMalta  Maltaශ්‍රී ලංකාව  ශ්‍රී ලංකාවTürkmenistan  TürkmenistanTürkiyə  Türkiyə
Appoġġ
www.datawiki.mt-mt.nina.az
  • Dar

Nagorno Karabakh nəˈɡɔːrnoʊ kɑːrəˈbɑːk nə GOR noh kar ə BAHK bir Russu Нагорный Карабах b ittri Rumani Nagorny Karabakh

Nagorno Karabakh

  • Paġna Ewlenija
  • Nagorno Karabakh
Nagorno Karabakh
www.datawiki.mt-mt.nina.azhttps://www.datawiki.mt-mt.nina.az

Nagorno-Karabakh (/nəˈɡɔːrnoʊ kɑːrəˈbɑːk/ nə-GOR-noh kar-ə-BAHK; bir-Russu: Нагорный Карабах, b’ittri Rumani: Nagorny Karabakh, litteralment “Karabakh muntanjuż”, u jfisser “Karabakh ta’ Fuq”; bl-Armen: Լեռնային Ղարաբաղ, b’ittri Rumani: Leṙnayin Ġarabaġ; bl-Ażerbajġani: Dağlıq Qarabağ jew Yuxarı Qarabağ) huwa reġjun interkjuż fin-Nofsinhar tal-, fi ħdan il-katina muntanjuża tal-Karabakh, bejn il-Karabakh t’Isfel u , u jkopri l-parti tax-Xlokk tal-muntanji tal-Kawkasu Inferjuri. ll-biċċa l-kbira tar-reġjun huwa muntanjuż u bil-foresti.

Nagorno-Karabakh huwa territorju ta’ diżgwid. Internazzjonalment huwa rikonoxxut bħala parti mill-Ażerbajġan, iżda fil-biċċa l-kbira huwa ggvernat mir-Repubblika mhux rikonoxxuta ta’ Artsakh (li qabel kienet magħrufa bħala r-Repubblika ta’ Nagorno-Karabakh) minn żmien l-ewwel Gwerra ta’ Nagorno-Karabakh. Minn mindu l-gwerra ntemmet fl-1994, ir-rappreżentanti tal-gvernijiet tal-Armenja u tal-Ażerbajġan organizzaw taħditiet ta’ paċi bil-medjazzjoni tal-Grupp ta’ Minsk tal-OSCE rigward l-istatus tar-reġjun li huwa l-qofol tad-diżgwid.

Is-soltu r-reġjun jitqies skont il-fruntieri amministrattivi tal-Eks Oblast Awtonomu ta’ Nagorno-Karabakh li fih erja ta’ 4,400 kilometru kwadru. Madankollu, iż-żona storika tar-reġjun fiha bejn wieħed u ieħor 8,223 kilometru kwadru.

Fis-27 ta’ Settembru 2020, faqqgħet ġwerra ġdida f’Nagorno-Karabakh u fit-territorji tal-madwar, li wasslet biex il-forzi armati tal-Ażerbajġan u tal-Armenja rrapportaw li kien hemm vittmi militari u ċivili. L-Ażerbajġan għamel kisbiet sinifikanti matul il-gwerra, u reġa’ kiseb il-biċċa l-kbira tat-territorji okkupati madwar Nagorno-Karabakh kif ukoll partijiet kbar ta’ Nagorno-Karabakh stess, inkluż il-belt sinifikanti kulturalment ta’ . Il-gwerra ntemmet fl-10 ta’ Novembru 2020, meta ġie ffirmat ftehim trilaterali ta’ waqfien mill-ġlied bejn l-Ażerbajġan, l-Armenja u r-Russja, which forced Armenia to return all the remaining occupied territories surrounding Nagorno-Karabakh.

Etimoloġija

Il-prefiss Nagorno- joriġina mill-aġġettiv attributtiv Russu nagorny (нагорный), li jfisser “art muntanjuża”. L-ismijiet tar-reġjun bl-Ażerbajġani jinkludu l-aġġettivi simili dağlıq (muntanjuż) jew yuxarı (ta’ fuq). Tali kelmiet ma jintużawx fl-isem bl-Armen, iżda kienu preżenti fl-isem uffiċjali tar-reġjun matul l-era Sovjetika bħala Oblast Awtonomu ta’ Nagorno-Karabakh. Lingwi oħra japplikaw il-kelmiet ekwivalenti tagħhom għal muntanjuż, ta’ fuq, jew art muntanjuża; pereżempju, l-isem uffiċjali bil-Franċiż għar-Repubblika ta’ Nagorno-Karabakh huwa Haut-Karabakh, li jfisser “Karabakh ta’ Fuq”.

L-ismijiet tar-reġjun bid-diversi lingwi lokali kollha jfissru “Karabakh muntanjuż” jew “ġonna sewda muntanjuża”:

  • bl-Armen: Լեռնային Ղարաբաղ, trażlitterat Leṙnayin Ġarabaġ (IPA: [lɛrnɑˈjin ʁɑɾɑˈbɑʁ]),
  • bl-Ażerbajġani: Dağlıq Qarabağ, Дағлыг Гарабағ (Karabakh muntanjuż; IPA: [dɑɣˈlɯɣ ɡɑˈɾɑbɑɣ]) jew Yuxarı Qarabağ, Јухары Гарабағ (Karabakh ta’ Fuq; IPA: [juxɑˈɾɯ ɡɑˈɾɑbɑɣ]),
  • bir-Russu: Нагорный Карабах, trażlitterat Nagorny Karabakh (IPA: [nɐˈɡornɨj kərɐˈbax]).

L-Armeni li jgħixu fiż-żona jsejħu lil Nagorno-Karabakh bħala Artsakh (bl-Armen: Արցախ), li huwa l-isem tal-għaxar provinċja tar-Renju antik tal-Armenja. Iskrizzjonijiet Urartjani (tas-sekli 9 sa 7 Q.K.) jużaw l-isem Urtekhini għar-reġjun. Sorsi Griegi Antiki kienu jirreferu għal din iż-żona bħala Orkhistene.

Storja

Antikità u Medju Evu Bikri

Nagorno-Karabakh jinsab fl-artijiet li kienu okkupati minn popli magħrufa fost l-arkeologi moderni bħala l-kultura ta’ Kura-Araxes, li kienu jgħixu bejn iż-żewġ xmajjar u .

Il-popolazzjoni antika tar-reġjun kienet tikkonsisti minn diversi tribujiet lokali u migranti awtoktoni, fil-biċċa l-kbira tagħhom, ma kinux Ind-Ewropej. Skont it-teorija prevalenti tal-Punent, dawn it-tribujiet nattivi kienu jitħalltu u jiżżewġu mal-Armeni li kienu jiġu fir-reġjun wara l-inklużjoni tiegħu fl-Armenja fit-tieni seklu, jew possibbilment qabel, fir-raba’ seklu Q.K. Studjużi oħra jissuġġerixxu li l-Armeni insedjaw ir-reġjun saħansitra fis-seklu 7 Q.K.

Għall-ħabta tal-180 Q.K., Artsakh sar waħda mill-15-il provinċja tar-Renju Armen u baqa’ hekk sar-raba’ seklu. Filwaqt li formalment kellu l-istatus ta’ provinċja (nahang), Artsakh x’aktarx li fforma prinċipat waħdu — bħall-provinċja Armena ta’ . Teoriji oħra jissuġġerixxu li Artsakh kien art irjali, u kien proprjetà diretta tar-Re tal-Armenja. , ir-Re tal-Armenja (li rrenja mill-95-55 Q.K.), sejjes f’Artsakh waħda minn erbat ibliet imsejħa “” f’ismu stess. Il-fdalijiet ta’ din il-belt antika, li nstabu 50 km fil-Grigal ta’ , qed jiġu studjati minn grupp ta’ studjużi internazzjonali.

Fit-387 W.K., wara l-qsim tal-Armenja f’partijiet bejn l-Imperu Ruman u l-Persja taħt is-, żewġ provinċji Armeni, Artsakh u Utik, saru parti mis-satrapija tas-Sassanidi tal-Albanija tal-Kawkasu, li min-naħa tagħha, kellha influwenza reliġjuża u kulturali Armena qawwija. Dak iż-żmien, il-popolazzjoni ta’ Artsakh u ta’ Utik kienet tikkonsisti minn Armeni u minn diversi tribujiet Armenizzati.

Il-kultura u ċ-ċivilizzazzjoni Armena tkattret fiż-żmien Medjevali bikri ta’ Nagorno-Karabakh. Fil-ħames seklu, infetħet l-ewwel skola Armena fit-territorju modern ta’ Nagorno-Karabakh—fil-Monasteru ta’ Amaras—bis-saħħa tal-isforzi ta’ , l-inventur tal-alfabett Armen. San Mesrop kien attiv ħafna fl-ipprietkar tal-Vanġelu f’Artsakh u f’Utik. B’kollox, Mesrop Mashtots għamel tliet mawriet lejn Artsakh u Utik, sa ma fl-aħħar laħaq it-territorji pagani taħt l-għoljiet ta’ qabel il-Kawkasu Superjuri. , il-lingwista u grammatiku Armen tas-seklu 7, iddikjara f’xogħlu li l-Armeni ta’ Artsakh kellhom id-djalett tagħhom stess, u ħeġġeġ lill-qarrejja tiegħu jitgħallmuh. Fis-seklu 7 stess, , poeta Armen, kiteb l-Eleġija dwar il-Mewt tal-Prinċep Juansher il-Kbir, fejn kull silta tibda b’ittra tal-kitba Armena f’ordni alfabetika. L-unika storja komprensiva tal-Albanija tal-Kawkasu nkitbet bl-Armen mill-istoriku tas-seklu 10 .

Nofs il-Medju Evu

Madwar nofs is-seklu 7, ir-reġjun inħakem mill-invażjoni tal-Għarab Musulmani permezz tal-ħakma Musulmana tal-Persja. Sussegwentement, ġie mmexxi minn gvernaturi lokali li kienu approvati mill-Kaliffat. Skont xi sorsi, fit-821, il-prinċep Armen mexxa rivoluzzjoni f’Artsakh u stabbilixxa l-familja ta’ Khachen, li mexxiet lil Artsakh bħala prinċipat sal-bidu tas-seklu 19. Skont sorsi oħra, Sahl Smbatean “kien parti mill-familja Zamirhakan ta’ rejiet”, u fis-snin 837-838, kiseb is-sovranità fuq l-Armenja, il-Georgia u l-Albanija. L-isem “Khachen” oriġina mill-kelma Armena “khach”, li tfisser “salib”. Sas-sena 1000, il-familja ta’ Khachen ipproklamat ir-Renju ta’ Artsakh u l-ewwel mexxej kien . Inizjalment , fin-Nofsinhar ta’ Artsakh, iffurmat renju wkoll immexxi mill-familja antika ta’ Aranshahik, li kienet dixxendenti tal-ewwel Rejiet tal-Albanija tal-Kawkasu. Fl-1261, wara li bint l-aħħar re ta’ Dizak iżżewġet lir-re ta’ Artsakh, il-prinċep Armen , iż-żewġ stati ngħaqdu flimkien fil-Prinċipat Armen ta’ Khachen. Sussegwentement, Artsakh baqa’ jeżisti bħala prinċipat indipendenti de facto.

L-Aħħar tal-Medju Evu

Fis-seklu 15, it-territorju ta’ Karabakh kien parti mill-istati mmexxija sussegwentement mill-konfederazzjonijiet tribali ta’ u . Skont , matul il-perjodu ta’ (1438-1468), il-mexxej ta’ Kara Koyunlu, kellu f’idejh il-governorat ta’ Karabakh. Madankollu, skont Robert H. Hewsen, Jahan Shah (1437-67) assenja l-governorat ta’ Karabakh ta’ Fuq lill-prinċipijiet Armeni lokali, u b’hekk ippermetta li tfeġġ tmexxija Armena nattiva li kienet tikkonsisti minn ħames familji nobbli mmexxija minn prinċipijiet li kellhom it-titlu ta’ melik (prinċep). Dawn id-dinastiji kienu jirrappreżentaw il-fergħat tal-familja ta’ Khachen u kienu d-dixxendenti tar-rejiet Medjevali ta’ Artsakh. L-artijiet tagħhom spiss kienu jissejħu bħala l-Pajjiż tal-Khamsa (ħamsa bl-Għarbi). F’Karta tat-2 ta’ Ġunju 1799 tal-Imperatur msejħa “Dwar l-ammissjoni tagħhom fir-relazzjoni statali mar-Russja, l-allokazzjonijiet tal-art, id-drittijiet u l-privileġġi”, issemma li l-wirt Kristjan tar-reġjun ta’ Karabakh u l-poplu kollu ġie ammess fir-relazzjoni statali mar-Russja. Madankollu, skont Robert Hewsen, l-Imperu Russu rrikonoxxa l-istatus sovran tal-ħames prinċipijiet fid-dominji tagħhom permezz tal-Karta tat-2 ta’ Ġunju 1799 tal-Imperatur Pawlu I.

Id-diversi melik ingħataw il-kmand suprem fuq il-prinċipati Armeni ġirien u t-territorji mmexxija mill-Khan Musulmani fil-Kawkasu mir-re Iranjan , bħala tpattija għar-rebħiet tal-melik kontra l-invażjonijiet tat-Torok Ottomani fis-snin 20 tas-seklu 18. Il-ħames prinċipati f’Karabakh li ġejjin kienu mmexxija minn familji Armeni li kienu rċevew it-titlu ta’ melik:

  • il-Prinċipat ta’ Gulistan – taħt it-tmexxija tal-familja Melik-Beglarjana;
  • il-Prinċipat ta’ Jraberd – taħt it-tmexxija tal-familja Melik-Iżraeljana;
  • il-Prinċipat ta’ Khachen – taħt it-tmexxija tal-familja Hasan-Jalaljana;
  • il-Prinċipat ta’ Varanda – taħt it-tmexxija tal-familja Melik-Shahnazarjana;
  • il-Prinċipat ta’ Dizak – taħt it-tmexxija tal-familja Melik-Avanjana.

Mill-1501 sal-1736, matul l-eżistenza tal-Imperu tas-Safavidi, il-provinċja ta’ Karabakh kienet iggvernata mid-dinastija ta’ , li mexxiet il-provinċja ta’ Karabakh sa ma ħa r-riedni f’idejh Nader Shah. Il-melik Armeni żammew kontroll sħiħ fuq ir-reġjun tagħhom sa nofs is-seklu 18. Imbagħad, Nader Shah ħa l-kontroll ta’ Karabakh mill-Khans ta’ Ganja bħala kastig talli appoġġaw is-Safavidi. F’nofs is-seklu 18, qalb il-kunflitti interni bejn il-melik li dgħajfu lilhom infushom, ġie ffurmat it-territorju ta’ Karabakh immexxi mill-Khan, li kien wieħed mill-ikbar li kellu relazzjoni statali mal-Iran. Dan kien immexxi mill-Khan . Sabiex isaħħaħ is-setgħa tat-territorju tiegħu, il-Khan Panah-Ali Javanshir bena “il-fortizza ta’ Panahabad (illum Shusha)” fl-1751. Dak iż-żmien, l-Otuziki, il-Javanshir, il-Kebirli, u tribujiet Torok oħra kien jikkostitwixxu l-maġġoranza tal-popolazzjoni ġenerali.

Era moderna

Karabakh (inkluż Nagorno-Karabakh kif nafuh illum), sar protettorat tal-Imperu Russu permezz tat-, li ġie ffirmat bejn , il-Khan ta’ Karabakh il-Ġeneral f’isem il-Kżar fl-1805. Skont it-Trattat, il-monarka Russu rrikonoxxa lil Ibrahim Khalil u lid-dixxendenti tiegħu bħala l-uniċi mexxejja ereditarji tar-reġjun. Madankollu, l-istatus ġdid tiegħu ġie kkonfermat biss wara l-eżitu tal-Gwerra bejn ir-Russja u l-Persja (1804-1813), meta wara li tilfet fil-gwerra, il-Persja ċediet formalment ir-reġjun ta’ Karabakh lill-Imperu Russu skont it- (1813), qabel ma l-bqija tat-Transkawkasja ma ġiet inkorporata fl-Imperu fl-1828 permezz tat-, li seħħet bħala l-eżitu tal-Gwerra bejn ir-Russja u l-Persja (1826-1828).

Fl-1822, disa’ snin wara li l-kontroll ta’ Karabakh għadda mingħand il-Persja għar-Russja, it-territorju ta’ Karabakh immexxi mill-Khan ġie xolt, u t-territorju sar parti mill-Governorat tal-Elisabethpol fi ħdan l-Imperu Russu. Fl-1823, il-ħames distretti li jikkorrispondu bejn wieħed u ieħor għar-reġjun ta’ Nagorno-Karabakh kif nafuh illum kienu 90.8 % Armeni.

Era Sovjetika

Il-kunflitt attwali ta’ Nagorno-Karabakh nibet mid-deċiżjonijiet li ħa Joseph Stalin u l-Burò tal-Kawkasu (Kavburo) matul is-Sovjetizzazzjoni tat-Transkawkasja. Stalin kien il-Aġent Kummissarju tan-Nazzjonalitajiet għall-Unjoni Sovjetika fil-bidu tas-snin 20 tas-seklu 20, il-fergħa tal-gvern li taħtha nħoloq il-Kavburo. Wara r-Rivoluzzjoni Russa tal-1917, ir-reġjun ta’ Karabakh sar parti mir-Repubblika Federata Demokratika Transkawkasjana, iżda din malajr ġiet xolta fi stati separati tal-Armenja, tal-Ażerbajġan u tal-Georgia. Matul is-sentejn ta’ wara (1918-1920), kien hemm sensiela ta’ gwerer qosra bejn l-Armenja u l-Ażerbajġan rigward diversi reġjuni, fosthom Karabakh. F’Lulju 1918, l-Ewwel Assemblea Armena ta’ Nagorno-Karabakh iddikjarat li r-reġjun seta’ jiggverna lilu nnifsu u ħolqot Kunsill Nazzjonali u gvern. Iktar ’il quddiem, truppi Ottomani daħlu Karabakh, u sabu reżistenza armata mill-Armeni.

Wara t-telfa tal-Imperu Ottoman fl-Ewwel Gwerra Dinjija, it-truppi Brittaniċi okkupaw lil Karabakh. Il-kmand Brittaniku proviżorjament afferma li (maħtur mill-gvern tal-Ażerbajġan) kien il-gvernatur-ġeneral ta’ Karabakh u Zangezur, diment li tittieħed deċiżjoni favur mill-Konferenza tal-Paċi f’Pariġi. Id-deċiżjoni ġiet opposta mill-Armeni f’Karabakh. Fi Frar 1920, il-Kunsill Nazzjonali ta’ Karabakh qabel b’mod preliminari rigward il-ġurisdizzjoni tal-Ażerbajġan, filwaqt li l-Armeni f’Karabakh baqgħu jiġġieldu u jikkawżaw irvelli, u qatt ma aċċettaw il-ftehim. Il-ftehim innifsu ftit wara ġie annullat mid-Disa’ Assemblea ta’ Karabagh, li ddikjarat unjoni mal-Armenja f’April.

F’April 1920, filwaqt li l-armata tal-Ażerbajġan kienet impenjata fil-ġlied f’Karabakh kontra forzi Armeni lokali, l-Ażerbajġan ġie assedjat u meħud mill-. Fl-10 ta’ Awwissu 1920, l-Armenja ffirmat ftehim preliminari mal-Bolxeviki, u qablet li jkun hemm okkupazzjoni Bolxevika temporanja ta’ dawn iż-żoni sakemm jintlaħaq qbil finali. Fl-1921, l-Armenja u l-Georgia ġew assedjati u meħuda wkoll mill-Bolxeviki. Wara s-Sovjetizzazzjoni tal-Armenja u tal-Ażerbajġan, il-Kavburo ddeċieda li t-territorju ta’ Karabakh kien se jibqa’ fi ħdan l-SSR tal-Ażerbajġan b’awtonomija reġjonali wiesgħa, u biċ-ċentru amministrattiv fil-belt ta’ Shusha. Il-fruntieri tal-oblast tfasslu b’tali mod li jinkludu l-villaġġi Armeni u jeskludu kemm jista’ jkun il-villaġġi tal-Ażerbajġan. Id-distrett li rriżulta, żgura maġġoranza Armena.

Peress li l-Unjoni Sovjetika kellha kontroll sod tar-reġjun, il-kunflitt rigward ir-reġjun batta għal diversi deċennji sal-bidu tax-xoljiment tal-Unjoni Sovjetika fl-aħħar tas-snin 80 u l-bidu tas-snin 90 tas-seklu 20, meta reġgħet feġġet il-kwistjoni ta’ Nagorno-Karabakh. Bl-akkuża lill-gvern tal-SSR tal-Ażerbajġan li kien qed iwettaq l-“Ażerifikazzjoni” tar-reġjun, il-popolazzjoni Armena li kienet f’maġġoranza, permezz tal-appoġġ ideoloġiku u materjali mill-SSR tal-Armenja, bdiet moviment biex ikun hemm oblast awtonomu ttrasferit lill-SSR tal-Armenja. F’Awwissu 1987, l-Armeni f’Karabakh għamlu petizzjoni għall-unjoni mal-Armenja u bagħtuha Moska b’għexieren ta’ eluf ta’ firem.

Gwerra u seċessjoni

Fit-13 ta’ Frar 1988, l-Armeni li jgħixu f’Karabakh bdew jagħmlu dimostrazzjonijiet fi favur l-unifikazzjoni mar-Repubblika Armena. Sitt ijiem wara seħħew ukoll protesti tal-massa f’Yerevan. Fl-20 ta’ Frar, id-Deputati tal-Poplu Sovjetiku f’Karabakh ivvutaw 110 favur u 17 kontra fir-rigward tat-trasferiment tar-reġjun lill-Armenja. Din l-azzjoni mingħajr preċedent minn reġjun Sovjetiku wasslet biex għexieren ta’ eluf ta’ dimostranti joħorġu fit-toroq kemm fi Stepanakert kif ukoll f’Yerevan, iżda Moska ċaħdet it-talbiet Armeni. Fl-20 ta’ Frar 1988, żewġt ibniet Ażerbajġani ġew stuprati fi Stepanakert, u dan ħoloq għadab kbir fir-raħal Ażerbajġani ta’ , fejn seħħet l-ewwel konfrontazzjoni diretta tal-kunflitt meta grupp kbir ta’ Ażerbajġani mar jipprotesta minn Agdam għar-raħal ta’ , b’popolazzjoni kbira ta’ Armeni. Il-konfrontazzjoni bejn l-Ażerbajġani u l-pulizija ħdejn Askeran iddeġenerat fit-taqbida ta’ Askeran, li rriżultat fil-mewt ta’ żewġ Ażerbajġani, li wieħed minnhom allegatament inqatel minn uffiċjal tal-pulizija Ażerbajġani, kif ukoll 50 ċittadin Armen u għadd mhux magħruf ta’ Ażerbajġani u ta’ pulizija midruba. Għadd kbir ta’ refuġjati telqu mill-Armenja u mill-Ażerbajġan malli bdiet il-vjolenza kontra l-popolazzjonijiet f’minoranza tal-pajjiżi rispettivi.

Fid-29 ta’ Novembru 1989, it-tmexxija diretta f’Nagorno-Karabakh intemmet u r-reġjun ġie rritornat lill-amministrazzjoni Ażerbajġana. Madankollu, il-politika Sovjetika falliet meta sessjoni konġunta tal-Kunsill Sovjetiku Suprem Armen u tal-Kunsill Nazzjonali, il-korp leġiżlattiv ta’ Nagorno-Karabakh, ipproklamaw l-unifikazzjoni ta’ Nagorno-Karabakh mal-Armenja. Fis-26 ta’ Novembru 1991, l-Ażerbajġan abolixxa l-istatus ta’ Oblast Awtonomu ta’ Nagorno-Karabakh, irranġa d-diviżjoni amministrattiva mill-ġdid, u wassal biex it-territorju jkun taħt il-kontroll dirett tal-Ażerbajġan.

Fl-10 ta’ Diċembru 1991, f’referendum li ġie bbojkottjat mill-Ażerbajġani lokali, l-Armeni li jgħixu f’Nagorno-Karabakh approvaw il-ħolqien ta’ stat indipendenti. Proposta Sovjetika għal awtonomija msaħħa għal Nagorno-Karabakh fi ħdan l-Ażerbajġan ma ssodisfat lil ebda waħda miż-żewġ naħat u sussegwentement faqqgħet gwerra fuq skala kbira bejn l-Ażerbajġan u Nagorno-Karabakh, b’dan tal-aħħar jirċievi l-appoġġ mill-Armenja. Skont l-eks President tal-Armenja, , l-approċċ tat-tmexxija ta’ Karabakh kien massimalista u sostna li “ħasbu li setgħu jiksbu iktar”.

Id-diżgwid rigward Nagorno-Karabakh skala wara li kemm l-Armenja kif ukoll l-Ażerbajġan kisbu l-indipendenza mill-Unjoni Sovjetika fl-1991. Fl-ewwel snin wara l-Unjoni Sovjetika, l-azzjoni militari bejn l-Ażerbajġan u l-Armenja kienet influwenzata bil-kbir mill-militar Russu. Barra minn hekk, kemm il-militar Armen kif ukoll il-militar Ażerbajġani impjegaw għadd kbir ta’ merċenarji mill-Ukrajna u mir-Russja. Mijiet ta’ muġaħiddin Afgani pparteċipaw fil-ġlied man-naħa tal-Ażerbajġani, filwaqt li l-Armeni kellhom artillerija tqila u tankijiet tal-gwerra mogħtija mir-Russja. Diversi mill-persuni Ażerbajġani li ħelsuha ħafif mill-gwerra sabu kenn fi 12-il kamp ta’ emerġenza li ġew stabbiliti f’partijiet oħra tal-Ażerbajġan biex ilaħħqu mal-għadd dejjem jikber ta’ persuni li spiċċaw spustjati internament minħabba l-ewwel gwerra ta’ Nagorno-Karabakh.

Sal-aħħar tal-1993, il-kunflitt kien ikkawża eluf ta’ persuni midruba u mwiet kif ukoll mijiet ta’ eluf ta’ refuġjati fuq iż-żewġ naħat. Sa Mejju 1994, l-Armeni kellhom il-kontroll ta’ 14 % tat-territorju tal-Ażerbajġan. F’dak l-istadju, għall-ewwel darba matul il-kunflitt, il-gvern Ażerbajġani rrikonoxxa lil Nagorno-Karabakh bħala parti terza fil-gwerra u beda negozjati diretti mal-awtoritajiet ta’ Karabakh. B’riżultat ta’ dan, intlaħaq ftehim ta’ waqfien mill-ġlied fit-12 ta’ Mejju 1994 permezz ta’ negozjati Russi.

Wara l-ftehim ta’ waqfien mill-ġlied tal-1994

Minkejja l-ftehim ta’ waqfien mill-ġlied, xorta waħda baqa’ jkun hemm imwiet minħabba kunflitti armati bejn s-suldati Armeni u Ażerbajġani. Fil-25 ta’ Jannar 2005, l-Assemblea Parlamentari tal-Kunsill tal-Ewropa (PACE) adottat ir-Riżoluzzjoni 1416 tal-PACE, li kienet tikkundanna t-tindif etniku kontra l-Ażerbajġani. Bejn il-15 u s-17 ta’ Mejju 2007, l-34 sessjoni tal-Kunsill tal-Ministri tal-Affarijiet Barranin tal-Organizzazzjoni tal-Konferenza Iżlamika adottat ir-Riżoluzzjoni Nru 7/34-P, fejn l-okkupazzjoni tat-territorju tal-Ażerbajġan ġiet meqjusa bħala aggressjoni tal-Armenja kontra l-Ażerbajġan u l-azzjonijiet kontra l-persuni Ażerbajġani ġew rikonoxxuti bħala reat kontra l-umanità, filwaqt li ġiet ikkundannata wkoll il-qerda tal-monumenti arkeoloġiċi, kulturali u reliġjużi fit-territorji okkupati. Il-11-il sessjoni tas-summit tal-Organizzazzjoni tal-Konferenza Iżlamika li saret bejn it-13 u l-14 ta’ Marzu 2008 f’Dakar adottat ir-Riżoluzzjoni Nru 10/11-P (IS). Fir-Riżoluzzjoni, l-Istati Membri tal-organizzazzjoni kkundannaw l-okkupazzjoni tal-artijiet tal-Ażerbajġan mill-forzi Armeni, kif ukoll l-aggressjoni Armena kontra l-Ażerbajġan u t-tindif etniku kontra l-popolazzjoni Ażerbajġana, u akkużaw lill-Armenja bid-“distruzzjoni ta’ monumenti kulturali fit-territorji Ażerbajġani okkupati”. Fl-14 ta’ Marzu tal-istess sena, l-Assemblea Ġenerali tan-Nazzjonijiet Uniti adottat ir-Riżoluzzjoni Nru 62/243 li “titlob l-irtirar immedjat, sħiħ u mingħajr kundizzjonijiet tal-forzi Armeni kollha mit-territorji okkupati tar-Repubblika tal-Ażerbajġan”.

Bejn it-18 u l-20 ta’ Mejju 2010, is-37 sessjoni tal-Kunsill tal-Ministri tal-Affarijiet Barranin tal-Organizzazzjoni tal-Konferenza Iżlamika f’ adottat riżoluzzjoni oħra fejn ikkundannat l-aggressjoni tal-Armenja kontra l-Ażerbajġan, filwaqt li rrikonoxxiet l-azzjonijiet kontra ċ-ċivili Ażerbajġani bħala reat kontra l-umanità u kkundannat id-distruzzjoni tal-monumenti arkeoloġiċi, kulturali u reliġjużi fit-territorji okkupati. Fl-20 ta’ Mejju tal-istess sena, il-Parlament Ewropew fi Strasburgu adotta r-Riżoluzzjoni dwar “Il-ħtieġa għal Strateġija tal-UE għall-Kawkasu tan-Nofsinhar” abbażi tar-rapport ta’ , Membru Bulgaru tal-Parlament Ewropew. Ir-Riżoluzzjoni tiddikjara b’mod partikolari li “r-reġjuni Ażerbajġani okkupati madwar Nagorno-Karabakh iridu jiġu lliberati mill-iktar fis possibbli”. Fis-26 ta’ Jannar 2016, l-Assemblea Parlamentari tal-Kunsill tal-Ewropa (PACE) adottat ir-Riżoluzzjoni 2085, li kkundannat il-fatt li l-okkupazzjoni mill-Armenja ta’ Nagorno-Karabakh u żoni oħra biswit tal-Ażerbajġan toħloq problemi umanitarji u ambjentali għaċ-ċittadini tal-Ażerbajġan, u li kkundannat it-tindif etniku kontra l-Ażerbajġani, filwaqt li l-Assemblea talbet l-irtirar immedjat tal-forzi armati Armeni mir-reġjun ikkonċernat.

Bosta mexxejja dinjin iltaqgħu mal-Presidenti tal-Armenja u tal-Ażerbajġan matul is-snin, iżda l-isforzi biex il-waqfien mill-ġlied jinżamm fallew.

Fit-2 ta’ April 2016, il-forzi Ażerbajġani u Armeni reġgħu daħlu f’kunflitt bejniethom fir-reġjun. Il-Ministeru tad-Difiża Armen allega li l-Ażerbajġan vara attakk biex jaħtaf it-territorju fir-reġjun. Mill-inqas 30 suldat inqatlu f’dan il-kunflitt u ħelikopter tat-tip Mil Mi-24 u tank tal-gwerra nqerdu. F’dan l-attakk mietu 12-il suldat tal-forzi Ażerbajġani u 18-il suldat tal-forzi Armeni. Barra minn hekk, ġie rrappurtat li 35 suldat Armen oħra ndarbu.

Gwerra tal-2020 u ftehim ieħor ta’ waqfien mill-ġlied

Fis-27 ta’ Settembru 2020, faqqgħet gwerra ġdida f’Nagorno-Karabakh u fit-territorji tal-madwar, li wasslet għall-imwiet ta’ suldati u ċivili miż-żewġ naħat. In-Nazzjonijiet Uniti kkundannaw il-kunflitt b’mod sod u appellaw liż-żewġ naħat biex ma jkomplux jeskalaw it-tensjonijiet u minflok ikomplu n-negozjati mingħajr dewmien.

L-Ażerbajġan għamel kisbiet sinifikanti matul il-gwerra, u reġa’ kiseb it-territorji okkupati madwar Nagorno-Karabakh u partijiet kbar ta’ Nagorno-Karabakh, inkluż il-belt sinifikanti kulturalment ta’ Shusha.

Il-gwerra ntemmet fl-10 ta’ Novembru 2020, meta ġie ffirmat ftehim trilaterali ta’ waqfien mill-ġlied bejn l-Ażerbajġan, l-Armenja u r-Russja, li ġiegħel lill-Armenja tirritorna t-territorji okkupati kollha madwar Nagorno-Karabakh.

Ġeografija

Nagorno-Karabakh għandu erja totali ta’ 4,400 kilometru kwadru. Bejn wieħed u ieħor nofs it-territorju ta’ Nagorno-Karabakh għandu elevazzjoni ta’ 950 metru ’l fuq mil-livell tal-baħar. Il-fruntieri ta’ Nagorno-Karabakh jixbħu fażola ħamra b’feles fuq in-naħa tal-Lvant. Għandu muntanji għoljin tul it-tarf tat-territorju fit-Tramuntana, fil-Punent u fin-Nofsinhar. Il-parti ħdejn il-feles tal-fażola ħamra hija wied pjuttost ċatt, biż-żewġ trufijiet tal-fażola, id-distretti ta’ u ta’ , għandhom artijiet ċatti wkoll. Jeżistu widien iktar ċatti madwar il-ġibjun ta’ , madwar , u fin-Nofsinhar. Ir-reġjun kollu, bħala medja, għandu elevazzjoni ta’ 1,100 metru ’l fuq mil-livell tal-baħar. Qċaċet notevoli jinkludu l-muntanja Murovdag fil-fruntiera u l-katina muntanjuża tal-Kirs il-Kbar fejn id-distetti ta’ Shusha u Hadrut. It-territorju ta’ Nagorno-Karabakh attwalment jifforma parti mir-reġjun storiku ta’ Karabakh, li jinsab bejn ix-xmajjar u , u l-fruntiera moderna bejn l-Armenja u l-Ażerbajġan. Nagorno-Karabakh, bil-fruntieri moderni tiegħu, huwa parti mir-reġjun ikbar tal-Karabakh ta’ Fuq.

Nagorno-Karabakh ma għandux fruntiera mal-Armenja iżda r-repubblika mhux rikonoxxuta tikkontrolla l-kuritur ta’ , mogħdija muntanjuża li tikkollegaha mal-Armenja.

L-ambjent ta’ Nagorno-Karabakh ivarja bejn steppa fl-artijiet baxxi ta’ Kura għal foresti densi tal-ballut, tal-karpin u tal-fagu fiż-żoni muntanjużi iktar fil-baxx, għal mergħat alpini u tal-betula iktar ’il fuq. Ir-reġjun fih għadd kbir ta’ fawwara naturali u depożiti taż-, tal-, taċ-, tad-, tal- u tal-ġebla tal-ġir. Il-bliet ewlenin tar-reġjun huma , li sservi bħala l-belt kapitali tar-repubblika mhux rikonoxxuta ta’ Nagorno-Karabakh, u Shusha, li parzjalment hija fdalijiet. Id-dwieli, is-siġar tal-frott, u s-siġar taċ-ċawsli għad-dud tal- jitkabbru fil-widien.

Demografija

Stħarriġ imħejji mill-awtoritajiet imperjali Russi fl-1823 wera li l-Armeni kollha f’Karabakh kienu jirresjedu b’mod kumpatt fl-artijiet b’elevazzjoni għolja, jiġifieri fit-territorju tal-ħames prinċipalitajiet Armeni tradizzjonali, u kienu jikkostitwixxu maġġoranza demografika assoluta f’dawk l-artijiet. Tant li 90.8 % tal-villaġġi fl-istħarriġ kienu Armeni, filwaqt li 9.2% kienu Tatari jew Ażerbajġani.

Fl-1989, l-Oblast Awtonomu ta’ Nagorno-Karabakh kellu popolazzjoni ta’ 192,000 ruħ, li minnhom 76 % kienu Armeni u 23% kienu Ażerbajġani, b’minoranzi Russi u Kurdi.

Trasport

Post ICAO DAFIF IATA Isem l-ajruport Koordinati
Stepanakert UBBS UB13 Stepanakert Airport 39°54′05″N 46°47′13″E

Matul it-tmexxija tal-Unjoni Sovjetika, il-linja Yevlakh–Agdam–Stepanakert kienet tikkollega lir-Reġjun Awtonomu ta’ Nagorno-Karabakh mal-parti ewlenija tal-Ażerbajġan. Wara l-gwerra ta’ Nagorno-Karabakh u l-abbandun ta’ , is-servizz tal-linja beda jopera biss bejn u , mingħajr ebda sezzjoni fir-Repubblika ta’ Nagorno-Karabakh. Il-linja preċedenti tal-ferrovija bejn Kətəlparaq u Stepanakert kważi nqerdet għalkollox.

Is-sezzjoni f’Nagorno-Karabakh bejn Ordubad u Horadiz tal-linja tal-ferrovija prinċipali (Tbilisi–Gyumri–)Yerevan–Nakhchivan–Horadiz–Shirvan(–Baku) ġiet żarmata wkoll flimkien ma’ linja sekondarja minn Mincivan għall-belt Armena ta’ Kapan. Attwalment, il-ferroviji Ażerbajġani jivvjaġġaw biss lejn Horadiz. Is-sezzjoni Ordubad–Horadiz tneħħiet, u b’hekk f’Nagorno-Karabakh ma fadal l-ebda linja ferrovjarja attiva. Il-linja ferrovjarja fir-Repubblika Awtonoma ta’ Nakhchivan għadha topera, iżda hija separata mil-linji Ażerbajġani prinċipali, u għandha biss konnessjoni mal-Iran.

Referenzi

  1. ^ "Definition of Nagorno-Karabakh | Dictionary.com". www.dictionary.com (bl-Ingliż). Miġbur 2021-03-23.
  2. ^ "GENERAL ASSEMBLY ADOPTS RESOLUTION REAFFIRMING TERRITORIAL INTEGRITY OF AZERBAIJAN, DEMANDING WITHDRAWAL OF ALL ARMENIAN FORCES | Meetings Coverage and Press Releases". www.un.org. Miġbur 2021-03-23.
  3. ^ Robert H. Hewsen. "The Meliks of Eastern Armenia: A Preliminary Study". Revue des etudes Arméniennes. NS: IX, 1972, p. 288.
  4. ^ Robert H. Hewsen (2001). Armenia: A Historical Atlas. The University of Chicago Press. p. 264. ISBN 978-0-226-33228-4.
  5. ^ a b "Fighting erupts between Armenia, Azerbaijan over disputed region". www.aljazeera.com (bl-Ingliż). Miġbur 2021-03-23.
  6. ^ "Strabo, Geography, Book 6, chapter 1, section 1". www.perseus.tufts.edu. Miġbur 2021-03-23.
  7. ^ a b Hewsen, Robert H. (1982). "Ethno-History and the Armenian Influence upon the Caucasian Albanians". In Samuelian, Thomas J. (ed.). Classical Armenian Culture. Influences and Creativity. Chicago: Scholars Press. pp. 27–40. ISBN 0-89130-565-3.
  8. ^ Hewsen, Robert H. Armenia: a Historical Atlas. Chicago, IL: University of Chicago Press, 2001, p. 32-33, il-mappa 19.
  9. ^ Hewsen, Robert H. "The Kingdom of Artsakh", in T. Samuelian & M. Stone, eds. Medieval Armenian Culture. Chico, CA, 1983.
  10. ^ Hewsen. Armenia, pp. 100–103.
  11. ^ "ИСТОРИЯ ИМПЕРАТОРА ИРАКЛА. Сочинене епископа Себеоса, писателя VII века. Пер. с армянского К.Патканяна". vehi.net. Miġbur 2021-03-24.
  12. ^ "Azerbaijan | History, People, & Facts". Encyclopedia Britannica (bl-Ingliż). Miġbur 2021-03-24.
  13. ^ Walker, Christopher J. (1991). Armenia and Karabagh: The Struggle for Unity. Minority Rights Group Publications. p. 10.
  14. ^ Viviano, Frank. "The Rebirth of Armenia", National Geographic Magazine, March 2004, p. 18.
  15. ^ Movses Kalankatuatsi. History of the Land of Aluank, Book I, chapters 27, 28 and 29; Book II, chapter 3.
  16. ^ The Oxford History of Historical Writing: 400–1400 / Edited by Sarah Foot, Chase F. Robinson. — Oxford University Press, 2012. — Vol. 2. — p. 189.
  17. ^ Н.Адонц. «Дионисий Фракийский и армянские толкователи», Пг., 1915, p. 181-219.
  18. ^ Movses Kalankatuatsi. History of the Land of Aluank, translated from Old Armenian by Sh. V. Smbatian. Yerevan: Matenadaran (Institute of Ancient Manuscripts), 1984, Elegy on the Death of Prince Juansher.
  19. ^ Agop Jack Hacikyan, Gabriel Basmajian, Edward S. Franchuk. The Heritage of Armenian Literature. Wayne State University Press (December 2002), pp. 94–99.
  20. ^ The Cambridge History of Iran. — Cambridge University Press, 1975. — vol. 4. — p. 506.
  21. ^ a b Robert H. Hewsen, Armenia: A Historical Atlas. The University of Chicago Press, 2001, pp. 119, 155, 163, 264–65.
  22. ^ Movses Dasxuranci (1961). The History of Caucasian Albanians: By Movses Dasxuranci.
  23. ^ Тер-Григорян Т.И. Неизданные страницы "Истории Албанской страны"Моисея Каланкайтукского. Архив Ин-та истории АН Азерб. ССР, № 1386, p.18.
  24. ^ Christopher Walker. The Armenian presence in Mountainous Karabakh, in John F. R. Wright et al.: Transcaucasian Boundaries (SOAS/GRC Geopolitics). 1995, p. 93.
  25. ^ Hewsen, Robert H. "The Kingdom of Artsakh", in T. Samuelian & M. Stone, eds. Medieval Armenian Culture. Chico, CA, 1983.
  26. ^ "ARḠŪN ĀQĀ – Encyclopaedia Iranica". iranicaonline.org. Miġbur 2021-03-24.
  27. ^ "Armenia | Geography, Population, Map, Religion, & History". Encyclopedia Britannica (bl-Ingliż). Miġbur 2021-03-24.
  28. ^ Robert H. Hewsen. Russian–Armenian relations, 1700–1828. Society of Armenian Studies, N4, Cambridge, Massachusetts, 1984, p. 37.
  29. ^ George A. Bournoutian (1994). A History of Qarabagh: An Annotated Translation of Mirza Jamal Javanshir Qarabaghi's Tarikh-e Qarabagh. Mazda Publishers. ISBN 1-56859-011-3.
  30. ^ Abū Bakr Ṭihrānī. Kitāb-i Diyārbakriyya. (original) کتاب دیاربکریه: از تواریخ‌ قراقوینلو و چغاتای. ویسنده: ابوبکر طهرانی. به تصحیح‌ و اهتمام‌: نجاتی‌ لوغال‌، فاروق‌ سومه‌. تهران‌ : کتابخانه طهوری‏‫،۱۳۵۶. p. 138
  31. ^ Полное Собрание Законов Российской Империи c 1649 года. Том XXV. 1798-1799. СПб.: Печатано в Типографии II Отделения Собственной Его Императорского Величества Канцелярии, 1830, № 18.990, c.674-675. (Complete Collection of Laws of the Russian Empire since 1649. Volume XXV. 1798-1799. SPb .: Printed at the Printing House of the II Branch of His Imperial Majesty's Own Office, 1830, No. 18.990, p.674-675).
  32. ^ Robert H. Hewsen. Russian–Armenian relations, 1700–1828. Society of Armenian Studies, N4, Cambridge, Massachusetts, 1984, p 37.
  33. ^ Walker, Christopher J. Armenia: Survival of a Nation. London: Routledge, 1990 p. 40 ISBN 0-415-04684-X.
  34. ^ Raffi, The History of Karabagh's Meliks, Vienna, 1906, bl-Armen.
  35. ^ Raffi, The Five Melikdoms of Karabagh tradott bl-Ingliż minn Ara Stepan Melkonian, Garod Books Ltd. 2010, London. ISBN 9781903656570.
  36. ^ Павлова И.К. Хроника времен Сефевидов. Соч. Мухаммад-Масума Исфахани "Хуласат ас-сийар". М.:Наука, 1993, c.59-61.
  37. ^ "АББАС-КУЛИ-АГА БАКИХАНОВ->ГЮЛИСТАН-И ИРАМ->ПЕРИОД V". vostlit.info. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2007-02-20. Miġbur 2021-03-24.
  38. ^ Bournoutian, George A. (2016). The 1820 Russian Survey of the Khanate of Shirvan: A Primary Source on the Demography and Economy of an Iranian Province prior to its Annexation by Russia. Gibb Memorial Trust. p. xvii. ISBN 978-1909724808.
  39. ^ "KM.RU - новости, экономика, автомобили, наука и техника, кино, музыка, спорт, игры, анекдоты, курсы валют | KM.RU". www.km.ru. Miġbur 2021-03-24.
  40. ^ Muriel Atkin. The Strange Death of Ibrahim Khalil Khan of Qarabagh. Iranian Studies, Vol. 12, No. 1/2 (Winter – Spring, 1979), pp. 79–107.
  41. ^ George A. Bournoutian. A History of Qarabagh: An Annotated Translation of Mirza Jamal Javanshir Qarabaghi's Tarikh-e Qarabagh. Mazda Publishers, 1994. ISBN 1-56859-011-3, 978-1-568-59011-0.
  42. ^ Tim Potier. M1 Conflict in Nagorno-Karabakh, Abkhazia and South Ossetia: A Legal Appraisal. Martinus Nijhoff Publishers, 2001, p. 2. ISBN 90-411-1477-7.
  43. ^ Leonidas Themistocles Chrysanthopoulos. Caucasus Chronicles: Nation-building and Diplomacy in Armenia, 1993–1994. Gomidas Institute, 2002, p. 8. ISBN 1-884630-05-7.
  44. ^ The British and Foreign Review. J. Ridgeway and sons, 1838, p. 422.
  45. ^ Taru Bahl, M.H. Syed. Encyclopaedia of the Muslim World. Anmol Publications PVT, 2003 p. 34. ISBN 81-261-1419-3.
  46. ^ Bournoutian, George A. A History of Qarabagh: An Annotated Translation of Mirza Jamal Javanshir Qarabaghi's Tarikh-E Qarabagh. Costa Mesa, CA: Mazda Publishers, 1994, p. 18.
  47. ^ a b Conflict in Nagorno-Karabakh, Abkhazia, and South Ossetia: A Legal Appraisal by Tim Potier. ISBN 90-411-1477-7.
  48. ^ Walker. The Survival of a Nation. pp. 285-290.
  49. ^ "Q&A with Arsène Saparov: No Evidence that Stalin "Gave" Karabakh to Azerbaijan" (bl-Ingliż). 2018-12-10. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2020-12-15. Miġbur 2021-03-24.
  50. ^ Audrey L. Altstadt. The Azerbaijani Turks: power and identity under Russian rule. Hoover Press, 1992. ISBN 0817991824, 9780817991821.
  51. ^ Black Garden, Thomas de Waal, p. 292.
  52. ^ Black Garden Thomas De Waal, p.15.
  53. ^ Elizabeth Fuller, Nagorno-Karabakh: The Death and Casualty Toll to Date, RL 531/88, 14 December 1988, pp. 1–2.
  54. ^ a b ċ de Waal, Thomas (2003). Black Garden: Armenia and Azerbaijan Through Peace and War. New York: New York University Press. ISBN 0-8147-1945-7.
  55. ^ Lieberman, Benjamin (2006). Terrible Fate: Ethnic Cleansing in the Making of Modern Europe. Chicago: Ivan R. Dee. pp. 284–92. ISBN 1-5666-3646-9.
  56. ^ The Encyclopedia of World History. Houghton Mifflin Harcourt. 2001. p. 906.
  57. ^ Roeder, Philip G. (2007). Where nation-states come from: institutional change in the age of nationalism. Princeton University Press. p. 51. ISBN 978-0-691-13467-3.
  58. ^ "GENERAL". www.hrw.org. Miġbur 2021-03-30.
  59. ^ "Hsw". www.hrw.org. Miġbur 2021-03-30.
  60. ^ "By Giving Karabakh Lands to Azerbaijan, Conflict Would Have Ended in '97, Says Ter-Petrosian" (bl-Ingliż). 2011-04-19. Miġbur 2021-03-30.
  61. ^ "Первый президент Армении о распаде СССР и Карабахе". BBC News Русская служба (bir-Russu). 2011-04-15. Miġbur 2021-03-30.
  62. ^ Human Rights Watch. Seven Years of Conflict in Nagorno-Karabakh. December 1994, p. xiii, ISBN 1-56432-142-8.
  63. ^ Refugees, United Nations High Commissioner for. "UNHCR - Document Not Found". UNHCR (bl-Ingliż). Miġbur 2021-03-30.
  64. ^ De Waal, Thomas (2003). Black Garden (PDF). New York University Press. p. 3.
  65. ^ "No End in Sight to Fighting in Nagorno-Karabakh". NPR.org (bl-Ingliż). Miġbur 2021-04-12.
  66. ^ "Резолюция ПАСЕ по Карабаху: что дальше?" (bl-Ingliż). 2005-02-04. Miġbur 2021-04-12.
  67. ^ "A/RES/62/243 - E - A/RES/62/243 -Desktop". undocs.org. Miġbur 2021-04-12.
  68. ^ "EU's Ashton Says Nagorno-Karabakh Elections Illegal". RadioFreeEurope/RadioLiberty (bl-Ingliż). Miġbur 2021-04-12.
  69. ^ "Bulgarian MEPs Urge EU to Be Proactive in South Caucasus - Novinite.com - Sofia News Agency". www.novinite.com. Miġbur 2021-04-12.
  70. ^ "PACE - Resolution 2085 (2016) - Inhabitants of frontier regions of Azerbaijan are deliberately deprived of water". assembly.coe.int. Miġbur 2021-04-12.
  71. ^ Janbazian, Rupen (2016-01-26). "PACE Adopts Anti-Armenian Measure, Rejects Another". The Armenian Weekly (bl-Ingliż). Miġbur 2021-04-12.
  72. ^ "Azerbaijan military threat to Armenia". www.telegraph.co.uk. Miġbur 2021-04-12.
  73. ^ Hodge, Nathan (2016-04-02). "A Dozen Die in Armenian Separatist Fighting" (bl-Ingliż). Miġbur 2021-04-12.
  74. ^ "Dozens killed in Nagorno-Karabakh clashes". www.aljazeera.com (bl-Ingliż). Miġbur 2021-04-12.
  75. ^ "UN Security Council calls for immediate end to fighting in Nagorno-Karabakh". France 24 (bl-Ingliż). 2020-09-30. Miġbur 2021-04-12.
  76. ^ Staff, Reuters (2020-11-09). "Ethnic Armenian forces confirm loss of Karabakh's second city, say enemy nearing capital" (bl-Ingliż). Miġbur 2021-04-12.
  77. ^ "Russia Steps In To End War Between 2 Former Soviet Republics". NPR.org (bl-Ingliż). Miġbur 2021-04-12.
  78. ^ "Nagorno Karabakh Republic - Country Overview". www.nkrusa.org. Miġbur 2021-04-12.
  79. ^ a b ċ Zürcher, Christoph (2007). The post-Soviet wars: rebellion, ethnic conflict, and nationhood in the Caucasus. NYU Press. p. 184. ISBN 978-0814797099.
  80. ^ DeRouen, Karl R. (ed.) (2007). Civil wars of the world: major conflicts since World War II, Volume 2. ABC-CLIO. p. 150. ISBN 978-1851099191.
  81. ^ "Nagorno-Karabakh | History, Map, & Conflict". Encyclopedia Britannica (bl-Ingliż). Miġbur 2021-04-12.
  82. ^ Bournoutian, George A. A History of Qarabagh: An Annotated Translation of Mirza Jamal Javanshir Qarabaghi's Tarikh-E Qarabagh. Costa Mesa, CA: Mazda Publishers, 1994, p. 18.
  83. ^ Miller, Donald E. and Lorna Touryan Miller. Armenia: Portraits of Survival and Hope. Berkeley: University of California Press, 2003 p. 7 ISBN 0-520-23492-8.

Awtur: www.NiNa.Az

Data tal-pubblikazzjoni: 12 Ġun, 2025 / 04:10

wikipedija, wiki, ktieb, kotba, librerija, artiklu, aqra, niżżel, b'xejn, download b'xejn, mp3, vidjo, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, stampa, mużika, kanzunetta, film, ktieb, logħba, logħob, mobbli, telefon, android, ios, apple, mowbajl, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, kompjuter, Informazzjoni dwar Nagorno Karabakh, X'inhi Nagorno Karabakh? Xi tfisser Nagorno Karabakh?

Nagorno Karabakh neˈɡɔːrnoʊ kɑːreˈbɑːk ne GOR noh kar e BAHK bir Russu Nagornyj Karabah b ittri Rumani Nagorny Karabakh litteralment Karabakh muntanjuz u jfisser Karabakh ta Fuq bl Armen Լեռնային Ղարաբաղ b ittri Rumani Leṙnayin Ġarabaġ bl Azerbajġani Dagliq Qarabag jew Yuxari Qarabag huwa reġjun interkjuz fin Nofsinhar tal fi ħdan il katina muntanjuza tal Karabakh bejn il Karabakh t Isfel u u jkopri l parti tax Xlokk tal muntanji tal Kawkasu Inferjuri ll biċċa l kbira tar reġjun huwa muntanjuz u bil foresti Nagorno Karabakh Nagorno Karabakh huwa territorju ta dizgwid Internazzjonalment huwa rikonoxxut bħala parti mill Azerbajġan izda fil biċċa l kbira huwa ggvernat mir Repubblika mhux rikonoxxuta ta Artsakh li qabel kienet magħrufa bħala r Repubblika ta Nagorno Karabakh minn zmien l ewwel Gwerra ta Nagorno Karabakh Minn mindu l gwerra ntemmet fl 1994 ir rapprezentanti tal gvernijiet tal Armenja u tal Azerbajġan organizzaw taħditiet ta paċi bil medjazzjoni tal Grupp ta Minsk tal OSCE rigward l istatus tar reġjun li huwa l qofol tad dizgwid Is soltu r reġjun jitqies skont il fruntieri amministrattivi tal Eks Oblast Awtonomu ta Nagorno Karabakh li fih erja ta 4 400 kilometru kwadru Madankollu iz zona storika tar reġjun fiha bejn wieħed u ieħor 8 223 kilometru kwadru Fis 27 ta Settembru 2020 faqqgħet ġwerra ġdida f Nagorno Karabakh u fit territorji tal madwar li wasslet biex il forzi armati tal Azerbajġan u tal Armenja rrapportaw li kien hemm vittmi militari u ċivili L Azerbajġan għamel kisbiet sinifikanti matul il gwerra u reġa kiseb il biċċa l kbira tat territorji okkupati madwar Nagorno Karabakh kif ukoll partijiet kbar ta Nagorno Karabakh stess inkluz il belt sinifikanti kulturalment ta Il gwerra ntemmet fl 10 ta Novembru 2020 meta ġie ffirmat ftehim trilaterali ta waqfien mill ġlied bejn l Azerbajġan l Armenja u r Russja which forced Armenia to return all the remaining occupied territories surrounding Nagorno Karabakh EtimoloġijaRitratt satellitari tal Kawkasu Inferjuri miksi bil borra Lejn is sena 1800 il Karabagh immexxi mill Khan kien ibbazat fix Xlokk tal Kawkasu Inferjuri Dan kien estiz fil Lvant sal parti muntanjuza t isfel u għalhekk kien jintuza Nagorno Karabagh għall parti tal Punent Il prefiss Nagorno joriġina mill aġġettiv attributtiv Russu nagorny nagornyj li jfisser art muntanjuza L ismijiet tar reġjun bl Azerbajġani jinkludu l aġġettivi simili dagliq muntanjuz jew yuxari ta fuq Tali kelmiet ma jintuzawx fl isem bl Armen izda kienu prezenti fl isem uffiċjali tar reġjun matul l era Sovjetika bħala Oblast Awtonomu ta Nagorno Karabakh Lingwi oħra japplikaw il kelmiet ekwivalenti tagħhom għal muntanjuz ta fuq jew art muntanjuza perezempju l isem uffiċjali bil Franċiz għar Repubblika ta Nagorno Karabakh huwa Haut Karabakh li jfisser Karabakh ta Fuq L ismijiet tar reġjun bid diversi lingwi lokali kollha jfissru Karabakh muntanjuz jew ġonna sewda muntanjuza bl Armen Լեռնային Ղարաբաղ trazlitterat Leṙnayin Ġarabaġ IPA lɛrnɑˈjin ʁɑɾɑˈbɑʁ bl Azerbajġani Dagliq Qarabag Daglyg Garabag Karabakh muntanjuz IPA dɑɣˈlɯɣ ɡɑˈɾɑbɑɣ jew Yuxari Qarabag Јuhary Garabag Karabakh ta Fuq IPA juxɑˈɾɯ ɡɑˈɾɑbɑɣ bir Russu Nagornyj Karabah trazlitterat Nagorny Karabakh IPA nɐˈɡornɨj kerɐˈbax L Armeni li jgħixu fiz zona jsejħu lil Nagorno Karabakh bħala Artsakh bl Armen Արցախ li huwa l isem tal għaxar provinċja tar Renju antik tal Armenja Iskrizzjonijiet Urartjani tas sekli 9 sa 7 Q K juzaw l isem Urtekhini għar reġjun Sorsi Griegi Antiki kienu jirreferu għal din iz zona bħala Orkhistene StorjaAntikita u Medju Evu Bikri Il Monasteru ta Amaras Nagorno Karabakh jinsab fl artijiet li kienu okkupati minn popli magħrufa fost l arkeologi moderni bħala l kultura ta Kura Araxes li kienu jgħixu bejn iz zewġ xmajjar u Il popolazzjoni antika tar reġjun kienet tikkonsisti minn diversi tribujiet lokali u migranti awtoktoni fil biċċa l kbira tagħhom ma kinux Ind Ewropej Skont it teorija prevalenti tal Punent dawn it tribujiet nattivi kienu jitħalltu u jizzewġu mal Armeni li kienu jiġu fir reġjun wara l inkluzjoni tiegħu fl Armenja fit tieni seklu jew possibbilment qabel fir raba seklu Q K Studjuzi oħra jissuġġerixxu li l Armeni insedjaw ir reġjun saħansitra fis seklu 7 Q K Għall ħabta tal 180 Q K Artsakh sar waħda mill 15 il provinċja tar Renju Armen u baqa hekk sar raba seklu Filwaqt li formalment kellu l istatus ta provinċja nahang Artsakh x aktarx li fforma prinċipat waħdu bħall provinċja Armena ta Teoriji oħra jissuġġerixxu li Artsakh kien art irjali u kien proprjeta diretta tar Re tal Armenja ir Re tal Armenja li rrenja mill 95 55 Q K sejjes f Artsakh waħda minn erbat ibliet imsejħa f ismu stess Il fdalijiet ta din il belt antika li nstabu 50 km fil Grigal ta qed jiġu studjati minn grupp ta studjuzi internazzjonali Il Monasteru ta Gandzasar Fit 387 W K wara l qsim tal Armenja f partijiet bejn l Imperu Ruman u l Persja taħt is zewġ provinċji Armeni Artsakh u Utik saru parti mis satrapija tas Sassanidi tal Albanija tal Kawkasu li min naħa tagħha kellha influwenza reliġjuza u kulturali Armena qawwija Dak iz zmien il popolazzjoni ta Artsakh u ta Utik kienet tikkonsisti minn Armeni u minn diversi tribujiet Armenizzati Il kultura u ċ ċivilizzazzjoni Armena tkattret fiz zmien Medjevali bikri ta Nagorno Karabakh Fil ħames seklu infetħet l ewwel skola Armena fit territorju modern ta Nagorno Karabakh fil Monasteru ta Amaras bis saħħa tal isforzi ta l inventur tal alfabett Armen San Mesrop kien attiv ħafna fl ipprietkar tal Vanġelu f Artsakh u f Utik B kollox Mesrop Mashtots għamel tliet mawriet lejn Artsakh u Utik sa ma fl aħħar laħaq it territorji pagani taħt l għoljiet ta qabel il Kawkasu Superjuri il lingwista u grammatiku Armen tas seklu 7 iddikjara f xogħlu li l Armeni ta Artsakh kellhom id djalett tagħhom stess u ħeġġeġ lill qarrejja tiegħu jitgħallmuh Fis seklu 7 stess poeta Armen kiteb l Eleġija dwar il Mewt tal Prinċep Juansher il Kbir fejn kull silta tibda b ittra tal kitba Armena f ordni alfabetika L unika storja komprensiva tal Albanija tal Kawkasu nkitbet bl Armen mill istoriku tas seklu 10 Nofs il Medju Evu Madwar nofs is seklu 7 ir reġjun inħakem mill invazjoni tal Għarab Musulmani permezz tal ħakma Musulmana tal Persja Sussegwentement ġie mmexxi minn gvernaturi lokali li kienu approvati mill Kaliffat Skont xi sorsi fit 821 il prinċep Armen mexxa rivoluzzjoni f Artsakh u stabbilixxa l familja ta Khachen li mexxiet lil Artsakh bħala prinċipat sal bidu tas seklu 19 Skont sorsi oħra Sahl Smbatean kien parti mill familja Zamirhakan ta rejiet u fis snin 837 838 kiseb is sovranita fuq l Armenja il Georgia u l Albanija L isem Khachen oriġina mill kelma Armena khach li tfisser salib Sas sena 1000 il familja ta Khachen ipproklamat ir Renju ta Artsakh u l ewwel mexxej kien Inizjalment fin Nofsinhar ta Artsakh iffurmat renju wkoll immexxi mill familja antika ta Aranshahik li kienet dixxendenti tal ewwel Rejiet tal Albanija tal Kawkasu Fl 1261 wara li bint l aħħar re ta Dizak izzewġet lir re ta Artsakh il prinċep Armen iz zewġ stati ngħaqdu flimkien fil Prinċipat Armen ta Khachen Sussegwentement Artsakh baqa jezisti bħala prinċipat indipendenti de facto L Aħħar tal Medju Evu Mappa tal Ħames Prinċipati ta Karabakh li jitqiesu bħala l aħħar fdal tal istati Armeni is sekli 15 sa 19 Il Fortizza ta Askeran Fis seklu 15 it territorju ta Karabakh kien parti mill istati mmexxija sussegwentement mill konfederazzjonijiet tribali ta u Skont matul il perjodu ta 1438 1468 il mexxej ta Kara Koyunlu kellu f idejh il governorat ta Karabakh Madankollu skont Robert H Hewsen Jahan Shah 1437 67 assenja l governorat ta Karabakh ta Fuq lill prinċipijiet Armeni lokali u b hekk ippermetta li tfeġġ tmexxija Armena nattiva li kienet tikkonsisti minn ħames familji nobbli mmexxija minn prinċipijiet li kellhom it titlu ta melik prinċep Dawn id dinastiji kienu jirrapprezentaw il fergħat tal familja ta Khachen u kienu d dixxendenti tar rejiet Medjevali ta Artsakh L artijiet tagħhom spiss kienu jissejħu bħala l Pajjiz tal Khamsa ħamsa bl Għarbi F Karta tat 2 ta Ġunju 1799 tal Imperatur msejħa Dwar l ammissjoni tagħhom fir relazzjoni statali mar Russja l allokazzjonijiet tal art id drittijiet u l privileġġi issemma li l wirt Kristjan tar reġjun ta Karabakh u l poplu kollu ġie ammess fir relazzjoni statali mar Russja Madankollu skont Robert Hewsen l Imperu Russu rrikonoxxa l istatus sovran tal ħames prinċipijiet fid dominji tagħhom permezz tal Karta tat 2 ta Ġunju 1799 tal Imperatur Pawlu I Id diversi melik ingħataw il kmand suprem fuq il prinċipati Armeni ġirien u t territorji mmexxija mill Khan Musulmani fil Kawkasu mir re Iranjan bħala tpattija għar rebħiet tal melik kontra l invazjonijiet tat Torok Ottomani fis snin 20 tas seklu 18 Il ħames prinċipati f Karabakh li ġejjin kienu mmexxija minn familji Armeni li kienu rċevew it titlu ta melik il Prinċipat ta Gulistan taħt it tmexxija tal familja Melik Beglarjana il Prinċipat ta Jraberd taħt it tmexxija tal familja Melik Izraeljana il Prinċipat ta Khachen taħt it tmexxija tal familja Hasan Jalaljana il Prinċipat ta Varanda taħt it tmexxija tal familja Melik Shahnazarjana il Prinċipat ta Dizak taħt it tmexxija tal familja Melik Avanjana Mill 1501 sal 1736 matul l ezistenza tal Imperu tas Safavidi il provinċja ta Karabakh kienet iggvernata mid dinastija ta li mexxiet il provinċja ta Karabakh sa ma ħa r riedni f idejh Nader Shah Il melik Armeni zammew kontroll sħiħ fuq ir reġjun tagħhom sa nofs is seklu 18 Imbagħad Nader Shah ħa l kontroll ta Karabakh mill Khans ta Ganja bħala kastig talli appoġġaw is Safavidi F nofs is seklu 18 qalb il kunflitti interni bejn il melik li dgħajfu lilhom infushom ġie ffurmat it territorju ta Karabakh immexxi mill Khan li kien wieħed mill ikbar li kellu relazzjoni statali mal Iran Dan kien immexxi mill Khan Sabiex isaħħaħ is setgħa tat territorju tiegħu il Khan Panah Ali Javanshir bena il fortizza ta Panahabad illum Shusha fl 1751 Dak iz zmien l Otuziki il Javanshir il Kebirli u tribujiet Torok oħra kien jikkostitwixxu l maġġoranza tal popolazzjoni ġenerali Era moderna Ritratt tal qerda wara l massakru li seħħ f Shusha in nofs Armen ta Shusha ġie meqrud mill forzi armati tal Azerbajġan fl 1920 Kartolina tal Palazz tal eks mexxej khan ta Shusha lejn l aħħar tas seklu 19 u l bidu tas seklu 20 Karabakh inkluz Nagorno Karabakh kif nafuh illum sar protettorat tal Imperu Russu permezz tat li ġie ffirmat bejn il Khan ta Karabakh il Ġeneral f isem il Kzar fl 1805 Skont it Trattat il monarka Russu rrikonoxxa lil Ibrahim Khalil u lid dixxendenti tiegħu bħala l uniċi mexxejja ereditarji tar reġjun Madankollu l istatus ġdid tiegħu ġie kkonfermat biss wara l ezitu tal Gwerra bejn ir Russja u l Persja 1804 1813 meta wara li tilfet fil gwerra il Persja ċediet formalment ir reġjun ta Karabakh lill Imperu Russu skont it 1813 qabel ma l bqija tat Transkawkasja ma ġiet inkorporata fl Imperu fl 1828 permezz tat li seħħet bħala l ezitu tal Gwerra bejn ir Russja u l Persja 1826 1828 Fl 1822 disa snin wara li l kontroll ta Karabakh għadda mingħand il Persja għar Russja it territorju ta Karabakh immexxi mill Khan ġie xolt u t territorju sar parti mill Governorat tal Elisabethpol fi ħdan l Imperu Russu Fl 1823 il ħames distretti li jikkorrispondu bejn wieħed u ieħor għar reġjun ta Nagorno Karabakh kif nafuh illum kienu 90 8 Armeni Era Sovjetika L Oblast Awtonomu ta Nagorno Karabakh fl era Sovjetika Il kunflitt attwali ta Nagorno Karabakh nibet mid deċizjonijiet li ħa Joseph Stalin u l Buro tal Kawkasu Kavburo matul is Sovjetizzazzjoni tat Transkawkasja Stalin kien il Aġent Kummissarju tan Nazzjonalitajiet għall Unjoni Sovjetika fil bidu tas snin 20 tas seklu 20 il fergħa tal gvern li taħtha nħoloq il Kavburo Wara r Rivoluzzjoni Russa tal 1917 ir reġjun ta Karabakh sar parti mir Repubblika Federata Demokratika Transkawkasjana izda din malajr ġiet xolta fi stati separati tal Armenja tal Azerbajġan u tal Georgia Matul is sentejn ta wara 1918 1920 kien hemm sensiela ta gwerer qosra bejn l Armenja u l Azerbajġan rigward diversi reġjuni fosthom Karabakh F Lulju 1918 l Ewwel Assemblea Armena ta Nagorno Karabakh iddikjarat li r reġjun seta jiggverna lilu nnifsu u ħolqot Kunsill Nazzjonali u gvern Iktar il quddiem truppi Ottomani daħlu Karabakh u sabu rezistenza armata mill Armeni Wara t telfa tal Imperu Ottoman fl Ewwel Gwerra Dinjija it truppi Brittaniċi okkupaw lil Karabakh Il kmand Brittaniku provizorjament afferma li maħtur mill gvern tal Azerbajġan kien il gvernatur ġeneral ta Karabakh u Zangezur diment li tittieħed deċizjoni favur mill Konferenza tal Paċi f Pariġi Id deċizjoni ġiet opposta mill Armeni f Karabakh Fi Frar 1920 il Kunsill Nazzjonali ta Karabakh qabel b mod preliminari rigward il ġurisdizzjoni tal Azerbajġan filwaqt li l Armeni f Karabakh baqgħu jiġġieldu u jikkawzaw irvelli u qatt ma aċċettaw il ftehim Il ftehim innifsu ftit wara ġie annullat mid Disa Assemblea ta Karabagh li ddikjarat unjoni mal Armenja f April Il kompozizzjoni etnika ta Nagorno Karabakh fl aħħar tal era Sovjetika F April 1920 filwaqt li l armata tal Azerbajġan kienet impenjata fil ġlied f Karabakh kontra forzi Armeni lokali l Azerbajġan ġie assedjat u meħud mill Fl 10 ta Awwissu 1920 l Armenja ffirmat ftehim preliminari mal Bolxeviki u qablet li jkun hemm okkupazzjoni Bolxevika temporanja ta dawn iz zoni sakemm jintlaħaq qbil finali Fl 1921 l Armenja u l Georgia ġew assedjati u meħuda wkoll mill Bolxeviki Wara s Sovjetizzazzjoni tal Armenja u tal Azerbajġan il Kavburo ddeċieda li t territorju ta Karabakh kien se jibqa fi ħdan l SSR tal Azerbajġan b awtonomija reġjonali wiesgħa u biċ ċentru amministrattiv fil belt ta Shusha Il fruntieri tal oblast tfasslu b tali mod li jinkludu l villaġġi Armeni u jeskludu kemm jista jkun il villaġġi tal Azerbajġan Id distrett li rrizulta zgura maġġoranza Armena Peress li l Unjoni Sovjetika kellha kontroll sod tar reġjun il kunflitt rigward ir reġjun batta għal diversi deċennji sal bidu tax xoljiment tal Unjoni Sovjetika fl aħħar tas snin 80 u l bidu tas snin 90 tas seklu 20 meta reġgħet feġġet il kwistjoni ta Nagorno Karabakh Bl akkuza lill gvern tal SSR tal Azerbajġan li kien qed iwettaq l Azerifikazzjoni tar reġjun il popolazzjoni Armena li kienet f maġġoranza permezz tal appoġġ ideoloġiku u materjali mill SSR tal Armenja bdiet moviment biex ikun hemm oblast awtonomu ttrasferit lill SSR tal Armenja F Awwissu 1987 l Armeni f Karabakh għamlu petizzjoni għall unjoni mal Armenja u bagħtuha Moska b għexieren ta eluf ta firem Gwerra u seċessjoni Tank tal gwerra li kien ntuza fil gwerra f Askeran Fit 13 ta Frar 1988 l Armeni li jgħixu f Karabakh bdew jagħmlu dimostrazzjonijiet fi favur l unifikazzjoni mar Repubblika Armena Sitt ijiem wara seħħew ukoll protesti tal massa f Yerevan Fl 20 ta Frar id Deputati tal Poplu Sovjetiku f Karabakh ivvutaw 110 favur u 17 kontra fir rigward tat trasferiment tar reġjun lill Armenja Din l azzjoni mingħajr preċedent minn reġjun Sovjetiku wasslet biex għexieren ta eluf ta dimostranti joħorġu fit toroq kemm fi Stepanakert kif ukoll f Yerevan izda Moska ċaħdet it talbiet Armeni Fl 20 ta Frar 1988 zewġt ibniet Azerbajġani ġew stuprati fi Stepanakert u dan ħoloq għadab kbir fir raħal Azerbajġani ta fejn seħħet l ewwel konfrontazzjoni diretta tal kunflitt meta grupp kbir ta Azerbajġani mar jipprotesta minn Agdam għar raħal ta b popolazzjoni kbira ta Armeni Il konfrontazzjoni bejn l Azerbajġani u l pulizija ħdejn Askeran iddeġenerat fit taqbida ta Askeran li rrizultat fil mewt ta zewġ Azerbajġani li wieħed minnhom allegatament inqatel minn uffiċjal tal pulizija Azerbajġani kif ukoll 50 ċittadin Armen u għadd mhux magħruf ta Azerbajġani u ta pulizija midruba Għadd kbir ta refuġjati telqu mill Armenja u mill Azerbajġan malli bdiet il vjolenza kontra l popolazzjonijiet f minoranza tal pajjizi rispettivi Fid 29 ta Novembru 1989 it tmexxija diretta f Nagorno Karabakh intemmet u r reġjun ġie rritornat lill amministrazzjoni Azerbajġana Madankollu il politika Sovjetika falliet meta sessjoni konġunta tal Kunsill Sovjetiku Suprem Armen u tal Kunsill Nazzjonali il korp leġizlattiv ta Nagorno Karabakh ipproklamaw l unifikazzjoni ta Nagorno Karabakh mal Armenja Fis 26 ta Novembru 1991 l Azerbajġan abolixxa l istatus ta Oblast Awtonomu ta Nagorno Karabakh irranġa d divizjoni amministrattiva mill ġdid u wassal biex it territorju jkun taħt il kontroll dirett tal Azerbajġan Fl 10 ta Diċembru 1991 f referendum li ġie bbojkottjat mill Azerbajġani lokali l Armeni li jgħixu f Nagorno Karabakh approvaw il ħolqien ta stat indipendenti Proposta Sovjetika għal awtonomija msaħħa għal Nagorno Karabakh fi ħdan l Azerbajġan ma ssodisfat lil ebda waħda miz zewġ naħat u sussegwentement faqqgħet gwerra fuq skala kbira bejn l Azerbajġan u Nagorno Karabakh b dan tal aħħar jirċievi l appoġġ mill Armenja Skont l eks President tal Armenja l approċċ tat tmexxija ta Karabakh kien massimalista u sostna li ħasbu li setgħu jiksbu iktar Id dizgwid rigward Nagorno Karabakh skala wara li kemm l Armenja kif ukoll l Azerbajġan kisbu l indipendenza mill Unjoni Sovjetika fl 1991 Fl ewwel snin wara l Unjoni Sovjetika l azzjoni militari bejn l Azerbajġan u l Armenja kienet influwenzata bil kbir mill militar Russu Barra minn hekk kemm il militar Armen kif ukoll il militar Azerbajġani impjegaw għadd kbir ta merċenarji mill Ukrajna u mir Russja Mijiet ta muġaħiddin Afgani pparteċipaw fil ġlied man naħa tal Azerbajġani filwaqt li l Armeni kellhom artillerija tqila u tankijiet tal gwerra mogħtija mir Russja Diversi mill persuni Azerbajġani li ħelsuha ħafif mill gwerra sabu kenn fi 12 il kamp ta emerġenza li ġew stabbiliti f partijiet oħra tal Azerbajġan biex ilaħħqu mal għadd dejjem jikber ta persuni li spiċċaw spustjati internament minħabba l ewwel gwerra ta Nagorno Karabakh Sal aħħar tal 1993 il kunflitt kien ikkawza eluf ta persuni midruba u mwiet kif ukoll mijiet ta eluf ta refuġjati fuq iz zewġ naħat Sa Mejju 1994 l Armeni kellhom il kontroll ta 14 tat territorju tal Azerbajġan F dak l istadju għall ewwel darba matul il kunflitt il gvern Azerbajġani rrikonoxxa lil Nagorno Karabakh bħala parti terza fil gwerra u beda negozjati diretti mal awtoritajiet ta Karabakh B rizultat ta dan intlaħaq ftehim ta waqfien mill ġlied fit 12 ta Mejju 1994 permezz ta negozjati Russi Wara l ftehim ta waqfien mill ġlied tal 1994 Ilham Aliyev Dmitry Medvedev u Serzh Sargsyan f Moska fit 2 ta Novembru 2008 Minkejja l ftehim ta waqfien mill ġlied xorta waħda baqa jkun hemm imwiet minħabba kunflitti armati bejn s suldati Armeni u Azerbajġani Fil 25 ta Jannar 2005 l Assemblea Parlamentari tal Kunsill tal Ewropa PACE adottat ir Rizoluzzjoni 1416 tal PACE li kienet tikkundanna t tindif etniku kontra l Azerbajġani Bejn il 15 u s 17 ta Mejju 2007 l 34 sessjoni tal Kunsill tal Ministri tal Affarijiet Barranin tal Organizzazzjoni tal Konferenza Izlamika adottat ir Rizoluzzjoni Nru 7 34 P fejn l okkupazzjoni tat territorju tal Azerbajġan ġiet meqjusa bħala aggressjoni tal Armenja kontra l Azerbajġan u l azzjonijiet kontra l persuni Azerbajġani ġew rikonoxxuti bħala reat kontra l umanita filwaqt li ġiet ikkundannata wkoll il qerda tal monumenti arkeoloġiċi kulturali u reliġjuzi fit territorji okkupati Il 11 il sessjoni tas summit tal Organizzazzjoni tal Konferenza Izlamika li saret bejn it 13 u l 14 ta Marzu 2008 f Dakar adottat ir Rizoluzzjoni Nru 10 11 P IS Fir Rizoluzzjoni l Istati Membri tal organizzazzjoni kkundannaw l okkupazzjoni tal artijiet tal Azerbajġan mill forzi Armeni kif ukoll l aggressjoni Armena kontra l Azerbajġan u t tindif etniku kontra l popolazzjoni Azerbajġana u akkuzaw lill Armenja bid distruzzjoni ta monumenti kulturali fit territorji Azerbajġani okkupati Fl 14 ta Marzu tal istess sena l Assemblea Ġenerali tan Nazzjonijiet Uniti adottat ir Rizoluzzjoni Nru 62 243 li titlob l irtirar immedjat sħiħ u mingħajr kundizzjonijiet tal forzi Armeni kollha mit territorji okkupati tar Repubblika tal Azerbajġan Il fruntieri finali tal kunflitt wara l Protokoll ta Bejn it 18 u l 20 ta Mejju 2010 is 37 sessjoni tal Kunsill tal Ministri tal Affarijiet Barranin tal Organizzazzjoni tal Konferenza Izlamika f adottat rizoluzzjoni oħra fejn ikkundannat l aggressjoni tal Armenja kontra l Azerbajġan filwaqt li rrikonoxxiet l azzjonijiet kontra ċ ċivili Azerbajġani bħala reat kontra l umanita u kkundannat id distruzzjoni tal monumenti arkeoloġiċi kulturali u reliġjuzi fit territorji okkupati Fl 20 ta Mejju tal istess sena il Parlament Ewropew fi Strasburgu adotta r Rizoluzzjoni dwar Il ħtieġa għal Strateġija tal UE għall Kawkasu tan Nofsinhar abbazi tar rapport ta Membru Bulgaru tal Parlament Ewropew Ir Rizoluzzjoni tiddikjara b mod partikolari li r reġjuni Azerbajġani okkupati madwar Nagorno Karabakh iridu jiġu lliberati mill iktar fis possibbli Fis 26 ta Jannar 2016 l Assemblea Parlamentari tal Kunsill tal Ewropa PACE adottat ir Rizoluzzjoni 2085 li kkundannat il fatt li l okkupazzjoni mill Armenja ta Nagorno Karabakh u zoni oħra biswit tal Azerbajġan toħloq problemi umanitarji u ambjentali għaċ ċittadini tal Azerbajġan u li kkundannat it tindif etniku kontra l Azerbajġani filwaqt li l Assemblea talbet l irtirar immedjat tal forzi armati Armeni mir reġjun ikkonċernat Bosta mexxejja dinjin iltaqgħu mal Presidenti tal Armenja u tal Azerbajġan matul is snin izda l isforzi biex il waqfien mill ġlied jinzamm fallew Fit 2 ta April 2016 il forzi Azerbajġani u Armeni reġgħu daħlu f kunflitt bejniethom fir reġjun Il Ministeru tad Difiza Armen allega li l Azerbajġan vara attakk biex jaħtaf it territorju fir reġjun Mill inqas 30 suldat inqatlu f dan il kunflitt u ħelikopter tat tip Mil Mi 24 u tank tal gwerra nqerdu F dan l attakk mietu 12 il suldat tal forzi Azerbajġani u 18 il suldat tal forzi Armeni Barra minn hekk ġie rrappurtat li 35 suldat Armen oħra ndarbu Gwerra tal 2020 u ftehim ieħor ta waqfien mill ġlied Fis 27 ta Settembru 2020 faqqgħet gwerra ġdida f Nagorno Karabakh u fit territorji tal madwar li wasslet għall imwiet ta suldati u ċivili miz zewġ naħat In Nazzjonijiet Uniti kkundannaw il kunflitt b mod sod u appellaw liz zewġ naħat biex ma jkomplux jeskalaw it tensjonijiet u minflok ikomplu n negozjati mingħajr dewmien L Azerbajġan għamel kisbiet sinifikanti matul il gwerra u reġa kiseb it territorji okkupati madwar Nagorno Karabakh u partijiet kbar ta Nagorno Karabakh inkluz il belt sinifikanti kulturalment ta Shusha Il gwerra ntemmet fl 10 ta Novembru 2020 meta ġie ffirmat ftehim trilaterali ta waqfien mill ġlied bejn l Azerbajġan l Armenja u r Russja li ġiegħel lill Armenja tirritorna t territorji okkupati kollha madwar Nagorno Karabakh ĠeografijaVeduta tal muntanji bil foresti ta Nagorno Karabakh Nagorno Karabakh għandu erja totali ta 4 400 kilometru kwadru Bejn wieħed u ieħor nofs it territorju ta Nagorno Karabakh għandu elevazzjoni ta 950 metru l fuq mil livell tal baħar Il fruntieri ta Nagorno Karabakh jixbħu fazola ħamra b feles fuq in naħa tal Lvant Għandu muntanji għoljin tul it tarf tat territorju fit Tramuntana fil Punent u fin Nofsinhar Il parti ħdejn il feles tal fazola ħamra hija wied pjuttost ċatt biz zewġ trufijiet tal fazola id distretti ta u ta għandhom artijiet ċatti wkoll Jezistu widien iktar ċatti madwar il ġibjun ta madwar u fin Nofsinhar Ir reġjun kollu bħala medja għandu elevazzjoni ta 1 100 metru l fuq mil livell tal baħar Qċaċet notevoli jinkludu l muntanja Murovdag fil fruntiera u l katina muntanjuza tal Kirs il Kbar fejn id distetti ta Shusha u Hadrut It territorju ta Nagorno Karabakh attwalment jifforma parti mir reġjun storiku ta Karabakh li jinsab bejn ix xmajjar u u l fruntiera moderna bejn l Armenja u l Azerbajġan Nagorno Karabakh bil fruntieri moderni tiegħu huwa parti mir reġjun ikbar tal Karabakh ta Fuq Il ġibjun ta Sarsang Nagorno Karabakh ma għandux fruntiera mal Armenja izda r repubblika mhux rikonoxxuta tikkontrolla l kuritur ta mogħdija muntanjuza li tikkollegaha mal Armenja L ambjent ta Nagorno Karabakh ivarja bejn steppa fl artijiet baxxi ta Kura għal foresti densi tal ballut tal karpin u tal fagu fiz zoni muntanjuzi iktar fil baxx għal mergħat alpini u tal betula iktar il fuq Ir reġjun fih għadd kbir ta fawwara naturali u depoziti taz tal taċ tad tal u tal ġebla tal ġir Il bliet ewlenin tar reġjun huma li sservi bħala l belt kapitali tar repubblika mhux rikonoxxuta ta Nagorno Karabakh u Shusha li parzjalment hija fdalijiet Id dwieli is siġar tal frott u s siġar taċ ċawsli għad dud tal jitkabbru fil widien DemografijaMappa etnika tar reġjun fl 1995 wara d deportazzjoni tal Azerbajġani Stħarriġ imħejji mill awtoritajiet imperjali Russi fl 1823 wera li l Armeni kollha f Karabakh kienu jirresjedu b mod kumpatt fl artijiet b elevazzjoni għolja jiġifieri fit territorju tal ħames prinċipalitajiet Armeni tradizzjonali u kienu jikkostitwixxu maġġoranza demografika assoluta f dawk l artijiet Tant li 90 8 tal villaġġi fl istħarriġ kienu Armeni filwaqt li 9 2 kienu Tatari jew Azerbajġani Fl 1989 l Oblast Awtonomu ta Nagorno Karabakh kellu popolazzjoni ta 192 000 ruħ li minnhom 76 kienu Armeni u 23 kienu Azerbajġani b minoranzi Russi u Kurdi TrasportPost ICAO DAFIF IATA Isem l ajruport Koordinati Stepanakert UBBS UB13 Stepanakert Airport 39 54 05 N 46 47 13 E Matul it tmexxija tal Unjoni Sovjetika il linja Yevlakh Agdam Stepanakert kienet tikkollega lir Reġjun Awtonomu ta Nagorno Karabakh mal parti ewlenija tal Azerbajġan Wara l gwerra ta Nagorno Karabakh u l abbandun ta is servizz tal linja beda jopera biss bejn u mingħajr ebda sezzjoni fir Repubblika ta Nagorno Karabakh Il linja preċedenti tal ferrovija bejn Ketelparaq u Stepanakert kwazi nqerdet għalkollox Is sezzjoni f Nagorno Karabakh bejn Ordubad u Horadiz tal linja tal ferrovija prinċipali Tbilisi Gyumri Yerevan Nakhchivan Horadiz Shirvan Baku ġiet zarmata wkoll flimkien ma linja sekondarja minn Mincivan għall belt Armena ta Kapan Attwalment il ferroviji Azerbajġani jivvjaġġaw biss lejn Horadiz Is sezzjoni Ordubad Horadiz tneħħiet u b hekk f Nagorno Karabakh ma fadal l ebda linja ferrovjarja attiva Il linja ferrovjarja fir Repubblika Awtonoma ta Nakhchivan għadha topera izda hija separata mil linji Azerbajġani prinċipali u għandha biss konnessjoni mal Iran Referenzi Definition of Nagorno Karabakh Dictionary com www dictionary com bl Ingliz Miġbur 2021 03 23 GENERAL ASSEMBLY ADOPTS RESOLUTION REAFFIRMING TERRITORIAL INTEGRITY OF AZERBAIJAN DEMANDING WITHDRAWAL OF ALL ARMENIAN FORCES Meetings Coverage and Press Releases www un org Miġbur 2021 03 23 Robert H Hewsen The Meliks of Eastern Armenia A Preliminary Study Revue des etudes Armeniennes NS IX 1972 p 288 Robert H Hewsen 2001 Armenia A Historical Atlas The University of Chicago Press p 264 ISBN 978 0 226 33228 4 a b Fighting erupts between Armenia Azerbaijan over disputed region www aljazeera com bl Ingliz Miġbur 2021 03 23 Strabo Geography Book 6 chapter 1 section 1 www perseus tufts edu Miġbur 2021 03 23 a b Hewsen Robert H 1982 Ethno History and the Armenian Influence upon the Caucasian Albanians In Samuelian Thomas J ed Classical Armenian Culture Influences and Creativity Chicago Scholars Press pp 27 40 ISBN 0 89130 565 3 Hewsen Robert H Armenia a Historical Atlas Chicago IL University of Chicago Press 2001 p 32 33 il mappa 19 Hewsen Robert H The Kingdom of Artsakh in T Samuelian amp M Stone eds Medieval Armenian Culture Chico CA 1983 Hewsen Armenia pp 100 103 ISTORIYa IMPERATORA IRAKLA Sochinene episkopa Sebeosa pisatelya VII veka Per s armyanskogo K Patkanyana vehi net Miġbur 2021 03 24 Azerbaijan History People amp Facts Encyclopedia Britannica bl Ingliz Miġbur 2021 03 24 Walker Christopher J 1991 Armenia and Karabagh The Struggle for Unity Minority Rights Group Publications p 10 Viviano Frank The Rebirth of Armenia National Geographic Magazine March 2004 p 18 Movses Kalankatuatsi History of the Land of Aluank Book I chapters 27 28 and 29 Book II chapter 3 The Oxford History of Historical Writing 400 1400 Edited by Sarah Foot Chase F Robinson Oxford University Press 2012 Vol 2 p 189 N Adonc Dionisij Frakijskij i armyanskie tolkovateli Pg 1915 p 181 219 Movses Kalankatuatsi History of the Land of Aluank translated from Old Armenian by Sh V Smbatian Yerevan Matenadaran Institute of Ancient Manuscripts 1984 Elegy on the Death of Prince Juansher Agop Jack Hacikyan Gabriel Basmajian Edward S Franchuk The Heritage of Armenian Literature Wayne State University Press December 2002 pp 94 99 The Cambridge History of Iran Cambridge University Press 1975 vol 4 p 506 a b Robert H Hewsen Armenia A Historical Atlas The University of Chicago Press 2001 pp 119 155 163 264 65 Movses Dasxuranci 1961 The History of Caucasian Albanians By Movses Dasxuranci Ter Grigoryan T I Neizdannye stranicy Istorii Albanskoj strany Moiseya Kalankajtukskogo Arhiv In ta istorii AN Azerb SSR 1386 p 18 Christopher Walker The Armenian presence in Mountainous Karabakh in John F R Wright et al Transcaucasian Boundaries SOAS GRC Geopolitics 1995 p 93 Hewsen Robert H The Kingdom of Artsakh in T Samuelian amp M Stone eds Medieval Armenian Culture Chico CA 1983 ARḠuN AQA Encyclopaedia Iranica iranicaonline org Miġbur 2021 03 24 Armenia Geography Population Map Religion amp History Encyclopedia Britannica bl Ingliz Miġbur 2021 03 24 Robert H Hewsen Russian Armenian relations 1700 1828 Society of Armenian Studies N4 Cambridge Massachusetts 1984 p 37 George A Bournoutian 1994 A History of Qarabagh An Annotated Translation of Mirza Jamal Javanshir Qarabaghi s Tarikh e Qarabagh Mazda Publishers ISBN 1 56859 011 3 Abu Bakr Ṭihrani Kitab i Diyarbakriyya original کتاب دیاربکریه از تواریخ قراقوینلو و چغاتای ویسنده ابوبکر طهرانی به تصحیح و اهتمام نجاتی لوغال فاروق سومه تهران کتابخانه طهوری ۱۳۵۶ p 138 Polnoe Sobranie Zakonov Rossijskoj Imperii c 1649 goda Tom XXV 1798 1799 SPb Pechatano v Tipografii II Otdeleniya Sobstvennoj Ego Imperatorskogo Velichestva Kancelyarii 1830 18 990 c 674 675 Complete Collection of Laws of the Russian Empire since 1649 Volume XXV 1798 1799 SPb Printed at the Printing House of the II Branch of His Imperial Majesty s Own Office 1830 No 18 990 p 674 675 Robert H Hewsen Russian Armenian relations 1700 1828 Society of Armenian Studies N4 Cambridge Massachusetts 1984 p 37 Walker Christopher J Armenia Survival of a Nation London Routledge 1990 p 40 ISBN 0 415 04684 X Raffi The History of Karabagh s Meliks Vienna 1906 bl Armen Raffi The Five Melikdoms of Karabagh tradott bl Ingliz minn Ara Stepan Melkonian Garod Books Ltd 2010 London ISBN 9781903656570 Pavlova I K Hronika vremen Sefevidov Soch Muhammad Masuma Isfahani Hulasat as sijar M Nauka 1993 c 59 61 ABBAS KULI AGA BAKIHANOV gt GYuLISTAN I IRAM gt PERIOD V vostlit info Arkivjat minn l oriġinal fl 2007 02 20 Miġbur 2021 03 24 Bournoutian George A 2016 The 1820 Russian Survey of the Khanate of Shirvan A Primary Source on the Demography and Economy of an Iranian Province prior to its Annexation by Russia Gibb Memorial Trust p xvii ISBN 978 1909724808 KM RU novosti ekonomika avtomobili nauka i tehnika kino muzyka sport igry anekdoty kursy valyut KM RU www km ru Miġbur 2021 03 24 Muriel Atkin The Strange Death of Ibrahim Khalil Khan of Qarabagh Iranian Studies Vol 12 No 1 2 Winter Spring 1979 pp 79 107 George A Bournoutian A History of Qarabagh An Annotated Translation of Mirza Jamal Javanshir Qarabaghi s Tarikh e Qarabagh Mazda Publishers 1994 ISBN 1 56859 011 3 978 1 568 59011 0 Tim Potier M1 Conflict in Nagorno Karabakh Abkhazia and South Ossetia A Legal Appraisal Martinus Nijhoff Publishers 2001 p 2 ISBN 90 411 1477 7 Leonidas Themistocles Chrysanthopoulos Caucasus Chronicles Nation building and Diplomacy in Armenia 1993 1994 Gomidas Institute 2002 p 8 ISBN 1 884630 05 7 The British and Foreign Review J Ridgeway and sons 1838 p 422 Taru Bahl M H Syed Encyclopaedia of the Muslim World Anmol Publications PVT 2003 p 34 ISBN 81 261 1419 3 Bournoutian George A A History of Qarabagh An Annotated Translation of Mirza Jamal Javanshir Qarabaghi s Tarikh E Qarabagh Costa Mesa CA Mazda Publishers 1994 p 18 a b Conflict in Nagorno Karabakh Abkhazia and South Ossetia A Legal Appraisal by Tim Potier ISBN 90 411 1477 7 Walker The Survival of a Nation pp 285 290 Q amp A with Arsene Saparov No Evidence that Stalin Gave Karabakh to Azerbaijan bl Ingliz 2018 12 10 Arkivjat minn l oriġinal fl 2020 12 15 Miġbur 2021 03 24 Audrey L Altstadt The Azerbaijani Turks power and identity under Russian rule Hoover Press 1992 ISBN 0817991824 9780817991821 Black Garden Thomas de Waal p 292 Black Garden Thomas De Waal p 15 Elizabeth Fuller Nagorno Karabakh The Death and Casualty Toll to Date RL 531 88 14 December 1988 pp 1 2 a b ċ de Waal Thomas 2003 Black Garden Armenia and Azerbaijan Through Peace and War New York New York University Press ISBN 0 8147 1945 7 Lieberman Benjamin 2006 Terrible Fate Ethnic Cleansing in the Making of Modern Europe Chicago Ivan R Dee pp 284 92 ISBN 1 5666 3646 9 The Encyclopedia of World History Houghton Mifflin Harcourt 2001 p 906 Roeder Philip G 2007 Where nation states come from institutional change in the age of nationalism Princeton University Press p 51 ISBN 978 0 691 13467 3 GENERAL www hrw org Miġbur 2021 03 30 Hsw www hrw org Miġbur 2021 03 30 By Giving Karabakh Lands to Azerbaijan Conflict Would Have Ended in 97 Says Ter Petrosian bl Ingliz 2011 04 19 Miġbur 2021 03 30 Pervyj prezident Armenii o raspade SSSR i Karabahe BBC News Russkaya sluzhba bir Russu 2011 04 15 Miġbur 2021 03 30 Human Rights Watch Seven Years of Conflict in Nagorno Karabakh December 1994 p xiii ISBN 1 56432 142 8 Refugees United Nations High Commissioner for UNHCR Document Not Found UNHCR bl Ingliz Miġbur 2021 03 30 De Waal Thomas 2003 Black Garden PDF New York University Press p 3 No End in Sight to Fighting in Nagorno Karabakh NPR org bl Ingliz Miġbur 2021 04 12 Rezolyuciya PASE po Karabahu chto dalshe bl Ingliz 2005 02 04 Miġbur 2021 04 12 A RES 62 243 E A RES 62 243 Desktop undocs org Miġbur 2021 04 12 EU s Ashton Says Nagorno Karabakh Elections Illegal RadioFreeEurope RadioLiberty bl Ingliz Miġbur 2021 04 12 Bulgarian MEPs Urge EU to Be Proactive in South Caucasus Novinite com Sofia News Agency www novinite com Miġbur 2021 04 12 PACE Resolution 2085 2016 Inhabitants of frontier regions of Azerbaijan are deliberately deprived of water assembly coe int Miġbur 2021 04 12 Janbazian Rupen 2016 01 26 PACE Adopts Anti Armenian Measure Rejects Another The Armenian Weekly bl Ingliz Miġbur 2021 04 12 Azerbaijan military threat to Armenia www telegraph co uk Miġbur 2021 04 12 Hodge Nathan 2016 04 02 A Dozen Die in Armenian Separatist Fighting bl Ingliz Miġbur 2021 04 12 Dozens killed in Nagorno Karabakh clashes www aljazeera com bl Ingliz Miġbur 2021 04 12 UN Security Council calls for immediate end to fighting in Nagorno Karabakh France 24 bl Ingliz 2020 09 30 Miġbur 2021 04 12 Staff Reuters 2020 11 09 Ethnic Armenian forces confirm loss of Karabakh s second city say enemy nearing capital bl Ingliz Miġbur 2021 04 12 Russia Steps In To End War Between 2 Former Soviet Republics NPR org bl Ingliz Miġbur 2021 04 12 Nagorno Karabakh Republic Country Overview www nkrusa org Miġbur 2021 04 12 a b ċ Zurcher Christoph 2007 The post Soviet wars rebellion ethnic conflict and nationhood in the Caucasus NYU Press p 184 ISBN 978 0814797099 DeRouen Karl R ed 2007 Civil wars of the world major conflicts since World War II Volume 2 ABC CLIO p 150 ISBN 978 1851099191 Nagorno Karabakh History Map amp Conflict Encyclopedia Britannica bl Ingliz Miġbur 2021 04 12 Bournoutian George A A History of Qarabagh An Annotated Translation of Mirza Jamal Javanshir Qarabaghi s Tarikh E Qarabagh Costa Mesa CA Mazda Publishers 1994 p 18 Miller Donald E and Lorna Touryan Miller Armenia Portraits of Survival and Hope Berkeley University of California Press 2003 p 7 ISBN 0 520 23492 8

L-aħħar artikli
  • Ġunju 07, 2025

    Foulques de Villaret

  • Ġunju 11, 2025

    FK Liepājas Metalurgs

  • Ġunju 12, 2025

    FK Austria Wien

  • Ġunju 11, 2025

    FIFA Club World Cup

  • Ġunju 12, 2025

    FC Ulisses Yerevan

www.NiNa.Az - Studio

    Ikkuntattjana
    Lingwi
    Ikkuntattjana
    DMCA Sitemap
    © 2019 nina.az - Id-drittijiet kollha riservati.
    Copyright: Dadash Mammadov
    Websajt b’xejn li tipprovdi informazzjoni u qsim ta’ fajls minn madwar id-dinja.
    Fuq