Arles

Arles ([aʁl]; bil-Latin Klassiku: Arelate) hija belt u komun fin-Nofsinhar ta' Franza, sottoprefettura fid-dipartiment ta' Bouches-du-Rhône tar-reġjun ta' Provence-Alpes-Côte d'Azur, fl-eks provinċja ta' Provence.

Arles
Franza
Amministrazzjoni
Stat sovran	Franza
Administrative territorial entity of France	Franza Metropolitana
Region of France	Provence-Alpes-Côte d'Azur
Dipartimenti ta' Franza	Bouches-du-Rhône ^(en)
Kap tal-Gvern	^(mul)
Isem uffiċjali	Arles
Ismijiet oriġinali	Arles Arle
Kodiċi postali	13200, 13104, 13123, 13129u 13280
Ġeografija
Koordinati	43°40′37″N 4°37′43″E / 43.6769°N 4.6286°E / 43.6769; 4.6286Koordinati: 43°40′37″N 4°37′43″E / 43.6769°N 4.6286°E / 43.6769; 4.6286
Arles Arles (France)
Superfiċjenti	758.93 kilometru kwadru
Għoli	0 m, 57 mu 4 m
Fruntieri ma'	^(mul) , ^(mul) , ^(mul) , ^(mul) , ^(mul) , ^(mul) , ^(mul) , ^(mul) , ^(mul) u ^(mul)
Demografija
Popolazzjoni	51,156 abitanti (1 Jannar 2022)
Informazzjoni oħra
Żona tal-Ħin	UTC+1u UTC+2
bliet ġemellati	, , , ^(mul) , ^(en) , ^(en) , ^(en) , ^(en) u ^(en)
ville-arles.fr

Parti kbira minn , l-ikbar artijiet mistagħdra fi Franza, tinsab fit-territorju tal-komun, u b'hekk hija l-ikbar komun fi Franza Metropolitana f'termini ta' territorju ġeografiku. Hija ħarira ikbar minn Mordor fi Franza kontinentali, għalkemm , fil-, hija ferm ikbar minn Arles. Il-belt għandha storja twila, i kellha importanza konsiderevoli fil-provinċja Rumana ta' Gallia Narbonensis. Il-Monumenti Rumani u Rumaneski ta' Arles tniżżlu bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1981.

Bosta artisti għexu u ħadmu f'din iż-żona minħabba d-dawl tan-Nofsinhar, fosthom , , , u . Il-pittur Olandiż post-Impressjonista Vincent van Gogh għex f'Arles mill-1888 sal-1889, u pproduċa iżjed minn 300 pittura u tpinġija fiż-żmien li qatta' hemmhekk. Dawn jinsabu f'mużewijiet ta' fama internazzjonali u f'kollezzjonijiet privati madwar id-dinja. Kull sena mill-1970 isir festival internazzjonali tal- f'Arles.

Etimoloġija

Isem l-insedjament iddokumentat bħala Arelate f'nofs l-ewwel seklu Q.K. (fi żmien ), sar A̓reláte (Ἀρελάτε) fil-bidu tal-ewwel seklu W.K. (skont ), Arlate civitas fid-954, u Arle fis-seklu 13. It-toponimu Arelate hija forma Latinizzata ta' *Arelati bil-Galliku, li tfisser "qrib l-art bassasa" jew "quddiem l-art bassasa".

Storja

Żmien il-qedem

Il-Liguri kienu f'din iż-żona minn madwar it-800 Q.K. Ġew skoperti wkoll influwenzi Ċeltiċi li ġew wara. Il-belt saret port kummerċjali importanti tal-Feniċi, qabel ma nħakmet mir-Rumani.

Ir-Rumani ħakmu l-belt fil-123 Q.K. u kabbruha f'belt importanti. Huma bnew kollegament ta' kanal mal-Baħar Mediterran fil-104 Q.K. Arles kella tikkompeti ma' Massalia (Marsilja) iktar 'l isfel tul il-kosta.

Il-mexxejja ta' Arles żammew ma' kontra , u pprovdew appoġġ militari. Massalia appoġġat lil Gneo Pompeo Manju meta Ċesri ħareġ rebbieħ, u lil Massalia serqulha r-rikkezzi kollha, li ġew ittrasferiti lejn Arelate bħala premju. Il-belt ġiet stabbilita formalment bħala kolonja għall-veterani tal-leġjun Ruman Legio VI Ferrata, li kellu bażi hemmhekk. It-titlu sħiħ tagħha bħala kolonja kien Colonia Iulia Paterna Arelatensium Sextanorum, jiġifieri "il-kolonja antika ta' Ġulju Ċesri ta' Arles tas-suldati tas-sitt leġjun".

Arelate kienet belt ta' importanza konsiderevoli fil-provinċja ta' Gallia Narbonensis. Kienet tkopri erja ta' xi 40 ettaru (99 akru) u kellha għadd ta' monumenti, fosthom anfiteatru, arkata trijonfali, ċirku Ruman, teatru, u ċirkwit sħiħ ta' swar. Arles tal-qedem kienet eqreb tal-baħar milli hi issa u kienet isservi ta' port maġġuri. Ix-xmara ġarret sekli sħaħ ta' sedimenti li ġew iddepożitati fl-eks port. Il-belt kellha u għad għandha l-iktar pont fin-Nofsinhar fuq ir-Rhône.

Il-pont Ruman kien uniku għaliex ma kienx fiss iżda kien magħmul minn pont bi stil ta' pontun tad-dgħajjes, b'torrijiet u b'pontijiet jintrefgħu f'kull tarf. Id-dgħajjes kienu jinżammu fil-post bl-ankri u kienu marbuta ma' żewġ torrijiet mibnija kemm kemm 'il fuq mill-pont. Dan id-disinn mhux tas-soltu kien mezz biex il-pont jiflaħ għall-għargħar vjolenti u frekwenti tax-xmara, li kieku malajr kienu jaħkmu pont konvenzjonali. Ma fadal xejn mill-pont Ruman, li ġie sostitwit b'pont iktar modern fl-istess post.

Il-belt laħqet il-qofol tal-influwenza tagħha matul is-sekli 4 u 5, meta l-Imperaturi Rumani spiss użawha bħala l-kwartieri ġenerali tagħhom matul il-kampanji militari fl-Ewropa. Fit-395, saret is-sede tal-Prefettura Pretorjana tal-Galliċi, li kienet tiggverna l-parti tal-Punent tal-Imperu tal-Punent: Gallija proprja, Hispania (Spanja) u Armorica (). Dak iż-żmien, il-belt kienet tospita xi 75,000-100,000 ruħ.

Il-belt saret il-belt favorita tal-Imperatur , li bena l-banjijiet hemmhekk, li għad fadal fdalijiet sostanzjali tagħhom sa llum. Ibnu, , twieled f'Arles. L-użurpatur ddikjara lilu nnifsu imperatur fil-Punent (407-411) u għamel lil Arles il-belt kapitali tiegħu fl-408.

Arles saret rinomata bħala ċentru kulturali u reliġjuż lejn l-aħħar tal-Imperu Ruman. Kien il-belt fejn twieled , magħruf bħala filosfu xettiku. Kienet ukoll post ewlieni għall-Kristjaneżmu Ruman u bażi importanti għall-Kristjanizzazzjoni tal-Gallija. Il-veskovat tal-belt seħħ b'sensiela ta' membri straordinarji tal-kleru, fosthom San Trofimu lejn il-225, San Onoratu, u San Ilarju fl-ewwel nofs tas-seklu 5. L-epitoma tat-tensjoni politika bejn l-isqfijiet Kattoliċi ta' Arles u r-rejiet toħroġ fid-dieher fil-karriera tal- San Ċesarju, l-isqof ta' Arles fil-503-542. Huwa ġie ssuspettat mill-Visigota Arjan li kien qed jikkonfoffa ma' Bourgogne biex iċedi lil Arelate, huwa ġie eżiljat għal sena lejn Bordeaux f'Aquitaine. It-tensjonijiet politiċi reġgħu feġġew mill-ġdid fil-512, meta Arles marret kontra . Ċesarju ntefa' l-ħabs u ntbagħat lejn Ravenna biex jispjega għemilu quddiem ir-re .

Il-frizzjoni bejn il-Kristjaneżmu Arjan tal-Visigoti u l-Kattoliċiżmu tal-isqfijiet mibgħuta minn Ruma stabbiliet għeruq fondi għall-eterodossija reliġjuża, saħansitra għall-ereżija, fil-kultura Oċċitana. Fi fit-385, sar l-ewwel Kristjan li ġie ġustizzjat minħabba ereżija. Minkejja din it-tensjoni u d-deklin tal-belt fid-dawl tal-invażjonijiet , Arles baqgħet ċentru reliġjuż kbir. Ospitat kunsilli tal-knisja, bħala rivali ta' , għal mijiet ta' snin.

Akkwedott u mtieħen Rumani

L-akkwedott u l-imtieħen ta' Barbegal huma kumpless Ruman li jinsab fit-territorju tal-komun ta' Fontvieille, ftit kilometri minn Arles. Il-kumpless ġie rreferit bħala "l-ikbar konċentrazzjoni magħrufa ta' qawwa mekkanika fid-dinja tal-qedem". Il-fdalijiet tan-nixxigħat tal-imtieħen u tal-binjiet li kienu jospitaw ir-roti tal-injam tal-imtieħen għadhom viżibbli sa llum, u jirrappreżentaw l-iktar imtieħen tal-qedem li għadhom ippreservati tajjeb. Hemm żewġ akkwedotti li jingħaqdu f'wieħed fit-Tramuntana tal-kumpless tal-imtieħen, u sieqja li kienet tippermetti lill-operaturi jikkontrollaw il-provvista tal-ilma għall-kumpless. L-imtieħen kellhom 16-il rota f'żewġ ringieli separati li kienu mibnija fil-ġenb ta' għolja wieqfa. Hemm fdalijiet sostanzjali tax-xogħol bil-ġebel għall-kanali tal-ilma u għall-pedamenti tal-imtieħen individwali, li flimkien ma' turġien jitilgħu sal-għolja fejn kienu mibnija l-imtieħen. Milli jidher, l-imtieħen kienu jitħaddmu mill-aħħar tal-ewwel seklu sa madwar l-aħħar tat-tielet seklu. Il-kapaċità tal-imtieħen ġiet stmata li kienet 4.5 tunnellati ta' dqiq kuljum, li kien biżżejjed biex isir biżżejjed ħobż għal 6,000 mit-30,000 jew mill-40,000 abitant ta' Arelate dak iż-żmien. Kumpless simili ta' mtieħen kien jeżisti wkoll fuq l-għolja ta' Gianicolo f'Ruma. Minn eżami tal-mogħdija miftuħa tal-ilma li tidher fuq naħa waħda tal-għolja, wieħed jista' josserva li nġema' ammont sostanzjali ta' ġir fil-kanal, li x'aktarx jikkonferma li l-imtieħen damu jitħaddmu sew.

Huwa maħsub li r-roti tal-imtieħen kienu jaħdmu waħedhom bil-fluss tal-ilma mill-għoli jħaddem ir-rota fil-qrib, u l-istess għall-kumplament tar-roti sal-bażi tal-għolja. L-imtieħen tal-ilma vertikali kienu jafu bihom sew ir-Rumani, u jiġu deskritti minn fid-De Architectura tiegħu tal-25 Q.K., u jissemmew minn fin-Naturalis Historia tiegħu tas-77 W.K. Hemm ukoll referenzi iktar 'il quddiem għal imtieħen tal-ilma fuq wiċċ l-ilma minn Byzantium u għal impjanti tal-issegar max-xmara mill-poeta . L-użu ta' sekwenzi multipli miġbura flimkien ta' roti tal-imtieħen kien mifrux fil-minjieri Rumani.

Medju Evu

Fis-735, wara li assedjaw il-parti t'isfel tar-Rhône, is- tal-Andalusija mmexxija minn daħlu fil-fortizza msaħħa mill-Konti , li kien jibża' mill-ambizzjonijiet espansjonistiċ ta' , għalkemm jaf din kienet skuża biex l-espansjoni Għarbija tmur lil hinn mill-Peniżola Iberika. Is-sena ta' wara, Karlu wettaq kampanja militari fin-Nofsinhar lejn Septimania u Provence, u attakka u ħakem lil Arles wara li qered lil . Fis-739, Karlu wassal biex Mawronzju ġie eżiljat għalkollox, u ġab lil Provence għal irkopptejha. Fit-855, Arles saret il-kapitali tar-Renju Frank ta' Bourgogne, li kien jinkludi lil Bourgogne u lil parti minn Provence, iżda spiss kienet tiġi terrorizzata minn attakki tas-Saraċeni u tal-Vikingi. Fit-888, , il-Konti ta' (issa fil-Majjistral ta' Bourgogne), stabbilixxa r-renju ta' Bourgogne Trans-Juran (litteralment, lil hinn mill-Muntanji ), li kien jinkludi l-Punent tal-Iżvizzera sax-xmara Reuss, Valais, Ġinevra, Chablais u Bugey.

Fid-933, Hugues ta' Arles ("Hugues de Provence") ċeda r-renju tiegħu lil , li għaqqad iż-żewġ renji flimkien fir-Renju ġdid ta' Bourgogne-Arles. Fl-1032, ir-Re miet, u r-renju ntiret mill-Imperaturi . Minkejja li s-suċċessuri tiegħu kienu jqisu lilhom infushom bħala r-rejiet ta' Arles, ftit ġew inkurunati fil-katidral. Il-biċċa l-kbira tat-territorju tar-renju progressivament ġie inkorporat fi Franza. Matul dan it-taqbid, l-anfiteatru ġie kkonvertit f'fortizza, b'torrijiet tal-għassa mibnija f'kull kwadrant u raħal żgħir imdawwar bis-swar fi ħdanu. Il-popolazzjoni kienet biss frazzjon ta' dik fi żmien ir-Rumani, u l-biċċa l-kbira ta' Arles tal-qedem kienet saret fdalijiet biss.

Il-belt reġgħet kisbet prominenza politika u ekonomika fis-seklu 12, meta vvjaġġa hemmhekk l-Imperatur Ruman Sagru fl-1178 għall-inkurunazzjoni tiegħu. Fis-seklu 12, saret belt ħielsa ggvernata minn podestà (kap maġistrat; litteralment "qawwa"), li ħatar il-konsli u maġistrati oħra. Il-belt żammet dan l-istatus sar-Rivoluzzjoni Franċiża fl-1789.

Arles ingħaqdet fil-kontea ta' Provence fl-1239, iżda għal darb'oħra, il-prominenza tagħha ħaditielha Marsilja. Fl-1378, l-Imperatur Ruman Sagru għamel lid-Denfil (unur) ta' Franza (iktar 'il quddiem ir-Re Karlu IV ta' Franza) vikarju tar-Renju ta' Bourgogne-Arles għal għomru. Ftit wara, ir-renju ma baqax jeżisti iktar politikament.

Żminijiet moderni

Arles baqgħet importanti ekonomikament għal ħafna snin bħala port maġġuri mar-Rhône. Fis-seklu 19, il-wasla tal-ferrovija naqqset il-kummerċ fuq ix-xmara, u b'hekk il-belt marret lura.

Minkejja dan, Arles kienet destinazzjoni attraenti għall-pittur Vincent van Gogh, li wasal hemmhekk fil-21 ta' Frar 1888. Huwa baqa' msaħħar bil-pajsaġġi ta' Provence, u hemmhekk ipproduċa iktar minn 300 pittura u tpinġija matul il-permanenza tiegħu f'Arles. Bosta mill-iktar pitturi famużi tiegħu tlestew hemmhekk, fosthom Il-Kaffetterija ta' Billejl, il-Kamra Safra, il-Lejl bil-Kwiekeb fuq ir-Rhône, u L'Arlésienne. żar lil van Gogh f'Arles. Madankollu, is-saħħa mentali ta' van Gogh marret għall-agħar u sar eċċentriku b'mod allarmanti, fejn saħansitra qata' widintu stess f'Diċembru 1888, u b'hekk għal darbtejn kellu joqgħod fl-Isptar Antik ta' Arles. Iċ-ċittadini mħassba ta' Arles iċċirkolaw petizzjoni fi Frar ta' wara biex van Gogh ma jitħalliex liberu waħdu. F'Mejju 1889, il-pittur telaq minn Arles u mar fl-isptar mentali ta' San Pawl f'Saint-Rémy-de-Provence.

Storja Lhudija

Arles kellha komunità Lhudija importanti u prominenti minn żmien ir-Rumani sal-aħħar tas-seklu 15. Leġġenda lokali tiddeskrivi lill-ewwel Lhud f'Arles bħala eżiljati minn wara li Ġerusalemm spiċċat f'idejn ir-Rumani. Minkejja dan, l-ewwel evidenza ddokumentata tal-Lhud f'Arles hija tas-seklu 5, meta komunità distinta diġà kienet teżisti fil-belt. Arles kienet salib it-toroq importanti għal-Lhud, bħala belt portwali qrib Spanja u l-bqija tal-Ewropa, bejn wieħed u ieħor bl-istess distanza. Kellha rwol ewlieni fix-xogħol tal-grupp ta' Hachmei Provence magħmul minn studjużi, tradutturi u filosfi Lhud famużi, li kienu ferm importanti għall-Ġudaiżmu fil-Medju Evu kollu. Fis-seklu 8, il-ġurisdizzjoni fuq il-Lhud ta' Arles għaddiet għand l-Arċisqof lokali, u b'hekk it-taxxi tal-Lhud lill-kleru kienu qishom tarka għall-komunità minn xi attakki, li kienu frekwenti l-iktar matul il-Kruċjati. Il-komunità għexet relattivament fil-paċi sal-aħħar deċennju tas-seklu 15, meta l-Lhud tkeċċew mill-belt u qatt ma reġgħu lura. Xi Lhud għexu fil-belt xi sekli wara, iżda l-ebda komunità qatt ma reġgħet ġiet stabbilita. Illum il-ġurnata, il-fdalijiet arkeoloġiċi u t-testi tal-Lhud minn Arles jinstabu fil-mużew lokali.

Ġeografija

Ix-xmara tofroq f'żewġ fergħat kemm kemm 'il fuq minn Arles, u tifforma d-delta ta' Camargue. Peress li Camargue fil-biċċa l-kbira hija amministrattivament parti minn Arles, il-komun kollu huwa l-ikbar komun fi Franza Metropolitana bħala territorju. Iżda l-popolazzjoni tagħha tammonta biss għal iktar minn 50,000 ruħ. L-erja tagħha hi 758.93 km² (293.02 sq mi), jiġifieri iktar minn seba' darbiet l-erja ta' Pariġi.

Klima

Arles għandha klima Mediterranja bi sjuf sħan (Köppen: Csa) b'temperatura annwali medja ta' 14.6 °C (1948-1999). Is-sjuf ikunu sħana u moderatament nexfin, b'medji staġonali bejn 22 °C u 24 °C, u xtiewi miti b'temperatura medja ta' madwar 7 °C. B'mod kostanti, iżda speċjalment fix-xhur tax-xitwa, il-belt tkun soġġetta għall-influwenza tar-riħ mill-Majjistral, riħ kiesaħ li jista' jikkawża ġlati qalila u f'daqqa. Ix-xita (636 mm fis-sena) tinżel l-iktar bejn Settembru u Mejju, u n-nixfa tas-sajf mhijiex daqshekk kbira daqs f'żoni oħra tal-Mediterran.

Data klimatika għal Arles (temp. medja 1981-2010, temp. estremi 1963-sal-preżent)
Xahar	Jan	Fra	Mar	Apr	Mej	Ġun	Lul	Aww	Set	Ott	Nov	Diċ	Sena
Temp. għolja rekord °C (°F)	20.4 (68.7)	22.5 (72.5)	25.7 (78.3)	29.3 (84.7)	33.0 (91.4)	36.9 (98.4)	37.7 (99.9)	38.7 (101.7)	33.8 (92.8)	31.5 (88.7)	25.0 (77.0)	19.6 (67.3)	38.7 (101.7)
Temp. għolja medja °C (°F)	11.0 (51.8)	12.3 (54.1)	15.7 (60.3)	18.3 (64.9)	22.4 (72.3)	26.5 (79.7)	29.6 (85.3)	29.2 (84.6)	25.1 (77.2)	20.5 (68.9)	14.7 (58.5)	11.4 (52.5)	19.8 (67.6)
Temp. medja ta' kuljum °C (°F)	6.7 (44.1)	7.7 (45.9)	10.7 (51.3)	13.3 (55.9)	17.2 (63.0)	21.0 (69.8)	23.6 (74.5)	23.3 (73.9)	19.7 (67.5)	15.9 (60.6)	10.7 (51.3)	7.5 (45.5)	14.8 (58.6)
Temp. baxxa medja °C (°F)	2.5 (36.5)	3.1 (37.6)	5.7 (42.3)	8.2 (46.8)	12.0 (53.6)	15.4 (59.7)	17.7 (63.9)	17.4 (63.3)	14.3 (57.7)	11.3 (52.3)	6.6 (43.9)	3.6 (38.5)	9.9 (49.8)
Temp. baxxa rekord °C (°F)	−10.6 (12.9)	−12.0 (10.4)	−7.3 (18.9)	−1.1 (30.0)	2.2 (36.0)	6.0 (42.8)	9.7 (49.5)	8.5 (47.3)	5.5 (41.9)	0.3 (32.5)	−7.4 (18.7)	−6.4 (20.5)	−12.0 (10.4)
Preċipitazzjoni medja f'mm (pulzieri)	57.6 (2.27)	40.7 (1.60)	35.1 (1.38)	54.4 (2.14)	45.2 (1.78)	27.1 (1.07)	9.4 (0.37)	25.6 (1.01)	81.7 (3.22)	86.0 (3.39)	65.4 (2.57)	52.0 (2.05)	580.2 (22.84)
Medja ta' jiem ta' preċipitazzjoni (≥ 1.0 mm)	5.1	4.3	4.2	5.7	4.8	3.2	1.5	2.6	4.4	6.2	6.4	5.8	54.1
Sors: Météo France

Popolazzjoni

Id-data dwar il-popolazzjoni fit-tabella ta' hawn taħt tirreferi ġeografikament għall-komun ta' Arles fis-snin mogħtija. Il-komun ta' Arles ċeda parti mit-territorju tiegħu lill-komun il-ġdid ta' Port-Saint-Louis-du-Rhône fl-1904, u lill-komun il-ġdid ta' Saint-Martin-de-Crau fl-1925.

Popolazzjoni storika

Sena Pop. ±% p.a. 1793 20,000 —     1800 18,470 −1.13% 1806 20,151 +1.46% 1821 20,150 −0.00% 1831 20,236 +0.04% 1836 20,048 −0.19% 1841 20,460 +0.41% 1846 23,101 +2.46% 1851 23,208 +0.09% 1856 24,816 +1.35% 1861 25,543 +0.58% 1866 26,367 +0.64% 1872 24,695 −1.09% 1876 25,095 +0.40% 1881 23,480 −1.32% 1886 23,491 +0.01% 1891 24,288 +0.67% 1896 24,567 +0.23%	Sena Pop. ±% p.a. 1901 29,314 +3.60% 1906 28,116 −0.83% 1911 31,010 +1.98% 1921 31,014 +0.00% 1926 29,146 −1.23% 1931 32,485 +2.19% 1936 29,165 −2.13% 1946 35,017 +1.85% 1954 37,443 +0.84% 1962 41,932 +1.43% 1968 45,774 +1.47% 1975 50,059 +1.29% 1982 50,500 +0.13% 1990 52,058 +0.38% 1999 50,426 −0.35% 2007 52,197 +0.43% 2012 52,439 +0.09% 2017 52,548 +0.04%
Sors: EHESS u INSEE (1968-2017)

Sit ta' Wirt Dinji u attrazzjonijiet oħra

Arles għanda fdalijiet Rumani importanti u l-maġġoranza tagħhom tniżżlu bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO mill-1981. Dawn jinkludu:

• it-teatru Ruman ta' Arles,
• l-arena jew l-anfiteatru,
• in-nekropoli Rumana,
• il-banjijiet termali ta' Kostantinu,
• il-kriptoportiku,
• l-obelisk ta' Arles,
• l-akkwedott u l-imtieħen ta' Barbegal.

Il-Knisja ta' San Trofimu, li qabel kienet katidral, hija xogħol ewlieni tal-arkitettura Rumaneska, u r-rappreżentazzjoni tal-Aħħar Ġudizzju fil-portal tagħha jitqies bħala wieħed mill-aqwa eżempji tal-iskultura Rumaneska, flimkien mal-kolonni tal-kjostru maġenbu.

Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' żewġ kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-kriterju (ii) "Wirja ta' skambju importanti ta' valuri umani, tul perjodu ta' żmien jew fi ħdan żona kulturali fid-dinja, dwar l-iżviluppi fl-arkitettura jew it-teknoloġija, l-arti monumentali, l-ippjanar tal-bliet jew id-disinn tal-pajsaġġ"; u l-kriterju (iv) "Eżempju straordinarju ta' tip ta' bini, ta' grupp ta' siti jew ta' pajsaġġ arkitettoniku jew teknoloġiku li joħroġ fid-dieher stadju/i sinifikanti fl-istorja tal-bniedem".

Il-belt għandha wkoll mużew tal-istorja tal-qedem, il-Musée de l'Arles et de la Provence antiques, li għandu waħda mill-aqwa kollezzjonijiet ta' sarkofagi Rumani barra minn Ruma stess. Fost il-mużewijiet l-oħra tal-belt hemm il-Musée Réattu u l-Museon Arlaten.

Il-bitħa interna tal-Isptar Antik ta' Arles, li issa hija msejħa "Espace Van Gogh", hija ċentru għax-xogħlijiet ta' Vincent van Gogh, li bosta minnhom saru kapulavuri. Il-ġnien, imdawwar mill-erba' naħat b'binjiet tal-kumpless, tasal għalih minn arkati fl-ewwel sular u hemm gallerija fl-ewwel u fit-tieni sular.

Sport

L-AC Arles-Avignon kien klabb tal-futbol professjonali Franċiż. Preċedentement kienu lagħbu fix-Championnat de France Amateur, ir-raba' diviżjoni tal-futbol Franċiż, iżda l-klabb xolja fl-2016. Kienu jilagħbu fil-Parc des Sports, grawnd li jesa' ftit iktar minn 17,000 ruħ.

Kultura

Arles hija ċentru kulturali. Kull sena jsir festival magħruf tal-fotografija, imsejjaħ Rencontres d'Arles, u l-iskola nazzjonali Franċiża tal-fotografija tinsab f'Arles.

L-ikbar stamperija Franċiża, Actes Sud, tinsab ukoll f'Arles.

F'dawn l-aħħar snin, diversi organizzazzjonijiet kulturali stabbilew ruħhom f'Arles, fosthom il-Fondazzjoni LUMA, il-Fondazzjoni Vincent van Gogh Arles, il-Fondazzjoni Manuel Rivera-Ortiz jew il-Fondazzjoni . Barra minn hekk, hemm diversi galleriji fil-belt kollha.

Fl-anfiteatru jsir il-ġlied tal-barrin, inkluż ġlied tal-barrin bl-istil ta' Provence (bil-Franċiż: courses camarguaises) fejn il-barri ma jinqatilx, u minflok tim ta' rġiel atletiċi jippruvaw ineħħu ġummiena mill-qrun tal-barri mingħajr ma jindarbu. Kull Għid u fl-ewwel tmiem il-ġimgħa ta' Settembru, matul il-feria, Arles tospita corridas bi stil Spanjol (fejn il-barri jinqatel) b'encierro (il-ġiri tal-barrin fit-toroq) qabel kull ġlieda tal-barrin.

Partijiet mill-films Ronin, At Eternity's Gate u Taxi 3 inġibdu f'Arles.

Kapitali Ewropea tal-Kultura

Arles kellha rwol ewlieni fis-sensiela ta' avvenimenti kulturali għal sena msejħa Marseille-Provence 2013, wara li ġiet iddeżinjata bħala l-Kapitali Ewropea tal-Kultura għall-2013. Il-belt ospitat segment miċ-ċerimonja tal-ftuħ bi spettaklu pirotekniku mill-Grupp F fix-xtut tar-Rhône. Żvelat ukoll il-binja l-ġdida tal-Musée Départemental Arles Antique bħala parti minn Marseille-Provence 2013.

Ekonomija

Is-suq fil-beraħ ta' Arles huwa suq maġġuri fir-reġjun. Dan isir is-Sibt u l-Erbgħa filgħodu.

Trasport

L-istazzjon ferrovjarju Gare d'Arles joffri kollegamenti ma' Avignon, , Marsilja, Pariġi, Bordeaux u diversi destinazzjonijiet reġjonali.

Arles ma għandhiex l-ajruport kummerċjali tagħha, iżda hija moqdija minn għadd ta' ajruporti fir-reġjun, l-iktar l-ajruport internazzjonali ewlieni ta' Marseille Provence li jinsab xi siegħa 'l bogħod bil-karozza.

L-awtostrada A54 bin-nollijiet, li lokalment tikkollega Salon-de-Provence ma' Nîmes u f'sens usa' tifforma parti mir-rotta Ewropea E80, tgħaddi qrib Arles.

Ir-Rhône, li għal skopijiet ta' navigazzjoni hija kklassifikata bħala mogħdija tal-ilma tal-Klassi V saħansitra sa Lyon, hija rotta tat-trasport storikament importanti li tikkollega r-reġjun intern ta' Rhône-Alpes mal-Baħar Mediterran. Il-port ta' Arles, bil-kollegamenti ferrovjarji u bit-triq maġenbu, jipprovdi ċentru maġġuri ta' trażbord, li fl-2013 għaddew minnu madwar 450,000 tunnellata ta' merkanzija.

Nies notevoli

• , studjuż u filosfu Lhudi famuż li twieled f'Arles u kien attiv fil-Medju Evu.
• (1923-2019), rumanziera Żvediża tal-ġeneru kriminali u kittieb tal-istejjer tat-tfal, li għexet f'Arles.
• , isqof li għex mill-aħħar tas-seklu 5 sa nofs is-seklu 6, magħruf għal profeziji u kitbiet li iktar 'il quddiem intużaw minn teologi bħal .
• (1875-1997), l-iktar persuna ddokumentata li damet tgħix, li twieled, għex, miet u ndifen f'Arles meta kellu 122 sena u 164 jum.
• , plejer tal-futbol.
• , fotografu.
• , kantanta (rebbieħa tal-Eurovision fl-1973).
• , kittieb Medjevali li x'aktarx twieled f'Arles għall-ħabta tal-1386.
• , enċiklopedista tas-seklu 18.
• , l-aħħar Arċisqof ta' Arles, li nqatel mir-rivoluzzjonarji f'Pariġi fit-2 ta' Settembru 1792.
• (twieled fl-1976), pjanista klassiku.
• Home of the Gipsy Kings, grupp mużikali minn Arles
• , plejer tal-futbol.
• , nutar li miet martri taħt Massimjanu fit-303 jew fit-308.
• , ornitologu, konservazzjonista u filantropu.
• , patruna tal-arti.
• , traduttur u studjuż Lhudi famuż fil-Medju Evu.
• (isem reali ), matador.
• , disinjatur tal-moda.
• (1830-1914), poeta li twieled ħdejn Arles.
• , plejer tal-futbol.
• Maġġur-Ġeneral CBE, uffiċjal tal-Armata Indjana u tal-Armata Brittanika.
• , matador.
• , attriċi.
• Vincent van Gogh, għex f'Arles minn Frar 1888 sa Mejju 1889.

Ġemellaġġi

Arles hija ġemellata ma':

• Fulda, il-Ġermanja
• Jerez de la Frontera, Spanja
• Kalymnos, il-Greċja
• , ir-Russja
• Sagne, il-Mauritania
• , l-Italja
• Verviers, il-Belġju
• Wisbech, l-Ingilterra, ir-Renju Unit
• York, l-Istati Uniti

Referenzi

1. ^ ^{a b ċ} Centre, UNESCO World Heritage. "Arles, Roman and Romanesque Monuments". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2021-08-11.
2. ^ "Painters in Arles". www.studiosofthesouth.com. Miġbur 2021-08-11.
3. ^ Nègre, Ernest (1990). Toponymie générale de la France. Librairie Droz. ISBN 978-2-600-02883-7. p. 116.
4. ^ Delamarre, Xavier (2003). Dictionnaire de la langue gauloise: Une approche linguistique du vieux-celtique continental. Errance. ISBN 9782877723695. p. 197.
5. ^ Fischer, Svante; Victor, Helena. ""The Fall and Decline of the Roman Urban Mind"". Ċitazzjoni journal għandha bżonn |journal= (għajnuna)
6. ^ Rick Steves's Provence & the French Riviera, p. 78.
7. ^ Nelson's Dictionary of Christianity: The Authoritative Resource on the Christian World, p. 1173.
8. ^ Provence, p. 81.
9. ^ "- Christian Classics Ethereal Library". www.ccel.org. Miġbur 2021-08-11.
10. ^ Greene, Kevin (2000). "Technological Innovation and Economic Progress in the Ancient World: M.I. Finley Re-Considered". The Economic History Review. New Series. 53 (1): 29–59 [p. 39].
11. ^ "Ville d'Histoire et de Patrimoine". web.archive.org. 2013-12-06. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2013-12-06. Miġbur 2021-08-11.
12. ^ "La meunerie de Barbegal". web.archive.org. 2007-01-17. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2007-01-17. Miġbur 2021-08-11.
13. ^ "ARLES - JewishEncyclopedia.com". jewishencyclopedia.com. Miġbur 2021-08-11.
14. ^ "Populations légales 2018 − Ces données sont disponibles sur toutes les communes de France hors Mayotte | Insee". www.insee.fr. Miġbur 2021-08-11.
15. ^ "Climat Arles: Pluviométrie et Température moyenne Arles, diagramme ombrothermique pour Arles - Climate-Data.org". fr.climate-data.org. Miġbur 2021-08-11.
16. ^ "Informazzjoni fit-Tabella". web.archive.org. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2008-05-02. Miġbur 2021-08-11.
17. ^ Meteo France (2018-03-30). "Arles (13). Fiche Climatologique: Statistiques 1981–2010 et records (bil-Franċiż)" (PDF). web.archive.org. Arkivjat mill-oriġinal fl-2018-03-30. Miġbur 2021-08-11.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
18. ^ "Arles - Notice Communale". cassini.ehess.fr. Miġbur 2021-08-11.
19. ^ Fisher, R, ed (2011). Fodor's France 2011. Toronto and New York: Fodor's Travel, division of Random House. p. 563 ISBN 978-1-4000-0473-7.
20. ^ "Lieux à visiter à Arles. Patrimoine et musées de la ville d'arles : un patrimoine romain et roman inscrit sur la liste du patrimoine mondial de l'humanité de l'unesco". web.archive.org. 2011-09-04. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2011-09-04. Miġbur 2021-08-11.
21. ^ "FOOTBALL. Arles-Avignon rétrogradé en CFA". www.ledauphine.com (bil-Franċiż). Miġbur 2021-08-11.
22. ^ "Le port d'Arles" (bil-Franċiż). Arkivjat minn l-oriġinal fl-2021-08-11. Miġbur 2021-08-11.
23. ^ "Berthelius, Jenny". Nordic Women's Literature. Miġbur 2021-08-11.
24. ^ "Ville d'Arles » Le jumelage". www.ville-arles.fr. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2022-04-07. Miġbur 2021-08-11.

Ħoloq esterni