Azərbaycan
Malta
ශ්රී ලංකාව
Türkmenistan
Türkiyə
Il pesta s sewda kienet ta għalkemm xi wħud jaħsbu li ma kinetx bubonika xejn imma kienet ta tip ieħor li qerdet parti k
Pesta s sewda
Il-pesta s-sewda kienet ta' (għalkemm xi wħud jaħsbu li ma kinetx bubonika xejn imma kienet ta' tip ieħor) li qerdet parti kbira mill-popolazzjoni Ewropea bejn l-1347 u l-1350. Din ma kinetx l-ewwel jew l-aħħar epidemija ta' dan it-tip, imma hi biss tissejjaħ hekk. Kienet l-ewwel waħda li l-kronisti ddeskrivew tajjeb.
Jaħsbu li l-pesta s-sewda f'ħames snin kienet il-kawża tal-mewt ta' nofs il-popolazzjoni tal-Ewropa, xi 25 miljun ruħ. , u x'aktarx l-istess numru fl-Asja, jiġifieri xi 50 miljun b'kollox. Il-pesta s-sewda kellha konsegwenzi permanenti fuq iċ-ċivilizazzjoni Ewropea, iżjed u iżjed billi wara din l-ewwel mewġa, il-marda reġgħet dehret f'bosta mill-pajjiżi milquta (pereżempju bejn l-1353 u l-1355 Franza, bejn l-1360 u l-1369 l-Ingilterra, etc.)
L-epidemji ta' qabel
Il- kien imsallab b'ħafna epidemji. Fis-seklu VII, il- ħarbtet l- u żgur li kienet il-kawża tal-popolazzjoni baxxa fil- fl-Ewropa . Mill- il- kien jitfaċca b‘mod kroniku . Epidemji oħra ftit jew wisq virulenti u lokalizzati imma sikwit mhux identifikati tajjeb kienu jfaqqgħu 'l hemm u 'l hawn. Barra forsi l- li l-kawża tiegħu kienet intossikazzjoni mill-ikel, il-parti l-kbira tal-epidemji kienu jiġru fl-istess żmien mal- u l- li kienu jdgħajfu l-popolazzjoni.
Kronoloġija
Kif bdiet
Il-pesta bubonika kien tidher b'mod endemiku fl-, u żgur li kienu l-gwerer bejn il- u ċ-Ċiniżi li kkawżaw l-epidemija. Tfaċċat fl-1334 fil-provinċja Ċiniża ta' u infirxet bil-ħeffa mal-provinċji tal-inħawi (, , , , , u , provinċja antika ikkontestata bejn l-imperi Mongolu u Ċiniż).
Fl-1346, it- assedjaw il-belt ta' , fuq ix-xatt tal-, fil-Krimea, port importanti fuq it-triq bejn il-Lvant mbiegħed u l-Punent Ewropej, fejn kien hemm ħafna merkanti Ġenwiżi. L-epidemija, miġjuba mill- mill- laqtet kemm l-assedjanti u kemm l-assedjati, għax il-Mongoli sparaw l-kadavri bil-katapulti ġewwa s-swar biex jinfettaw il-belt.
L-assedju waqaf għax ma' kienx hemm biżżejjed ġellieda b'saħħithom. Ġenova u t-Tatari iffirmaw armistizju u l-bastimenti Ġenwiżi telqu mill-belt u ferrxu l-pesta f'kull port fejn waqfu. Il-marda waslet Messina f'Settembru 1347, Ġenova u Marsilja f'Diċembru tal-istess sena. Venezja intlaqtet f'Ġunju 1348. F'sena kullimkien fil-Mediterran kien intlaqat.
Minn hemm, il-pesta ħarbtet l-Ewropa kollha min-nofsinhar għat-tramuntana, iżjed u iżjed billi sabet art tajba: il-popolazzjoni ma kellhiex l- kontra dan il-varjanti tal- tal-pesta, u kienet iddgħajfet b' wara l-oħra, mill-epidemji minħabba li l-klima kienet kesħet mill-aħħar tas-seklu XIII, u mill-gwerer.
Kif infirxet
Il-pesta s-sewda infirxet bħal mewġa imma ma damitx għal żmien twil fil-postijiet milquta. Ir-rata tal-mortalità ta' xi 30 % tal-popolazzjoni totali (u minn 60 sa 100 % tal-popolazzjoni infettata) kienet hekk li l-iżjed dgħajfa mietu malajr, u l-flaġell ma damx iżjed minn medja ta' sitta jew disa' xhur.
Minn Marsilja (Novembru 1347), ma damitx ma laħqet (Jannar 1348), li dak iż-żmien kienet il-belt papali u salib it-toroq tad-dinja nisranija, u għalhekk qalba perfetta għat-tixrid tal-pesta. Laħqet Pariġi f'Ġunju tal-1348, u sa Diċembru tal-1348, l-Ewropa t'isfel mill-Greċja sal-Ingilterra kienet intlaqtet. Nafu li l-pesta s-sewda waslet fil-gżejjer Maltin fl-1348. F'Diċembru 1349, ġriet mal-Ġermanja kollha, id-Danemarka, l-Ingilterra, Wales, ma' parti kbira tal-Irlanda u l-iSkozja. Wara baqet timxi lejn il-lvant u t-tramuntana u fl-1350 ħarbtet l-i, imbagħad fl-1351 intilfet fil-pjanuri vasti bla abitanti tar-Russja. Ta' min jinnota li mixja tagħha ma kinetx omoġenja. Mhux ir-reġjuni kollha intlaqtu bl-istess mod u xi rħula u ċerti bliet bħal , Milan u ħelsuha permezz ta' meżuri drastiċi biex ma jħallux nies jidħlu, u ġara l-istess f' u l- Polonja (ara l-mappa faċċata).
Konsegwenzi
Il-pesta ħolqot ħafna problemi serji ekonomiċi, soċjali u reliġjużi:
- Kien hemm nuqqas ta' ħaddiema u l-prezz tax-xogħol għola ħafna, l-iżjed fil-biedja. Għad kbir ta' rħula ġew abbandunati u l-art reġgħet saret salvaġġa u l-foresta nfirxet.
- Il-bliet saru deżert waħda wara l-oħra. Il-mediċina ta' dak iż-żmien ma kinetx taf biżżejjed u ma kellhiex il-ħila li twaqqaf l-epidemji.
- Id-dħul mill-art naqas ħafna minħabba li tbaxxew iċ-ċnus u għolew il-pagi.
- Twaqqfu fratellanzi ta' biex jippruvaw ippattu għal dnubiethom qabel l-, għax kienu jaħsbu l-pesta ma kinetx ħlief il-ħabbara ta' dan.
- Il-Lhud, iż-żingari, in-nomadi u popolazzjoni oħra ġeneralment magħrufa bl-isem ta' jew , kienu akkużati mill-popolazzjoni li avvelenaw il-bjar u għalhekk ġew ippersegwitati minkejja l-protezzjoni tal-papa (ara hawn taħt).
Il-pesta għamlet impressjoni wkoll fuq l-arti, pereżempju iż- u x-xogħol ta' id-"Decameron".
Il-mortalità
Is-sorsi dokumentarji huma skarsi wisq u ġeneralment jikkopraw perjodu itwal, imma għall-inqas jagħtuna idea raffa. L-istoriċi jestimaw li l-proporzjon tal-mejtin kien bejn 30 % u 50 % tal-popolazzjoni Ewropea. Il-bliet kienu milquta iżjed bl-aħrax mill-irħula minħabba l-konċentrazzjoni tal-popolazzjoni, imma wkoll minħabba l-ġuħ u l-problemi tal-għaks. Jidher li fl-Ewropa, il-popolazzjoni kienet ilha niżla mill-bidu tas-seklu XIV, minħabba l-għaks u l-popolazzjoni żejda. Din baqgħet nieżla sal-bidu tas-seklu XV, u niżlet iżjed malajr bil-pesta.
Franza, bejn l-1340 u l-1440, il-popolazzjoni naqset minn 17 għal 10 milljuni, jiġifieri tnaqqis ta' mill-inqas 42 %. Ir-reġistru parrokkjali ta' Givry (Saône-et-Loire), wieħed mill-iżjed preċiżi juri li minn xi 1,500 abitant, kien hemm 649 midfunin fl-1348, li minhom 630 kienu bejn Ġunju u Settembru. Għal parroċċa li s-soltu jkollha xi 40 biss midfunin dan iffisser li l-pesta qatlet 40.6 %.
L-istoriċi ġeneralment jaqblu li fl-Italja, l-pesta qatlet mill-inqas nofs l-abitanti. Milan biss jidher li ħeles, però, is-sorsi huma skarsi u impreċiżi fuq dan is-suġgett. Is-sorsi kontemporanji jagħtu rata ta' mortalità tal-biża': tmienja minn għaxra Firenze, tlieta minn erbgħa Venezja, etc.
Fi Spanja, il-pesta setgħet qerdet minn 30 sa 60% tal-popolazzjoni, l-iżjed f' (disa' mewġiet bejn l-1348 u l-1401).
Fl-Awstrija, kien hemm 40,000 vittma fi Vjenna u 25 sa 35% tal-popolazzjoni nqerdet.
L-Ingilterra l-iżjed li ħallietilna sorsi u paradossalment dan jagħmel l-estimazzjoni tar-rati l-iżjed diffiċli għax l-istoriċi jibbażaw il-kalkulazzjonijiet tagħhom fuq dokumenti differenti. Iċ-ċifri proposti huma bejn 20 sa 50 %. Mentri, l-istimi tal-popolazzjoni juru li bejn l-1300 u l-1450 naqset b'45 sa 70 %. Anki jekk il-popolazzjoni kienet nieżla qabel il-pesta, xorta l-istima ta' 20% mhux kredibbli, l-iżjed billi dawn ir-rati huma bbażati fuq dokumenti li jirrigwardaw il-propjetarji tal-art lajċi li ma jirripreżentawx il-popolazzjoni li kienet il-parti kbira magħmula minn raħħala mdagħjfin bil-karistiji.
Jaħsbu wkoll li l-popolazzjoni tal-Ġermanja naqset bin-nofs. Amburgu tilfet 66% tal-popolazzjoni tagħha, 70% u 42%.
L-antiġudaiżmu
Mill-1348, il-pesta qajmet ħafna ħdura kontra l-Lhud. Fi fi Franza is- ta' tawha n-nar; xi Lhud ġew maħruqin f', fid-; kien hemm massakri oħra f' u f'. Fit-13 ta' Mejju 1348, inqered il-kwartier Lhudi ta' ..
L- tal-Ġermanja kienu vittmi ta' bosta . F'Settembru 1348, il-Lhud tar-reġjun ta' Chillon, fuq il- fl-Iżvizzera, kienu ttorturati sakemm għamlu stqarrija falza li kienu avvelenaw il-bjar . L-istqarrijiet tagħhom saħħnu r-rabja tal-poplu u wasslu għal xi massakri u tkeċċijiet. Tliet mitt komunità ġew meqruda jew imkeċċija. Sitt elef Lhudi ġew maqtula f'. Għadd kbir ta' Lhud ħarbu lejn il-Polonja u l-Litwanja.
Xi 2000 Lhudi ġew maħruqa fi Strażburgu fl-14 ta' Frar 1349 (), oħrajn ġew mitfugħa fix-xmara f'. Fl-Awstrija, in-nies qabadhom il-paniku u ħabtu għal-Lhud li ssusspettaw li ferrxu l-marda u kellu jindaħal biex jipproteġi s-suġġetti tiegħu Lhud..
Biex tkun taf aktar fuq il-persekuzzjoni tal-Lhud minħabba l-pesta s-sewda, ara pereżempju l-artiklu Histoire des Juifs ta' Heinrich Graetz.
Noti u Referenzi
- ^ BBC news story on controversy over Black Death origins
- ^ Mark Derr, "New Theories Link black Death to Ebola-Like Virus", The , Science Section, October 2, 2001
- ^ Le contexte historique de la création du franc - La Peste noire, Bibliothèque nationale de Franc, 15 ta' Settembru 2007
- ^ Louis Bréhier, Le monde byzantin : Vie et mort de Byzance, Albin Michel, L'Évolution de l'Humanité, ISBN:978-2226171023, [1]
- ^ Fra Bruno Halioua, Histoire de la médecine 2004, Masson ISBN:2294010566 Kapitlu: La grande peste ou peste noire
- ^ Medju Evu Għoli (imsejjaħ ukoll "is-sekli mudlama"), li jinfirex mis-seklu V sas-seklu X hu kkaratterizzat minn kondizzjonijiet ekonomiċi ħżiena ħafna u invażjonijiet kontinwi mis-, Għarab, Normanni u ;
- ^ Ergotiżmu hu l-effett ta' avvelenament fit-tul mill-inġestjoni tal-alkolojdi prodotti mill-fungus Claviceps purpurea li tinfetta s-segali u ċereali oħra. Ħu magħruf ukoll bħala ergotossikożi, avvelenament ergot u n-nar ta' Sant Antnin.
- ^ Deskritta minn fil-kronaki tiegħu Historia Secula ab anno 1337 ad annum 1361
- ^ l-iżjed il-ġuħ il-kbir tal-1315 sal-1322
- ^ l-iżjed it-
- ^ fosthom il-, li bdiet fl-1336
- ^ Ing Communal organisation, Richard Gottheil u Meyer Kayserling, Jewish Encyclopedia
- ^ Fra Taħt id-direzzjoni ta' , “Histoire universelle des Juifs”, 1992, Hachette
- ^ Fra "Le massacre de la Saint-Valentin" Lazare Landau, Site internet du judaïsme d'Alsace et de Lorraine 2007}}
- ^ Fra ”Grande Peste en Europe : 25 millions de victimes (autant en Asie), Eurocles
Ħoloq esterni
| Wikimedia Commons għandha fajls multimedjali li għandhom x'jaqsmu ma': Pesta s-sewda |
- (FR) La peste de 1348, sur le site histgeo.com
- (DE) Eine als Webseite aufgearbeitete Seminarfacharbeit über die Pest – den schwarzen Tod
- (DE) Pest – Geißler – Judenverfolgung. Das 14. Jahrhundert als Krisenzeit
- (DE) Jüdische Museum Göppingen
- (DE) Artikel in Telepolis über alternative Deutungen
- (ES) Crisis demográfica, económica y política en España
- (ES) La muerte negra
Awtur: www.NiNa.Az
Data tal-pubblikazzjoni:
wikipedija, wiki, ktieb, kotba, librerija, artiklu, aqra, niżżel, b'xejn, download b'xejn, mp3, vidjo, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, stampa, mużika, kanzunetta, film, ktieb, logħba, logħob, mobbli, telefon, android, ios, apple, mowbajl, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, kompjuter, Informazzjoni dwar Pesta s sewda, X'inhi Pesta s sewda? Xi tfisser Pesta s sewda?
Il pesta s sewda kienet ta għalkemm xi wħud jaħsbu li ma kinetx bubonika xejn imma kienet ta tip ieħor li qerdet parti kbira mill popolazzjoni Ewropea bejn l 1347 u l 1350 Din ma kinetx l ewwel jew l aħħar epidemija ta dan it tip imma hi biss tissejjaħ hekk Kienet l ewwel waħda li l kronisti ddeskrivew tajjeb Stampa tal Pesta s Sewda meħuda mill Bibbja ta Toggenburg 1411 Jaħsbu li l pesta s sewda f ħames snin kienet il kawza tal mewt ta nofs il popolazzjoni tal Ewropa xi 25 miljun ruħ u x aktarx l istess numru fl Asja jiġifieri xi 50 miljun b kollox Il pesta s sewda kellha konsegwenzi permanenti fuq iċ ċivilizazzjoni Ewropea izjed u izjed billi wara din l ewwel mewġa il marda reġgħet dehret f bosta mill pajjizi milquta perezempju bejn l 1353 u l 1355 Franza bejn l 1360 u l 1369 l Ingilterra etc L epidemji ta qabelIl kien imsallab b ħafna epidemji Fis seklu VII il ħarbtet l u zgur li kienet il kawza tal popolazzjoni baxxa fil fl Ewropa Mill il kien jitfaċca b mod kroniku Epidemji oħra ftit jew wisq virulenti u lokalizzati imma sikwit mhux identifikati tajjeb kienu jfaqqgħu l hemm u l hawn Barra forsi l li l kawza tiegħu kienet intossikazzjoni mill ikel il parti l kbira tal epidemji kienu jiġru fl istess zmien mal u l li kienu jdgħajfu l popolazzjoni KronoloġijaKif bdiet Il pesta bubonika kien tidher b mod endemiku fl u zgur li kienu l gwerer bejn il u ċ Ċinizi li kkawzaw l epidemija Tfaċċat fl 1334 fil provinċja Ċiniza ta u infirxet bil ħeffa mal provinċji tal inħawi u provinċja antika ikkontestata bejn l imperi Mongolu u Ċiniz Fl 1346 it assedjaw il belt ta fuq ix xatt tal fil Krimea port importanti fuq it triq bejn il Lvant mbiegħed u l Punent Ewropej fejn kien hemm ħafna merkanti Ġenwizi L epidemija miġjuba mill mill laqtet kemm l assedjanti u kemm l assedjati għax il Mongoli sparaw l kadavri bil katapulti ġewwa s swar biex jinfettaw il belt L assedju waqaf għax ma kienx hemm bizzejjed ġellieda b saħħithom Ġenova u t Tatari iffirmaw armistizju u l bastimenti Ġenwizi telqu mill belt u ferrxu l pesta f kull port fejn waqfu Il marda waslet Messina f Settembru 1347 Ġenova u Marsilja f Diċembru tal istess sena Venezja intlaqtet f Ġunju 1348 F sena kullimkien fil Mediterran kien intlaqat Minn hemm il pesta ħarbtet l Ewropa kollha min nofsinhar għat tramuntana izjed u izjed billi sabet art tajba il popolazzjoni ma kellhiex l kontra dan il varjanti tal tal pesta u kienet iddgħajfet b wara l oħra mill epidemji minħabba li l klima kienet kesħet mill aħħar tas seklu XIII u mill gwerer Kif infirxet Mappa tal tifrix tal pesta s sewda Il pesta s sewda infirxet bħal mewġa imma ma damitx għal zmien twil fil postijiet milquta Ir rata tal mortalita ta xi 30 tal popolazzjoni totali u minn 60 sa 100 tal popolazzjoni infettata kienet hekk li l izjed dgħajfa mietu malajr u l flaġell ma damx izjed minn medja ta sitta jew disa xhur Minn Marsilja Novembru 1347 ma damitx ma laħqet Jannar 1348 li dak iz zmien kienet il belt papali u salib it toroq tad dinja nisranija u għalhekk qalba perfetta għat tixrid tal pesta Laħqet Pariġi f Ġunju tal 1348 u sa Diċembru tal 1348 l Ewropa t isfel mill Greċja sal Ingilterra kienet intlaqtet Nafu li l pesta s sewda waslet fil gzejjer Maltin fl 1348 F Diċembru 1349 ġriet mal Ġermanja kollha id Danemarka l Ingilterra Wales ma parti kbira tal Irlanda u l iSkozja Wara baqet timxi lejn il lvant u t tramuntana u fl 1350 ħarbtet l i imbagħad fl 1351 intilfet fil pjanuri vasti bla abitanti tar Russja Ta min jinnota li mixja tagħha ma kinetx omoġenja Mhux ir reġjuni kollha intlaqtu bl istess mod u xi rħula u ċerti bliet bħal Milan u ħelsuha permezz ta mezuri drastiċi biex ma jħallux nies jidħlu u ġara l istess f u l Polonja ara l mappa faċċata KonsegwenziIl pesta ħolqot ħafna problemi serji ekonomiċi soċjali u reliġjuzi Kien hemm nuqqas ta ħaddiema u l prezz tax xogħol għola ħafna l izjed fil biedja Għad kbir ta rħula ġew abbandunati u l art reġgħet saret salvaġġa u l foresta nfirxet Il bliet saru dezert waħda wara l oħra Il mediċina ta dak iz zmien ma kinetx taf bizzejjed u ma kellhiex il ħila li twaqqaf l epidemji Id dħul mill art naqas ħafna minħabba li tbaxxew iċ ċnus u għolew il pagi Twaqqfu fratellanzi ta biex jippruvaw ippattu għal dnubiethom qabel l għax kienu jaħsbu l pesta ma kinetx ħlief il ħabbara ta dan Il Lhud iz zingari in nomadi u popolazzjoni oħra ġeneralment magħrufa bl isem ta jew kienu akkuzati mill popolazzjoni li avvelenaw il bjar u għalhekk ġew ippersegwitati minkejja l protezzjoni tal papa ara hawn taħt Il pesta għamlet impressjoni wkoll fuq l arti perezempju iz u x xogħol ta id Decameron Il mortalitaTabib liebes il maskra karatteristika ta zmien il pesta Il munqar twil kien ikun fih il ħwawar biex itaffi mir riħa tal kadavri inċizjoni tal 1656 Is sorsi dokumentarji huma skarsi wisq u ġeneralment jikkopraw perjodu itwal imma għall inqas jagħtuna idea raffa L istoriċi jestimaw li l proporzjon tal mejtin kien bejn 30 u 50 tal popolazzjoni Ewropea Il bliet kienu milquta izjed bl aħrax mill irħula minħabba l konċentrazzjoni tal popolazzjoni imma wkoll minħabba l ġuħ u l problemi tal għaks Jidher li fl Ewropa il popolazzjoni kienet ilha nizla mill bidu tas seklu XIV minħabba l għaks u l popolazzjoni zejda Din baqgħet niezla sal bidu tas seklu XV u nizlet izjed malajr bil pesta Franza bejn l 1340 u l 1440 il popolazzjoni naqset minn 17 għal 10 milljuni jiġifieri tnaqqis ta mill inqas 42 Ir reġistru parrokkjali ta Givry Saone et Loire wieħed mill izjed preċizi juri li minn xi 1 500 abitant kien hemm 649 midfunin fl 1348 li minhom 630 kienu bejn Ġunju u Settembru Għal parroċċa li s soltu jkollha xi 40 biss midfunin dan iffisser li l pesta qatlet 40 6 L istoriċi ġeneralment jaqblu li fl Italja l pesta qatlet mill inqas nofs l abitanti Milan biss jidher li ħeles pero is sorsi huma skarsi u impreċizi fuq dan is suġgett Is sorsi kontemporanji jagħtu rata ta mortalita tal biza tmienja minn għaxra Firenze tlieta minn erbgħa Venezja etc Fi Spanja il pesta setgħet qerdet minn 30 sa 60 tal popolazzjoni l izjed f disa mewġiet bejn l 1348 u l 1401 Fl Awstrija kien hemm 40 000 vittma fi Vjenna u 25 sa 35 tal popolazzjoni nqerdet L Ingilterra l izjed li ħallietilna sorsi u paradossalment dan jagħmel l estimazzjoni tar rati l izjed diffiċli għax l istoriċi jibbazaw il kalkulazzjonijiet tagħhom fuq dokumenti differenti Iċ ċifri proposti huma bejn 20 sa 50 Mentri l istimi tal popolazzjoni juru li bejn l 1300 u l 1450 naqset b 45 sa 70 Anki jekk il popolazzjoni kienet niezla qabel il pesta xorta l istima ta 20 mhux kredibbli l izjed billi dawn ir rati huma bbazati fuq dokumenti li jirrigwardaw il propjetarji tal art lajċi li ma jirriprezentawx il popolazzjoni li kienet il parti kbira magħmula minn raħħala mdagħjfin bil karistiji Jaħsbu wkoll li l popolazzjoni tal Ġermanja naqset bin nofs Amburgu tilfet 66 tal popolazzjoni tagħha 70 u 42 L antiġudaizmuMill 1348 il pesta qajmet ħafna ħdura kontra l Lhud Fi fi Franza is ta tawha n nar xi Lhud ġew maħruqin f fid kien hemm massakri oħra f u f Fit 13 ta Mejju 1348 inqered il kwartier Lhudi ta L tal Ġermanja kienu vittmi ta bosta F Settembru 1348 il Lhud tar reġjun ta Chillon fuq il fl Izvizzera kienu ttorturati sakemm għamlu stqarrija falza li kienu avvelenaw il bjar L istqarrijiet tagħhom saħħnu r rabja tal poplu u wasslu għal xi massakri u tkeċċijiet Tliet mitt komunita ġew meqruda jew imkeċċija Sitt elef Lhudi ġew maqtula f Għadd kbir ta Lhud ħarbu lejn il Polonja u l Litwanja Xi 2000 Lhudi ġew maħruqa fi Strazburgu fl 14 ta Frar 1349 oħrajn ġew mitfugħa fix xmara f Fl Awstrija in nies qabadhom il paniku u ħabtu għal Lhud li ssusspettaw li ferrxu l marda u kellu jindaħal biex jipproteġi s suġġetti tiegħu Lhud Biex tkun taf aktar fuq il persekuzzjoni tal Lhud minħabba l pesta s sewda ara perezempju l artiklu Histoire des Juifs ta Heinrich Graetz Noti u Referenzi BBC news story on controversy over Black Death origins Mark Derr New Theories Link black Death to Ebola Like Virus The Science Section October 2 2001 Le contexte historique de la creation du franc La Peste noire Bibliotheque nationale de Franc 15 ta Settembru 2007 Louis Brehier Le monde byzantin Vie et mort de Byzance Albin Michel L Evolution de l Humanite ISBN 978 2226171023 1 Fra Bruno Halioua Histoire de la medecine 2004 Masson ISBN 2294010566 Kapitlu La grande peste ou peste noire Medju Evu Għoli imsejjaħ ukoll is sekli mudlama li jinfirex mis seklu V sas seklu X hu kkaratterizzat minn kondizzjonijiet ekonomiċi ħziena ħafna u invazjonijiet kontinwi mis Għarab Normanni u Ergotizmu hu l effett ta avvelenament fit tul mill inġestjoni tal alkolojdi prodotti mill fungus Claviceps purpurea li tinfetta s segali u ċereali oħra Ħu magħruf ukoll bħala ergotossikozi avvelenament ergot u n nar ta Sant Antnin Deskritta minn fil kronaki tiegħu Historia Secula ab anno 1337 ad annum 1361 l izjed il ġuħ il kbir tal 1315 sal 1322 l izjed it fosthom il li bdiet fl 1336 Ing Communal organisation Richard Gottheil u Meyer Kayserling Jewish Encyclopedia Fra Taħt id direzzjoni ta Histoire universelle des Juifs 1992 Hachette Fra Le massacre de la Saint Valentin Lazare Landau Site internet du judaisme d Alsace et de Lorraine 2007 Fra Grande Peste en Europe 25 millions de victimes autant en Asie EuroclesĦoloq esterniWikimedia Commons għandha fajls multimedjali li għandhom x jaqsmu ma Pesta s sewda FR La peste de 1348 sur le site histgeo com DE Eine als Webseite aufgearbeitete Seminarfacharbeit uber die Pest den schwarzen Tod DE Pest Geissler Judenverfolgung Das 14 Jahrhundert als Krisenzeit DE Judische Museum Goppingen DE Artikel in Telepolis uber alternative Deutungen ES Crisis demografica economica y politica en Espana ES La muerte negra