Cartagena de Indias hija belt fil Kolombja u hija l belt kapitali tad Dipartiment ta Bolívar Hija belt portwali li tinsa

Cartagena de Indias, hija belt fil-Kolombja u hija l-belt kapitali tad-Dipartiment ta' Bolívar. Hija belt portwali li tinsab fil-kosta tat-Tramuntana tal-pajjiż, fit-tarf tal-Baħar Karibew (jew il-Baħar tal-Antilli), madwar 120 km minn Barranquilla. Il-popolazzjoni tagħha hija ta' 1 075 000 abitant.

Cartagena de Indias

Kolombja

Amministrazzjoni

Stat sovran Kolombja

Department of Colombia Dipartiment ta' Bolívar

Isem uffiċjali Cartagena de Indias

Ismijiet oriġinali Cartagena de Indias

Kodiċi postali 130000

Ġeografija

Koordinati 10°25′25″N 75°31′31″W / 10.4236°N 75.5253°W / 10.4236; -75.5253Koordinati: 10°25′25″N 75°31′31″W / 10.4236°N 75.5253°W / 10.4236; -75.5253

Cartagena de Indias

Cartagena de Indias (Colombia)

Superfiċjenti 572 kilometru kwadru

Għoli 2 m

Fruntieri ma' ^(en) , ^(en) , ^(en) , ^(en) , ^(en) u ^(en)

Demografija

Popolazzjoni 914,552 abitanti (2020)

Informazzjoni oħra

Fondazzjoni 1533

Żona tal-Ħin

bliet ġemellati Nizza, Campeche, , Cádiz, Manila, Sivilja, , Bogotá, Fes,

cartagena.gov.co

Il-belt ġiet stabbilit fl-1 ta' Ġunju 1533 mill-konkwistatur .

Għal kważi tliet sekli, kienet fortizza tar-Renju ta' Spanja fl-Amerka t'Isfel u kellha rwol ewlieni fl-amministrazzjoni u fl-espansjoni tal-Imperu Spanjol, bi preżenza ta' personalitajiet Spanjoli sinjuri ta' grad għoli, qrib il-familja rjali u l-Viċirè ta' New Granada, b'hekk kienet post ta' attivitajiet politiċi u ekonomiċi. Cartagena de Indias kienet ukoll ċentru importanti għall- kummerċ tal-iskjavi u t-tranżitu lejn Spanja tad-deheb mis-serq tal-imperi u .

L-attivitajiet ekonomiċi f'Cartagena de Indias jinkludu l-industrija marittima, l-industrija tal-idrokarburi u t-turiżmu.

Cartagena de Indias għandha fortifikazzjonijiet importanti u waħda mill-aktar sistemi kompluti ta' fortifikazzjonijiet militari fl- Amerika t'Isfel. Il-port ta' Cartagena kien ħolqa essenzjali fir-rotta tal-Indji Punent. Hija għandha post preponderanti fl-istorja tal-esplorazzjoni dinjija kif ukoll fost ir-rotot kummerċjali marittimi l-kbar.

Il-belt ta' Cartagena de Indias u l-fortizza tagħha huma elenkati bħala Siti ta' Wirt Dinji tal-UNESCO.

Toponimija

Cartagena de Indias inbniet fil-post fejn fl-imgħoddi kien hemm raħal tal-indiġeni Amerikani abbandunat: Calamarí, li jinsab fuq gżira żgħira bl-istess isem.

Isimha – Cartagena de Indias biex tiddistingwiha mill-isem tagħha – ingħata lilha mill-konkwistaturi b'referenza għall-belt Spanjola ta' Cartagena. Din kienet ġiet stabbilita mill-Kartaġiniżi taħt l-isem Feniċi ta' Qart Hadasht ("Belt Ġdida"), li kienet ukoll dik ta' Kartaġni. Ir-Rumani semmewha Cartago Nova ("Kartaġni Ġdida"), u Cartagena hija derivata mill-akkużattiv Cartaginem, forsi permezz tal-Għarbi قرطجانة (Qarṭaǧānatu).

Storja

Era kolonjali

L-ewwel skoperta tal-bajja ta' Cartagena de Indias sar minn , eks sieħeb ta' Kristofru Kolombu. Telaq minn Spanja fl-1501 flimkien ma' Juan de la Cosa u ħa miegħu lil Vasco Núñez de Balboa, li iktar 'il quddiem skopra l-Oċean Paċifiku.

Fl-1533, Pedro de Heredia, wieħed mill-ex gvernaturi ta' , stabbilixxa lil Cartagena de Indias fil-Punent tal-bokka tax-xmara Magdalena. F'qasir żmien, fir-reġjun tar-Rio Sinú, ġew skoperti bosta oqbra ta' kaċikijiet. Immarkati minn tumbati tal-ħamrija, irriżultaw li kienu mimlijin deheb, u dan attira lil bosta nies.

Mill-1550, il-belt saret port ewlieni tal-imperu kolonjali Spanjol. Permezz tal-pożizzjoni ġeografika tagħha, hija waqfa privileġġata bejn il-metropoli ta' , il-Messiku u l-Perù u port tad-dħul li jwassal għall-Andes. Sar port importanti tal-iskjavi, l-uniku wieħed fl-Amerka flimkien ma' fil-Messiku sal-1615.

Minħabba l-ġid li rriżulta mill-pożizzjoni tagħha, il-belt għalhekk attirat lill-qawwiet kolonjali kif ukoll lill-pirati. Ġiet attakkata diversi drabi minn pirati u kursari Franċiżi u Brittaniċi: il-Franċiżi Robert Boal (1543), Jean-Martin Cotes u Jean Bontemps (1559), u l-Brittaniku Francis Drake, fl-1586. Bejn l-1653 u l-1659 konvoj wieħed biss wasal f'Cartagena de Indias.

Fl-1697 saret l-ispedizzjoni ta' Cartagena, attakk mill-flotta navali Franċiża, kmandata mill-kap tal-flotta Jean-Bernard de Pointis, tal-port tal-Karibew li fejn huwa stmat li nsterqu bejn 10 u 20 miljun lira. Din l-ispedizzjoni kienet ordnata mir-Re ta' Franza Lwiġi XIV. Dan il-ħakkiem fittex is-suċċess fuq l-ibħra sabiex seta' jiffirma t-Trattat ta' Ryswick (li temm il-Gwerra tal-Lega ta' Augsburg) minn pożizzjoni ta' saħħa. B'hekk kiseb minn Spanja l-parti tal-Punent tal-gżira ta' Santo Domingo li saret kolonja Franċiża.

Fl-1 ta' Diċembru 1739, bħala parti mill-Gwerra ta' Jenkins' Ear bejn Spanja u l-Ingilterra, il-Viċi Ammirall Edward Vernon qered il-port ta' , f'dik li llum hija l-Panama. Dan is-suċċess ippermettielu li jġib flimkien flotta qawwija li, bejn Marzu u Mejju 1741, assedjat lil Cartagena de Indias. Din ġarrbet telfa kbira għall-Ingliżi: 50 vapur mitlufa, bi ħsara serja jew abbandunati, u telf uman konsiderevoli, bil-mewt ta' 18,000 suldat u baħri parzjalment minħabba mard, l-iktar id-deni isfar.

Era tal-indipendenza

Wara l-invażjoni Franċiża tai Spanja, Cartagena de Indias rat it-twelid tal-ewwel movimenti ta' ribelljoni neo-Grenadjani li wasslu għall-indipendenza tal-Kolombja. Wara l-eżempji mogħtija minn Caracas, fejn il-kaptan ġenerali tkeċċa fid-19 ta' April 1810, u minn Buenos Aires fil-25 ta' Mejju, l-ewwel ġunta neo-Grenadjana ġiet stabbilita f'Cartagena de Indias fl-14 ta' Ġunju 1810.

Madankollu, fir-realtà ma kienx hemm kwistjoni ta' indipendenza f'dan l-istadju u l-lealtà tad-diversi ġunti lejn Ferdinandu kienet eżemplari, anke jekk l-aspirazzjoni għall-awtonomija kienet ilha teżisti. Iżda l-kwistjoni tar-rappreżentanza baqgħet kwistjoni delikata bejn l-Amerka u l-peniżola matul is-snin 1810 u 1811.

L-Amerikani dejjem talbu l-istess trattament bħall-peniżola fir-rappreżentanza fil-Ġunta Ċentrali ta' Sevilja. Dawn it-talbiet, finalment diskussi fi Frar 1811, ġew miċħuda mill-Ispanjoli, li ma fehmux l-insistenza tal-Amerikani li riedu jiġu ttrattati bħala ugwali u emmnu li kienu qed jittrattaw mar-ribelli.

Dan in-nuqqas ta' komprensjoni, li l-Amerikani ħadu bħala disprezz, bil-mod il-mod imbuttahom biex jiġu radikalizzati u, għall-ewwel darba, irrifjutaw kompletament l-awtorità Spanjola u talbu l-indipendenza.

F'Cartagena de Indias, l-indipendenza tal-provinċja ġiet iddikjarata fil-11 ta' Novembru 1811. Proklamazzjonijiet oħra seħħew madwar il-pajjiż u rriżultaw fl-indipendenza tal-biċċa l-kbira tal-provinċji ta' New Granada. Kungress tal-Provinċji Magħquda ltaqa' fis-27 ta' Novembru 1811 f'Tunja u adotta l-Acta de la Federación de las Provincias Unidas de Nueva Granada, li kkostitwixxa l-Provinċji Magħquda ta' New Granada, stat ġdid b'ideoloġija federali li l-provinċja ta' Cartagena kienet parti minnu.

Bejn it-23 ta' Diċembru 1812 u l-10 ta' Jannar 1813, iż-żagħżugħ Venezwelan , li poġġa lilu nnifsu fis-servizz tal-armata patrijottika ta' Cartagena de Indias wara l-waqgħa tal-Provinċji Magħquda tal-Venezwela, ħeles l-ibliet li kienu jinsabu fil-korp tal-ilma tal-Venezwela, ix-xmara Magdalena waqt il-kampanja Magdalena. Din il-kampanja militari rebbieħa ppermettiet l-għaqda bejn il-patrijotti ta' Cartagena u dawk taċ-ċentru tal-pajjiż u imbottat lil Bolívar biex iwettaq kampanja biex jeħles lill-Venezwela.

Sadanittant, faqqgħet gwerra ċivili fi New Granada bejn il-Provinċji Magħquda ta' New Granada u l-Istat Ħieles ta' Cundinamarca, immexxi minn Antonio Nariño, li kien favur iċ-ċentralizzazzjoni u rrifjuta li jingħaqad mal-federazzjoni. Il-gwerra bejn il-federalisti u ċ-ċentristi ntemmet fit-30 ta' Mejju 1813, wara djalogu bejn Cundinamarca u l-Provinċji Magħquda, kull wieħed rappreżentat minn żewġ delegati. Huma qablu fuq ix-xewqa għall-indipendenza u l-għaqda tal-forzi tagħhom kontra l-għadu komuni, Spanja. Spedizzjoni, kmandata minn Nariño, intbagħtet fil-provinċji rjalisti tan-Nofsinhar, iżda spiċċat f'diżastru: l-armata tal-patrijotti nqerdet matul il-Battalja ta' Cuchilla del Tambo filwaqt li Nariño nqabad u ntbagħat malajr il-ħabs fi Spanja.

Fit-12 ta' Diċembru 1814, Simón Bolívar, irritorna lejn New Granada wara l-falliment tat-Tieni Repubblika tal-Venezwela, daħal f' Santafé de Bogotà u ġiegħel lil Cundinamarca ssir parti mill-Provinċji Magħquda. Il-kompromess li ntlaħaq kien li Cundinamarca timpenja ruħha li tissieħeb mal-federazzjoni bi skambju biex iċaqlaq il-kwartieri ġenerali tal-Kungress tal-Provinċji Magħquda minn Tunja għal Bogotà, u b'hekk terġa' ssir il-belt kapitali tal-pajjiż.

Wara aktar minn tliet xhur ta' assedju, il-belt fl-aħħar reġgħet waqgħet f'idejn l-irjalisti fis-6 ta' Diċembru 1815. Imbagħad bdiet kampanja ta' ripressjoni orkestrata minn Juan de Sámano (il-Viċirè futur ta' New Granada) li matulha ġew ġustizzjati ħafna patrijotti għal tradiment.

Fl-1819, wara r-rebħa deċiżiva fil-Battalja ta' Boyacá li fetħet it-triq lejn Bogotà għall-patrijotti mill-Venezwela u żgurat il-ħelsien tal-pajjiż, Simón Bolívar akkuża lill-ġeneral Venezwelan Mariano Montilla biex jattakka l-irjalisti li kienu għadhom jokkupaw il-portijiet tal-Baħar Karibew. Mill-10 ta' Awwissu 1819 saret kampanja tax-xmara u navali li ħelset il-portijiet tal-Karibew wieħed wieħed u spiċċat bid-dħul tat-truppi indipendenti f'Cartagena fl-10 ta' Ottubru 1821.

Wirt

Ħitan tal-belt il-qadima.
Katidral ta' Santa Katarina ta' Lixandra
Il-forti ta' San Felipe de Barajas
Bieb tal-Arloġġ.

Ġeografija

Cartagena tinsab fuq il-kosta tat-Tramuntana tal-Kolombja, faċċata tal-Baħar Karibew. Il-belt tinsab fil-Bajja ta' Cartagena de Indias b'żewġ daħliet: il-peniżola ta' Bocachica fin-Nofsinhar u dik ta' Bocagrande fit-Tramuntana.

L-għoljiet iħarsu lejn il-pjanura tal-madwar minn fejn ir-rotot ta' aċċess għall-port faċilment jiġu kkontrollati.

Klima

F'Cartagena tipprevali klima tropikali semiarida. L-umdità medja hija ta' madwar 90 % u l-istaġuni tax-xita ġeneralment iseħħu f'Mejju-Ġunju u f'Ottubru-Novembru. Il-klima għandha tendenza li tkun sħuna u bir-riħ. L-irjieħ kesħin qawwija jseħħu minn Novembru sa Frar.

Cartagena rari tiġi affettwata mill-uragani minkejja li tinsab fil-Karibew, għax il-kontinent iżolaha.

It-temperatura medja tvarja biss minn 25°C sa 30°C.

Turiżmu

Cartagena hija waħda miċ-ċentri turistiċi ewlenin tat-turiżmu fil-Kolombja. Fl-2010, il-belt laqgħet żewġ miljun viżitatur, erba' mitt elf aktar milli fl-2009.

L-attendenza tal-vapuri tal-kruċieri qed tisplodi: 17 fl-2003, 208 fl-2010. Kull darba li jittrakkjaw, jinżlu xi 2,000 turist. Ċelebritajiet bħal (hi ffinanzjat il-bini ta' diversi skejjel fil-belt), Donald Trump, u jiġu fil-belt fuq vaganza. Bocagrande, li tinsab bejn il-Bajja ta' Cartagena lejn il-Lvant u l-Baħar Karibew lejn il-Punent, għandha bajjiet estensivi miksija b'ramel kemxejn griż.

Iż-żona ta' Bocagrande, li tinkludi El Laguito (bil-Malti: il-lag żgħir) u Castillogrande (kastell kbir), fiha ħafna mill-infrastruttura turistika tal-belt bħal lukandi, ħwienet, ristoranti u nightclubs.

F'Novembru, isir il-konkors ta' Miss Colombia f'Cartagena de Indias, fil-peniżola ta' Bocagrande. Il-kompetituri jtellgħu quddiem statwa ta' Marija Bambina mwaqqfa fit-tarf tal-kosta, fiċ-ċentru tal-bajja.

Protett mill-ħitan ta' Cartagena de Indias, iċ-ċentru storiku fih tliet distretti distinti: San Pedro, jew id-distrett ċentrali, bil-katidral u bosta palazzi, San Diego, fil-Grigal, fejn għexu negozjanti u artiġjani, u Gethsemani, il-lokalità popolari.

Ġemellaġġ

Guatemala (il-Gwatemala);
(El Salvador);
(l-Istati Uniti);
Cadiz (Spanja);
(il-Ġeorġja);
San Cristóbal de La Laguna (Spanja);
Santu Wistin (l-Istati Uniti);
(Spanja);
(il-Libanu);
(Puerto Rico);
Manila (il-Filippini);
Miami (l-Istati Uniti);
(il-Kolombja);
(il-Kolombja);
(iċ-Ċili);
Campeche (il-Messiku);
Sivilja (Spanja).

Sit ta' Wirt Dinji

Il-Port, il-Fortizzi u l-Grupp ta' Monumenti ta' Cartagena ġew iddeżinjati bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1984.

Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' kriterju wieħed tal-għażla tal-UNESCO: il-kriterju (iii) "Xhieda unika jew minn tal-inqas eċċezzjonali ta' tradizzjoni kulturali jew ta' ċivilizzazzjoni li għadha ħajja jew li għebet".

Referenzi

^ ^a ^b ^ċ ^d ^e ^f "Port, forteresses and monuments of Cartagena". whc.unesco.org.. Żball fl-użu tar-referenzi: Invalid <ref> tag; name "unesco" defined multiple times with different content
^ Auzias, Dominique (2009). Colombie (Nouvelles éd. de l'Université ed.). p. 180. ISBN 978-2-7469-2536-6. Miġbur 4 octobre 2013.. Iċċekkja l-valuri tad-data f': |data-aċċess= (għajnuna)
^ "Biografías de hombres ilustres ó notables, relativas á la época del Descubrimiento, Conquista y Colonización de la parte de América denominada actualmente EE. UU. de Colombia". babel.banrepcultural.org (bil-Malti). Miġbur 2024-10-01.
^ "Historia de Colombia: el establecimiento de la dominación española". babel.banrepcultural.org (bil-Malti). Miġbur 2024-10-01.
^ "Biografías de hombres ilustres ó notables, relativas á la época del Descubrimiento, Conquista y Colonización de la parte de América denominada actualmente EE. UU. de Colombia". babel.banrepcultural.org (bil-Malti). Miġbur 2024-10-01.
^ www.banrepcultural.org https://www.banrepcultural.org/biblioteca-virtual/credencial-historia/numero-242/la-independencia-del-caribe-colombiano-1810-1821. Miġbur 2024-10-01. |title= nieqes jew vojt (għajnuna)
^ https://bart.ideam.gov.co/cliciu/cartage/tabla.htm. |title= nieqes jew vojt (għajnuna)
^ mondial, UNESCO Centre du patrimoine. "Port, forteresses et ensemble monumental de Carthagène". UNESCO Centre du patrimoine mondial (bil-Franċiż). Miġbur 2024-10-01.

[unesco-1] ċ ^d ^e ^f "Port, forteresses and monuments of Cartagena". whc.unesco.org.. Żball fl-użu tar-referenzi: Invalid <ref> tag; name "unesco" defined multiple times with different content

[Auzias-2] Auzias, Dominique (2009). Colombie (Nouvelles éd. de l'Université ed.). p. 180. ISBN 978-2-7469-2536-6. Miġbur 4 octobre 2013.. Iċċekkja l-valuri tad-data f': |data-aċċess= (għajnuna)

[3] "Biografías de hombres ilustres ó notables, relativas á la época del Descubrimiento, Conquista y Colonización de la parte de América denominada actualmente EE. UU. de Colombia". babel.banrepcultural.org (bil-Malti). Miġbur 2024-10-01.

[4] "Historia de Colombia: el establecimiento de la dominación española". babel.banrepcultural.org (bil-Malti). Miġbur 2024-10-01.

[5] "Biografías de hombres ilustres ó notables, relativas á la época del Descubrimiento, Conquista y Colonización de la parte de América denominada actualmente EE. UU. de Colombia". babel.banrepcultural.org (bil-Malti). Miġbur 2024-10-01.

[6] www.banrepcultural.org https://www.banrepcultural.org/biblioteca-virtual/credencial-historia/numero-242/la-independencia-del-caribe-colombiano-1810-1821. Miġbur 2024-10-01. |title= nieqes jew vojt (għajnuna)

[7] ttps://bart.ideam.gov.co/cliciu/cartage/tabla.htm. |title= nieqes jew vojt (għajnuna)

[8] , UNESCO Centre du patrimoine. "Port, forteresses et ensemble monumental de Carthagène". UNESCO Centre du patrimoine mondial (bil-Franċiż). Miġbur 2024-10-01.