Azərbaycan
Lietuva
Malta
ශ්රී ලංකාව
Türkmenistan
Türkiyə
Украина
Milan mɪˈlɑːn bid djalett ta Milan miˈlãː bit Taljan Milano miˈlaːno hija belt fit Tramuntana tal Italja il belt kapital
Milan
Milan (/mɪˈlɑːn/; bid-djalett ta’ Milan: [miˈlãː]; bit-Taljan: Milano [miˈlaːno]) hija belt fit-Tramuntana tal-Italja, il-belt kapitali tal-Lombardia, u t-tieni l-iktar belt popolata fl-Italja wara Ruma. Hija l-unika belt Ewropea li hija iktar sinjura mill-belt kapitali tal-pajjiż. Milan kienet il-kapitali tal-Imperu Ruman tal-Punent, tad-Dukat ta’ Milan u tar-Renju tal-Lombardia-Venezja. Il-belt proprja għandha popolazzjoni ta’ madwar 1.4 miljun ruħ filwaqt li l-belt metropolitana għandha popolazzjoni ta’ madwar 3.26 miljun abitant. Iż-żona urbana tagħha, li kontinwament tinsab fi stat ta’ kostruzzjoni u li hija estiża ferm lil hinn mill-konfini tal-belt metropolitana amministrattiva, hija r-raba’ l-ikbar fl-Unjoni Ewropea (UE) b’5.27 miljun abitant. Huwa stmat li l-popolazzjoni fi ħdan iż-żona metropolitana usa’ ta’ Milan hija 8.2 miljun ruħ, jiġifieri b’hekk hija l-ikbar żona metropolitana fl-Italja b’qabża kbira u t-tielet l-ikbar fl-UE.
| Milan | |||
|---|---|---|---|
| Italja | |||
| | |||
| Amministrazzjoni | |||
| Reġjun | Lombardija | ||
| Kap tal-Gvern | (en) | ||
| Isem uffiċjali | Milano | ||
| Ismijiet oriġinali | Milan | ||
| Kodiċi postali | 20121, 20122, 20123, 20124, 20125, 20126, 20127, 20128, 20129, 20131, 20132, 20133, 20134, 20135, 20136, 20137, 20138, 20139, 20141, 20142, 20143, 20144, 20145, 20146, 20147, 20148, 20149, 20151, 20152, 20153, 20154, 20155, 20156, 20157, 20158, 20159, 20161u 20162 | ||
| Ġeografija | |||
| Koordinati | 45°28′01″N 9°11′24″E / 45.4669°N 9.19°EKoordinati: 45°28′01″N 9°11′24″E / 45.4669°N 9.19°E | ||
| Milan Milan (Italy) | |||
| Superfiċjenti | 181.67±0.01 kilometru kwadru | ||
| Għoli | 138 m | ||
| Fruntieri ma' | (en) , (en) , (en) , (en) , (en) , (en) , (en) , (en) , (en) , (en) , (en) , (en) , (en) , (en) , (en) , (en) , (en) , (en) , (en) , (en) , (en) u (en) | ||
| Demografija | |||
| Popolazzjoni | 1,354,196 abitanti (1 Jannar 2023) | ||
| Informazzjoni oħra | |||
| Fondazzjoni | 600 "BCE" | ||
| Kodiċi tat-telefon | 02 | ||
| Żona tal-Ħin | UTC+1, UTC+2 | ||
| bliet ġemellati | São Paulo, Chicago, Toronto, , Tel Aviv, Krakovja, , Shanghai, Dakar, Lyon, , Betlem, Frankfurt, Dublin, Napli, Buenos Aires, Guadalajara, , (en) , Montreal, Sofija, , Beijing, Sydney, , , , Medellín, (en) , , San Pietruburgu, Melbourne, , Daeguu Vilnius | ||
| comune.milano.it | |||
Milan titqies bħala belt globali alfa minn ta’ quddiem, b’qawwiet fil-oqsma tal-arti, il-kummerċ, id-disinn, l-edukazzjoni, id-divertiment, il-moda, il-finanzi, il-kura tas-saħħa, il-mezzi tax-xandir, is-servizzi, ir-riċerka u t-turiżmu. Id-distrett kummerċjali tagħha jospita l-Borża tal-Italja (bit-Taljan: Borsa Italiana), u l-kwartieri ġenerali ta’ banek u ta’ kumpaniji nazzjonali u internazzjonali. Bħala Prodott Domestiku Gross, għandha t-tielet l-ikbar ekonomija fost il-bliet tal-UE wara Pariġi u Madrid, u hija l-iktar waħda sinjura fost il-bliet tal-UE li mhumiex bliet kapitali. Milan titqies bħala l-Banana l-Blu u waħda mill-“Erba’ Muturi għall-Ewropa”.
Il-belt ġiet rikonoxxuta bħala waħda mill-erba’ kapitali dinjin tal-moda bis-saħħa ta’ diversi avvenimenti u fieri internazzjonali, inkluż il-Ġimgħa tal-Moda ta’ Milan u l-Fiera tal-Għamara ta’ Milan, li attwalment huma fost l-ikbar fid-dinja bħala dħul, viżitaturi u tkabbir. Milan ospitat l-Wirja Universali fl-1906 u fl-2015. Il-belt tospita bosta istituzzjonijiet kulturali, akkademji u universitajiet, bi 11 % tat-total nazzjonali tal-istudenti jattenduhom. Milan laqgħet 10 miljun viżitatur fl-2018, bl-ikbar għadd ta’ viżitaturi barranin miċ-Ċina, mill-Istati Uniti, minn Franza u mill-Ġermanja. It-turisti jiġu attirati mill-bosta mużewijiet u galleriji tal-arti ta’ Milan li jħaddnu wħud mill-iżjed kollezzjonijiet importanti fid-dinja, fosthom kapulavuri ewlenin ta’ Leonardo da Vinci bħal L-Aħħar Ċena fil-Knisja ta’ Santa Marija tal-Grazzji. Il-belt hija moqdija minn ħafna lukandi lussużi, u hija l-ħames l-iktar belt fid-dinja li għandha ristoranti bl-ogħla stilel skont il-Gwida ta’ Michelin. Milan għandha wkoll tnejn mill-iktar timijiet tal-futbol ta’ suċċess fl-Ewropa, A.C. Milan u F.C. Internazionale, u wieħed mit-timijiet ewlenin tal-basketball fl-Ewropa, Olimpia Milano. Milan se tospita l-Logħob Olimpiku tax-Xitwa fl-2026 flimkien ma’ .
Toponimija
L-etimoloġija tal-isem Milan mhijiex ċerta. Teorija partikolari ssostni li l-isem Latin Mediolanum ġej mill-kliem bil-Latin medio (fin-nofs) u planus (pjanura). Madankollu, xi studjużi jemmnu li lanum ġejja mill-għerq lan, jiġifieri territorju kkonfinat jew demarkat (is-sors tal-għerq tal-kelma bil-Welsh llan, li tfisser “santwarju jew knisja”, li fl-aħħar mill-aħħar wasslet għall-kelma Land bl-Ingliż u bil-Ġermaniż), li fih il-komunitajiet Ċeltiċi kienu jibnu s-santwarji. Għaldaqstant, Mediolanum tista’ tfisser il-belt jew is-santwarju ċentrali ta’ tribù Ċeltika. Tabilħaqq, madwar sittin sit Galliku-Ruman fi Franza kienu jissejħu "Mediolanum", pereżempju: Saintes (Mediolanum Santonum) u Évreux (Mediolanum Aulercorum). Barra minn hekk, teorija oħra tikkollega l-isem maċ-ċingjala (Scrofa semilanuta), emblema antika tal-belt, li tissemma fl-Emblemata (1584) ta’ , taħt tinqixa tal-ewwel saffi tas-swar tal-belt, fejn ċingjala tidher ’il fuq mill-iskavi. Teorija oħra ssostni li l-etimoloġija ta’ Mediolanum ġejja mil-Latin u mill-Franċiż u tfisser "nofs-suf". Skont din it-teorija, il-belt ta’ Milan twaqqfet bis-saħħa ta’ żewġ tribujiet Ċeltiċi, il-Bituriġi u l-Eduj, li bħala l-emblemi tagħhom kellhom muntun u ċingjal; għalhekk "is-simbolu tal-belt huwa ċingjal sufi, annimal b’forma doppja, fuq naħa bil-lanżit iniggeż u fuq l-oħra bis-suf lixx".
Storja
Preistorja u Żmien ir-Rumani
L- Ċeltiċi, l-abitanti tar-reġjun tat-Tramuntana tal-Italja msejjaħ Insubria, milli jidher kienu stabbilew insedjament għall-ħabta tas-600 Q.K. Skont il-leġġenda msemmija minn f’kitba tiegħu ta’ bejn is-27 u 9 Q.K., ir-re Galliku bagħat lin-neputi tiegħu lejn it-Tramuntana tal-Italja bħala kap ta’ grupp magħmul minn diversi tribujiet Galliċi; Belloveso allegatament stabbilixxa insedjament fi żmien il-monarkija Rumana, matul ir-renju ta’ . Tarquinio tradizzjonalment ġie ddokumentat li rrenja mis-616 sal-579 Q.K., skont l-istoriku Ruman tal-qedem Tito Livio. Matul ir-Repubblika Rumana, ir-Rumani, immexxija mill-konslu , iġġieldu kontra l-Insubri u ħakmu l-insedjament fil-222 Q.K. Il-kap tal-Insubri ssottometta ruħu għal Ruma, u ta l-kontroll tal-insedjament lir-Rumani. Eventwalment ħakmu r-reġjun kollu, u l-provinċja l-ġdida semmewha Gallia Cisalpina – jiġifieri "Gallia ta’ din in-naħa tal-Alpi" – u jaf taw lis-sit l-isem Latin ta’ Mediolanum: bil-Galliku *medio- tfisser "nofs jew ċentru" u -lanon hija l-ekwivalenti Ċeltika tal-Latin -planum "pjanura". B’hekk *Mediolanon (Latinizzata bħala Mediolānum) x’aktarx li kienet tfisser "(insedjament) fin-nofs tal-pjanura".
Fil-286, l-Imperatur Ruman ċaqlaq il-kapitali tal-Imperu Ruman tal-Punent minn Ruma għal Mediolanum.
Djoklezjanu nnifsu għażel li jirresjedi f’Nicomedia fl-Imperu tal-Lvant, u ħalla lill-kollega tiegħu f’Milan. Massimjanu bena diversi monumenti ġganteski: iċ-ċirku l-kbir (470 metru b’85 metru), it-thermae jew il-"Banjijiet ta’ ", kumpless kbir ta’ palazzi imperjali u servizzi u binjiet oħra li ma tantx baqa’ traċċi viżibbli tagħhom illum. Massimjanu żied iż-żona tal-belt għal 375 akru mdawra bi swar tal-ġebel ġodda u akbar (b’tul ta’ madwar 4.5 km) b’bosta torrijiet. Iż-żona monumentali kellha torrijiet doppji; wieħed minnhom, inkluż fil-Kunvent ta’ San Mawrizju Maġġuri huwa għoli 16.6-il metru.
Minn Mediolanum, l-Imperatur ħareġ l-Editt ta’ Milan fit-313 W.K., u bih iggarantixxa t-tolleranza għar-reliġjonijiet kollha fi ħdan l-imperu. B’hekk witta t-triq biex il-Kristjaneżmu jsir ir-reliġjon dominanti tal-Ewropa Rumana. Kostantinu kien f’Mediolanum biex jiċċelebra t-tieġ ta’ oħtu mal-Imperatur tal-Lvant, . Fl-402, il- assedjaw il-belt u l-Imperatur Onorju ttrasferixxa r-residenza imperjali lejn Ravenna. Fl-452, min-naħa tiegħu assedja lil Mediolanum, iżda l-iżvolta reali mill-imgħoddi imperjali tal-belt waslet fil-539, matul il-Gwerra Gotika, meta (neputi ta’ Witiges, li qabel kien ir-re tal- Taljani) qered lil Mediolanum u tilfu ħajjithom bosta nies. Il- ħadu lil Ticinum bħala l-kapitali tagħhom fil-572 (u semmewha Papia – illum magħrufa bħala ), u ħallew il-belt Medjevali bikrija ta’ Milan f’idejn il-governanza tal-arċisqfijiet tagħha.
Medju Evu
Wara l-assedju tal-belt mill-Visigoti fl-402, ir-residenza imperjali ġiet ittrasferita lejn Ravenna. B’hekk bdiet era li fiha l-belt ta’ Milan qabdet it-triq tan-niżla u marret għall-agħar meta Attila, ir-re tal-, assedja, seraq u qered il-belt fl-452 W.K. Fl-539, l-Ostrogoti ħakmu u qerdu l-belt ta’ Milan matul il-Gwerra Gotika kontra l-Imperatur Biżantin . Fis-sajf tal-569, il- (li taw l-isem tar-reġjun Taljan Lombardia), ħakmu l-belt ta’ Milan, u ġabu fix-xejn il-gwarniġjon Biżantin żgħir li kien qed jiddifendiha. Xi strutturi Rumani baqgħu jintużaw f’Milan taħt it-tmexxija tal-Longobardi. Milan kellha ċċedi quddiem il-qawwa ta’ u l- fis-774.
Is-seklu 11 ġab miegħu reazzjoni kontra l-kontroll tal-Imperaturi Rumani Sagri. Il-bliet-stati feġġew fit-Tramuntana tal-Italja bħala espressjoni tal-poter politiku ġdid tal-bliet u tar-rieda tagħhom li jiġġieldu kontra s-setgħat fewdali kollha. Il-belt ta’ Milan ma kinitx eċċezzjoni. Madankollu, ma tantx għadda wisq żmien qabel ma l-bliet-stati Taljani bdew jiġġieldu ma’ xulxin biex jippruvaw jillimitaw il-poteri tal-ġirien tagħhom. Iċ-ċittadini ta’ Milan qerdu lil Lodi u kienu kontinwament fi gwerra ma’ Pavia, u , li min-naħa tagħhom staqsew għall-għajnuna lil . F’attakk ħesrem ħatfu lill-Imperatriċi Beatrice u obbligawha tirkeb bil-kontra fuq fi triqitha ’l barra minn ġol-belt. Dawn il-bliet wasslu għall-qerda tal-biċċa l-kbira ta’ Milan fl-1162. In-nirien ħakmu l-imħażen li kien fihom il-provvisti tal-ikel, u fi żmien ftit jiem Milan kellha tarrendi.
Imbagħad kien hemm perjodu ta’ paċi u Milan gawdiet prosperità bħala ċentru kummerċjali minħabba l-pożizzjoni ġeografika tagħha. Matul dan iż-żmien, il-belt kienet meqjusa bħala waħda mill-ikbar bliet Ewropej.
Fl-1395, sar l-ewwel Duka ta’ Milan wara li rċieva t-titlu minn , ir-re tar-Rumani. Fl-1447, , id-Duka ta’ Milan, miet mingħajr iben werriet. B’hekk, wara t-tmiem tal-arblu tar-razza tal-familja Visconti, ġiet stabbilita r-. Din ħadet isimha minn Sant'Ambroġju, il-qaddis patrun popolari tal-belt. Kemm il- kif ukoll il- ġibdu ħabel wieħed biex jistabbilixxu r-Repubblika Ambroġjana f’Milan. Madankollu, ir-Repubblika sfaxxat meta fl-1450 Milan inħakmet minn tal-, li wassal biex Milan issir waħda mill-bliet ewlenin tar-Rinaxximent Taljan.
Żmien modern bikri
L-aħħar mexxej indipendenti ta’ Milan, , talab l-għajnuna ta’ ta’ Franza kontra l-istati Taljani l-oħra, u eventwalment faqqgħu l-Gwerer tal-Italja. Il-kuġin tar-re, , ħa sehem fl-ispedizzjoni u rrealizza li l-biċċa l-kbira tal-Italja kienet prattikament bla difiża. Dan wasslu biex jerġa’ jiġi ftit snin wara fis-sena 1500, u jiddikjara li d-Dukat ta’ Milan huwa tiegħu, ladarba nanntu kienet membru tal-familja Visconti fit-tmun. Dak iż-żmien, Milan kienet difiża wkoll minn merċenarji Żvizzeri. Wara r-rebħa tas-suċċessur ta’ Louis, , fuq l-Iżvizzeri fil-Battalja ta’ Marignan, id-dukat ġie mwiegħed lir-re Franċiż François I. Meta l-imperatur Spanjol tal-Asburgi rebaħ kontra François I fil-Battalja ta’ Pavia fl-1525, it-Tramuntana tal-Italja, inkluż Milan, għaddiet għand Spanja Asburga.
Fl-1556, Karlu V abdika favur ibnu u ħuh . Dak kollu li Karlu kien jipposjedi fl-Italja, inkluż Milan, għadda għand Filippu II u baqa’ proprjetà tal-linja Spanjola tal-, filwaqt li l-linja Awstrijaka tal-Asburgi ta’ Ferdinandu mexxiet l-Imperu Ruman Sagru. Il-Pesta l-Kbira ta’ Milan fl-1629-1631, li minħabba fiha huwa stmat li mietu 60,000 ruħ minn popolazzjoni ta’ 130,000 ruħ, ikkawżat devastazzjoni bla preċedent fil-belt u ġiet deskritta effettivament minn fil-kapulavur tiegħu I Promessi Sposi. Dan l-episodju tqies minn ħafna bħala s-simbolu tat-tmexxija ħażina u tad-dekadenza tal-Ispanjoli u jitqies bħala waħda mill-aħħar tifqigħat ta’ sekli sħaħ tal-pesta li bdew bil-Pesta s-Sewda.
Fis-sena 1700, il-linja Spanjola tal-Asburgi ntemmet bil-mewt ta’ . Wara mewtu, bdiet il-Gwerra tas-Suċċessjoni Spanjola fl-1701 bl-okkupazzjoni tal-artijiet Taljani kollha ta’ Spanja mit-truppi Franċiżi li kienu qed jappoġġaw lill-Franċiż biex jitla’ fuq it-tron Spanjol. Fl-1706, il-Franċiżi tilfu f’Ramillies u f’Torino u kellhom iċedu t-Tramuntana tal-Italja lill-Asburgi Awstrijaki. Fl-1713-1714, it-Trattati ta’ u ikkonfermaw formalment is-sovranità Awstrijaka fuq il-biċċa l-kbira tal-artijiet Taljani tal-Asburgi Spanjoli, inkluż il-Lombardia u l-kapitali tagħha Milan. Napuljun invada l-Italja fl-1796, u Milan ġiet iddikjarata l-kapitali tar-Repubblika Ċisalpina. Iktar ’il quddiem, huwa ddikjara lil Milan bħala r-Renju tal-Italja u ġie inkurunat Re tal-Italja fid-Duomo, il-katidral tal-belt. Ladarba l-okkupazzjoni ta’ Napuljun intemmet, il-Kungress ta’ Vjenna rritorna l-Lombardia, u Milan, lill-Awstrijaki fl-1815.
Żmien modern u kontemporanju
Fit-18 ta’ Marzu 1848, Milan irnexxielha tirribella kontra t-tmexxija Awstrijaka, fl-hekk imsejħa rewwixta tal-“Ħamest Ijiem” (bit-Taljan: Le Cinque Giornate), li wasslu biex il-Marexxall jirtira temporanjament mill-belt. Ir-renju ta’ Piemonte-Sardenja fil-konfini bagħat it-truppi sabiex jipproteġi lil dawk li ħadu sehem fir-rewwixta u organizza plebixxit li rratifika b’maġġoranza enormi l-unifikazzjoni tal-Lombardia mar-renju ta’ Piemonte-Sardenja. Iżda ftit xhur wara biss, l-Awstrijaki rnexxielhom jibagħtu forzi ġodda u friski li għelbu lill-armata ta’ Piemonte fil-Battalja ta’ Custoza fl-24 ta’ Lulju u reġgħu ħadu r-riedni f’idejhom fit-Tramuntana tal-Italja. Madankollu, xi għaxar snin wara, il-politiċi, l-uffiċjali u l-intellettwali nazzjonalisti Taljani, bħal , u rnexxielhom jiksbu konsenus enormi u tefgħu pressjoni fuq il-monarkija biex tissawwar alleanza mal-Imperu Franċiż il-ġdid ta’ Napuljun III sabiex jgħelbu lill-Awstrija u jistabbilixxu stat kbir Taljan fir-reġjun. Fil-Battalja ta’ Solferino fl-1859, it-truppi Franċiżi u Taljani rebħu bil-kbir kontra l-Awstrijaki, li rtiraw taħt il-linja kwadrilaterali. Wara din il-battalja, Milan u l-bqija tal-Lombardia ġew inkorporati fir-renju ta’ Piemonte-Sardenja, li mbagħad kompla bl-annessjoni tal-istati ż-żgħar Taljani l-oħra kollha u pproklama t-twelid tar-Renju tal-Italja fis-17 ta’ Marzu 1861.
L-unifikazzjoni politika tal-Italja saħħet id-dominanza ekonomika ta’ Milan fit-Tramuntana tal-Italja. F’qasir żmien tlesta network ferrovjarju dens, li l-kostruzzjoni tiegħu kienet bdiet taħt il-patroċinju tal-Awstrijaki, u Milan saret iċ-ċentru ferrovjarju tat-Tramuntana tal-Italja, u bil-ftuħ tal-mini ferrovjarji ta’ Gottardo (1882) u Simplon (1906), saret l-ikbar ċentru ferrovjarju tan-Nofsinhar tal-Ewropa għat-trasport tal-merkanzija u tal-passiġġieri. Tabilħaqq, Milan u Venezja kienu fost il-waqfiet prinċipali tal-Orient Express li beda jopera mill-1919. L-abbundanza tar-riżorsi idroelettriċi ppermettew l-iżvilupp ta’ setturi b’saħħithom tal-azzar u tat-tessuti, u l-banek ta’ Milan iddominaw il-qasam finanzjarju tal-Italja, tant li l-belt saret iċ-ċentru finanzjarju ewlieni tal-pajjiż. Fl-aħħar żewġ deċennji tas-seklu 19 seħħet industrijalizzazzjoni rapida ħafna u din wasslet għat-twelid ta’ klassi enormi tal-ħaddiema kif ukoll għal kunflitti soċjali qalila. F’Mejju 1898, Milan ġie xxukkjata bil-massakru ta’ , irvell relatat maż-żieda tal-għoli tal-ħajja.
Id-dominanza ekonomika ta’ Milan fl-Italja żgurat ukoll rwol minn ta’ quddiem għall-belt fix-xena politika. Kien proprju f’Milan li Benito Mussolini bena l-karrieri politiċi u ġurnalistiċi tiegħu, u l-Qomos Suwed tiegħu nġabru għall-ewwel darba fil-belt, f’Piazza San Sepolcro; hawnhekk id-dittatur Faxxista futur vara l-Marċ tiegħu fuq Ruma fit-28 ta’ Ottubru 1922. Matul it-Tieni Gwerra Dinjija, il-faċilitajiet industrijali u tat-trasport il-kbar ta’ Milan ġarrbu ħsarat estensivi mill-bumbardamenti tal-Alleati li spiss laqqtu wkoll id-distretti residenzjali. Meta l-Italja arrendiet fl-1943, il-forzi Ġermaniżi okkupaw u serqu l-biċċa l-kbira tat-Tramuntana tal-Italja, u dan qanqal it-twelid ta’ moviment enormi ta’ reżistenza. Fid-29 ta’ April 1945, l-Ewwel Diviżjoni Armata Amerikana kienet qed tavvanza fuq Milan, iżda qabel waslet, ir-reżistenza Taljana ħatfet il-kontroll tal-belt u ġġustizzjat lil Mussolini flimkien man-namrata tiegħu u diversi uffiċjali tar-reġim, li iktar ’il quddiem ġew mgħallqa u esposti f’Piazzale Loreto, fejn sena qabel xi membri tar-reżistenza kienu ġew iġġustizzjati.
Matul l-irkupru u t-tkabbir ekonomiku kbir ta’ wara l-gwerra, l-isforz ta’ rikostruzzjoni u l-hekk imsejjaħ miraklu ekonomiku Taljan attira mewġa kbira ta’ migrazzjoni interna (speċjalment miż-żoni rurali tan-Nofsinhar tal-Italja) lejn Milan. Il-popolazzjoni kibret minn 1.3 miljun fl-1951 għal 1.7 miljun fl-1967. Matul dan il-perjodu, Milan reġgħet inbniet malajr, bil-kostruzzjoni ta’ diversi binjiet innovattivi u Modernisti għoljin, bħal Torre Velasca u t-Torri ta’ Pirelli, li f’qasir żmien saru s-simboli ta’ din l-era l-ġdid ta’ prosperità. Madankollu, fl-aħħar tas-snin 60 u fil-bidu tas-snin 70 tas-seklu 20 matul l-hekk imsejħa , iktar milli l-prosperità ekonomika spikkat mewġa bla preċedent ta’ vjolenza fit-toroq, strajks tax-xogħol u terroriżmu politiku. L-apiċi ta’ dan il-perjodu ta’ taqbid seħħet fit-12 ta’ Diċembru 1969, meta bomba splodiet fil-Bank Agrarju Nazzjonali f’Piazza Fontana, u qatlet 17-il ruħ u darbet 88 ruħ.
Fis-snin 80 tas-seklu 20, bis-suċċess internazzjonali ta’ ditti tal-moda ta’ Milan bħal Armani, Versace u Dolce & Gabbana, Milan saret waħda mill-kapitali dinjin tal-moda. Barra minn hekk, kien hemm żieda kbira fit-turiżmu internazzjonali, l-iktar mill-Amerka u mill-Ġappun, filwaqt li l-Borża żiedet il-kapitalizzazzjoni tas-suq tagħha b’iktar minn ħames darbiet. Dan il-perjodu wassal biex il-mezzi tax-xandir ilaqqmu l-belt metropolitana (u indirettament il-ħajja soċjali ta’ dak iż-żmien) bħala "Milano da bere", litteralment "Milan għas-sakra". Madankollu, fis-snin 90 tas-seklu 20, Milan ġiet affettwata ħażin minn “Tangentopoli”, skandlu politiku li fih bosta politiċi u negozjanti tressqu quddiem il-liġi fuq akkużi ta’ korruzzjoni. Il-belt kienet affettwata wkoll minn kriżi finanzjarja severa u minn deklin kostanti fil-produzzjoni tat-tessuti, tal-karozzi u tal-azzar. Il-proġetti ta’ Milano 2 u ta’ Milano 3 ta’ Silvio Berlusconi kien l-iżjed proġetti importanti tal-abitazzjonijiet tas-snin 80 u 90 tas-seklu 20 f’Milan u taw enerġija ekonomika u soċjali ġdida lill-belt.
Fil-bidu tas-seklu 21, Milan għaddiet minn sensiela ta’ żviluppi mill-ġdid fiż-żoni industrijali enormi u antiki. Żewġ distretti ġodda tan-negozju, Porta Nuova u CityLife, inbnew fi żmien deċennju, u biddlu radikalment il-bixra panoramika tal-belt. Iċ-ċentru tal-wirjiet tal-belt tressaq f’sit ferm akbar f’. Id-deklin twil fil-manifattura tradizzjonali ntesa bis-saħħa tal-espansjoni kbira tal-pubblikazzjoni, il-finanzi, is-settur bankarju, il-moda, it-teknoloġija informatika, il-loġistika u t-turiżmu. Id-deklin fil-popolazzjoni tal-belt fl-aħħar deċennji jidher li parzjalment beda jirpilja, u l-komun kiseb madwar 100,000 resident ġdid mill-aħħar ċensiment. Il-bixra l-ġdida li ngħata lill-belt bħala kapitali globali ta’ innovazzjoni kellha suċċess u kienet strumentali biex irnexxielha tirbaħ is-sejħiet għall-offerti biex tospita avvenimenti internazzjonali kbar bħall-Expo tal-2015 u l-Logħob Olimpiku tal-2026.
Ġeografija
Klima
| Data klimatika għall-Milan (Ajruport ta’ Linate), elevazzjoni: 107 m (351 pied), temperaturi normali 1971-2000, temperaturi estremi 1946-sa issa, żmien ta’ xemx 1991-2010 | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Xahar | Jan | Fra | Mar | Apr | Mej | Ġun | Lul | Aww | Set | Ott | Nov | Diċ | Sena |
| Temp. għolja rekord °C (°F) | 21.7 (71.1) | 23.8 (74.8) | 26.9 (80.4) | 32.4 (90.3) | 35.5 (95.9) | 36.6 (97.9) | 37.2 (99.0) | 36.9 (98.4) | 33.0 (91.4) | 28.2 (82.8) | 23.0 (73.4) | 21.2 (70.2) | 37.2 (99.0) |
| Temp. għolja medja °C (°F) | 5.9 (42.6) | 9.0 (48.2) | 14.3 (57.7) | 17.4 (63.3) | 22.3 (72.1) | 26.2 (79.2) | 29.2 (84.6) | 28.5 (83.3) | 24.4 (75.9) | 17.8 (64.0) | 10.7 (51.3) | 6.4 (43.5) | 17.7 (63.9) |
| Temp. medja ta’ kuljum °C (°F) | 2.5 (36.5) | 4.7 (40.5) | 9.0 (48.2) | 12.2 (54.0) | 17.0 (62.6) | 20.8 (69.4) | 23.6 (74.5) | 23.0 (73.4) | 19.2 (66.6) | 13.4 (56.1) | 7.2 (45.0) | 3.3 (37.9) | 13.0 (55.4) |
| Temp. baxxa medja °C (°F) | −0.9 (30.4) | 0.3 (32.5) | 3.8 (38.8) | 7.0 (44.6) | 11.6 (52.9) | 15.4 (59.7) | 18.0 (64.4) | 17.6 (63.7) | 14.0 (57.2) | 9.0 (48.2) | 3.7 (38.7) | 0.1 (32.2) | 8.3 (46.9) |
| Temp. baxxa rekord °C (°F) | −15.0 (5.0) | −15.6 (3.9) | −7.4 (18.7) | −2.5 (27.5) | −0.8 (30.6) | 5.6 (42.1) | 8.4 (47.1) | 8.0 (46.4) | 3.0 (37.4) | −2.3 (27.9) | −6.2 (20.8) | −13.6 (7.5) | −15.6 (3.9) |
| Preċipitazzjoni medja f’mm (pulzieri) | 58.7 (2.31) | 49.2 (1.94) | 65.0 (2.56) | 75.5 (2.97) | 95.5 (3.76) | 66.7 (2.63) | 66.8 (2.63) | 88.8 (3.50) | 93.1 (3.67) | 122.4 (4.82) | 76.7 (3.02) | 61.7 (2.43) | 920.1 (36.22) |
| Preċipitazzjoni medja f’jiem (≥ 1.0 mm) | 6.7 | 5.3 | 6.7 | 8.1 | 8.9 | 7.7 | 5.4 | 7.1 | 6.1 | 8.3 | 6.4 | 6.3 | 83.0 |
| Umdità relattiva medja (%) | 86 | 78 | 71 | 75 | 72 | 71 | 71 | 72 | 74 | 81 | 85 | 86 | 77 |
| Medja ta’ sigħat ta’ xemx fix-xahar | 76 | 114 | 177 | 181 | 214 | 245 | 293 | 251 | 180 | 106 | 71 | 69 | 1,977 |
| Sors: Servizio Meteorologico, Aeronautica Militare | |||||||||||||
Relazzjonijiet internazzjonali
Ġemellaġġi
Milan hija ġemellata uffiċjalment ma’ ħmistax-il belt oħra.
- São Paulo, il-Brażil, mill-1961
- Chicago, l-Istati Uniti, mill-1962
- Lyon, Franza, mill-1967
- Frankfurt, il-Ġermanja, mill-1969
- Birmingham, ir-Renju Unit, mill-1974
- Dakar, is-Senegal, mill-1974
- Shanghai, iċ-Ċina, mill-1979
- Osaka, il-Ġappun, mill-1981
- Tel Aviv, Iżrael, mill-1997
- Bethlehem, il-Palestina, mis-sena 2000
- Toronto, il-Kanada, mill-2003
- Krakovja, il-Polonja, mill-2003
- Melbourne, l-Awstralja, mill-2004
- Guadalajara, il-Messiku, mill-2004
- Daegu, il-Korea t’Isfel, mill-2015
Il-ġemellaġġ mal-belt ta’ San Pietruburgu, ir-Russja, li kien beda fl-1967, ġie sospiż fl-2012 (deċiżjoni li ttieħdet mill-belt ta’ Milan), minħabba l-projbizzjoni tal-gvern Russu fuq il-“propaganda omosesswali”.
Relazzjonijiet oħra
Milan għandha kollaborazzjonijiet mal-bliet li ġejjin:
- Algiers, l-Alġerija
- Amsterdam, in-Netherlands
- Barċellona, Spanja
- Bilbao, Spanja
- Chengdu, iċ-Ċina
- Copenhagen, id-Danimarka
- Guangzhou, iċ-Ċina
- , l-Emirati Għarab Magħquda
- Moska, ir-Russja
- New York, l-Istati Uniti
- Nur-Sultan, il-Każakistan
- il-Prefettura ta’ Saitama, il-Ġappun
- Tegucigalpa, il-Honduras
- Tehran, l-Iran
Ċittadini onorarji
Dawn li ġejjin huma nies li ngħataw iċ-ċittadinanza onorarja ta’ Milan:
| Data | Isem | Noti |
|---|---|---|
| l-24 ta’ Frar 1972 | (1889 – 1977) | attur komiku Ingliż. |
| Marzu 1980 | (1921 – 1989) | fiżiku nukleari, dissident u attivist Russu. |
| Diċembru 1988 | (1921 – 1992) | politiku u dissident Ċekoslovakk u Slovakk. |
| is-16 ta’ Frar 1990 | (1900 – 1995) | attriċi Taljana. |
| il-21 ta’ Ottubru 2004 | (1944 – ?) | politiku Amerikan, eks Sindku tal-Belt ta’ New York, u avukat ta’ Donald Trump. |
| it-3 ta’ Settembru 2005 | (1970 – ?) | ir-Reġina konsorti tal-Ġordan. |
| l-10 ta’ Diċembru 2008 | (1948 – ?) | politiku Amerikan u eks Viċi President tal-Istati Uniti. |
| it-18 ta’ Jannar 2012 | (1979 – ?) | ġurnalist u kittieb Taljan. |
| l-4 ta’ April 2016 | (1961 – ?) | maġistrat Taljan. |
| l-20 ta’ Ottubru 2016 | (1935 – ?) | mexxej spiritwali Buddist Tibetan. |
| l-10 ta’ Diċembru 2020 | (1991 – ?) | student Eġizzjan. |
Referenzi
- ^ "Map of Milan with major Places + Sights | Explore to World". web.archive.org. 2017-09-01. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2017-09-01. Miġbur 2021-07-16.
- ^ "Dati Istat". web.archive.org. 2019-07-24. Arkivjat mill-oriġinal fl-2019-07-24. Miġbur 2021-07-16.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
- ^ "Italy, Population - Google Public Data Explorer". web.archive.org. 2020-06-13. Arkivjat mill-oriġinal fl-2020-06-13. Miġbur 2021-07-16.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
- ^ "Dati demografici della popolazione" (PDF). web.archive.org. 2018-05-03. Arkivjat mill-oriġinal fl-2018-05-03. Miġbur 2021-07-16.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
- ^ "Dati UE popolazione Milano" (PDF). web.archive.org. 2017-09-26. Arkivjat minn l-oriġinal (PDF) fl-2017-09-26. Miġbur 2021-07-16.
- ^ "GaWC - The World According to GaWC 2012". web.archive.org. 2017-05-03. Arkivjat mill-oriġinal fl-2017-05-03. Miġbur 2021-07-16.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
- ^ "Banana Blu" (PDF). web.archive.org. 2007-09-29. Arkivjat minn l-oriġinal (PDF) fl-2007-09-29. Miġbur 2021-07-16.
- ^ "Global MetroMonitor | Brookings Institution". web.archive.org. 2013-01-15. Arkivjat mill-oriġinal fl-2018-12-25. Miġbur 2021-07-16.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
- ^ "Milan, the 'world's design capital', takes steps to attract visitors year-round". South China Morning Post (bl-Ingliż). 2016-07-17. Miġbur 2021-07-16.
- ^ "The Global Language Monitor » Fashion". web.archive.org. 2011-06-03. Arkivjat mill-oriġinal fl-2011-06-03. Miġbur 2021-07-16.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
- ^ "Milan, Italy | frog design". web.archive.org. 2011-05-01. Arkivjat mill-oriġinal fl-2011-05-01. Miġbur 2021-07-16.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
- ^ "Milan Furniture Fair [Monocle]". web.archive.org. 2012-07-13. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2012-07-13. Miġbur 2021-07-16.
- ^ "Universities and research". web.archive.org. 2013-05-13. Arkivjat mill-oriġinal fl-2013-05-13. Miġbur 2021-07-16.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
- ^ "Milano sempre più meta turistica: crescono i turisti". web.archive.org. 2021-04-23. Arkivjat mill-oriġinal fl-2021-04-23. Miġbur 2021-07-16.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
- ^ "Milano, nel 2018 turisti in crescita: sfiorati i 10 milioni in Città Metropolitana". web.archive.org. 2021-04-23. Arkivjat mill-oriġinal fl-2021-04-23. Miġbur 2021-07-16.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
- ^ "Guida Michelin 2016: ristoranti stellati in Lombardia". web.archive.org. 2016-05-02. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2016-05-02. Miġbur 2021-07-16.
- ^ Ambrogio, Renzo (2009). Nomi d'Italia : origine e significato dei nomi geografici e di tutti i comuni. Novara: Istituto geografico De Agostini. p. 385. ISBN 978-88-511-1412-1.
- ^ Wise, Hilary (1997). The vocabulary of modern French origins, structure and function. London: Routledge. p. 39. ISBN 0-203-42979-6.
- ^ Michell, John (2009). The sacred center: the ancient art of locating sanctuaries. Rochester, Vt.: Inner Traditions. p. 32. ISBN 978-1-59477-284-9.
- ^ "French Emblems: Emblem: MEDIOLANUM MILAN". web.archive.org. 2012-01-13. Arkivjat mill-oriġinal fl-2012-01-13. Miġbur 2021-07-16.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
- ^ Tito Livio, Ab Urbe condita 5.34–35.3.
- ^ "Polybius, Histories, book 2, Capture of Mediolanum and End of the War". www.perseus.tufts.edu. Miġbur 2021-07-16.
- ^ Delamarre, Xavier (2003). Dictionnaire de la langue gauloise (in French) (2nd ed.). Paris: Errance. pp. 221–222. ISBN 2-87772-237-6.
- ^ "L'antica Mediolanum rivive al computer - Corriere.it". web.archive.org. 2018-05-05. Arkivjat mill-oriġinal fl-2018-05-05. Miġbur 2021-07-16.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
- ^ "Honorius: The Fight for the Roman West AD 395-423 - Chris Doyle - Google Books". web.archive.org. 2020-06-13. Arkivjat mill-oriġinal fl-2023-10-02. Miġbur 2021-07-16.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
- ^ ""Milan: a history of greatness, from its origins to the twentieth century"". Arkivjat mill-oriġinal fl-2017-04-29. Miġbur 2021-07-16.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
- ^ Scott, Tom. The City-State in Europe, 1000-1600: Hinterland, Territory, Region. OUP Oxford. p. 17.
- ^ a b Henry S. Lucas, The Renaissance and the Reformation, p. 268.
- ^ "The History of Milan | Relazioni Internazionali - Università Cattolica del Sacro Cuore". web.archive.org. 2009-11-08. Arkivjat mill-oriġinal fl-2009-11-08. Miġbur 2021-07-16.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
- ^ John Lothrop Motley, The Rise of the Dutch Republic, Vol. II (Harper Bros.: New York, 1855), p. 2.
- ^ Cipolla, Carlo M. Fighting the Plague in Seventeenth Century Italy. Madison: University of Wisconsin Press, 1981.
- ^ Cooke, Philip (1997). Italian resistance writing: an anthology. Manchester: Manchester University Press. p. 20. ISBN 0-7190-5172-X.
- ^ Ginsborg, Paul (2003). A history of contemporary Italy: society and politics, 1943 – 1988. New York: Palgrave Macmillan. p. 220. ISBN 1-4039-6153-0.
- ^ John Foot (2001). Milan since the miracle: city, culture, and identity. New York: Berg. p. 119. ISBN 1-85973-545-2.
- ^ "principali indicatori 2012 - Borsa Italiana". web.archive.org. 2018-11-06. Arkivjat mill-oriġinal fl-2018-11-06. Miġbur 2021-07-16.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
- ^ "L'uomo che inventò la Milano da bere - LASTAMPA.it". web.archive.org. 2009-09-14. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2009-09-14. Miġbur 2021-07-16.
- ^ Mieg, Harald A/; Overmann, Heike. Industrial heritage sites in transformation : clash of discourses. New York and London: Rutledge. p. 72. ISBN 978-1-315-79799-1.
- ^ "Nuovo Sistema Fiera Milano". web.archive.org. 2011-12-01. Arkivjat mill-oriġinal fl-2011-12-01. Miġbur 2021-07-16.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
- ^ Ni, Pengfei (2012). The global urban competitiveness report 2011. Cheltenham: Edward Elgar. p. 127. ISBN 978-0-85793-421-5.
Awtur: www.NiNa.Az
Data tal-pubblikazzjoni:
wikipedija, wiki, ktieb, kotba, librerija, artiklu, aqra, niżżel, b'xejn, download b'xejn, mp3, vidjo, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, stampa, mużika, kanzunetta, film, ktieb, logħba, logħob, mobbli, telefon, android, ios, apple, mowbajl, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, kompjuter, Informazzjoni dwar Milan, X'inhi Milan? Xi tfisser Milan?
Milan mɪˈlɑːn bid djalett ta Milan miˈlaː bit Taljan Milano miˈlaːno hija belt fit Tramuntana tal Italja il belt kapitali tal Lombardia u t tieni l iktar belt popolata fl Italja wara Ruma Hija l unika belt Ewropea li hija iktar sinjura mill belt kapitali tal pajjiz Milan kienet il kapitali tal Imperu Ruman tal Punent tad Dukat ta Milan u tar Renju tal Lombardia Venezja Il belt proprja għandha popolazzjoni ta madwar 1 4 miljun ruħ filwaqt li l belt metropolitana għandha popolazzjoni ta madwar 3 26 miljun abitant Iz zona urbana tagħha li kontinwament tinsab fi stat ta kostruzzjoni u li hija estiza ferm lil hinn mill konfini tal belt metropolitana amministrattiva hija r raba l ikbar fl Unjoni Ewropea UE b 5 27 miljun abitant Huwa stmat li l popolazzjoni fi ħdan iz zona metropolitana usa ta Milan hija 8 2 miljun ruħ jiġifieri b hekk hija l ikbar zona metropolitana fl Italja b qabza kbira u t tielet l ikbar fl UE Milan ItaljaAmministrazzjoniReġjun LombardijaKap tal Gvern en Isem uffiċjali MilanoIsmijiet oriġinali MilanKodiċi postali 20121 20122 20123 20124 20125 20126 20127 20128 20129 20131 20132 20133 20134 20135 20136 20137 20138 20139 20141 20142 20143 20144 20145 20146 20147 20148 20149 20151 20152 20153 20154 20155 20156 20157 20158 20159 20161u 20162ĠeografijaKoordinati 45 28 01 N 9 11 24 E 45 4669 N 9 19 E 45 4669 9 19 Koordinati 45 28 01 N 9 11 24 E 45 4669 N 9 19 E 45 4669 9 19MilanMilan Italy Superfiċjenti 181 67 0 01 kilometru kwadruGħoli 138 mFruntieri ma en en en en en en en en en en en en en en en en en en en en en u en DemografijaPopolazzjoni 1 354 196 abitanti 1 Jannar 2023 Informazzjoni oħraFondazzjoni 600 BCE Kodiċi tat telefon 02Zona tal Ħin UTC 1 UTC 2bliet ġemellati Sao Paulo Chicago Toronto Tel Aviv Krakovja Shanghai Dakar Lyon Betlem Frankfurt Dublin Napli Buenos Aires Guadalajara en Montreal Sofija Beijing Sydney Medellin en San Pietruburgu Melbourne Daeguu Vilniuscomune milano it Milan titqies bħala belt globali alfa minn ta quddiem b qawwiet fil oqsma tal arti il kummerċ id disinn l edukazzjoni id divertiment il moda il finanzi il kura tas saħħa il mezzi tax xandir is servizzi ir riċerka u t turizmu Id distrett kummerċjali tagħha jospita l Borza tal Italja bit Taljan Borsa Italiana u l kwartieri ġenerali ta banek u ta kumpaniji nazzjonali u internazzjonali Bħala Prodott Domestiku Gross għandha t tielet l ikbar ekonomija fost il bliet tal UE wara Pariġi u Madrid u hija l iktar waħda sinjura fost il bliet tal UE li mhumiex bliet kapitali Milan titqies bħala l Banana l Blu u waħda mill Erba Muturi għall Ewropa L istemma araldika tal belt ta Milan Il belt ġiet rikonoxxuta bħala waħda mill erba kapitali dinjin tal moda bis saħħa ta diversi avvenimenti u fieri internazzjonali inkluz il Ġimgħa tal Moda ta Milan u l Fiera tal Għamara ta Milan li attwalment huma fost l ikbar fid dinja bħala dħul vizitaturi u tkabbir Milan ospitat l Wirja Universali fl 1906 u fl 2015 Il belt tospita bosta istituzzjonijiet kulturali akkademji u universitajiet bi 11 tat total nazzjonali tal istudenti jattenduhom Milan laqgħet 10 miljun vizitatur fl 2018 bl ikbar għadd ta vizitaturi barranin miċ Ċina mill Istati Uniti minn Franza u mill Ġermanja It turisti jiġu attirati mill bosta muzewijiet u galleriji tal arti ta Milan li jħaddnu wħud mill izjed kollezzjonijiet importanti fid dinja fosthom kapulavuri ewlenin ta Leonardo da Vinci bħal L Aħħar Ċena fil Knisja ta Santa Marija tal Grazzji Il belt hija moqdija minn ħafna lukandi lussuzi u hija l ħames l iktar belt fid dinja li għandha ristoranti bl ogħla stilel skont il Gwida ta Michelin Milan għandha wkoll tnejn mill iktar timijiet tal futbol ta suċċess fl Ewropa A C Milan u F C Internazionale u wieħed mit timijiet ewlenin tal basketball fl Ewropa Olimpia Milano Milan se tospita l Logħob Olimpiku tax Xitwa fl 2026 flimkien ma ToponimijaIċ ċingjala semilanuta mal Palazzo della Ragione Milan L etimoloġija tal isem Milan mhijiex ċerta Teorija partikolari ssostni li l isem Latin Mediolanum ġej mill kliem bil Latin medio fin nofs u planus pjanura Madankollu xi studjuzi jemmnu li lanum ġejja mill għerq lan jiġifieri territorju kkonfinat jew demarkat is sors tal għerq tal kelma bil Welsh llan li tfisser santwarju jew knisja li fl aħħar mill aħħar wasslet għall kelma Land bl Ingliz u bil Ġermaniz li fih il komunitajiet Ċeltiċi kienu jibnu s santwarji Għaldaqstant Mediolanum tista tfisser il belt jew is santwarju ċentrali ta tribu Ċeltika Tabilħaqq madwar sittin sit Galliku Ruman fi Franza kienu jissejħu Mediolanum perezempju Saintes Mediolanum Santonum u Evreux Mediolanum Aulercorum Barra minn hekk teorija oħra tikkollega l isem maċ ċingjala Scrofa semilanuta emblema antika tal belt li tissemma fl Emblemata 1584 ta taħt tinqixa tal ewwel saffi tas swar tal belt fejn ċingjala tidher il fuq mill iskavi Teorija oħra ssostni li l etimoloġija ta Mediolanum ġejja mil Latin u mill Franċiz u tfisser nofs suf Skont din it teorija il belt ta Milan twaqqfet bis saħħa ta zewġ tribujiet Ċeltiċi il Bituriġi u l Eduj li bħala l emblemi tagħhom kellhom muntun u ċingjal għalhekk is simbolu tal belt huwa ċingjal sufi annimal b forma doppja fuq naħa bil lanzit iniggez u fuq l oħra bis suf lixx StorjaPreistorja u Zmien ir Rumani Il Kolonni Rumani ta San Lawrenz L Ċeltiċi l abitanti tar reġjun tat Tramuntana tal Italja msejjaħ Insubria milli jidher kienu stabbilew insedjament għall ħabta tas 600 Q K Skont il leġġenda msemmija minn f kitba tiegħu ta bejn is 27 u 9 Q K ir re Galliku bagħat lin neputi tiegħu lejn it Tramuntana tal Italja bħala kap ta grupp magħmul minn diversi tribujiet Galliċi Belloveso allegatament stabbilixxa insedjament fi zmien il monarkija Rumana matul ir renju ta Tarquinio tradizzjonalment ġie ddokumentat li rrenja mis 616 sal 579 Q K skont l istoriku Ruman tal qedem Tito Livio Matul ir Repubblika Rumana ir Rumani immexxija mill konslu iġġieldu kontra l Insubri u ħakmu l insedjament fil 222 Q K Il kap tal Insubri ssottometta ruħu għal Ruma u ta l kontroll tal insedjament lir Rumani Eventwalment ħakmu r reġjun kollu u l provinċja l ġdida semmewha Gallia Cisalpina jiġifieri Gallia ta din in naħa tal Alpi u jaf taw lis sit l isem Latin ta Mediolanum bil Galliku medio tfisser nofs jew ċentru u lanon hija l ekwivalenti Ċeltika tal Latin planum pjanura B hekk Mediolanon Latinizzata bħala Mediolanum x aktarx li kienet tfisser insedjament fin nofs tal pjanura Fil 286 l Imperatur Ruman ċaqlaq il kapitali tal Imperu Ruman tal Punent minn Ruma għal Mediolanum Il fdalijiet tal anfiteatru Ruman f Milan Djoklezjanu nnifsu għazel li jirresjedi f Nicomedia fl Imperu tal Lvant u ħalla lill kollega tiegħu f Milan Massimjanu bena diversi monumenti ġganteski iċ ċirku l kbir 470 metru b 85 metru it thermae jew il Banjijiet ta kumpless kbir ta palazzi imperjali u servizzi u binjiet oħra li ma tantx baqa traċċi vizibbli tagħhom illum Massimjanu zied iz zona tal belt għal 375 akru mdawra bi swar tal ġebel ġodda u akbar b tul ta madwar 4 5 km b bosta torrijiet Iz zona monumentali kellha torrijiet doppji wieħed minnhom inkluz fil Kunvent ta San Mawrizju Maġġuri huwa għoli 16 6 il metru Minn Mediolanum l Imperatur ħareġ l Editt ta Milan fit 313 W K u bih iggarantixxa t tolleranza għar reliġjonijiet kollha fi ħdan l imperu B hekk witta t triq biex il Kristjanezmu jsir ir reliġjon dominanti tal Ewropa Rumana Kostantinu kien f Mediolanum biex jiċċelebra t tieġ ta oħtu mal Imperatur tal Lvant Fl 402 il assedjaw il belt u l Imperatur Onorju ttrasferixxa r residenza imperjali lejn Ravenna Fl 452 min naħa tiegħu assedja lil Mediolanum izda l izvolta reali mill imgħoddi imperjali tal belt waslet fil 539 matul il Gwerra Gotika meta neputi ta Witiges li qabel kien ir re tal Taljani qered lil Mediolanum u tilfu ħajjithom bosta nies Il ħadu lil Ticinum bħala l kapitali tagħhom fil 572 u semmewha Papia illum magħrufa bħala u ħallew il belt Medjevali bikrija ta Milan f idejn il governanza tal arċisqfijiet tagħha Medju Evu L istemma araldika Medjevali tal Visconti bis serp biscione b tifel f ħalqu Wara l assedju tal belt mill Visigoti fl 402 ir residenza imperjali ġiet ittrasferita lejn Ravenna B hekk bdiet era li fiha l belt ta Milan qabdet it triq tan nizla u marret għall agħar meta Attila ir re tal assedja seraq u qered il belt fl 452 W K Fl 539 l Ostrogoti ħakmu u qerdu l belt ta Milan matul il Gwerra Gotika kontra l Imperatur Bizantin Fis sajf tal 569 il li taw l isem tar reġjun Taljan Lombardia ħakmu l belt ta Milan u ġabu fix xejn il gwarniġjon Bizantin zgħir li kien qed jiddifendiha Xi strutturi Rumani baqgħu jintuzaw f Milan taħt it tmexxija tal Longobardi Milan kellha ċċedi quddiem il qawwa ta u l fis 774 Is seklu 11 ġab miegħu reazzjoni kontra l kontroll tal Imperaturi Rumani Sagri Il bliet stati feġġew fit Tramuntana tal Italja bħala espressjoni tal poter politiku ġdid tal bliet u tar rieda tagħhom li jiġġieldu kontra s setgħat fewdali kollha Il belt ta Milan ma kinitx eċċezzjoni Madankollu ma tantx għadda wisq zmien qabel ma l bliet stati Taljani bdew jiġġieldu ma xulxin biex jippruvaw jillimitaw il poteri tal ġirien tagħhom Iċ ċittadini ta Milan qerdu lil Lodi u kienu kontinwament fi gwerra ma Pavia u li min naħa tagħhom staqsew għall għajnuna lil F attakk ħesrem ħatfu lill Imperatriċi Beatrice u obbligawha tirkeb bil kontra fuq fi triqitha l barra minn ġol belt Dawn il bliet wasslu għall qerda tal biċċa l kbira ta Milan fl 1162 In nirien ħakmu l imħazen li kien fihom il provvisti tal ikel u fi zmien ftit jiem Milan kellha tarrendi Mappa tal belt ta Milan imdawra bis swar Spanjoli fl aħħar tas seklu 16 Imbagħad kien hemm perjodu ta paċi u Milan gawdiet prosperita bħala ċentru kummerċjali minħabba l pozizzjoni ġeografika tagħha Matul dan iz zmien il belt kienet meqjusa bħala waħda mill ikbar bliet Ewropej Fl 1395 sar l ewwel Duka ta Milan wara li rċieva t titlu minn ir re tar Rumani Fl 1447 id Duka ta Milan miet mingħajr iben werriet B hekk wara t tmiem tal arblu tar razza tal familja Visconti ġiet stabbilita r Din ħadet isimha minn Sant Ambroġju il qaddis patrun popolari tal belt Kemm il kif ukoll il ġibdu ħabel wieħed biex jistabbilixxu r Repubblika Ambroġjana f Milan Madankollu ir Repubblika sfaxxat meta fl 1450 Milan inħakmet minn tal li wassal biex Milan issir waħda mill bliet ewlenin tar Rinaxximent Taljan Zmien modern bikri Porta Ticinese 1100 waħda mit tliet daħliet Medjevali li għadhom jezistu f Milan L aħħar mexxej indipendenti ta Milan talab l għajnuna ta ta Franza kontra l istati Taljani l oħra u eventwalment faqqgħu l Gwerer tal Italja Il kuġin tar re ħa sehem fl ispedizzjoni u rrealizza li l biċċa l kbira tal Italja kienet prattikament bla difiza Dan wasslu biex jerġa jiġi ftit snin wara fis sena 1500 u jiddikjara li d Dukat ta Milan huwa tiegħu ladarba nanntu kienet membru tal familja Visconti fit tmun Dak iz zmien Milan kienet difiza wkoll minn merċenarji Zvizzeri Wara r rebħa tas suċċessur ta Louis fuq l Izvizzeri fil Battalja ta Marignan id dukat ġie mwiegħed lir re Franċiz Francois I Meta l imperatur Spanjol tal Asburgi rebaħ kontra Francois I fil Battalja ta Pavia fl 1525 it Tramuntana tal Italja inkluz Milan għaddiet għand Spanja Asburga Pjazza San Babila fil pesta tal 1630 Fl 1556 Karlu V abdika favur ibnu u ħuh Dak kollu li Karlu kien jipposjedi fl Italja inkluz Milan għadda għand Filippu II u baqa proprjeta tal linja Spanjola tal filwaqt li l linja Awstrijaka tal Asburgi ta Ferdinandu mexxiet l Imperu Ruman Sagru Il Pesta l Kbira ta Milan fl 1629 1631 li minħabba fiha huwa stmat li mietu 60 000 ruħ minn popolazzjoni ta 130 000 ruħ ikkawzat devastazzjoni bla preċedent fil belt u ġiet deskritta effettivament minn fil kapulavur tiegħu I Promessi Sposi Dan l episodju tqies minn ħafna bħala s simbolu tat tmexxija ħazina u tad dekadenza tal Ispanjoli u jitqies bħala waħda mill aħħar tifqigħat ta sekli sħaħ tal pesta li bdew bil Pesta s Sewda Ċerimonja tar riċeviment ta Alexander Suvorov f Milan f April 1799 Fis sena 1700 il linja Spanjola tal Asburgi ntemmet bil mewt ta Wara mewtu bdiet il Gwerra tas Suċċessjoni Spanjola fl 1701 bl okkupazzjoni tal artijiet Taljani kollha ta Spanja mit truppi Franċizi li kienu qed jappoġġaw lill Franċiz biex jitla fuq it tron Spanjol Fl 1706 il Franċizi tilfu f Ramillies u f Torino u kellhom iċedu t Tramuntana tal Italja lill Asburgi Awstrijaki Fl 1713 1714 it Trattati ta u ikkonfermaw formalment is sovranita Awstrijaka fuq il biċċa l kbira tal artijiet Taljani tal Asburgi Spanjoli inkluz il Lombardia u l kapitali tagħha Milan Napuljun invada l Italja fl 1796 u Milan ġiet iddikjarata l kapitali tar Repubblika Ċisalpina Iktar il quddiem huwa ddikjara lil Milan bħala r Renju tal Italja u ġie inkurunat Re tal Italja fid Duomo il katidral tal belt Ladarba l okkupazzjoni ta Napuljun intemmet il Kungress ta Vjenna rritorna l Lombardia u Milan lill Awstrijaki fl 1815 Zmien modern u kontemporanju Ir Rewwixta tal Ħamest Ijiem f Milan Fit 18 ta Marzu 1848 Milan irnexxielha tirribella kontra t tmexxija Awstrijaka fl hekk imsejħa rewwixta tal Ħamest Ijiem bit Taljan Le Cinque Giornate li wasslu biex il Marexxall jirtira temporanjament mill belt Ir renju ta Piemonte Sardenja fil konfini bagħat it truppi sabiex jipproteġi lil dawk li ħadu sehem fir rewwixta u organizza plebixxit li rratifika b maġġoranza enormi l unifikazzjoni tal Lombardia mar renju ta Piemonte Sardenja Izda ftit xhur wara biss l Awstrijaki rnexxielhom jibagħtu forzi ġodda u friski li għelbu lill armata ta Piemonte fil Battalja ta Custoza fl 24 ta Lulju u reġgħu ħadu r riedni f idejhom fit Tramuntana tal Italja Madankollu xi għaxar snin wara il politiċi l uffiċjali u l intellettwali nazzjonalisti Taljani bħal u rnexxielhom jiksbu konsenus enormi u tefgħu pressjoni fuq il monarkija biex tissawwar alleanza mal Imperu Franċiz il ġdid ta Napuljun III sabiex jgħelbu lill Awstrija u jistabbilixxu stat kbir Taljan fir reġjun Fil Battalja ta Solferino fl 1859 it truppi Franċizi u Taljani rebħu bil kbir kontra l Awstrijaki li rtiraw taħt il linja kwadrilaterali Wara din il battalja Milan u l bqija tal Lombardia ġew inkorporati fir renju ta Piemonte Sardenja li mbagħad kompla bl annessjoni tal istati z zgħar Taljani l oħra kollha u pproklama t twelid tar Renju tal Italja fis 17 ta Marzu 1861 L unifikazzjoni politika tal Italja saħħet id dominanza ekonomika ta Milan fit Tramuntana tal Italja F qasir zmien tlesta network ferrovjarju dens li l kostruzzjoni tiegħu kienet bdiet taħt il patroċinju tal Awstrijaki u Milan saret iċ ċentru ferrovjarju tat Tramuntana tal Italja u bil ftuħ tal mini ferrovjarji ta Gottardo 1882 u Simplon 1906 saret l ikbar ċentru ferrovjarju tan Nofsinhar tal Ewropa għat trasport tal merkanzija u tal passiġġieri Tabilħaqq Milan u Venezja kienu fost il waqfiet prinċipali tal Orient Express li beda jopera mill 1919 L abbundanza tar rizorsi idroelettriċi ppermettew l izvilupp ta setturi b saħħithom tal azzar u tat tessuti u l banek ta Milan iddominaw il qasam finanzjarju tal Italja tant li l belt saret iċ ċentru finanzjarju ewlieni tal pajjiz Fl aħħar zewġ deċennji tas seklu 19 seħħet industrijalizzazzjoni rapida ħafna u din wasslet għat twelid ta klassi enormi tal ħaddiema kif ukoll għal kunflitti soċjali qalila F Mejju 1898 Milan ġie xxukkjata bil massakru ta irvell relatat maz zieda tal għoli tal ħajja Galleria Vittorio Emanuele II bbumbardjata fl 1943 Id dominanza ekonomika ta Milan fl Italja zgurat ukoll rwol minn ta quddiem għall belt fix xena politika Kien proprju f Milan li Benito Mussolini bena l karrieri politiċi u ġurnalistiċi tiegħu u l Qomos Suwed tiegħu nġabru għall ewwel darba fil belt f Piazza San Sepolcro hawnhekk id dittatur Faxxista futur vara l Marċ tiegħu fuq Ruma fit 28 ta Ottubru 1922 Matul it Tieni Gwerra Dinjija il faċilitajiet industrijali u tat trasport il kbar ta Milan ġarrbu ħsarat estensivi mill bumbardamenti tal Alleati li spiss laqqtu wkoll id distretti residenzjali Meta l Italja arrendiet fl 1943 il forzi Ġermanizi okkupaw u serqu l biċċa l kbira tat Tramuntana tal Italja u dan qanqal it twelid ta moviment enormi ta rezistenza Fid 29 ta April 1945 l Ewwel Divizjoni Armata Amerikana kienet qed tavvanza fuq Milan izda qabel waslet ir rezistenza Taljana ħatfet il kontroll tal belt u ġġustizzjat lil Mussolini flimkien man namrata tiegħu u diversi uffiċjali tar reġim li iktar il quddiem ġew mgħallqa u esposti f Piazzale Loreto fejn sena qabel xi membri tar rezistenza kienu ġew iġġustizzjati Matul l irkupru u t tkabbir ekonomiku kbir ta wara l gwerra l isforz ta rikostruzzjoni u l hekk imsejjaħ miraklu ekonomiku Taljan attira mewġa kbira ta migrazzjoni interna speċjalment miz zoni rurali tan Nofsinhar tal Italja lejn Milan Il popolazzjoni kibret minn 1 3 miljun fl 1951 għal 1 7 miljun fl 1967 Matul dan il perjodu Milan reġgħet inbniet malajr bil kostruzzjoni ta diversi binjiet innovattivi u Modernisti għoljin bħal Torre Velasca u t Torri ta Pirelli li f qasir zmien saru s simboli ta din l era l ġdid ta prosperita Madankollu fl aħħar tas snin 60 u fil bidu tas snin 70 tas seklu 20 matul l hekk imsejħa iktar milli l prosperita ekonomika spikkat mewġa bla preċedent ta vjolenza fit toroq strajks tax xogħol u terrorizmu politiku L apiċi ta dan il perjodu ta taqbid seħħet fit 12 ta Diċembru 1969 meta bomba splodiet fil Bank Agrarju Nazzjonali f Piazza Fontana u qatlet 17 il ruħ u darbet 88 ruħ L EXPO tal 2015 f Milan Fis snin 80 tas seklu 20 bis suċċess internazzjonali ta ditti tal moda ta Milan bħal Armani Versace u Dolce amp Gabbana Milan saret waħda mill kapitali dinjin tal moda Barra minn hekk kien hemm zieda kbira fit turizmu internazzjonali l iktar mill Amerka u mill Ġappun filwaqt li l Borza ziedet il kapitalizzazzjoni tas suq tagħha b iktar minn ħames darbiet Dan il perjodu wassal biex il mezzi tax xandir ilaqqmu l belt metropolitana u indirettament il ħajja soċjali ta dak iz zmien bħala Milano da bere litteralment Milan għas sakra Madankollu fis snin 90 tas seklu 20 Milan ġiet affettwata ħazin minn Tangentopoli skandlu politiku li fih bosta politiċi u negozjanti tressqu quddiem il liġi fuq akkuzi ta korruzzjoni Il belt kienet affettwata wkoll minn krizi finanzjarja severa u minn deklin kostanti fil produzzjoni tat tessuti tal karozzi u tal azzar Il proġetti ta Milano 2 u ta Milano 3 ta Silvio Berlusconi kien l izjed proġetti importanti tal abitazzjonijiet tas snin 80 u 90 tas seklu 20 f Milan u taw enerġija ekonomika u soċjali ġdida lill belt Il Kastell ta Sforza Fil bidu tas seklu 21 Milan għaddiet minn sensiela ta zviluppi mill ġdid fiz zoni industrijali enormi u antiki Zewġ distretti ġodda tan negozju Porta Nuova u CityLife inbnew fi zmien deċennju u biddlu radikalment il bixra panoramika tal belt Iċ ċentru tal wirjiet tal belt tressaq f sit ferm akbar f Id deklin twil fil manifattura tradizzjonali ntesa bis saħħa tal espansjoni kbira tal pubblikazzjoni il finanzi is settur bankarju il moda it teknoloġija informatika il loġistika u t turizmu Id deklin fil popolazzjoni tal belt fl aħħar deċennji jidher li parzjalment beda jirpilja u l komun kiseb madwar 100 000 resident ġdid mill aħħar ċensiment Il bixra l ġdida li ngħata lill belt bħala kapitali globali ta innovazzjoni kellha suċċess u kienet strumentali biex irnexxielha tirbaħ is sejħiet għall offerti biex tospita avvenimenti internazzjonali kbar bħall Expo tal 2015 u l Logħob Olimpiku tal 2026 ĠeografijaKlima Data klimatika għall Milan Ajruport ta Linate elevazzjoni 107 m 351 pied temperaturi normali 1971 2000 temperaturi estremi 1946 sa issa zmien ta xemx 1991 2010 Xahar Jan Fra Mar Apr Mej Ġun Lul Aww Set Ott Nov Diċ Sena Temp għolja rekord C F 21 7 71 1 23 8 74 8 26 9 80 4 32 4 90 3 35 5 95 9 36 6 97 9 37 2 99 0 36 9 98 4 33 0 91 4 28 2 82 8 23 0 73 4 21 2 70 2 37 2 99 0 Temp għolja medja C F 5 9 42 6 9 0 48 2 14 3 57 7 17 4 63 3 22 3 72 1 26 2 79 2 29 2 84 6 28 5 83 3 24 4 75 9 17 8 64 0 10 7 51 3 6 4 43 5 17 7 63 9 Temp medja ta kuljum C F 2 5 36 5 4 7 40 5 9 0 48 2 12 2 54 0 17 0 62 6 20 8 69 4 23 6 74 5 23 0 73 4 19 2 66 6 13 4 56 1 7 2 45 0 3 3 37 9 13 0 55 4 Temp baxxa medja C F 0 9 30 4 0 3 32 5 3 8 38 8 7 0 44 6 11 6 52 9 15 4 59 7 18 0 64 4 17 6 63 7 14 0 57 2 9 0 48 2 3 7 38 7 0 1 32 2 8 3 46 9 Temp baxxa rekord C F 15 0 5 0 15 6 3 9 7 4 18 7 2 5 27 5 0 8 30 6 5 6 42 1 8 4 47 1 8 0 46 4 3 0 37 4 2 3 27 9 6 2 20 8 13 6 7 5 15 6 3 9 Preċipitazzjoni medja f mm pulzieri 58 7 2 31 49 2 1 94 65 0 2 56 75 5 2 97 95 5 3 76 66 7 2 63 66 8 2 63 88 8 3 50 93 1 3 67 122 4 4 82 76 7 3 02 61 7 2 43 920 1 36 22 Preċipitazzjoni medja f jiem 1 0 mm 6 7 5 3 6 7 8 1 8 9 7 7 5 4 7 1 6 1 8 3 6 4 6 3 83 0 Umdita relattiva medja 86 78 71 75 72 71 71 72 74 81 85 86 77 Medja ta sigħat ta xemx fix xahar 76 114 177 181 214 245 293 251 180 106 71 69 1 977 Sors Servizio Meteorologico Aeronautica MilitareRelazzjonijiet internazzjonaliIn Navigli billejl Ġemellaġġi Milan hija ġemellata uffiċjalment ma ħmistax il belt oħra Sao Paulo il Brazil mill 1961 Chicago l Istati Uniti mill 1962 Lyon Franza mill 1967 Frankfurt il Ġermanja mill 1969 Birmingham ir Renju Unit mill 1974 Dakar is Senegal mill 1974 Shanghai iċ Ċina mill 1979 Osaka il Ġappun mill 1981 Tel Aviv Izrael mill 1997 Bethlehem il Palestina mis sena 2000 Toronto il Kanada mill 2003 Krakovja il Polonja mill 2003 Melbourne l Awstralja mill 2004 Guadalajara il Messiku mill 2004 Daegu il Korea t Isfel mill 2015 Il ġemellaġġ mal belt ta San Pietruburgu ir Russja li kien beda fl 1967 ġie sospiz fl 2012 deċizjoni li ttieħdet mill belt ta Milan minħabba l projbizzjoni tal gvern Russu fuq il propaganda omosesswali Il faċċata tad Duomo il Katidral ta Milan Relazzjonijiet oħra Milan għandha kollaborazzjonijiet mal bliet li ġejjin Algiers l Alġerija Amsterdam in Netherlands Barċellona Spanja Bilbao Spanja Chengdu iċ Ċina Copenhagen id Danimarka Guangzhou iċ Ċina l Emirati Għarab Magħquda Moska ir Russja New York l Istati Uniti Nur Sultan il Kazakistan il Prefettura ta Saitama il Ġappun Tegucigalpa il Honduras Tehran l IranĊittadini onorarjiDawn li ġejjin huma nies li ngħataw iċ ċittadinanza onorarja ta Milan Data Isem Noti l 24 ta Frar 1972 1889 1977 attur komiku Ingliz Marzu 1980 1921 1989 fiziku nukleari dissident u attivist Russu Diċembru 1988 1921 1992 politiku u dissident Ċekoslovakk u Slovakk is 16 ta Frar 1990 1900 1995 attriċi Taljana il 21 ta Ottubru 2004 1944 politiku Amerikan eks Sindku tal Belt ta New York u avukat ta Donald Trump it 3 ta Settembru 2005 1970 ir Reġina konsorti tal Ġordan l 10 ta Diċembru 2008 1948 politiku Amerikan u eks Viċi President tal Istati Uniti it 18 ta Jannar 2012 1979 ġurnalist u kittieb Taljan l 4 ta April 2016 1961 maġistrat Taljan l 20 ta Ottubru 2016 1935 mexxej spiritwali Buddist Tibetan l 10 ta Diċembru 2020 1991 student Eġizzjan Referenzi Map of Milan with major Places Sights Explore to World web archive org 2017 09 01 Arkivjat minn l oriġinal fl 2017 09 01 Miġbur 2021 07 16 Dati Istat web archive org 2019 07 24 Arkivjat mill oriġinal fl 2019 07 24 Miġbur 2021 07 16 Manutenzjoni CS1 BOT url oriġinali status mhux magħruf link Italy Population Google Public Data Explorer web archive org 2020 06 13 Arkivjat mill oriġinal fl 2020 06 13 Miġbur 2021 07 16 Manutenzjoni CS1 BOT url oriġinali status mhux magħruf link Dati demografici della popolazione PDF web archive org 2018 05 03 Arkivjat mill oriġinal fl 2018 05 03 Miġbur 2021 07 16 Manutenzjoni CS1 BOT url oriġinali status mhux magħruf link Dati UE popolazione Milano PDF web archive org 2017 09 26 Arkivjat minn l oriġinal PDF fl 2017 09 26 Miġbur 2021 07 16 GaWC The World According to GaWC 2012 web archive org 2017 05 03 Arkivjat mill oriġinal fl 2017 05 03 Miġbur 2021 07 16 Manutenzjoni CS1 BOT url oriġinali status mhux magħruf link Banana Blu PDF web archive org 2007 09 29 Arkivjat minn l oriġinal PDF fl 2007 09 29 Miġbur 2021 07 16 Global MetroMonitor Brookings Institution web archive org 2013 01 15 Arkivjat mill oriġinal fl 2018 12 25 Miġbur 2021 07 16 Manutenzjoni CS1 BOT url oriġinali status mhux magħruf link Milan the world s design capital takes steps to attract visitors year round South China Morning Post bl Ingliz 2016 07 17 Miġbur 2021 07 16 The Global Language Monitor Fashion web archive org 2011 06 03 Arkivjat mill oriġinal fl 2011 06 03 Miġbur 2021 07 16 Manutenzjoni CS1 BOT url oriġinali status mhux magħruf link Milan Italy frog design web archive org 2011 05 01 Arkivjat mill oriġinal fl 2011 05 01 Miġbur 2021 07 16 Manutenzjoni CS1 BOT url oriġinali status mhux magħruf link Milan Furniture Fair Monocle web archive org 2012 07 13 Arkivjat minn l oriġinal fl 2012 07 13 Miġbur 2021 07 16 Universities and research web archive org 2013 05 13 Arkivjat mill oriġinal fl 2013 05 13 Miġbur 2021 07 16 Manutenzjoni CS1 BOT url oriġinali status mhux magħruf link Milano sempre piu meta turistica crescono i turisti web archive org 2021 04 23 Arkivjat mill oriġinal fl 2021 04 23 Miġbur 2021 07 16 Manutenzjoni CS1 BOT url oriġinali status mhux magħruf link Milano nel 2018 turisti in crescita sfiorati i 10 milioni in Citta Metropolitana web archive org 2021 04 23 Arkivjat mill oriġinal fl 2021 04 23 Miġbur 2021 07 16 Manutenzjoni CS1 BOT url oriġinali status mhux magħruf link Guida Michelin 2016 ristoranti stellati in Lombardia web archive org 2016 05 02 Arkivjat minn l oriġinal fl 2016 05 02 Miġbur 2021 07 16 Ambrogio Renzo 2009 Nomi d Italia origine e significato dei nomi geografici e di tutti i comuni Novara Istituto geografico De Agostini p 385 ISBN 978 88 511 1412 1 Wise Hilary 1997 The vocabulary of modern French origins structure and function London Routledge p 39 ISBN 0 203 42979 6 Michell John 2009 The sacred center the ancient art of locating sanctuaries Rochester Vt Inner Traditions p 32 ISBN 978 1 59477 284 9 French Emblems Emblem MEDIOLANUM MILAN web archive org 2012 01 13 Arkivjat mill oriġinal fl 2012 01 13 Miġbur 2021 07 16 Manutenzjoni CS1 BOT url oriġinali status mhux magħruf link Tito Livio Ab Urbe condita 5 34 35 3 Polybius Histories book 2 Capture of Mediolanum and End of the War www perseus tufts edu Miġbur 2021 07 16 Delamarre Xavier 2003 Dictionnaire de la langue gauloise in French 2nd ed Paris Errance pp 221 222 ISBN 2 87772 237 6 L antica Mediolanum rivive al computer Corriere it web archive org 2018 05 05 Arkivjat mill oriġinal fl 2018 05 05 Miġbur 2021 07 16 Manutenzjoni CS1 BOT url oriġinali status mhux magħruf link Honorius The Fight for the Roman West AD 395 423 Chris Doyle Google Books web archive org 2020 06 13 Arkivjat mill oriġinal fl 2023 10 02 Miġbur 2021 07 16 Manutenzjoni CS1 BOT url oriġinali status mhux magħruf link Milan a history of greatness from its origins to the twentieth century Arkivjat mill oriġinal fl 2017 04 29 Miġbur 2021 07 16 Manutenzjoni CS1 BOT url oriġinali status mhux magħruf link Scott Tom The City State in Europe 1000 1600 Hinterland Territory Region OUP Oxford p 17 a b Henry S Lucas The Renaissance and the Reformation p 268 The History of Milan Relazioni Internazionali Universita Cattolica del Sacro Cuore web archive org 2009 11 08 Arkivjat mill oriġinal fl 2009 11 08 Miġbur 2021 07 16 Manutenzjoni CS1 BOT url oriġinali status mhux magħruf link John Lothrop Motley The Rise of the Dutch Republic Vol II Harper Bros New York 1855 p 2 Cipolla Carlo M Fighting the Plague in Seventeenth Century Italy Madison University of Wisconsin Press 1981 Cooke Philip 1997 Italian resistance writing an anthology Manchester Manchester University Press p 20 ISBN 0 7190 5172 X Ginsborg Paul 2003 A history of contemporary Italy society and politics 1943 1988 New York Palgrave Macmillan p 220 ISBN 1 4039 6153 0 John Foot 2001 Milan since the miracle city culture and identity New York Berg p 119 ISBN 1 85973 545 2 principali indicatori 2012 Borsa Italiana web archive org 2018 11 06 Arkivjat mill oriġinal fl 2018 11 06 Miġbur 2021 07 16 Manutenzjoni CS1 BOT url oriġinali status mhux magħruf link L uomo che invento la Milano da bere LASTAMPA it web archive org 2009 09 14 Arkivjat minn l oriġinal fl 2009 09 14 Miġbur 2021 07 16 Mieg Harald A Overmann Heike Industrial heritage sites in transformation clash of discourses New York and London Rutledge p 72 ISBN 978 1 315 79799 1 Nuovo Sistema Fiera Milano web archive org 2011 12 01 Arkivjat mill oriġinal fl 2011 12 01 Miġbur 2021 07 16 Manutenzjoni CS1 BOT url oriġinali status mhux magħruf link Ni Pengfei 2012 The global urban competitiveness report 2011 Cheltenham Edward Elgar p 127 ISBN 978 0 85793 421 5