Storja tal Marokk

L-istorja tal-abitazzjoni tal-bniedem fil-Marokk tinfirex mill-Paleolitiku t'isfel, bl-ewwel magħruf ikun Ġebel Igħud (). Ħafna aktar tard il-Marokk kien parti mill-kultura , inkluż . Hija tmur mit-twaqqif tal-Mawretanja u renji Berberi tal-qedem oħra, sat-twaqqif tal-istat Marokkin mid-dinastija Idrisija segwita minn dinastiċi Iżlamiċi oħra, sal-perjodi kolonjali u tal-indipendenza.

L-evidenza arkeoloġika wriet li ż-żona kienet abitata minn mill-inqas 400,000 sena ilu. L-istorja rreġistrata tal-Marokk tibda bil-kolonizzazzjoni Feniċi tal-kosta Marokkina bejn it-8 u s-6 sekli QK, għalkemm iż-żona kienet abitata minn għal xi elfejn sena qabel dik. Fis-seklu 5 QK, il- estendiet l-eġemonija tagħha fuq iż-żoni kostali. Huma baqgħu hemm sal-aħħar tat-3 seklu QK, filwaqt li l-intern kien immexxi minn monarki indiġeni. Monarki Berberi indiġeni ħakmu t- mit-3 seklu QK sas-sena 40 WK, meta kien mal-Imperu Ruman. F'nofs is-seklu 5 WK, inħakem mill-, qabel ma ġiet irkuprata mill-Imperu Biżantin fis-6 seklu.

Ir-reġjun kien fil-bidu tat-8 seklu QK, iżda tqaxxar mill- wara r- tas-sena 740. Nofs seklu wara, l- ġie stabbilit mid-dinastija Idrisija. Id- ħakmet il-pajjiż mill-1549 sal-1659, segwita mill- mill-1667 'il quddiem, li minn dak iż-żmien kienu d-dinastija li tmexxi l-Marokk.

Marokk preistoriku

L-iskavi arkeoloġiċi wrew il-preżenza ta' nies fil-Marokk li kienu antenati għall-Homo sapiens, kif ukoll il-preżenza ta' speċi umani bikrija. L-għadam fossilizzat ta’ antenat uman bikri ta’ 400,000 sena ġie skopert f'Salé fl-1971. L-għadam ta' diversi Homo sapiens kmieni ħafna ġew skavati f' fl-1991, dawn ġew iddatati bl-użu ta' tekniki moderni fl-2017 u nstabu li għandhom mill-inqas 300,000 sena, li jagħmluhom l-eqdem eżempji ta' Homo sapiens skoperti kullimkien fid-dinja. Fl-2007, ġew skoperti żibeġ żgħar tal-qoxra tal-baħar imtaqqba f'Taforalt li għandhom 82,000 sena, u jagħmluhom l-ewwel evidenza magħrufa ta' tiżjin personali misjuba kullimkien fid-dinja.

Fi żminijiet , bejn 20,000 u 5000 sena ilu, il-ġeografija tal-Marokk kienet tixbah lil aktar mill-pajsaġġ niexef preżenti. Filwaqt li ftit hu magħruf dwar insedjamenti fil-Marokk matul dak il-perjodu, skavi x'imkien ieħor fir-reġjun tal-Magreb ssuġġerew abbundanza ta' kaċċa u foresti li kienu jkunu ospitabbli għall-kaċċaturi u l-ġbir tal-Mesolitiċi, bħal dawk tal-.

Matul il-perjodu Neolitiku, li segwa l-Mesolitiku, is-savana kienet okkupata minn kaċċaturi u rgħajja. Il-kultura ta’ dawn il-kaċċaturi u r-rgħajja Neolitiċi ffjorixxiet sakemm ir-reġjun beda jinxef wara s-sena 5000 QK bħala riżultat ta’ tibdil fil-klima. Ir-reġjuni kostali tal-Marokk tal-lum fil-bidu tan-Neolitiku kellhom sehem fil-kultura tal- li kienet komuni għar-reġjun kollu tal-Mediterran. L-iskavi arkeoloġiċi ssuġġerew li d- tal-baqar u l-kultivazzjoni tal-għelejjel it-tnejn seħħew fir-reġjun matul dak il-perjodu. Fil-perjodu , jew l-età tar-ram, il- laħqet il-kosta tat-tramuntana tal-Marokk.

Storja bikrija

Kartaġni (ċ. 800 – c. 300 QK)

Il-wasla tal-Feniċi fuq il-kosta tal-Marokk ħabbret ħafna sekli ta' ħakma minn poteri barranin fit-Tramuntana tal-Marokk. Kummerċjanti Feniċi ppenetraw il-Punent tal-Mediterran qabel it-8 seklu QK, u ftit wara waqqfu mħażen għall-melħ u l-minerali tul il-kosta u max-xmajjar tat-territorju tal-Marokk tal-lum. L-insedjamenti bikrija ewlenin tal-Feniċi kienu jinkludu dawk f', u Mogador. Mogador huwa magħruf li kien kolonja Feniċi sal-bidu tas-6 seklu QK.

Sal-5 seklu Q.K., l- kien estenda l-eġemonija tiegħu f’ħafna mill-Afrika ta’ Fuq. Kartaġni żviluppat relazzjonijiet kummerċjali mat-tribujiet Berberi tal-intern, u ħallsithom ġieħ annwali biex jiżguraw il-kooperazzjoni tagħhom fl-isfruttament tal-materja prima.

Mawretanja (c. 300 QK - c. 430 QK)

Il-Mawretanja kienet renju tribali indipendenti fuq il-kosta tal-Mediterran tat-tramuntana tal-Afrika, li tikkorrispondi mat-Tramuntana tal-Marokk ta’ żmienna minn madwar it-3 seklu Q.K. L-ewwel re magħruf tal-Mawretanja kien li għex madwar is-sena 225 QK u possibbilment kien jappartjeni għal dinastija eqdem. Xi wħud mill-ewwel storja rreġistrata tagħha tirrigwarda l-insedjamenti Feniċi u Kartaġiniżi bħal Lixus u Chellah. Ir-rejiet Berberi ħakmu t-territorji interni li kienu jgħożżu l-imwarrbin kostali ta’ Kartaġni u Ruma, ħafna drabi bħala satelliti, li ppermettew li teżisti l-ħakma Rumana. Sar klijent tal-imperu Ruman fis-sena 33 QK, imbagħad provinċja sħiħa wara li l-Imperatur Kaligula kellu l-aħħar re, , eżegwit (39 E.K. jew 40).

Ruma kkontrollat it-territorju vast u mhux definit permezz ta’ alleanzi mat-tribujiet aktar milli permezz ta’ okkupazzjoni militari, u espandiet l-awtorità tagħha biss għal dawk iż-żoni li kienu ekonomikament utli jew li setgħu jiġu difiżi mingħajr ħaddiema addizzjonali. Għalhekk, l-amministrazzjoni Rumana qatt ma estendiet barra miż-żona ristretta tal-pjanura u l-widien kostali tat-tramuntana. Dan ir-reġjun strateġiku kien jifforma parti mill-Imperu Ruman, irregolat bħala , bil-belt ta' Volubilis bħala l-kapitali tagħha.

Matul iż-żmien tal-imperatur Ruman , il-Mawretanja kienet stat vassalli, u l-ħakkiema tagħha, bħal , ikkontrollaw iż-żoni kollha fin-nofsinhar ta' Volubilis. Iżda l-kontroll effettiv tal-leġjunarji Rumani wasal sal-inħawi ta' Sala Colonia (il-castra "Exploratio Ad Mercurios" fin-nofsinhar ta' Sala hija l-aktar fin-nofsinhar skoperta sa issa). Xi storiċi jemmnu li l-fruntiera Rumana laħqet Casablanca llum, magħrufa dak iż-żmien bħala , li kienet ġiet stabbilita mir-Rumani bħala port.

Matul ir-renju ta' , l-Awgustu waqqaf tliet , b’ċittadini Rumani, fil-Mawretanja qrib il-kosta Atlantika: , , u . Augustus eventwalment kien isib tnax-il kolonja fir-reġjun. Matul dak il-perjodu, iż-żona kkontrollata minn Ruma esperjenzat żvilupp ekonomiku sinifikanti, megħjuna mill-kostruzzjoni ta' . Iż-żona inizjalment ma kinitx kompletament taħt il-kontroll ta' Ruma, u biss f'nofs is-seklu 2 inbniet fin-nofsinhar ta' Sala li testendi għal Volubilis. Madwar is-sena 278 WK ir-Rumani ċċaqalqu l-kapitali reġjonali tagħhom lejn Tanġier u Volubilis bdiet titlef l-importanza.^{[ ċitazzjoni meħtieġa ]}

Il-Kristjaneżmu ġie introdott fir-reġjun fis-seklu 2 WK, u kiseb konvertiti fl-ibliet u fost l-iskjavi kif ukoll fost il-bdiewa Berberi. Sa tmiem is-seklu 4, iż-żoni Romanizzati kienu ġew Kristjanizzati, u kienu saru avvanzi fost it-tribujiet Berberi, li xi drabi kkonvertiw bil-massa. Żviluppaw ukoll movimenti u , ġeneralment bħala forom ta’ protesta politika. Iż-żona kellha popolazzjoni Lhudija sostanzjali wkoll.

Marokk Iżlamiku bikri (ċ. 700 – ċ. 743)

Konkwista Iżlamika (ċ. 700)

Il-, li bdiet f'nofs is-seklu 7 WK, fil-bidu tat-8 seklu. Ġib kemm il-lingwa Għarbija kif ukoll l-Islam fiż-żona. Għalkemm parti mill- akbar, il-Marokk kien inizjalment organizzat bħala provinċja sussidjarja ta' , bil-gvernaturi lokali maħtura mill-gvernatur Mislem f'Kairouan.

It-tribujiet indiġeni Berberi adottaw l-Islam, iżda żammew il- tagħhom. Huma ħallsu wkoll taxxi u ġieħ lill-amministrazzjoni l-ġdida Iżlamika.

Irvell Berber (740–743)

Fis-sena 740 WK, imħeġġa minn aġitaturi puritaniċi, il-popolazzjoni nattiva Berbera kontra l- li jmexxi. Ir-ribelljoni bdiet fost it-tribujiet Berberi tal-punent tal-Marokk, u nfirxet malajr madwar ir-reġjun. Għalkemm l-insurrezzjoni spiċċat fis-sena 742 E.K. qabel ma laħqet il-bibien ta' Kairouan, la l-ħakkiema Umayyad f'Damasku u lanqas is-suċċessuri tagħhom ma rnexxielhom jerġgħu jimponu l-ħakma tagħhom fuq iż-żoni fil-punent ta' . Il-Marokk għadda mill-kontroll Umayyad u Abbasid, u frammentat f'ġabra ta' stati Berberi żgħar u indipendenti bħal , u , minbarra u f'dik li llum hija l-Punent tal-Alġerija. Il-Berberi komplew isawru l-verżjoni tagħhom stess tal-Islam. Xi wħud, bħall-, żammew il-konnessjoni tagħhom ma 'settet Islamiċi puritani radikali, filwaqt li oħrajn, bħall-, bnew ġdida.

Bargħawata (744–1058)

Il- kienu konfederazzjoni ta' gruppi Berberi li jgħixu fil-kosta Atlantika tal-Marokk, li kienu jappartjenu għad-diviżjoni tribali Berbera . Wara li alleati mar-rewwixta fil-Marokk kontra l-, stabbilixxew stat indipendenti (744–1058 WK) fiż-żona ta’ Tamesna fuq il-kosta Atlantika bejn u Salé taħt it-tmexxija ta’ .

Emirat ta' Siġilmasa (757–976)

Id- jew Bni Midrar kienu dinastija Berbera li ħakmet ir-reġjun ta' Tafilalt u waqqfet il-belt ta' fl-757.

Siġilmasa kienet belt medjevali Marokkina u kummerċjali fit-tarf tat-tramuntana tad-deżert tas-Saħara. Il-fdalijiet tal-belt jinsabu għal 5 miles (8 km) tul ix- fl-oasi ħdejn il-belt ta' . L-istorja tal-belt kienet immarkata minn diversi invażjonijiet suċċessivi minn dinastiċi Berberi. Sas-seklu 14, bħala t-terminu tat-tramuntana għar- tal-punent, kien wieħed mill-aktar ċentri kummerċjali importanti fil-Magreb matul il-Medjuevu.

Renju ta’ Nekor (710–1019)

L- kien iċċentrat fiż-żona r- tal-Marokk. Il-kapitali tagħha kienet inizjalment tinsab f', u mbagħad marret lejn . Il-politika twaqqfet fis-sena 710 WK minn permezz ta' għotja tal-. Taħt il-gwida tiegħu, it-tribujiet lokali adottaw l-Islam, iżda aktar tard iddepożituh favur wieħed iż-Żejdi mit-tribù Nafża. Sussegwentement bidlu fehmhom u ħatru mill-ġdid lil Iben Mansur. Id-dinastija tiegħu, il-Bni Saliħ, wara ħakmet ir-reġjun sal-1019.

Fl-859, ir-renju sar suġġett għal grupp ta' 62 Vikingi b'saħħithom ma' vapuri, li għelbu forza Mori f'Nekor li ppruvat tinterferixxi mal-serq tagħhom fiż-żona. Wara li qagħdu tmint ijiem fil-Marokk, il-Vikingi marru lura Spanja u komplew sa l-kosta tal-lvant.

Dinastija Idrisija (789–974)

Id- kienet politika ħkim Misilma ċċentrata fil-Marokk, li ħakmet minn 788 sa 974. Imsemmi wara l-fundatur , il-bun neputi ta' , l-Idrisin huma maħsuba minn xi storiċi li huma l-fundaturi tal-ewwel stat Marokkin.

Fundaturi tal-istat Idrisi: Idris I u Idris II

Sat-tieni nofs tas-seklu 8 l-aktar reġjuni tal-punent tal-Magreb, inkluż il-Marokk tal-lum, kienu effettivament indipendenti mill- mill- immexxija minn Khariji li bdew fl-739–740. Il- Kalifat Abbasid wara s-750 ma kellux aktar suċċess biex jerġa’ jistabbilixxi l-kontroll fuq il-Marokk.^: 41It-twaqqigħ tal-awtorità tal-Lvant fisser li l-Marokk kien ikkontrollat minn diversi tribujiet u prinċipat Berber lokali li ħarġu madwar dan iż-żmien, bħall- fuq il-kosta Atlantika u l- f' .

Il-fundatur tad-dinastija Idrisija kien (788–791), li ntraċċa l-antenati tiegħu lura għal (miet 661) u martu , bint il-profeta Iżlamiku, Muħammed. Huwa kien il-bun neputi ta' .^: 81Wara l-, ħdejn Mekka, bejn l- u l-partitarji tad-dixxendenti tal-profeta Muħammed, Idris bin Għabdalla ħarab lejn il-Magreb. L-ewwel wasal f'Tanġier, l-iktar belt importanti tal-Marokk f'dak iż-żmien, u sas-sena 788 kien stabbilixxa ruħu f'Volubilis (magħruf bħala Walili bl-Għarbi).^: 51

Il- qawwija ta' Volubilis ħadu Idris u ġagħlu l- tagħhom (mexxej reliġjuż).^{: 51 : 81}It-tribù Awraba kien appoġġja lil fil-ġlieda tiegħu kontra l-armati fis-snin 670 u 680. Sat-tieni nofs tas-seklu 8 kienu stabbilixxew fit-tramuntana tal-Marokk, fejn il-mexxej tagħhom Isħaq kellu l-bażi tiegħu fil-belt Rumana ta’ Volubilis. Sa dan iż-żmien l-Awraba kienu diġà Misilmin, iżda għexu f'żona fejn il-biċċa l-kbira tal-tribujiet kienu jew Kristjani, Lhud, jew pagani. L-Awraba donnhom laqgħu imam (titlu għad-dixxendenti ta’ Ħasan bin Għali) bħala mod kif isaħħu l-pożizzjoni politika tagħhom. Idris I, li kien attiv ħafna fl-organizzazzjoni politika tal-Awraba, beda billi jasserixxi l-awtorità tiegħu u ħadem lejn is-sottomissjoni tal-qbajjel Insara u Lhud. Fl-789 waqqaf insedjament fix-Xlokk ta' Volubilis, imsejjaħ Imdina Fas (Belt Fes). Fis-sena 791 Idris I ġie avvelenat u maqtul minn aġent Għabbasi. Għalkemm ma ħalla l-ebda eredi maskili, ftit wara mewtu, martu Lalla Kanża bint Għuqba l-Awrabi, wilditlu l-uniku ibnu u s-suċċessur tiegħu, Idris II. L-eks skjav u sieħbu Għarbi leali ta' Idris, Raxid, trabba lit-tifel u ħa fuqu r-reġenza tal-istat, f'isem l-Awraba. Fl-801 Raxid inqatel mill-. Fis-sena ta’ wara, fl-għomor ta’ 11-il sena, Idris II kien ipproklamat imam mill-Awraba.^: 51

Anke jekk kien xerred l-awtorità tiegħu f'ħafna mit-tramuntana tal-Marokk, fil-punent sa , Idris I kien dipendenti kompletament mit-tmexxija Awraba. Idris II beda l-ħakma tiegħu bid-dgħjufija tal-poter ta' Awraba billi laqa' immigranti Għarab f'Walili u billi ħatar żewġ Għarab bħala l-ważir (il-misitru) u l-qadi (l-imħallef) tiegħu. Għalhekk biddel lilu nnifsu minn protett tal-Awraba fis-sovran tagħhom. Il-mexxej Awraba Isħaq wieġeb billi plottja kontra ħajtu mal-Agħlabin tat-Tuneżija. Idris irreaġixxa billi kellu l-eks protettur tiegħu Isħaq maqtul, u fl-809 mexxa s-sede tal-gvern tiegħu mill-Walili ddominat minn Awraba għal Fes, fejn waqqaf insedjament ġdid jismu l-Għalija. (791–828) żviluppa l-belt ta' Fes, stabbilita qabel minn missieru bħala belt tas-suq Berbera. Hawnhekk huwa laqa’ żewġ mewġiet ta’ immigrazzjoni Għarbija: waħda fl-818 minn Córdoba u oħra fl-824 mit-Tuneżija Agħlabin, u taw lil Fes karattru Għarbi aktar minn bliet Magrebin oħra. Meta Idris II miet fl-828, l-istat Idrisi kien mifrux mill-punent tal-Alġerija sas- fin-nofsinhar tal-Marokk u kien sar l-istat ewlieni tal-Marokk, qabel il-prinċipalitajiet ta’ , u li baqgħu barra mill-kontroll tagħhom.^{: 51–52 : 86}

Is-suċċessuri ta’ Idris II

Il-qawwa tad-dinastija kienet se tonqos bil-mod wara l-mewt ta’ Idris II. Taħt ibnu u s-suċċessur tiegħu (828–836) l-istat kienet maqsuma bejn seba' minn ħutu, li biha tmien istati żgħar tal-Idrisin iffurmaw fil-Marokk u l-punent tal-Alġerija. Muħammed innifsu wasal biex imexxi Fes, b’poter nominali biss fuq ħutu. Ħu Għisa, li ngħata l-kontroll tar-reġjuni kostali ta' ħdejn il- mill-bażi tiegħu f', malajr irvella kontrih. Muħammed fda lil ħuh Għumar, li kien irċieva t-territorji madwar ir-Rif, biex jikkastiga lil Għisa. Għumar keċċa b’suċċess lil Għisa mill-poter, li kien imġiegħel jieħu kenn f’Chellah, u mbagħad daret lejn it-tramuntana biex jikkastiga lil ħu l-ieħor il-Qasim f’Tanġer għax qabel kien irrifjuta li jingħaqad miegħu u ma’ Muħammed kontra Għisa. Il-Qasim ħarab lejn u joqgħod fil-qrib, filwaqt li Muħammed ta lil Għumar il-gvernatur ta' Tanġer bħala premju. Mal-mewt ta' Għumar f'Settembru jew Ottubru 835 ibnu ingħata d-dominji kollha ta' missieru min-naħa tiegħu. Muħammed innifsu miet seba’ xhur wara f’Marzu jew April 836. Ibnu wiret il-pożizzjoni tiegħu u ħakem għal 13-il sena (836–849) b'mod kompetenti, u jiżgura l-istabbiltà tal-istat. Wara mewtu fl-849 kien is-suċċessur minn ħuh (jew Jaħja I), li wkoll gawda minn renju paċifika.

Matul dan iż-żmien il-kultura Iżlamika u kisbet fortizza fl-ibliet u l-Marokk approfitta mill-, li beda jiġi ddominat minn negozjanti Misilmin (l-aktar Berberi). Il-belt ta’ Fes ukoll iffjorixxiet u saret ċentru reliġjuż importanti.^: 52 Matul ir-renju ta’ Jaħja waslu aktar immigranti Għarab u twaqqfu l-moskej famużi tal-Qarawijin u . Anke hekk, il-kultura Iżlamika u Għarbija għamlet l-influwenza tagħha tinħass biss fl-ibliet, bil-maġġoranza l-kbira tal-popolazzjoni tal-Marokk għadha tuża l-lingwi tal-Berberi u ħafna drabi taderixxi mad-duttrini eterodossi u eretiċi Iżlamiċi. L-Idrisin kienu prinċipalment ħakkiema tal-bliet u kellhom ftit setgħa fuq il-maġġoranza tal-popolazzjoni tal-pajjiż.^: 52

Tnaqqis tal-Idrisin u żieda fid-dominanza ta’ Żenata

Wara l-mewt ta' Jaħja I fl-863 huwa kien is-suċċessur minn ibnu inqas kompetenti, Jaħja II, li qasam l-isfera Idrisid għal darb'oħra fost il-familji estiżi. Jaħja II miet f'ċirkostanzi inċerti fl-866 wara li ħarab mill-palazz tiegħu. Wara episodju ta’ diżordni f’Fes, il-kuġinu tiegħu Għali bin Għumar ħa l-poter. Fl-868, taħt it-tmexxija ta' Għabd ir-Rażżaq it-tribujiet Berberi ta' Madjuna, Għajata u tar-reġjun ta' Fes iffurmaw front komuni kontra l-Idrisin. Mill-bażi tagħhom f' setgħu jegħlbu lil Għali bin Għumar u jokkupaw Fes. Fes irrifjuta li jissottometti, madankollu, u ieħor, iben il-Qasim, seta' jerġa' jieħu l-belt u jistabbilixxi lilu nnifsu bħala l-ħakkiem il-ġdid, Jaħja III. Għalhekk il-linja tal-gvern kienet għaddiet minn ulied Muħammed għal iben ta' Għumar u issa wlied il-Qasim.^: 52

Jaħja III ħakem fuq il-qasam kollu Idrisi u kompla jattakka lis-Sufrin. Fl-905 madankollu miet fil-battalja kontra membru ieħor tal-familja, (neputi ta' Għumar), li mbagħad ħa l-poter bħala Jaħja IV. F'dan il-punt, madankollu, il- fil-lvant bdew jintervjenu fil-Marokk, bit-tama li jespandu l-influwenza tagħhom. Fl-917 il- u l-mexxej tagħha Masala bin Ħabus, li jaġixxu f'isem l-alleati Fatimi tagħhom, attakkaw Fes u sfurzaw lil Jaħja IV jirrikonoxxi s-suzeranità Fatimija, qabel iddepożituh fl-919 jew 921.^: 63 Huwa kien is-suċċessur mill-kuġinu tiegħu , li kien diġà ngħata l-inkarigu fuq il-bqija tal-pajjiż. l-Idrisi, neputi tal-Qasim, irnexxielu jikseb il-kontroll ta' Fes mill-925 iżda fl-927 Musa reġa' lura, qabad lil Ħasan u qatlu, u b'hekk immarka l-aħħar darba li l-Idrisi kellhom il-poter f'Fes.

Minn Fes, il-Miknasa bdew isegwu lill-familja Idrisija madwar il-Marokk. Il-familja ħadet kenn fil-fortizza ta' fit-tramuntana tal-Marokk, fejn il-Miknasa assedjawhom. Ftit wara, madankollu, faqqgħet gwerra ċivili fost il-Miknasa meta Musa qalbet lealtà lejn l- fl-931 f'tentattiv biex tikseb aktar indipendenza. Il-Fatimin bagħtu lil Ħumajd bin Jasal (jew Ħamid), in-neputi ta’ Masala bin Ħabus, biex jikkonfrontaw lil Musa, għelbuh fl-933 u ġegħluh jerġa’ jaqa’ fil-linja.^: 63L-Idrisin ħadu vantaġġ mis-sitwazzjoni biex ikissru l-assedju tal-fortizza tagħhom u jegħlbu lit-truppi Żenata Mikanasa. Ladarba l-Fatimin marru, madankollu, Musa għal darb'oħra tefa' l-awtorità tagħhom u għaraf lill-kalif Umawi. Il-Fatimin bagħtu lill-ġeneral tagħhom Majsur biex jerġa’ jikkonfrontah, u din id-darba ħarab. Huwa kien segwit u maqtul mill-Idrisin.

Wara dan l-Idrisin stabbilixxew fost it-tribujiet fir-reġjun tar-Rif tal-majjistral tal-Marokk fejn reġgħu bnew parzjalment il-bażi tal-poter tagħhom minn Ħaġar in-Nasr, alternattivament jirrikonoxxu jew lill- (taħt ) jew lill-Fatimin bħala s-sinjuri. ddeċidiet hawn mill-938 sa l-948 f'isem il-Fatimidi. Ibnu u s-suċċessur tiegħu, Aħmad, magħruf bil- () tiegħu , irrikonoxxa lill-Umawin minflok iżda ħarabhom meta rrifjuta li jħallihom jokkupaw Tanġer. Huwa kien assedjat hemmhekk u mġiegħel jirtira, żamm biss iż-żoni madwar u Asilah filwaqt li l-Umawin okkupaw il-bqija tat-tramuntana tal-Marokk. Huwa eventwalment telaq lejn l-Andalus, u ħalla lil ħuh bħala l-mexxej il-ġdid fl-954. Fl-958 il-Fatimin bagħtu ġenerali ġdid, , biex jinvadi l-Marokk. Is-suċċess tiegħu ġiegħel lill-Idrisids biex jerġgħu jaċċettaw is-sinjur Fatimin.^: 75Ftit wara, madankollu, meta Ġawhar u l-Fatimin kienu okkupati jieħdu l-kontroll tal- Eġittu, l-Umawin reġgħu lura. Fl-973 il-ġenerali tagħhom, Għalib, invada l-Marokk. L-Idrisin ġew imkeċċija mit-territorji tagħhom u l-Ħasan, flimkien ma' ħafna Idrisin oħra jew uliedhom, ittieħdu bħala ostaġġi Córdoba fl-974 L-Idrisin li fadal fil-Marokk irrikonoxxew il-ħakma l-Umawija. Il-Ħasan aktar tard tkeċċa minn Córdoba u ħarab lejn l-Eġittu, li issa kien taħt il-ħakma il-Fatimija. Fl-979 , il-gvernatur Fatimi ta' Ifriqija (wara li l-Kalifi Fatimin kellhom il-kapital tagħhom fil-Kajr), reġa' lura biex jegħleb lill-Umawin u jimponi mill-ġdid is-sinjur Fatimi fil-punent tal-Magreb. Fl-985 irritorna lejn il-Marokk bl-appoġġ tal-Fatimi, iżda f’dik l-istess sena ġie megħlub minn ġenerali Umawi ieħor mibgħut mill- u mbagħad maqtul fi triqtu lejn Cordoba. Dan ġab it-tmiem finali lid-dinastija Idrisid. L-Umayyads żammew kontroll fuq it-Tramuntana tal-Marokk sal-kollass tal-kalifat tagħhom fil-bidu tas-seklu 11. Wara dan, il-Marokk kien iddominat minn diversi tribujiet Berberi Żenata.^{: 91 : 82}Sakemm il-qawmien tal-Almoravidi tas- aktar tard fis-seklu, il- kkontrollaw Fes, u filwaqt li l- ħakmu fuq Tlemcen, Salé (Chellah), u r-reġjun .^: 91

Minkejja li waqgħu mill-poter, l-Idrisin xorta waħda nissel ħafna familji xarifin li baqgħu preżenti għas-sekli li ġejjin. Xi Marokkini llum għadhom jippretendu nisel minnhom. Fis-seklu 11 familja Idrisija imnissla minn Għumar bin Idris II, il- setgħu jiksbu l-poter f'diversi bliet fit-tramuntana tal-Marokk u fin-nofsinhar ta' Spanja. F'Fes u fil-belt ta' (ħdejn Volubilis), l-oqbra ta' Idris II u Idris I, rispettivament, eventwalment żviluppaw f'kumplessi reliġjużi importanti u f'siti ta' pellegrinaġġ (eż. iż-). Diversi familji prominenti xarifin f'Fes traċċaw in-nisel tagħhom għal Idris I,^: 488u xi wħud minn dawn kellhom rwol fiż-żamma jew il-bini mill-ġdid taż-Żawija Mulaj Idris II fil-belt.

Dinastija Almoravida (ċ. 1060 – 1147)

Id-dinastija Almoravida (ċ.1060–1147) oriġinat fost it-tribù Berberu nomadi tal- li jappartjenu għas-. Huma rnexxielhom jgħaqqdu l-Marokk wara li kien inqasam fost diversi prinċipalitajiet Żenata lejn l-aħħar tas-seklu 10, u annessaw l-Emirat Siġilmasa u l- () lejn renju tagħhom.

Taħt , l-Almoravidi ġew mistiedna mill-prinċpijiet Misilmin mill- biex jiddefendu t-territorji tagħhom mir-renji Kristjani. L-involviment tagħhom kien kruċjali fil-prevenzjoni tal-waqgħa tal-Andalus. Wara li rnexxielu jwarrab il-forzi Kristjani fl-1086, Jusuf irritorna lejn l-Iberja fl-1090 u annessa l-biċċa l-kbira mit-twajjef ewlenin.

Il-qawwa Almoravida bdiet tonqos fl-ewwel nofs tas-seklu 12, hekk kif id-dinastija ddgħajjef wara t-telfa tagħha fil- u minħabba l-aġitazzjoni tal-Almohadi. Il-konkwista tal-belt ta’ Marrakech mill-Almohads fl-1147 immarkat il-waqgħa tad-dinastija. Madankollu, frammenti tal-Almoravidi (il-) komplew jissieltu fil-Gżejjer Baleariċi u fit- Tuneżija.

Il-Berberi tat- fil-Medjuevu bikri jistgħu jiġu kklassifikati bejn wieħed u ieħor fi tliet gruppi ewlenin: iż- madwar it-tramuntana, il- kkonċentrati fiċ-ċentru tal-Marokk, u s-Sanhaġa, miġbura f'żewġ żoni: il-parti tal-punent tas-Saħara u l-għoljiet fil-Magreb tal-Lvant. Is-Sanhaġa tal-lvant inkluda l-Berberi tal-, li kienu l-bażi taż-żieda tal- fil-bidu tal-10 seklu, u d-, li ħakmet lil bħala vassalli tal-Fatimin wara li dawn tal-aħħar marru l-Eġittu fl-972. Is- tal-punent kienu maqsuma f’diversi tribujiet: il-Gażżula u l- fil- u l-għoljiet tal-medda ta’ ; ibgħad fin-nofsinhar, ikkampjati fis-Saħara tal-Punent, kienu l-Massufa, il- u l-Bni Warit; u l-aktar fin-nofsinhar ta' kollox, il-Gudala, fil-kosta tal-Mawritanja sa l-artijiet tal-fruntiera tax- .

Is-Sanhaġa tal-punent kien ġie kkonvertit għall-Islam xi żmien fis-seklu 9. Sussegwentement ġew magħqudin fis-seklu 10 u, bil-ħeġġa ta' konvertiti ġodda, nedew diversi kampanji kontra s-" " (popli pagani tal-). Taħt is-sultan tagħhom Tinbarutan bin Usfajxar, il-Lamtuna tas-Sanhaġa waqqfu (jew qabdu) iċ-ċittadella ta’ , waqfa kritika fuq ir-rotta . Wara l-kollass tal-għaqda Sanhaġa, Awdagħust għadda f'idejn l- ; u r-rotot trans-Saħarjani ttieħdu mill- taż-Żenata tas-. Il-Magħrawa sfruttaw ukoll din id-diżunjoni biex iqaċċtu lis-Sanhaġa Gażżula u l-Lamta mill-mergħat tagħhom fil-widien ta’ Sous u Draa. Madwar l-1035, il-kap ta’ Lamtuna Abu Għabdalla Muħammed bin Tifat (magħruf ukoll bħala Tarsina), ipprova jgħaqqad mill-ġdid it-tribujiet Sanhaġa tad-deżert, iżda r-renju tiegħu dam inqas minn tliet snin.

Moviment Almohad (ċ. 1121–1269)

Il-Kalifat Almohad (bl-Għarbi: خِلَافَةُ ٱلْمُوَحِّدِينَ, b'ittri Rumani: Ħilafaẗu l-Muwaħħidīn; jew دَوْلَةُ ٱلْمُوَحِّدِينَ, b'ittri Rumani: ad-Dawlaẗu l-Muwaħħidīn; jew ٱلدَّوْلَةُ ٱلْمُوَحِّدِيَّةُ, ad-Dawlaẗu l-Muwaħħidīja; mill-Għarbi ٱلْمُوَحِّدُونَ, b'ittri Rumani: al-Muwaħħidūn, litteralment: "dawk li jwaħħdu [il-waħdanija] ta' Alla"^: 246) kien imperu Mislem tal- imwaqqaf fis-seklu 12. Fl-eqqel tagħha, kienet tikkontrolla ħafna mill- (l-) u l-Afrika ta’ Fuq (il-Magreb). Id- twaqqfet minn fost it-tribujiet Berberi tal-, konfederazzjoni tribali tal- tan-nofsinhar tal-Marokk. Dak iż-żmien, il-Marokk, il-punent tal-Alġerija u Spanja (l-Andalus), kienu taħt il-ħakma Almoravidi, dinastija Berbera tas-. Madwar l-1120, Iben Tumart stabbilixxa l-ewwel stat Berberu f' fil- Muntanji Atlas.

ġabar it-tagħlim ta’ Iben Tumart, li kien fundamentali għal .

Kmieni f’ħajtu, Iben Tumart mar Spanja biex ikompli l-istudji tiegħu, u wara biex japprofondixxihom. F'Bagdad, Iben Tumart mehmuż mal-iskola teoloġika tal-, u ġie taħt l-influwenza tal-għalliem . Malajr żviluppa s-sistema tiegħu stess, u għaqqad id-duttrini ta’ diversi kaptani. Il-prinċipju ewlieni ta' Iben Tumart kien unitariżmu strett (), li ċaħad l-eżistenza indipendenti tal-attributi ta' Alla bħala inkompatibbli mal-unità Tiegħu, u għalhekk idea politeista. Iben Tumart irrappreżenta rewwixta kontra dak li hu qies bħala fl-ortodossija Misilma. Is-segwaċi tiegħu kienu jsiru magħrufa bħala l-Muwaħħidin (Almohadi), jiġifieri dawk li jaffermaw il-waħdanija ta' Alla.

Madwar l-1124, Iben Tumart waqqaf ir- ta' , fil-wied in-Nfis fl-Atlas Għoli, kumpless imsaħħaħ li ma jistax jitqabbad, li jservi kemm bħala ċ-ċentru spiritwali kif ukoll bħala kwartieri ġenerali militari tal-moviment Almohad. Għall-ewwel tmien snin, ir-rewwixta Almohada kienet limitata għal gwerra guerilla tul il-qċaċet u l-għoljiet tal-High Atlas. Fil-bidu tal-1130, l-Almohadi finalment niżlu mill-muntanji għall-ewwel attak imdaqqsa tagħhom fl-artijiet baxxi. Kien diżastru. L-Almohadi warrbu kolonna Almoravid li kienet ħarġet jiltaqgħu magħhom qabel , u mbagħad ħarġu l-fdal tagħhom sa Marrakexx. Huma assedjaw Marrakexx għal erbgħin jum sakemm, f’April (jew Mejju) 1130, l-Almoravidi ħarġu mill-belt u għaffġu lill-Almohadi fil- (imsemmija għal ġnien kbir fil-lvant tal-belt). L-Almohadi ġew rotta bir-reqqa, b'telf kbir. Nofs it-tmexxija tagħhom inqatlet fl-azzjoni, u l-bqija ħajja biss irnexxielhom jitħabtu lura lejn il-muntanji.

Iben Tumart miet ftit wara, f’Awwissu tal-1130. Il-moviment Almohad ma waqax immedjatament wara telfa daqshekk devastanti u l-mewt ta' Mahdi kariżmatiku tagħhom, x'aktarx minħabba l-ħiliet tas-suċċessur tiegħu, Għabd il-Mu'min.^: 70Il-mewt ta’ Iben Tumart inżammet sigrieta għal tliet snin, perijodu li l-kronikaturi Almohad iddeskrivew bħala (għajbien). Dan il-perjodu x'aktarx ta lil Għabd il-Mu'min ħin biex jiżgura l-pożizzjoni tiegħu bħala suċċessur għat-tmexxija politika tal-moviment.^: 70Għalkemm huwa Berberu taż- minn Tagra (l-Alġerija), u għalhekk barrani fost il-Masmuda tan-nofsinhar tal-Marokk, Għabd il-Mu'min xorta waħda ra r-rivali prinċipali tiegħu u martellat lura lejn il-maqsgħa tribujiet li qed iħawwdu. Tliet snin wara l-mewt ta’ Iben Tumart kien uffiċjalment ipproklamat bħala “Kalif il-Mahdi” (suċċessur tal-Mahdi) jew sempliċiment Kalif.

Konkwisti

Għabd il-Mu'min imbagħad ħareġ bħala l-Logutenent tal-Mahdi Iben Tumart. Bejn l-1130 u l-mewt tiegħu fl-1163, Għabd il-Mu'min mhux biss neħħa l-għeruq lill-Murabitin (Almoravidi), iżda estenda l-poter tiegħu fuq l-Afrika ta' Fuq kollha sa l-Eġittu, u sar amir ta' Marrakexx fl-1149.

L- dalwaqt segwa d-destin tal-Magreb. Bejn l-1146 u l-1173, l-Almohadi gradwalment ħasdu l-kontroll mill-Almoravidi fuq il-prinċipalitajiet Mori fl-Iberja. L-Almohadi ittrasferixxu l-kapitali tal-Iberja Misilma minn Córdoba lejn Sivilja. Hemmhekk waqqfu moskea kbira; l-imnara (torri minaret) tiegħu, il-, inbena fl-1184 biex jimmarka l-adeżjoni ta' Jagħqub I. L-Almohadi bnew ukoll palazz hemmhekk imsejjaħ il-Muwarak fuq is-sit tal- tal-lum.

Il-prinċpijiet Almohadi kellhom karriera itwal u aktar distinta mill-Almoravidi. Is-suċċessuri ta' Għabd il-Mu'min, (Jusuf I, ħakem 1163–1184) u (Jagħqub I, ħakem 1184–1199), it-tnejn kienu irġiel kapaċi. Inizjalment il-gvern tagħhom wassal lil ħafna suġġetti Lhud u Kristjani biex jieħdu kenn fl-istati Kristjani li kienu qed jikbru tal-Portugall, il- u l-. Fl-aħħar mill-aħħar saru inqas fanatiċi mill-Murabitin, u Jagħqub il-Mansur kien raġel mimli ħafna li kiteb stil Għarbi tajjeb u pproteġi lill-filosfu Iben Ruxd (). It-titlu tiegħu ta' "al-Manṣūr" ("il-Magħjun jew il-Mirbuħ [b'Alla]") kiseb bir-rebħa tiegħu fuq fil- (1195).

Miż-żmien ta' , madankollu, l-Almohadi iggvernaw lill-korreliġjonarji tagħhom fl-Iberja u fl-Afrika ta' Fuq ċentrali permezz ta' logutenenti, u d-dominji tagħhom barra l-Marokk kienu trattati bħala provinċji. Meta l-emiri Almohadi qasmu l-Istrett kien biex imexxu kontra l-Insara u mbagħad jerġgħu lura lejn il-Marokk.

Snin ta' żamma

Fl-1212, il-Kalif Almohad (1199–1214), is-suċċessur tal-Mansur, wara avvanz inizjalment suċċess lejn it-tramuntana, ġie megħlub minn alleanza tal-erba' rejiet Insara ta' , , , u l-Portugall, fil- fi . Il-battalja kissret l-avvanz Almohad, iżda l-qawwiet Kristjani baqgħu wisq diżorganizzati biex japprofittaw minnha immedjatament.

Qabel mewtu fl-1213, in-Nasir ħatar lil ibnu żgħir ta' għaxar snin bħala l- li jmiss . L-Almohadi għaddew minn perjodu ta’ reġenza effettiva għall-kalif żagħżugħ, bil-poter eżerċitat minn oligarkija ta’ membri anzjani tal-familja, burokrati tal-palazz u nobbli ewlenin. Il-ministri Almohadi kienu attenti li jinnegozjaw sensiela ta’ tregwa mar-renji Kristjani, li baqgħu xi ftit jew wisq fis-seħħ għall-ħmistax-il sena ta’ wara (it- għar- fl-1217 kienet eċċezzjoni).

Fil-bidu tal-1224, il-kalif żagħżugħ miet f’inċident, mingħajr l-ebda werrieta. Il-burokrati tal-palazz f'Marrakexx, immexxija mill- Għutman bin Ġamgħi, malajr fasslu l-elezzjoni tan-nannu anzjan tiegħu, , bħala l-kalif il-ġdid Almohad. Iżda l-ħatra mgħaġġla taqlib fergħat oħra tal-familja, notevolment l-aħwa tal-mibki in-Nasir, li ggvernaw fl-Andalus. L-isfida tqajmet immedjatament minn wieħed minnhom, dak iż-żmien gvernatur f', li ddikjara lilu nnifsu l-Kalif . Bl-għajnuna ta’ ħutu, malajr ħataf il-kontroll tal-Andalus. Il-konsulent ewlieni tiegħu, id-dell Abu Żejd bin Juġġan, sfrutta l-kuntatti tiegħu f'Marrakexx, u assigura d-depożizzjoni (u għalhekk il-laqam "il-Maħlugħ") u l-qtil ta' Għabd il-Wieħed I, u t-tkeċċija tal- il-Ġamigħi.

Dan ġie kkaratterizzat bħala ċ-ċagħaq li fl-aħħar kissru l-Andalus. Kien l-ewwel kolp ta’ stat intern fost l-Almohadi. Il-klann Almohad, minkejja nuqqas ta' qbil okkażjonali, dejjem baqa' magħqud sewwa u lealment wara l-preċedenza dinastika. Il-ksur qattiel tal-Kalif l-Għadil tal-propjetà dinastika u kostituzzjonali ħassar l-aċċettabilità tiegħu għal Almohadi oħra. Wieħed mir-rekusanti kien il-kuġin tiegħu, Għabdalla l-Bajjasi ("ta' Baeza"), il-gvernatur Almohad ta' , li ħa numru żgħir ta' segwaċi u telaq lejn l-għoljiet madwar Baeza. Huwa waqqaf kamp ribelli u ssawwar alleanza mal-kwiet sa issa . Li ħass il-prijorità akbar tiegħu kienet Marrakexx, fejn ix-xjuħ Almohadi rikuża kien ingħaqad wara Jaħja, iben ieħor tan-Nasir, l-Għadil ftit li xejn ta attenzjoni għal din il-faxxa żgħira ta' persuni li ma kinux adattati.

Rekonkwista

Fl-1225, il-banda ta' ribelli ta' Għabdalla l-Bajjasi, akkumpanjata minn armata kbira ta' Kastilja, niżlet mill-għoljiet, assedjaw bliet bħal u . Huma għamlu rejd fir-reġjuni ta' , u u, qabel tmiem is-sena, il-Bajjasi kien stabbilixxa ruħu fil-belt ta' Córdoba. Billi ħass vakwu ta' poter, kemm kif ukoll ordnaw b'mod opportunista rejds fit-territorju Andalusi dik l-istess sena. Bl-armi, l-irġiel u l-flus kontanti Almohad mibgħuta lejn il-Marokk biex jgħin lill-Kalif Għabdalla l-Għadil jimponi nnifsu f'Marrakexx, ftit kien hemm mezzi biex titwaqqaf l-attakk f'daqqa. Fl-aħħar tal-1225, b'faċilità sorprendenti, ir-rejders Portugiżi laħqu l-inħawi ta' Sivilja. Billi kienu jafu li kienu inqas numru, il-gvernaturi Almohad tal-belt irrifjutaw li jikkonfrontaw lill-rejders Portugiżi, u wassal lill-popolazzjoni disgustata ta' Sivilja biex tieħu l-affarijiet f'idejhom, iqajmu milizzji, u joħorġu fil-għalqa waħedhom. Ir-riżultat kien massakru veru – l-irġiel bl-armi Portugiżi qassru faċilment il-folla ta’ nies tal-belt li kienu armati ħażin. Intqal li eluf, forsi sa 20,000, inqatlu quddiem il-ħitan ta’ Sivilja. Diżastru simili ġara fuq imposta popolari simili minn f' dik l-istess sena. Iżda rejders Kristjani kienu twaqqfu f'Cáceres u . Il-fiduċja fit-tmexxija Almohada ġiet mħawwda serjament minn dawn l-avvenimenti – id-diżastri fil-pront ġew akkużati fuq is-sehwiet tal-Kalif l-Għadil u l-inkompetenza u l-ġiferija tal-logutenenti tiegħu, is-suċċessi akkreditati lill-mexxejja lokali mhux Almohadi li rġgħu d-difiżi.

Iżda l-fortuni ta' l-Għadil ġew imsaħħa fil-qosor. Bi ħlas għall-għajnuna ta’ Kastilja, il-Bajjasi kien ta lil Ferdinand III tliet fortizzi strateġiċi fuq il-fruntiera: , Salvatierra (il-fortizza l-antika qrib ) u . Iżda Capilla irrifjuta li jgħaddihom, u ġiegħel lill-Kastiljani jpoġġu assedju twil u diffiċli. L-isfida qalbiena taċ-ċkejken Capilla, u l-ispettaklu tad-dispożizzjonijiet tat-tbaħħir tal-Bajjasi lill-assedjanti Kastiljani, ixxukkjaw lill-Andalusin u ċċaqalqu s-sentiment lura lejn il-kalif Almohad. Faqqgħet rewwixta popolari f'Córdoba – il-Bajjasi inqatel u rasu ntbagħat bħala trofew lejn Marrakexx. Iżda l-Kalif l-Għadil ma feraħx b'din ir-rebħa għal żmien twil – kien maqtul f'Marrakexx f'Ottubru 1227, mill-partiġjani ta' Yahya, li fil-pront ġie milqugħ bħala l-kalif Almohad il-ġdid .

Il-fergħa l-Andalus tal-Almohadi irrifjutat li taċċetta din il-bidla tal-avvenimenti. Ħu l-Għadil, dak iż-żmien f'Sivilja, ipproklama lilu nnifsu l-kalif Almohad il-ġdid . Huwa xtara fil-pront tregwa mingħand Ferdinandu III bi tpattija għal 300,000 , li tippermettilu jorganizza u jibgħat il-parti l-kbira tal-armata Almohada fi Spanja madwar l- fl-1228 biex jikkonfronta lil Jaħja.

Dik l-istess sena, il-Portugiż u l- ġeddew ir-rejds tagħhom fil-fond fit-territorju Iżlamiku, bażikament mhux ikkontrollati. Waqt li ħassew li l-Almohadi naqsu milli jipproteġuhom, seħħew rewwixti popolari madwar l-Andalus. Belt wara l-oħra keċċew lill-gvernaturi sfortunati tagħhom Almohad u installaw irġiel b'saħħithom lokali minflokhom. Raġel qawwi Murċjan, , li stqarr li kien dixxendenti mid-dinastija li darba kienet ħakmet it-, ħareġ bħala l-figura ċentrali ta’ dawn ir-rewwixti, u b’mod sistematiku keċċa l-gwarniżjonjiet Almohad permezz ta’ Spanja ċentrali. F'Ottubru 1228, bi Spanja prattikament kollha mitlufa, il-Ma'mun abbanduna Sivilja, u ħa l-ftit li kien fadal mill-armata Almohad miegħu lejn il-Marokk. Iben Hud immedjatament bagħat emissarji f' imbiegħda biex joffru rikonoxximent lill- , għalkemm ħa għalih innifsu titlu kważi-kalifal, il-Mutawakkil (min iddependa fuq Alla).

It-tluq tal-Ma'mun fl-1228 immarka t-tmiem tal-era Almohada fi Spanja. Iben Hud u l-irġiel qawwija Andalusin lokali oħra ma setgħux iwaqqfu l-għargħar dejjem jiżdied ta' attakki Kristjani, imnedija kważi kull sena minn , , u . L-għoxrin sena ta’ wara raw avvanz kbir fir- Kristjana – iċ-ċittadelli Andalusin kbar qodma waqgħu f’daqqa kbira: Mérida u fl-1230 (lejn Leon), fl-1230 (lejn Aragona), fl-1234 (lejn il-Portugall), Córdoba fl-1236 (lejn Kastilja), Valencia fl-1238 (lejn Aragona), - fl-1238 (lejn Leon), fl-1242 (lejn il-Portugall), fl-1243 (lejn Kastilja), (lejn Kastilja), fl-1248 (lejn Kastilja), li laħqet il-qofol tagħha fil-waqgħa tal-akbar bliet Andalusin, l-eks-kapitali Almohad ta' Sivilja, f'idejn Insara fl-1248. Ferdinandu III ta’ Kastilja daħal f’Sivilja bħala rebbieħ fit-22 ta’ Diċembru 1248.

L-Andalusin kienu bla saħħa qabel dan l-attakk. Iben Hud kien ipprova jiċċekkja l-avvanz Leoniż minn kmieni, iżda l-biċċa l-kbira tal-armata Andalusija tiegħu ġiet meqruda fil- fl-1230. Iben Hud ħabat biex imexxi l-armi u l-irġiel li kien fadal biex isalva ċitadelli Andalusin mhedda jew assedjati, iżda b'tant attakki f'daqqa, kien sforz bla tama. Wara l-mewt ta’ Iben Hud fl-1238, xi wħud mill-ibliet Andalusin, fi sforz tal-aħħar biex isalvaw lilhom infushom, offrew lilhom infushom għal darb’oħra lill-Almohadi, iżda għalxejn. L-Almohadi ma kinux se jerġgħu lura.

Bit-tluq tal-Almohadi, id-dinastija Nasrija (magħrufa wkoll bħala Bni Nasr; mill-Għarbi: بنو نصر, b'ittri Latini: Banū Naṣr) tela' għall-poter fi . Wara l-avvanz kbir Kristjan tal-1228–1248, l-Imara Għarnata () kien prattikament dak kollu li kien baqa' mill- qadim. Xi wħud miċ-ċittadelli maqbuda (eż. Murcia, Jaen, Niebla) ġew riorganizzati bħala vassalli tributarji għal ftit snin oħra, iżda l-biċċa l-kbira ġew annessi sa midwar il-1260. Għarnata waħedha tibqa' indipendenti għal 250 sena oħra, filwaqt li tiffjorixxi bħala ċ-ċentru l-ġdid tal-Andalus.

Kollass fil-Magreb

Fl-oqsma Afrikani tagħhom, l-Almohadi ħeġġew it-twaqqif tal-Insara anke f'Fes, u wara l- kultant daħlu f'alleanzi mar-rejiet ta' . Kienu suċċess fit-tkeċċija tal-gwarniżjonijiet imqiegħda f'xi bliet tal-kosta mir-rejiet Normanni ta' Sqallija. L-istorja tat-tnaqqis tagħhom hija differenti minn dik tal-Almoravidi, li kienu spostawhom. Ma ġewx attakkati minn moviment reliġjuż kbir, iżda territorji mitlufa, biċċa biċċa, mir-rewwixta tat-tribujiet u d-distretti. L-aktar għedewwa effettivi tagħhom kienu l-Bni Marin (il-) li waqqfu d-dinastija li jmiss. L-aħħar rappreżentant tal-linja, , ġie ridott għall-pussess ta' Marrakexx, fejn kien maqtul minn skjav fl-1269.

Dinastija Marinija (ċ. 1244–1465)

Għalkemm il-Marinin ddikjaraw antenati Għarbi permezz ta’ (tribù Għarbi) Għarbi tat-Tramuntana, kienu tnissil Berberu. Wara l-wasla tal-Bedwin Għarab fl-Afrika ta’ Fuq f’nofs is-seklu ħdax, il-Marinin kienu obbligati jħallu l-artijiet tagħhom fir-reġjun ta’ , fl-Alġerija tal-lum. L-ewwel iffrekwentaw iż-żona ta’ bejn u , il-Marokk tal-lum, kultant waslu saż- [fr], Alġerija tal-lum. Kienu jimxu staġjonalment mill-oasi ta’ Figuig għall-baċin tax-. Wara l-wasla tal- fiż-żona fis-sekli 11-12, il-Marinin marru fil-majjistral tal-Alġerija tal-lum, qabel daħlu en-masse fil-Marokk sal-bidu tas-seklu 13.

Il-Marinin ħadu isimhom mill-antenat tagħhom, Marin bin Wartaġan iż-Żenati.

Żieda

Wara li waslu f’dak li hu l-Marokk tal-lum, inizjalment issottomettew ruħhom lid-dinastija Almohada, li dak iż-żmien kienet id-dar li tmexxi. Wara li kkontribwixxa b'suċċess għall- , fiċ-ċentru ta' Spanja, it-tribù beda jasserixxi ruħu bħala poter politiku. Mill-1213, bdew jintaxxaw il-komunitajiet tal-biedja tal-grigal tal-Marokk tal-lum (iż-żona bejn u ). Ir-relazzjoni bejniethom u l-Almohadi saret tensjoni u mill-1215, kien hemm tifqigħat regolari ta' ġlied bejn iż-żewġ partijiet. Fl-1217, ippruvaw jokkupaw il-parti tal-Lvant tal-Marokk tal-lum, iżda ġew imkeċċija, ġibdu lura u stabbilixxew fil-muntanji tar-Rif tal-lvant fejn baqgħu għal kważi 30 sena. Matul iż-żjara tagħhom fir- , l-istat Almohad sofra daqqiet kbar, tilef territorji kbar għall-Insara fi Spanja, filwaqt li l- ta' Ifriqija tkissru fl-1229, segwiti mid- ta' fl-1235.

Bejn l-1244 u l-1248 il-Marinin setgħu jieħdu , Rabat, Salé, Meknes u Fes mingħand l-Almohadi imdgħajfa. It-tmexxija Marinija installata f'Fes iddikjarat gwerra fuq l-Almohadi, ġlieda bl-għajnuna ta' Kristjani. (1259–1286) ħataf Marrakexx fl-1269.

L-ogħla stat

Wara li n-Nasrin ta' ċedew il-belt ta' lill-Marinin, Abu Jusuf mar fl- biex jappoġġja l-ġlieda kontinwa kontra r-. Id-dinastija Marinija imbagħad ippruvat testendi l-kontroll tagħha biex tinkludi t-traffiku kummerċjali tal-.

Kien f’dan il-perjodu li l-Insara Spanjoli setgħu l-ewwel jieħdu l-ġlied lejn il-kontinent tal-Marokk ta’ llum: fl-1260 u fl-1267 ippruvaw jagħmlu invażjoni, iżda ż-żewġ tentattivi ġew megħluba. Wara li kisbu post fi Spanja, il-Marinin saru attivi fil-kunflitt bejn il-Misilmin u l-Insara fl-Iberja. Biex jiksbu kontroll assolut tal-kummerċ fl-Istrett ta' Ġibiltà, mill-bażi tagħhom f'Algeciras bdew il-konkwista ta' diversi bliet Spanjoli: sas-sena 1294 kienu okkupaw , u Ġibiltà.

Fl-1276 waqqfu , li ġagħlu ċ-ċentru amministrattiv u militari tagħhom. Filwaqt li Fes kienet belt prospera matul il-perjodu Almohad, saħansitra saret l-akbar belt fid-dinja matul dak iż-żmien, kien fil-perjodu Marini li Fes laħqet l-età tad-deheb tagħha, perjodu li mmarka l-bidu ta’ uffiċjal, narrattiva storika għall-belt. L-istatus ta' Fes bħala ċentru intellettwali sinifikanti ġej primarjament miż-żmien il-Marini, li matulha stabbilixxew l-ewwel (skejjel Iżlamiċi) fil-belt u l-pajjiż. Il-monumenti prinċipali fl-imdina, ir-residenzi u l-bini pubbliku, imorru mill-perjodu Marini.

Minkejja l-ġlied intern, (r. 1310–1331) beda proġetti kbar ta’ kostruzzjoni madwar l-art. Inbnew diversi madrasas, l-aktar famuża hija l-. Il-bini ta' dawn il-madrasas kien meħtieġ biex tinħoloq klassi burokratika dipendenti, sabiex timmina l-mrabit (mistiku/raġel qaddis Mislem speċjalment mill-Magreb) u l-elementi Xarifin.

Il-Marinin influwenzaw ukoll bil-qawwa l-politika tal-, li minnu kabbru l-armata tagħhom fl-1275. Fis-seklu 13, ir-Renju ta’ Kastilja għamel diversi inkursjonijiet fit-territorju tagħhom. Fl-1260, il-forzi għamlu rejd f'Salé u, fl-1267, bdew invażjoni fuq skala sħiħa, iżda l-Marinin reġgħuhom.

Fl-eqqel tas-setgħa tagħhom, matul il-ħakma ta' (r. 1331–1348), l-armata Marinija kienet kbira u dixxiplinata. Din kienet tikkonsisti minn 40,000 kavallerija Zenata, filwaqt li n-nomadi Għarab ikkontribwew għall-kavallerija u l-Andalusin ġew inklużi bħala qawwasin. Il-gwardja personali tas-sultan kienet tikkonsisti minn 7,000 raġel, u kienet tinkludi elementi Kristjani, Kurdi u Afrikani s-Suwed. Taħt is-Sultan Abu l-Ħasan il-Marini, sar tentattiv ieħor biex jerġgħu jingħaqdu l-Magreb. Fl-1337, ir-renju ż- kien maħkum, segwit fl-1347 mit-telfa tal-imperu f', li ġagħlu kaptan ta' territorju enormi, li kien mifrux min-nofsinhar tal-Marokk tal-lum sa . Madankollu, fis- sena taʼ wara, rewwixta mit-tribujiet Għarab fin-nofsinhar tat-Tuneżija ġegħlithom jitilfu t-territorji tal-lvant tagħhom. Il-Marinin kienu diġà sofrew telfa qawwija f’idejn koalizzjoni Portugiża-Kastiljana fil- fl-1340, u fl-aħħar kellhom jirtiraw mill-Andalus, u sal-1344.

Fl-1348, Abu l-Ħasan Għali ġie maħżun minn ibnu , li pprova jerġa' jikkonkwista l-Alġerija u t-Tuneżija. Minkejja diversi suċċessi, kien maħnuq mill-ważir tiegħu nnifsu fl-1358, wara li d-dinastija bdiet tonqos.

Tnaqqis

Wara l-mewt ta’ Abu Inan Faris fl-1358, l-awtorità vera kienet tistrieħ fuq il-wożra, peress li s-slaten il-Marinin ġew murija b’mod ċerimonjali u mġiegħla jsegwu lil xulxin malajr wara xulxin. Il-pajjż kienet maqsuma u l-anarkija politika bdiet, b'wożra u poteri barranin differenti jappoġġaw fazzjonijiet differenti. Fl-1359, irġiel tribujiet ta' mill-Atlas Għoli niżlu u okkupaw Marrakexx, il-kapitali tal-predeċessuri Almohadi tagħhom, li huma kienu se jiggvernaw b'mod indipendenti sal-1526. Fin-nofsinhar ta’ Marrakexx, il-mistiċi Sufi sostnew l-awtonomija, u fis-snin 1370 inqata’ taħt koalizzjoni ta’ negozjanti u mexxejja tal-klann Għarab tal-Bni Sabiħ. Lejn il-lvant reġgħu ħarġu l-familji ż-Żjanin u l-Hafsin u lejn it-tramuntana, l-Ewropej kienu qed jieħdu vantaġġ minn din l-instabilità billi jattakkaw il-kosta. Sadanittant, tribujiet Għarab li kienu qed jiġġerrew indisciplinati dejjem aktar infirxu l-anarkija, li aċċellerat it-tnaqqis tal-imperu.

Fis-seklu 15, intlaqtet minn kriżi finanzjarja, u wara li l-istat kellu jieqaf jiffinanzja l-marabouts differenti u l-familji Xarifin, li qabel kienu strumenti utli fil-kontroll ta' tribujiet differenti. L-appoġġ politiku ta' dawn l-imrabitin u Xarifin waqaf, u maqsum f'entitajiet differenti. Fl-1399 Tetouan ittieħdet u l-popolazzjoni tagħha ġiet massakrata u fl-1415 il-.

Il-ħakkiema Marinin wara l-1420 ġew taħt il-kontroll tal- , li eżerċitaw reġenza hekk kif sar sultan sena wara t-twelid tiegħu. Il-Wattasin madankollu rrifjutaw li jċedu r-Reġenza wara li Għabd il-Ħaqq II żdied.

Fl-1459, Għabd il-Ħaqq II mexxa massakru tal-familja Wattasija, u kisser il-poter tagħhom. Ir-renju tiegħu, madankollu, intemm brutalment hekk kif kien maqtul waqt ir-. Dan l-avveniment rat it-tmiem tad-dinastija Marinija hekk kif Muħammed bin Għali l-Għimrani l-Ġuti, mexxej tax-, ġie pproklamat Sultan f'Fes. Min-naħa tiegħu kien imwaqqa fl-1471 minn , wieħed miż-żewġ mill- li baqgħu ħajjin mill-massakru tal-1459, li instiga d-.

Dinastija Wattasija (ċ. 1472–1554)

Il-Marokk kien qed jonqos meta l-Wattasin tal-Berberi ħadu l-poter. Il-familja Wattasija kienet il-gvernaturi awtonomi tar- tal-lvant sa mill-aħħar tas-seklu 13, u ħakmu mill-bażi tagħhom f'Tazouta (qrib tal-lum). Huma kellhom rabtiet mill-qrib mas-sultani Marinid u pprovdew ħafna mill-elite burokratika. Filwaqt li d-dinastija Marinija ippruvat tirreġġa 'l-invażjonijiet Portugiżi u Spanjoli u tgħin lir-renju ta' jgħix aktar mir-, il-Wattasin akkumulaw setgħa assoluta permezz ta' manuvri politiċi. Meta l-Marinin saru konxji tal-firxa tal-konfoffa, huma qatlu lill-Wattasin, u ħallew ħaj biss . Huwa kompla biex waqqaf is-saltna ta’ Fes u stabbilixxa d- li kellu warajh ibnu, Muħammed il-Burtuqali, fl-1504.

Il-ħakkiema Wattasin naqsu fil-wegħda tagħhom li jipproteġu l-Marokk minn inkursjonijiet barranin u l-Portugiżi żiedu l-preżenza tagħhom fuq il-kosta tal-Marokk. Iben Muħammed ix-Xiħ ipprova jaqbad u Tanġier fl-1508, 1511 u 1515, iżda mingħajr risq.

Fin-nofsinhar, qamet dinastija ġdida, id-dinastija Sagħdija, li ħatfet Marrakexx fl-1524 u għamlitha l-kapitali tagħhom. Sal-1537 is-Sagħdin kienu fl-axxendent meta għelbu lill- f'Agadir. Is-suċċessi militari tagħhom jikkuntrastaw mal-politika Wattasija ta’ konċiljazzjoni lejn ir-rejiet Kattoliċi fit-tramuntana.

Bħala riżultat, in-nies tal-Marokk kellhom it-tendenza li jqisu lis-Sagħdin bħala eroj, li jagħmilha aktar faċli għalihom li jerġgħu jieħdu s-swar Portugiżi fuq il-kosta, inklużi Tanġer, u Maziɣen (Il-Ġdida). Is-Sagħdin attakkaw ukoll lill-Wattasin li kienu mġiegħla jċedu għall-poter il-ġdid. Fl-1554, hekk kif il-bliet Wattasin ċedew, is-sultan il-Wattasi, , fil-qosor. Is-Sagħdin malajr irranġaw il-kwistjoni billi qatluh u hekk kif l-aħħar Wattasin ħarbu mill-Marokk bil-vapur, huma wkoll inqatlu mill-pirati.

Il-Wattasin ma fagħlux ktir biex itejbu l-kundizzjonijiet ġenerali fil-Marokk wara r-Reconquista. Kien meħtieġ li wieħed jistenna lis-Sagħdin biex jerġa’ jiġi stabbilit l-ordni u jitrażżnu l-ambizzjonijiet espansjonisti tar-renji tal-peniżola Iberika.

Dinastija Sagħdija (1549–1659)

Mill-1549, ir-reġjun kien immexxi minn dinastiċi Għarab suċċessivi magħrufa bħala d-dinastiji Xarifin, li ddikjaraw nisel mill-profeta Muħammed. L-ewwel minn dawn il-politika kienet id-, li ħakmet il-Marokk mill-1549 sal-1659. Mill-1509 sal-1549, il-ħakkiema Sagħdin kellhom kontroll taż-żoni tan-nofsinhar biss. Filwaqt li kienu għadhom jirrikonoxxu l-Wattasin bħala slaten sal-1528, il-qawwa dejjem tikber tas-Sagħdin wasslet lill-Wattasin biex jattakkawhom u wara battalja indeċiża, biex jagħrfu l-ħakma tagħhom fuq in-nofsinhar tal-Marokk permezz tat-.

Fl-1590, is-Sultan bagħat spedizzjoni lejn l- , li rriżultat u kollass tal-imperu, ġie stabbilit biex jieħu l-kontroll fuq it-territorju ċċentrat fuq Timbuktu.

Fl-1659, , ir-rejjes taż-, ġie pproklamat sultan tal-Marokk wara l-waqgħa tad-dinastija Sagħdija.

Ir-Repubblika ta' Salé (1624–1668)

Ir-repubblika traċċi l-oriġini tagħha lura għall-bidu tas-seklu 17, bil-wasla ta' madwar 3,000 għonja minn fil-punent ta' Spanja, li antiċipaw l- tal-1609 ordnati minn . Wara l-1609, waslu minn Spanja madwar 10,000 Moriskin imkeċċija 'l isfel u 'l barra. Id-differenzi kulturali u lingwistiċi bejn in-nies indiġeni Saletin u r-refuġjati Moriskin wasslu lill-ġodda biex joqgħodu fl-imdina l-qadima ta' Rabat, fuq ix-xatt oppost tal-.

Pirati bbażati fuq il-bank tal-punent rnexxew u espandew l-operazzjonijiet tagħhom madwar il-Mediterran u l-Oċean Atlantiku. Fl-1624, l-Olandiż (magħruf ukoll bħala Murad Reis) sar il-“Gran Ammirall” u President tar-Repubblika Korsarja ta’ Salé.

Wara li Janszoon ħalla Salé fl-1627, il-Moriskin ma baqgħux jirrikonoxxu l-awtorità tas-Sultan , u rrifjutaw li jħallsu d- tiegħu fuq id-dħul tagħhom. Huma pproklamaw Repubblika, immexxija minn kunsill jew , tip ta' kabinett tal-gvern iffurmat minn 12 sa 14-il persuna notevoli li l-membri tagħhom kull sena eleġġu Gvernatur u Kaptan Ġenerali tal-Fortalesa matul ix-xahar ta' Mejju. Fis-snin bikrija tar-repubblika (bejn l-1627 u l-1630), id-Diwan kien ikkontrollat biss minn Hornacheros, li l-ħakma tiegħu fuq il-poter kienet resented mill-popolazzjoni dejjem tikber ta’ Moriskin mhux Hornachero, imsejħa Andalusin. Wara ġlied imdemmi fl-1630, intlaħaq ftehim: l-elezzjoni ta’ Qejjed (Għarbi: قائد, , kmandant) mill-Andalusin u Diwan ġdid ta’ 16-il membru li minnhom 8 kienu Andalusin u 8 Hornacheros.

Fl-1641 iż-, li kienet tikkontrolla ħafna mill-Marokk, imponiet eġemonija reliġjuża fuq Salé u r-repubblika prinċipali tagħha. Sal-bidu tas-snin sittin ir-repubblika kienet imdaħħla fi gwerra ċivili maż-zawiya, u eventwalment is-Sultan tad-, li għadha tirregola l-Marokk fis-seklu 21, ħataf Rabat u Salé, u temm l-indipendenza tiegħu. Spiċċa taħt il-kontroll tas-Sultan tal-Marokk wara l-1668, meta fl-aħħar rebaħ lid-Dilejjin.

Dinastija Għalawija (mill-1666)

Id- (ukoll bl-ortografija ta' Alaouite, Alawi, 'Alawi) hija l-familja rjali Marokkina attwali. L-isem Għalawi ġej mill-Għali ta' , li d-dixxendent tiegħu sar Prinċep ta' fl-1631. Ibnu (1664–1672) seta' jgħaqqad u jikpaċi l-pajjiż. Il-familja Għalawija titlob nisel minn Muħammed permezz ta' bintu u żewġha Għali bin Abi Talib.

Is-saltna ġiet ikkonsolidata minn (1672–1727), li beda joħloq stat magħqud quddiem l-oppożizzjoni mit-tribujiet lokali. Peress li l-Għalawin, b'kuntrast ma' dinastiji preċedenti, ma kellhomx l-appoġġ ta' tribù Berberu jew wieħed, Ismagħel ikkontrolla l-Marokk permezz ta' armata ta' skjavi. Ma’ dawn is-suldati reġa’ okkupa fl-1684 wara li l- abbandunawha u keċċew lill-Ispanjoli minn fl-1689. Is-saltna li stabbilixxa ma baqgħetx ħaj mill-mewt tiegħu — fil-ġlied tal-poter ta’ wara t-tribujiet reġgħu saru forza politika u militari, u kien biss ma’ (1757–1790) li r-renju reġa’ ġie unifikat. Fl-20 ta' Diċembru 1777, il-Marokk sar wieħed mill-ewwel stati li jirrikonoxxi s-sovranità ta' Istati Uniti indipendenti ġodda.

Matul ir-renji ta' (1859–1873) u (1873–1894), l-Għalawin ippruvaw irawmu rabtiet kummerċjali, speċjalment mal-pajjiżi Ewropej u l-Istati Uniti. L-armata u l-amministrazzjoni ġew ukoll modernizzati biex jikkonsolidaw il-kontroll fuq it-tribujiet Berberi u Bedwin. . L-indipendenza tal-Marokk kienet garantita fil-Konferenza ta' Madrid fl-1880, bi Franza wkoll tikseb influwenza sinifikanti fuq il-Marokk. Il-Ġermanja ppruvat tiġġieled l-influwenza Franċiża li qed tikber, li wasslet għall- tal-1905–1906, u t tal-1911. Il-Marokk sar Franċiż permezz tat- fl-1912.

Influwenza Ewropea (c. 1830 – 1956)

L-isforzi Portugiżi ta’ suċċess biex jikkontrollaw il-kosta Atlantika fis-seklu 15 ma affettwawx l-intern tal-Marokk. Wara l-, l-Afrika ta' Fuq saret dejjem aktar ingovernattiva minn Istanbul mill-Imperu Ottoman. Bħala riżultat, sar il-lokalità tal-pirati taħt lokali. Il-Magreb kellu wkoll ġid magħruf ferm akbar mill-bqija tal-Afrika, u l-post tiegħu ħdejn id-daħla tal-Mediterran tatha importanza strateġika. Franza wriet interess qawwi fil-Marokk sa mill-1830. Id-dinastija Għalawija rnexxielha żżomm l-indipendenza tal-Marokk fis-sekli 18 u 19, quddiem l-invażjoni Ottomana u Ewropea.

Fl-1844, wara li l-Franċiżi , seħħet il-, bil-, il-, u l-.

Fl-1856, (l-istituzzjoni governattiva fil-Marokk) tas-Sultan iffirma t-, li ġie nnegozjat mad-diplomatiku Ingliż . It-trattat ta diversi drittijiet lis-suġġetti Brittaniċi fil-Marokk, u naqqas it-tariffi doganali Marokkini għal 10%. It-trattat tawwal l-indipendenza tal-Marokk filwaqt li fetaħ il-pajjiż għall-kummerċ barrani, flimkien ma' tnaqqis il-kontroll tal-Maħżen fuq l-.

Il- seħħet mill-1859 sal-1860, u t- wassal lill-gvern Marokkin biex jieħu akbar mir-riżervi nazzjonali tiegħu biex iħallas id- tiegħu lil Spanja.

F'nofs is-seklu 19, il- bdew jemigraw mill-intern għal bliet kostali bħal Essaouira, Mazagan (Il-Ġdida), , u aktar tard Casablanca għal opportunità ekonomika, jipparteċipaw fil-kummerċ mal-Ewropej u l-iżvilupp ta' dawk l-ibliet. L- fetħet l-ewwel skola tagħha f'Tetuan fl-1862.

Fl-aħħar parti tas-seklu 19 l-instabbiltà tal-Marokk wasslet biex pajjiżi Ewropej jintervjenu biex jipproteġu l-investimenti u jitolbu konċessjonijiet ekonomiċi. Is-Sultan talab għall- tal-1880 bi tweġiba għall-abbuż minn Franza u Spanja tas-, iżda r-riżultat kien preżenza Ewropea akbar fil-Marokk — fil-forma ta’ konsulenti, tobba, negozjanti, avventurieri, u anke missjunarji.

Aktar minn nofs in-nefqa tal-Maħżen marru barra biex iħallsu u jixtru armi, tagħmir militari, u oġġetti manifatturati. Mill-1902 sal-1909, id- tal-Marokk żdied b'14-il miljun frank kull sena, u r- 25% mill-1896 sal-1906. F'Ġunju 1904, wara tentattiv fallut biex timponi taxxa fissa, Franza salvaw lill-Maħżen li kien diġà midjun bi 62.5 miljun frank, garantiti minn porzjon tad-dħul .

Fl-1890, l-amministrazzjoni Franċiża u l-militar f' talbu għall-annessjoni tat-, il- u t-, kumpless li kien jagħmel parti mill-Imperu Marokkin għal ħafna sekli qabel il-wasla tal-Franċiżi fl-Alġerija. L-ewwel snin tas-seklu 20 raw sforzi diplomatiċi kbar mill-potenzi Ewropej, speċjalment Franza, biex ikattru l-interessi tagħha fir-reġjun.

Il-Marokk nominalment kien immexxi mis-sultan tiegħu, iż-żagħżugħ , permezz tar-reġent tiegħu, . Sa l-1900, il-Marokk kien ix-xena ta’ diversi gwerer lokali mibdija minn pretendenti tas-saltna, bil-falliment tat-teżor, u minn diversi rewwixti tribali. Il-Ministru tal-Affarijiet Barranin Franċiż ra l-opportunità li jistabbilizza s-sitwazzjoni u jespandi l-imperu Franċiż barra l-pajjiż.

Il-Ġeneral ried politika militari aktar aggressiva bl-użu tal-armata Franċiża tiegħu bbażata fl-Alġerija. Franza ddeċidiet li tuża kemm id-diplomazija kif ukoll il-forza militari. L-awtoritajiet kolonjali Franċiżi se jistabbilixxu kontroll fuq is-sultan, jiddeċiedu f'ismu u jestendu l-influwenza Franċiża. L-Ingliżi aċċedew għal kwalunkwe disinn Franċiż fil-Marokk fl- tal-1904. Il-, madankollu, li ma kellhom l-ebda preżenza stabbilita fir-reġjun, ipprotestaw bil-qawwa kontra l-pjan Franċiż. L- b'appoġġ għall-indipendenza tal-Marokk sar punt ta' bidla fit-triq għall-Ewwel Gwerra Dinjija. Il- tal-1906 ifformalizzat il-"pożizzjoni speċjali" ta' Franza u fdat il-pulizija tal-Marokk b'mod konġunt lil Franza u Spanja. Il-Ġermanja kienet qabdet b'mod diplomatiku, u Franza ħadet il-kontroll sħiħ tal-Marokk.

Il-Marokk esperjenza ġuħ mill-1903 sal-1907, kif ukoll insurrezzjonijiet immexxija minn (Bu Ħmara) u .

Protettorat Franċiż u Spanjol (1912–1956)

Ħafidija

Fl-1907, il-Franċiżi ħadu l-qtil ta’ f’Marrakexx bħala skuża biex jinvadu Oujda fil-Lvant, hekk kif ħadu rewwixta kontra l-approprjazzjoni tagħhom tad-dħul doganali f'Casablanca bħala opportunità biex fil-punent. Xhur wara, kien hemm gwerra ċivili fratriċida qasira msemmija bħala l-, li fiha , għall-ewwel appoġġjat minn aristokratiċi tan-Nofsinhar ibbażati f'Marrakexx bħall- [fr] u aktar tard mill- ta' Fes, ħataf it-tron minn ħuh , li kien appoġġjat mill-Franċiż.

Il- żiedet it-tensjonijiet fost il-pajjiżi Ewropej qawwija, u rriżultat fit- (iffirmat fit-30 ta' Marzu 1912), li għamel lill-Marokk protettorat ta' Franza. Fit- iffirmat mill-kapijiet ta’ stat Franċiżi u Spanjoli, Spanja ngħatat Żona ta’ influwenza fit-tramuntana u fin-nofsinhar tal-Marokk fis-27 ta’ Novembru 1912. Il-parti tat-Tramuntana saret il-, filwaqt li l- kienet maħkuma minn (L-Għejun) bħala żona ta' lqugħ bejn il- u l-Marokk. It-trattat ta' Fes wassal . Permezz tal- iffirmat f'Diċembru 1923, Tanġier irċieva status speċjali u sar , għalkemm, matul it-Tieni Gwerra Dinjija, kienet minn .

It-trattati nominalment assiguraw lill-Marokk mill-istatus legali tiegħu bħala stat sovran, bis-sultan bħala l-figura tiegħu. Fil-prattika, is-sultan ma kellu ebda poter reali u l-pajjiż kien immexxi mill-amministrazzjoni kolonjali. L-impjegati taċ-ċivil Franċiżi alleaw ruħhom mas-settlers Franċiżi u mal-partitarji tagħhom fi Franza biex jipprevjenu kwalunkwe moviment fid-direzzjoni tal-awtonomija Marokkina. Hekk kif il-"paċifikazzjoni" ipproċediet, bil- u l-, il-gvern Franċiż iffoka fuq l-isfruttament tal-ġid minerali tal-Marokk, u partikolarment il- tiegħu; il-ħolqien ta' sistema moderna ta' trasport bil- u l-; u l-iżvilupp ta' settur agrikolu modern immirat lejn is-suq Franċiż. Għexieren ta' eluf ta' colons, jew koloniżi, daħlu fil-Marokk u akkwistaw meded kbar ta' art agrikola għanja.

Il-Marokk kien dar għal nofs miljun Ewropew, li l-biċċa l-kbira tagħhom issetiljaw f'Casablanca, fejn iffurmaw kważi nofs il-popolazzjoni. Mill-indipendenza tar-renju fl-1956, u b'mod partikolari wara l-politika ta' ta' Ħassan II fl-1973, l-element Ewropew fil-biċċa l-kbira telaq.

Il-, li ċeda għall-, beda bl- fil-.

Oppożizzjoni għall-kontroll Ewropew

Immexxija minn Għabd il-Krim (), ir- kienet teżisti mill-1921 sal-1926, ibbażata fil-parti ċentrali tar- (fil-Protettorat Spanjol), filwaqt li testendi wkoll, għal xi xhur, għal xi partijiet tal-artijiet tribali ta' il-, ir-Rif tal-Lvant, Ġbala (Jbala), il- u t-tramuntana ta' . Wara li pproklamat l-indipendenza fit-18 ta' Settembru 1921, il-politika żviluppat istituzzjonijiet statali u governattivi bħall-ġbir tat-taxxa, l-infurzar tal-liġi u l-organizzazzjoni ta' armata. Madankollu, mill-1925 it-truppi Spanjoli u Franċiżi rnexxielhom inaqqsu r-reżistenza u Abd el-Krim ċeda f'Mejju 1926.

F'Diċembru 1934, grupp żgħir ta' nazzjonalisti, membri tal-Comité d'Action Marocaine li għadu kif ġie ffurmat, jew (CAM), ippropona li sejjaħ għal irġigħ għall-ħakma indiretta kif previst mit-Trattat ta' Fes, l-ammissjoni tal-Marokkini f'karigi tal-gvern, u t-twaqqif ta' kunsilli rappreżentattivi. Il-CAM użat petizzjonijiet, editorjali tal-gazzetti, u appelli personali lill-uffiċjali Franċiżi biex ikompli l-kawża tagħha, iżda dawn ma kinux adegwati, u t-tensjonijiet maħluqa fil-CAM minħabba n-nuqqas tal-pjan wassluha biex tinqasam. Il-CAM ġie rikostitwit bħala partit politiku nazzjonalista biex jikseb appoġġ tal-massa għal talbiet aktar radikali, iżda l-Franċiżi soppressi l-partit fl-1937.

Il-partiti politiċi nazzjonalisti, li sussegwentement qamu taħt il-protettorat Franċiż, ibbażaw l-argumenti tagħhom għall-indipendenza tal-Marokk fuq dikjarazzjonijiet bħall- (Atlantic Charter), stqarrija konġunta bejn l-Istati Uniti u l-Ingliżi li tistabbilixxi, fost affarijiet oħra, id-dritt tal-popli kollha li jagħżlu l-forma. tal-gvern li taħtu jgħixu. Ir-reġim Franċiż iffaċċja wkoll l-oppożizzjoni tat-tribujiet — meta l-Berber kienu mitluba jaqgħu taħt il-ġurisdizzjoni tal-qrati Franċiżi fl-1930, żied l-appoġġ għall-moviment tal-indipendenza.

Ħafna , jew suldati indiġeni fl-armata Franċiża, għenu lill-Alleati kemm fl- kif ukoll fit-Tieni Gwerra Dinjija. Matul it-Tieni Gwerra Dinjija, il-moviment nazzjonalista maqsum ħażin sar aktar koeżiv. F'Jannar 1944, il- , li sussegwentement ipprovda l-biċċa l-kbira tat-tmexxija għall-moviment nazzjonalista, ħareġ , riunifikazzjoni nazzjonali, u kostituzzjoni demokratika. Is-Sultan (1927–1961) kien approva l-manifest qabel is-sottomissjoni tiegħu lill-ġenerali residenti Franċiż, li wieġeb li l-ebda bidla bażika fl-istatus tal-protettorat ma kienet qed tiġi kkunsidrata.^{[ ċitazzjoni meħtieġa ]} Is-simpatija ġenerali tas-sultan għan-nazzjonalisti dehret evidenti sa tmiem il-gwerra, għalkemm xorta ttama li jara l-indipendenza sħiħa miksuba gradwalment. Fl-10 ta’ April 1947, minkejja instigat mill-forzi Franċiżi f’Casablanca, is-Sultan Muħammed V tkellem fejn appella għall-indipendenza u l-għaqda territorjali tal-Marokk, wara li siefer mill- u mill- biex jasal . Ir-résidence, appoġġjata mill-interessi ekonomiċi Franċiżi u sostnuta b'mod vigoruż mill-biċċa l-kbira tal- colons, irrifjutat b'mod qawwi li tikkunsidra anki riformi li ma humiex l-indipendenza.

F'Diċembru 1952, faqqgħet rewwixta f'Casablanca minħabba l-qtil tal-mexxej tax-xogħol Tuneżin ; dan l-avveniment immarka qabża fir-relazzjonijiet bejn il-partiti politiċi Marokkini u l-awtoritajiet Franċiżi. Wara l-irvellijiet, ir-residenza pprojbixxa l- il-ġdid u l- .

L-eżilju ta’ Franza tas- li rispettat kbir lejn il-Madagaskar f'Għid l-Adħa tal-1953, u s-sostituzzjoni tiegħu mill-popolari Muħammed bin Għarafa (ortografija Franċiża: ), qanqal oppożizzjoni attiva għall-protettorat Franċiż kemm min-nazzjonalisti kif ukoll minn dawk li raw lis-sultan bħala wieħed mexxej reliġjuż. Bi tpattija, ibbumbardja l- ta’ Casablanca fil-ville nouvelle Ewropea fil-Milied ta’ dik is-sena. Xahar wara s-sostitut tiegħu, Allal ben Abdallah, nazzjonalista Marokkin ipprova joqtol lis-sultan fi triqtu lejn it-talb tal-Ġimgħa fil-. Sentejn wara, iffaċċjat b’talba Marokkina magħquda għar-ritorn tas-sultan u vjolenza li qed tiżdied fil-Marokk, kif ukoll sitwazzjoni li qed tmur għall-agħar fl-Alġerija, il-gvern Franċiż ġab lura lil Muħammed V lejn il-Marokk, u s-sena ta’ wara bdew in-negozjati li wasslu għall-Marokk. indipendenza. Għalhekk, bir-ritorn trijonfanti tas-Sultan Muħammed bin Jusef (ortografija Franċiża: Mohammed ben Youssef), ġie mmarkat il-bidu tat-tmiem tal-era kolonjali.

Il-Marokk Indipendenti (mill-1956)

Fl-aħħar tal-1955, f'nofs dik li saret magħrufa bħala r , Sultan Mohammed V innegozja b'suċċess ir-restawr gradwali tal-indipendenza tal-Marokk fi ħdan qafas ta' interdipendenza Franċiża-Marokkina. Is-sultan qabel li jistabbilixxi riformi li jittrasformaw lill-Marokk f’monarkija kostituzzjonali b’forma demokratika ta’ gvern. Kif kien esprima l-Ministru tal-Affarijiet Barranin Franċiż Antoine Pinay, kien hemm ir-rieda li l-Marokk jingħata l-indipendenza tiegħu biex “jbiddel il-Marokk lejn stat modern, demokratiku u sovran”. Fi Frar 1956, il-Marokk akkwista gvern domestiku limitat. Aktar negozjati għal indipendenza sħiħa laħqu l-qofol tagħhom fil-Ftehim Franċiż-Marokkin iffirmat f'Pariġi fit-22 ta' Marzu 1956.

Fis-7 ta' April 1956, Franza ċediet uffiċjalment il-protettorat tagħha fil-Marokk. Il-belt internazzjonalizzata ta’ Tanġier ġiet reintegrata bl-iffirmar tal- fid-29 ta’ Ottubru 1956. L-abolizzjoni tal-protettorat Spanjol u r-rikonoxximent tal-indipendenza tal-Marokk minn Spanja ġew innegozjati separatament u saru finali fid-Dikjarazzjoni Konġunta ta' April 1956. Permezz ta’ dan il-ftehim ma’ Spanja fl-1956 u ieħor fl-1958, il-kontroll tal-Marokk fuq ċerti żoni mmexxija mill-Ispanjol ġie rrestawrat. Tentattivi kienu inqas suċċess.

Fix-xhur ta’ wara l-indipendenza, Mohammed V ipproċeda biex jibni struttura governattiva moderna taħt li fiha s-sultan jeżerċita rwol politiku attiv. Huwa aġixxa b'kawtela, bil-ħsieb li jipprevjeni lill-Partit l-Istiqlal milli jikkonsolida l-kontroll tiegħu u jistabbilixxi . Huwa assuma l-monarkija fil-11 ta’ Awwissu 1957 bħala "Malek" (Re), u minn dik id-data, il-pajjiż sar magħruf uffiċjalment bħala "Ir-Renju tal-Marokk".

Ir-renju ta' Ħassan II (1961–1999)

It-tifel ta' Mohammed V, Ħassan II sar Re tal-Marokk fit-3 ta' Marzu 1961. Il-ħakma tiegħu rat inkwiet politiku sinifikanti, u r-rispons bla ħniena tal-gvern qala 'l-perjodu l-isem "is-". Ħassan ħa kontroll personali tal-gvern bħala Prim Ministru u sejjaħ kabinett ġdid. Megħjun minn kunsill konsultattiv, huwa fassal kostituzzjoni ġdida, li ġiet approvata b'mod kbir ħafna f'referendum ta' Diċembru 1962. Skont id-dispożizzjonijiet tiegħu, ir-re baqa’ l-figura ċentrali fil-fergħa eżekuttiva tal-gvern, iżda s-setgħa leġiżlattiva kienet mogħtija f’parlament bikamerali, u ġudikatura indipendenti kienet garantita.

F'Mejju 1963, saru l-elezzjonijiet leġiżlattivi għall-ewwel darba, u l-koalizzjoni royalista kisbet pluralità żgħira ta' siġġijiet. Madankollu, wara perjodu ta' taqlib politiku f'Ġunju 1965, Ħassan II assuma setgħat leġiżlattivi u eżekuttivi sħaħ taħt "stat ta' eċċezzjoni", li baqa' fis-seħħ sal-1970. Sussegwentement, ġiet approvata riforma tal-kostituzzjoni, li rrestawra gvern parlamentari limitat, u saru elezzjonijiet ġodda. Madankollu, baqa’ d-dissens, li jdur ma’ lmenti ta’ korruzzjoni mifruxa u abbuż fil-gvern. F'Lulju 1971 u għal darb'oħra f'Awwissu 1972, ir-reġim ġie sfidat minn żewġ .^{[ċitazzjoni meħtieġa]}

Wara l-indipendenza tal-Alġerija fl-1962 minn Franza, ġlied tal-fruntieri fiż- fil-lbiċ tal-Alġerija eskala fl-1963 f'dik li hija magħrufa bħala l-. Il-kunflitt intemm wara medjazzjoni mill-, mingħajr tibdil territorjali.

Fit-3 ta’ Marzu 1973, Ħassan II ħabbar il-politika ta’ , li fiha l-assi miżmuma mill-istat, l-artijiet agrikoli, u n-negozji li kienu aktar minn 50 fil-mija ta’ proprjetà barranija — u speċjalment ta’ proprjetà Franċiża — ġew trasferiti lil lealisti politiċi u ta’ grad għoli uffiċjali militari. Il-Marokkanizzazzjoni tal-ekonomija affettwat eluf ta’ negozji u l-proporzjon ta’ negozji industrijali fil-Marokk li kienu proprjetà tal-Marokk immedjatament żdied minn 18% għal 55%. 2/3 tal-ġid tal-ekonomija Marokkanizzata kien ikkonċentrat f'36 familja Marokkina.

Il-patrijottiżmu kkaġunat mill-parteċipazzjoni tal-Marokk fil-kunflitt tal-Lvant Nofsani u l-avvenimenti tas-Saħara tal-Punent ikkontribwixxa għall-popolarità ta' Ħassan. Ir-re kien bagħat truppi Marokkini lejn il-front tas- wara li faqqgħet il- f'Ottubru 1973. Għalkemm waslu tard wisq biex jidħlu f'ostilitajiet, l-azzjoni rebħet rieda tajba tal-Marokk fost stati Għarab oħra.^{[ċitazzjoni meħtieġa]} Ftit wara, l-attenzjoni tal-gvern daret lejn l-akkwist tas-Saħara tal-Punent minn Spanja, kwistjoni li fuqha qablu l-partijiet domestiċi ewlenin kollha.

Wara snin ta’ skuntentizza u inugwaljanza matul is-snin tmenin, fl-14 ta’ Diċembru 1990, ġie msejjaħ strajk ġenerali minn żewġ trade unions ewlenin fil-pajjiż biex jitolbu żieda fil-paga minima u miżuri oħra. F'Fes, dan faqqgħet fi protesti u rewwixti mmexxija minn studenti universitarji u żgħażagħ. Il-mewt ta’ wieħed mill-istudenti kompliet infjammat il-protesti, li rriżultat f’bini maħruq u serqu, partikolarment simboli tal-ġid. Filwaqt li n-numru ta’ mwiet uffiċjali kien ta’ 5 persuni, in- irrapporta numru ta’ 33 persuna u kkwota sors anonimu li qal li n-numru reali ta’ mwiet x’aktarx kien ogħla. Il-gvern ċaħad rapporti li l-imwiet kienu minħabba l-intervent tal-forzi tas-sigurtà u vetturi armati. Ħafna minn dawk arrestati aktar tard ġew rilaxxati u l-gvern wiegħed li jinvestiga u jgħolli l-pagi, għalkemm xi wħud minn dawn il-miżuri ġew miċħuda minn partiti tal-oppożizzjoni xettiċi.^: 377

Konflitt tas-Saħara tal-Punent (1974–1991)

L- Spanjola ta' fin-Nofsinhar saret parti mill-istat il-ġdid tal-Marokk fl-1969, iżda possedimenti Spanjoli oħra fit-tramuntana, inklużi , Melilla u , baqgħu taħt il-kontroll Spanjol, bil-Marokk iqishom bħala territorju .

F'Awwissu 1974, Spanja rrikonoxxiet formalment ir-riżoluzzjoni tan-Nazzjonijiet Uniti (NU) tal-1966 li sejjaħ għal referendum dwar l-istatus futur tas-Saħara tal-Punent u talbet li jitmexxa taħt is-superviżjoni tan-NU. rrapportat f’Ottubru 1975 li maġġoranza kbira tal-poplu tas-Saħara xtaq l-indipendenza. Il-Marokk ipprotesta għar-referendum propost u ħa l-każ tiegħu quddiem il- fl-, li ddeċidiet li minkejja "rabtiet ta’ lealtà" storiċi bejn il-Marokk u t-tribujiet tas-Saħara tal-Punent, ma kien hemm l-ebda ġustifikazzjoni legali biex titbiegħed mill-pożizzjoni tan-NU dwar awtodeterminazzjoni. Intant Spanja kienet iddikjarat li anke fin-nuqqas ta’ referendum, kellha l-intenzjoni li ċċedi l-kontroll politiku tas-Saħara tal-Punent, u Spanja, il-Marokk, u l-Mawritanja sejħu biex isolvu l-futur tat-territorju. Spanja ħabbret ukoll li kienet qed tiftaħ taħditiet dwar l-indipendenza mal-moviment għall-indipendenza tas-Saħara appoġġjat mill-Alġerija magħruf bħala l-.

Fil-bidu tal-1976, Spanja ċediet l-amministrazzjoni tas-Saħara tal-Punent lill-Marokk u lill-Mawritanja. Il-Marokk assuma kontroll fuq iż-żewġ terzi tat-Tramuntana tat-territorju u kkonċediet il-parti li kien fadal fin-nofsinhar lill-Mawritanja. Assemblea ta' mexxejja tribali tas-Saħara rrikonoxxiet kif suppost is-sovranità tal-Marokk. Madankollu, imsaħħaħ mid-defezzjoni dejjem tikber tal-kapijiet tribali għall-kawża tiegħu, il-Polisario fassal kostituzzjoni u ħabbar il-formazzjoni tar- (RGħSD), u huwa stess ifforma .

Il-gvern Marokkin eventwalment bagħat parti kbira mill-forzi tal-ġlieda tiegħu fis-Saħara tal-Punent biex jikkonfronta l-forzi tal-Polisario, li kienu relattivament żgħar iżda mgħammra tajjeb, mobbli ħafna, u riżorsi. Il-Polisario uża bażijiet Alġerini għal attakki rapidi kontra miri fil-fond ġewwa l-Marokk u l-Mawritanja, kif ukoll għal operazzjonijiet fis-Saħara tal-Punent. F'Awwissu 1979, wara li sofriet telf militari, il-Mawritanja rrinunzjat għat-talba tagħha għas-Saħara tal-Punent u ffirmat trattat ta' paċi mal-Polisario. Fl-1984, il-Marokk irtira mill- minħabba l-ammissjoni tar-RGħSD bħala membru. Il-Marokk imbagħad annessa t-territorju kollu u, fl-1985 bena madwar tliet kwarti tas-Saħara tal-Punent.

Fl-1988, il-Marokk u l-Front Polisario qablu dwar pjan ta’ paċi tan-Nazzjonijiet Uniti (NU), u pjan ta’ waqfien mill-ġlied u soluzzjoni daħal fis-seħħ fl-1991. Anke jekk il-Kunsill tas-Sigurtà tan-NU ħoloq forza biex timplimenta referendum dwar l-awtodeterminazzjoni għas-Saħara tal-Punent, dan għadu jrid isir, in-negozjati perjodiċi fallew, u l-istatus tat-territorju għadu mhux solvut.

Il-gwerra kontra l-gwerrilli tal-Polisario poġġiet tensjoni kbira fuq l-ekonomija, u l-Marokk sab ruħu dejjem aktar iżolat diplomatikament. Riformi politiċi gradwali fis-snin 90 laħqu l-qofol tagħhom fir-riforma kostituzzjonali tal-1996, li ħolqot leġiżlatura bikamerali ġdida b'poteri estiżi, għalkemm għadhom limitati. L-elezzjonijiet għall-Kamra tad-Deputati saru fl-1997, irrappurtati mħawda minn irregolaritajiet.

Ir-renju ta’ Mohammed VI (mill-1999)

Mal- fl-1999, l-aktar liberali Prinċep Kuruna Sidi Mohammed ħa t-tron, jassumi t-titlu Mohammed VI. Huwa ppromulga riformi suċċessivi biex jimmodernizza l-Marokk, u r-rekord tal-pajjiż tjieb sew. Wieħed mill-ewwel atti tar-re il-ġdid kien li jeħles madwar 8,000 priġunier politiku u jnaqqas is-sentenzi ta’ 30,000 ieħor. Huwa stabbilixxa wkoll kummissjoni biex tikkumpensa lill-familji ta’ attivisti politiċi neqsin u oħrajn suġġetti għal detenzjoni arbitrarja. Fl-1999, saret l-. Internazzjonalment, il-Marokk żamm rabtiet sodi mal-Punent. Kien wieħed mill-ewwel stati Għarab u Iżlamiċi li ddenunzja l- attakki terroristiċi tal-11 ta’ Settembru fuq l-Istati Uniti.

F'Settembru 2002, saru elezzjonijiet leġiżlattivi ġodda, u l- (USFP) rebħet pluralità. Osservaturi internazzjonali qiesu l-elezzjonijiet bħala ħielsa u ġusti, u nnutaw in-nuqqas tal-irregolaritajiet li kienu ħakmu l-elezzjonijiet tal-1997. F'Mejju 2003, f'ġieħ it-twelid ta' iben, ir-re ordna l-ħelsien ta' 9,000 priġunier u t-tnaqqis ta' 38,000 sentenza. Fl-2003 ukoll, l-istruzzjoni tal-lingwa Tamażigħt ġiet introdotta fl-iskejjel primarji, qabel ma ġiet introdotta fil-livelli edukattivi kollha. F'Marzu 2000, gruppi tan-nisa organizzaw dimostrazzjonijiet fir- Rabat li pproponew riformi għall-istatus legali tan-nisa fil-pajjiż. 200,000 sa 300,000 mara attendew, li talbu , u l-introduzzjoni tal- ċivili. Għalkemm kontrodimostrazzjoni ġibdet 200,000 sa 400,000 parteċipant, il-moviment kien influwenti fuq ir-Re Mohammed, u huwa ppromulga ġdida, jew liġi tal-familja, fil-bidu tal-2004, li laħaq xi wħud mit-talbiet tal-attivisti tad-drittijiet tan-nisa.

F'Lulju 2002, ma' Spanja fuq gżira żgħira u diżabitata li tinsab ftit inqas minn 200 metru mill-kosta Marokkina, bl-isem ta' . Wara medjazzjoni mill-Istati Uniti, kemm il-Marokk kif ukoll Spanja qablu li jirritornaw għall-istatus quo, li taħtu l-gżira tibqa’ mitluqa.

F'Mejju 2003, Iżlamiżi fl-istess ħin , qatlu 45 u ndarbu aktar minn 100 oħra. Il-gvern Marokkin wieġeb b’ripressjoni kontra estremisti Iżlamiżi, u fl-aħħar mill-aħħar arresta diversi eluf, ipproċessa 1,200, u kkundanna madwar 900. Segwew arresti addizzjonali f'Ġunju 2004. F'dak l-istess xahar, l-Istati Uniti ħatru lill-Marokk bħala alleat ewlieni mhux , u stqarret li kienet bħala rikonoxximent tal-isforzi tagħha biex tfixkel it-terroriżmu internazzjonali. F'Mejju 2005, saret it-. Fl-1 ta' Jannar 2006, daħal fis-seħħ bejn l-Istati Uniti u l-Marokk. Il-ftehim kien ġie ffirmat fl-2004 flimkien ma' ftehim simili mal-Unjoni Ewropea, is-sieħba kummerċjali ewlenija tal-Marokk.

Fi Frar 2011, f'Rabat u fi bliet oħra talbu għal riforma politika u kostituzzjoni ġdida li trażżan il-poteri tar-re. Xahrejn wara, seħħ , li qatel 17-il persuna – l-aktar barranin. Kien l-aktar attakk fatali fil-Marokk fi tmien snin. Il- ċaħdet l-involviment. F'Lulju 2011, ir-Re Mohammed VI introduċa propost sabiex jikkalma l-protesti tar-"". Fl-artikolu 5 tal-kostituzzjoni tal-2011, Tamażigħt ġie rikonoxxut bħala lingwa uffiċjali.

F’Ottubru tal-2016, faqqgħu protesti fuq skala kbira wara li bejjiegħ tal-ħut f’ inqatel fi trakk taż-żibel waqt li pprova jirkupra ħut ikkonfiskat mill-pulizija. Il-protesti saru magħrufa bħala l-. L- rat ir-rebħa tal- (PJD), li kiseb pluralità ta’ siġġijiet għat-tieni darba konsekuttiva. Fit-30 ta’ Jannar 2017, il-Marokk reġa’ ngħaqad mal- bħala stat membru, 33 sena wara li telaq. Il- immira lejn il-marki tal-fjuwil, l-ilma bbottiljat u l-prodotti tal-ħalib li jiddominaw is-suq.

Il- ġiet ikkonfermata għall-ewwel darba fit-2 ta' Marzu 2020. Tmint ijiem wara, fl-10 ta’ Marzu 2020, il-Marokk irreġistra l-ewwel mewt tiegħu relatata mal-COVID-19. Fl-10 ta' Diċembru 2020, il-President Donald Trump ħabbar li l-Istati Uniti se jirrikonoxxu uffiċjalment it-talbiet tal-Marokk fuq is-Saħara tal-Punent bħala parti mill-, li ra lill-Marokk jerġa' jistabbilixxi relazzjonijiet diplomatiċi ma' Iżrael. Dikjarazzjoni konġunta bejn it-tliet pajjiżi ġiet iffirmata fit-22 ta' Diċembru 2020.

Fis-17 ta' Mejju 2021, , parti minn kriżi diplomatika bejn iż-żewġ nazzjonijiet. Fl-24 ta' Awwissu 2021, l-Alġerija ġirien qatgħet ir-relazzjonijiet diplomatiċi mal-Marokk, u akkuża lill-Marokk li jappoġġja grupp separatista u "azzjonijiet ostili kontra l-Alġerija". Il-Marokk sejjaħ id-deċiżjoni bħala "mhux ġustifikata".

L- saret fit-8 ta’ Settembru 2021, li rat tal-PJD, wara li tilfet aktar minn 90% tas-siġġijiet tagħha u spiċċat fit-tmien post. Ir- rebaħ pluralità ta' siġġijiet fl-elezzjonijiet, u aktar tard ġie msejjaħ is-17-il . Fl-24 ta' Ġunju 2022, seħħ lejn Melilla li rriżulta fl-imwiet ta' 23 migranti.

Fit-3 ta' Mejju 2023, ir-Re Mohammed VI ddikjara (Sena l-Ewwel Amaziġhi) bħala festa nazzjonali uffiċjali li għandha tiġi ċċelebrata kull sena.

Fit-8 ta’ Settembru 2023, b’qawwa ta’ 6.8 laqat lill-Marokk qatel aktar minn 2,800 ruħ u weġġa’ eluf. L- tat-terremot kien madwar 70 km fil-lbiċ tal-belt ta' Marrakexx.

Fit-18 ta' Frar 2024, Il-Marokk afferma mill-ġdid l-appoġġ tiegħu għas-soluzzjoni ta' żewġ stati li tikkonċerna l-kawża Palestinjana, filwaqt li enfasizza impenn biex tinkiseb paċi ġusta u dejjiema fil-Lvant Nofsani. Waqt is-37 f’, il-Ministru tal-Affarijiet Barranin Marokkin Nasser Biourita tenna l-pożizzjoni tal-pajjiż, filwaqt li saħaq fuq id-dedikazzjoni tar-Re Mohammed VI għall-kawża Palestinjana u ddenunzja l-azzjonijiet tal-forzi tal-okkupazzjoni Iżraeljani f’Gaża. Il-gvern Marokkin, filwaqt li jiffaċċja pressjoni domestika biex jaqta’ r-rabtiet ma’ Iżrael wara l-kunflitt reċenti ta’ Gaża, ħabbar l-intenzjoni tiegħu li jirrevedi tali sejħiet skont l-oqfsa kostituzzjonali u legali. Għexieren ta’ eluf ta’ Marokkini pprotestaw, u ħeġġew għal waqfien mill-ġlied u t-tmiem tar-rabtiet bilaterali ma’ Iżrael, stabbiliti fl-2020 taħt il- ikkomunikati mill-Istati Uniti.

Noti

1. ^ ^{a b ċ} : 81–94. Ċitazzjoni journal għandha bżonn |journal= (għajnuna); |title= nieqes jew vojt (għajnuna)
2. ^ ^{a b} Archive copy (PDF). Arkivjat minn l-oriġinal (PDF) fl-2018-12-25. Miġbur 2024-02-27.Manutenzjoni CS1: kopja arkivjata bħala titlu (link)
3. ^ ^{a b} Pennell 2003, p.5
4. ^ ^{a b} Pennell 2003, pp.7–9
5. ^ Pennell 2003, pp.9–11
6. ^ "tradition (...) reaches back to the origins of the modern Moroccan state in the ninth century Idrisid dynasty which founded the venerable city of. Fes", G Joffe, Morocco: Monarchy, legitimacy and succession, in : Third World Quarterly, 1988
7. ^ "The CBS News Almanac", Hammond Almanac Inc., 1976, p.783: "The Alaouite dynasty (Filali) has ruled Morocco since the 17th century"
8. ^ Hans Groth & Alfonso Sousa-Poza, "Population Dynamics in Muslim Countries: Assembling the Jigsaw", Springer, 2012 (ISBN 9783642278815). p.229: "The Alaouite dynasty has ruled Morocco since the days of Mulai ar-Rashid (1664–1672)"
9. ^ Joseph L. Derdzinski, "Internal Security Services in Liberalizing States: Transitions, Turmoil, and (In)Security", Ashgate Publishing Ltd., 2013 (ISBN 9781409499015). p.47: "Hassan in 1961, after the death of his father Mohammed V, continued the succession of Alaouite rule in Morocco since the seventeenth century"
10. ^ Ghosh, Pallab (7 June 2017). "'First of our kind' found in Morocco". BBC News.
11. ^ "World's Oldest Manufactured Beads Are Older Than Previously Thought". Sciencedaily.com. 7 May 2009. Miġbur 22 November 2013.
12. ^ 1984 D. Lubell. Paleoenvironments and Epi Paleolithic economies in the Maghreb (ca. 20,000 to 5000 B.P.). In, J.D. Clark & S.A. Brandt (eds.), From Hunters to Farmers: The Causes and Consequences of Food Production in Africa. Berkeley: University of California Press, pp. 41–56.
13. ^ D. Rubella, Environmentalism and Pi Paleolithic economies in the Maghreb (c. 20,000 to 5000 B.P.), in, J.D. Clark & S.A. Brandt (eds.), From Hunters to Farmers: Causes and Consequences of Food Production in Africa, Berkeley: University of California Press, pp. 41–56
14. ^ Nelson, Harold D. (1985). Morocco, a Country Study (bl-Ingliż). Headquarters, Department of the Army.
15. ^ Davies, O. (2014-10-30). West Africa Before the Europeans: Archaeology & Prehistory (bl-Ingliż). Routledge. ISBN 978-1-317-60532-4.
16. ^ "North Africa - Ancient North Africa". Encyclopædia Britannica (bl-Ingliż). Miġbur 2020-07-18.
17. ^ "C. Michael Hogan, Mogador: Promontory Fort, The Megalithic Portal, ed. Andy Burnham". Megalithic.co.uk. Miġbur 31 January 2010.
18. ^ Sabatino Moscati, The Phoenicians, Tauris, ISBN 1-85043-533-2
19. ^ The Cambridge history of Africa. Vol. 2, From c.500 B.C. to A.D. 1050. Cambridge: Cambridge University Press. 1978. p. 121. ISBN 9781139054560.  316278357. Parametru mhux magħruf |iktar= injorat (għajnuna)
20. ^ ^{a b} C. Michael Hogan, Chellah, The Megalithic Portal, ed. Andy Burnham
21. ^ Camps, Gabriel. "Baga". Miġbur 2024-02-18.
22. ^ Josephy, Alvin M. (2016-09-06). Africa: A History (bl-Ingliż). New Word City. ISBN 978-1-61230-978-1.
23. ^ : 286–291. Ċitazzjoni journal għandha bżonn |journal= (għajnuna); |title= nieqes jew vojt (għajnuna)
24. ^ Fage, J. D.; Clark, John Desmond; Oliver, Roland Anthony (1975). The Cambridge History of Africa (bl-Ingliż). Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-21592-3.
25. ^ Hamilton, Richard (2019-06-27). Tangier: From the Romans to The Rolling Stones (bl-Ingliż). Bloomsbury Publishing. ISBN 978-1-78672-647-6.
26. ^ Data and map of Roman Banasa
27. ^ War and Warfare in Late Antiquity (2 vols.): Current Perspectives (bl-Ingliż). BRILL. 2013-08-19. ISBN 978-90-04-25258-5.
28. ^ Gottreich, Emily (2020). Jewish Morocco : a history from pre-Islamic to postcolonial times. London. ISBN 978-1-83860-361-8.  1139892409.
29. ^ ^{a b ċ} Georges Duby, Atlas Historique Mondial, Larousse Ed. (2000), pp.220 & 224 (ISBN 2702828655)
30. ^ Abun-Nasr 1987, p.33
31. ^ Abun-Nasr 1987, pp.33–34
32. ^ Abun-Nasr 1987, p.42
33. ^ G. Deverdun, "Bargẖawāṭa", Encyclopédie berbère, vol. 9, Edisud, 1991, pp.1360–1361
34. ^ "Northvegr – A History of the Vikings". Arkivjat minn l-oriġinal fl-17 August 2009. Miġbur 10 October 2016.
35. ^ ^{a b ċ d e f ġ g għ h ħ i ie j k l m} Abun-Nasr, Jamil (1987). A history of the Maghrib in the Islamic period. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0521337674.
36. ^ Blankinship, Khalid Yahya (1994). The End of the Jihad State: The Reign of Hisham Ibn 'Abd Al-Malik and the Collapse of the Umayyads. State University of New York Press. p. 207. ISBN 9780791418277. At this point, the rebels had control of all modern Morocco, most of which was not to see rule by the universal caliphate again.
37. ^ ^{a b ċ d e f ġ} Rivet, Daniel (2012). Histoire du Maroc: de Moulay Idrîs à Mohammed VI. Fayard.
38. ^ ^{a b} Idris I, D. Eustache, The Encyclopaedia of Islam, Vol. III, ed. B.Lewis, V. L. Menage, C. Pellat and J. Schact, (Brill, 1986), 1031.
39. ^ "Discover Islamic Art - Virtual Museum - object_ISL_ma_Mus01_F_2_en". islamicart.museumwnf.org. Miġbur 2020-07-25.
40. ^ Idrisids, D. Eustache, The Encyclopaedia of Islam, Vol. III, 1035.
41. ^ ^{a b ċ d e f ġ g għ h ħ i ie j k l m n o} Eustache, D. (2012). "Idrīsids". F' Bianquis, Th.; Bosworth, C.E.; van Donzel, E.; Heinrichs, W.P. (ed.). Encyclopaedia of Islam, Second Edition. Brill. Nieqes |editor1= (għajnuna)
42. ^ ^{a b ċ d e} Bosworth, Clifford Edmund (2004). The New Islamic Dynasties: A Chronological and Genealogical Manual. Edinburgh University Press. ISBN 9780748621378.
43. ^ Huici Miranda, A. (2012). "Ḥammūdids". F' Bianquis, Th.; Bosworth, C.E.; van Donzel, E.; Heinrichs, W.P. (ed.). Encyclopaedia of Islam, Second Edition. Brill. Nieqes |editor1= (għajnuna)
44. ^ Achouar, Amina (2005). Fès, Meknès. Flammarion.
45. ^ Gaudio, Attilio (1982). Fès: Joyau de la civilisation islamique. Paris: Les Presse de l'UNESCO: Nouvelles Éditions Latines. pp. 123–131. ISBN 2723301591.
46. ^ Le Tourneau, Roger (1949). Fès avant le protectorat: étude économique et sociale d'une ville de l'occident musulman. Casablanca: Société Marocaine de Librairie et d'Édition.
47. ^ Mezzine, Mohamed. "Mulay Idris Mausoleum". Discover Islamic Art, Museum With No Frontiers. Miġbur 6 January 2018.
48. ^ Maxime RODINSON, « ALMORAVIDES  », Encyclopædia Universalis [en ligne], consulté le 23 octobre 2014. URL : http://www.universalis.fr/encyclopedie/almoravides/
49. ^ Mones (1988), p. 119; (1992), p. 228.
50. ^ Lewicki (1988), pp. 160–61; (1992), pp. 308–09.
51. ^ "Qantara". Arkivjat minn l-oriġinal fl-2016-06-11. Miġbur 2013-02-21.
52. ^ "Qantara". Arkivjat minn l-oriġinal fl-2016-06-11. Miġbur 2013-02-21.
53. ^ "Definition of ALMOHAD". www.merriam-webster.com (bl-Ingliż). Miġbur 2021-01-09.
54. ^ "Almohad definition and meaning | Collins English Dictionary". www.collinsdictionary.com (bl-Ingliż). Miġbur 2021-01-09.
55. ^ Bennison, Amira K. (2016). Almoravid and Almohad Empires. Edinburgh University Press. pp. 299–300, 306. ISBN 978-0-7486-4682-1.
56. ^ ^{a b} "Almohads | Berber confederation". Encyclopedia Britannica (bl-Ingliż). Miġbur 2021-05-05.
57. ^ Gerhard Bowering; Patricia Crone; Mahan Mirza; Wadad Kadi; Muhammad Qasim Zaman (2013). The Princeton Encyclopedia of Islamic Political Thought. Princeton University Press. p. 34. ISBN 978-0-691-13484-0.
58. ^ "Almohads - Islamic Studies". Oxford Bibliographies. 6 Jan 2020. Miġbur 11 Feb 2020.
59. ^ http://referenceworks.brillonline.com/entries/encyclopaedia-of-islam-2/ibn-tumart-SIM_3395. |title= nieqes jew vojt (għajnuna)
60. ^ Kennedy, Hugh (2014). Muslim Spain and Portugal: A Political History of Al-Andalus (bl-Ingliż). Routledge. p. 197. ISBN 9781317870418.
61. ^ "Ibn Tumart". The Concise Oxford Dictionary of World Religions. 2000. :10.1093/acref/9780192800947.001.0001. ISBN 978-0-19-280094-7.
62. ^ "The Islamic reformer Ibn Tumart: The man who changed the course of Islamic history - Qantara.de". Qantara.de - Dialogue with the Islamic World (bl-Ingliż). 28 December 2017. Miġbur 2023-04-20.
63. ^ : 305–330. Ċitazzjoni journal għandha bżonn |journal= (għajnuna); |title= nieqes jew vojt (għajnuna)
64. ^ The Encyclopedia of Islam, Volume 6, Fascicules 107–108. The Encyclopaedia of Islam. Brill. 1989. p. 592. ISBN 978-90-04-09082-8. Miġbur 2019-02-01.
65. ^ ^{a b} Bennison, Amira K. (2016). The Almoravid and Almohad Empires. Edinburgh University Press.
66. ^ Dictionary of World Biography: The Middle Ages - Page 4
67. ^ Krämer, Gudrun; Matringe, Denis; Nawas, John; Rowson, Everett (ed.). "Almohads". Encyclopaedia of Islam, Three. Brill.  1873-9830. Nieqes |editor1= (għajnuna)
68. ^ Barton, Simon (2009). A History of Spain. London: Palgrave Macmillan. pp. 63–66. ISBN 978-0-230-20012-8.
69. ^ Gerli, E. Michael (2013-12-04). Medieval Iberia: An Encyclopedia (bl-Ingliż). Routledge. ISBN 978-1-136-77161-3. North African dynasty probably of Berber origin, although they claimed Arab ancestry
70. ^ Egger, Vernon O. (2016-09-16). A History of the Muslim World since 1260: The Making of a Global Community (bl-Ingliż). Routledge. ISBN 978-1-315-51107-8. and even contrived a family tree to establish their "descent" from a North Arabian tribe
71. ^ Roger Le Tourneau (8 December 2015). Almohad Movement in North Africa in the 12th and 13th Centuries. Princeton University Press. pp. 490–491. ISBN 978-1-4008-7669-3.
72. ^ Ahmed Khaneboubi (2008). Les institutions gouvernementales sous les Mérinides: 1258-1465. L'Harmattan. ISBN 978-2-296-06644-1.
73. ^ ^{a b} . ISBN 9004081127 https://referenceworks.brillonline.com/entries/encyclopaedia-of-islam-2/marinids-SIM_4966. |title= nieqes jew vojt (għajnuna)
74. ^ Powers, David S. (2002). Law, Society and Culture in the Maghrib, 1300-1500 (bl-Ingliż). . p. 101. ISBN 978-0-521-81691-5.
75. ^ Torremocha Silva, Antonio (2006). "The Nasrids of Granada and the Marinids of the Maghrib". Ibn Khaldun: The Mediterranean in the 14th Century : Rise and Fall of Empires (bl-Ingliż). Fundación El legado andalusì. p. 78. ISBN 978-84-96556-34-8.
76. ^ Fromherz, Allen James (2011). Ibn Khaldun (bl-Ingliż). . p. 16. ISBN 978-0-7486-5418-5.
77. ^ Abun-Nasr, Jamil M. (1987). A History of the Maghrib in the Islamic Period (bl-Ingliż). Cambridge University Press. p. 103. ISBN 978-0-521-33767-0.
78. ^ Idris El Hareir (2011). The Spread of Islam Throughout the World. UNESCO. p. 420. ISBN 9789231041532.
79. ^ "Encyclopédie Larousse en ligne - Marinides ou Mérinides". Larousse.fr. Miġbur 2014-02-24.
80. ^ C.E. Bosworth, The New Islamic Dynasties, 42.
81. ^ The Report: Morocco 2009 - Oxford Business Group - Google Boeken. Oxford Business. ISBN 9781907065071. Miġbur 2014-02-24.
82. ^ "An Architectural Investigation of Marrind and Wattasid Fes Medina (674-961/1276-1554), In Terms of Gender, Legend, and Law" (PDF). Etheses.whiterose.ac.uk. Miġbur 2014-02-24.
83. ^ "An architectural Investigation of Marinid and Watasid Fes" (PDF). Etheses.whiterose.ac.uk. p. 23. Miġbur 2014-02-24.
84. ^ E.J. Brill's First Encyclopaedia of Islam 1913-1936 - Google Boeken. BRILL. 1987. ISBN 9004082654. Miġbur 2014-02-24.
85. ^ Shatzmiller, Maya (2000). The Berbers and the Islamic State - Maya Shatzmiller - Google Boeken. Markus Wiener Publishers. ISBN 9781558762244. Miġbur 2014-02-24.
86. ^ Fairchild Ruggles, D. (2011-04-25). Islamic Art and Visual Culture: An Anthology of Sources - Google Boeken. Wiley. ISBN 9781405154017. Miġbur 2014-02-24.
87. ^ "Al- Hakawati". Al-hakawati.net. Arkivjat minn l-oriġinal fl-25 June 2013. Miġbur 2014-02-24.
88. ^ Bosworth, Clifford Edmund (January 1989). The Encyclopedia of Islam, Volume 6, Fascicules 107-108 - Clifford Edmund Bosworth - Google Boeken. BRILL. ISBN 9004090827. Miġbur 2014-02-24.
89. ^ Julien, Charles-André, Histoire de l'Afrique du Nord, des origines à 1830, Payot 1931, p.196
90. ^ C.E. Bosworth, The New Islamic dynasties, p.42 Edinburgh University Press 1996. ISBN 978-0-231-10714-3.
91. ^ Sluglett, Peter; Currie, Andrew (2015-01-30). Atlas of Islamic History (bl-Ingliż). Routledge. p. 58. ISBN 978-1-317-58897-9.
92. ^ "Fall of Africa's Greatest Empire | History Today". www.historytoday.com. Miġbur 2023-04-21.
93. ^ Black, Jeremy (1996-03-28). The Cambridge Illustrated Atlas of Warfare: Renaissance to Revolution, 1492-1792 (bl-Ingliż). Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-47033-9.
94. ^ Black, Jeremy (2018-05-31). Mapping Shakespeare: An exploration of Shakespeare's worlds through maps (bl-Ingliż). Bloomsbury Publishing. ISBN 978-1-84486-515-4.
95. ^ Fage, J. D.; Gray, Richard; Oliver, Roland Anthony (1975). The Cambridge History of Africa (bl-Ingliż). Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-20413-2.
96. ^ E. George H. Joffé, North Africa: nation, state, and region, Routledge 1993, p. 19
97. ^ Michaël Peyron, « Dila‘ », in: Gabriel Camps (dir.), Encyclopédie berbère – Chp. XV. Édisud 1995, pp.2340–2345 (ISBN 2-85744-808-2)
98. ^ Coindreau 2006, p.42
99. ^ Coindreau 2006, p.43
100. ^ Leïla Maziane (2008). Salé et ses corsaires, 1666-1727 (bil-Franċiż). Publication Univ Rouen Havre. pp. 69–70. ISBN 978-2-87775-832-1.
101. ^ Wilson, Peter Lamborn (2003). Pirate Utopias: Moorish Corsairs & European Renegadoes (bl-Ingliż). Autonomedia. Parametru mhux magħruf |iktar= injorat (għajnuna)
102. ^ Maziane 2007, p.59
103. ^ Coindreau 2006, p.48
104. ^ Coindreau 2006, p.44-45 & 49-50
105. ^ "Class/social stratification in Islam", History and underdevelopment in Morocco, p. 43, Retrieved 30 September 2009.
106. ^ Roger Coindreau, 2006, p. 53
107. ^ "Early Relations | Morocco - Embassy of the United States". Arkivjat minn l-oriġinal fl-3 March 2016. Miġbur 7 September 2015.
108. ^ "Dr. Farooq's Study Resource Page". Globalwebpost.com. 20 June 2000. Arkivjat minn l-oriġinal fl-12 September 2017. Miġbur 31 January 2010.
109. ^ Dolan, Kerry A. "Why Morocco Matters To The U.S." Forbes (bl-Ingliż). Miġbur 2023-04-09.
110. ^ Högger, Daniel (2015). The recognition of states : a study on the historical development in doctrine and practice with a special focus on the requirements. Zürich. ISBN 978-3-643-80196-8.  918793836.
111. ^ "Convention on diplomatic protection signed in Madrid 1880". Arkivjat minn l-oriġinal fl-2019-10-30. Miġbur 2024-02-27.
112. ^ : 27–56. Ċitazzjoni journal għandha bżonn |journal= (għajnuna); |title= nieqes jew vojt (għajnuna)
113. ^ Barnett, Vincent (2014-08-27). Routledge Handbook of the History of Global Economic Thought (bl-Ingliż). Routledge. ISBN 978-1-317-64412-5.
114. ^ "General Treaty Between Her Majesty and the Sultan of Morocco – EuroDocs". eudocs.lib.byu.edu. Miġbur 5 March 2020.
115. ^ ^{a b ċ d e f ġ g għ} Miller, Susan Gilson. (2013). A history of modern Morocco. New York: Cambridge University Press. ISBN 978-1-139-62469-5.  855022840.
116. ^ Gottreich, Emily R. Jewish space in the Moroccan city : a history of the mellah of Marrakech, 1550–1930. p. 54.  77066581.
117. ^ Rodrigue, Aron (2003). Jews and Muslims: Images of Sephardi and Eastern Jewries in Modern Times (bl-Ingliż). University of Washington Press. ISBN 978-0-295-98314-1.
118. ^ : 37–56. Ċitazzjoni journal għandha bżonn |journal= (għajnuna); |title= nieqes jew vojt (għajnuna)
119. ^ Frank E. Trout, Morocco's Saharan Frontiers, Droz (1969), p.24 (ISBN 9782600044950) : « The Gourara-Touat-Tidikelt complex had been under Moroccan domination for many centuries prior to the arrival of the French in Algeria »
120. ^ Trout, Frank E. (1969). Morocco's Saharan Frontiers (bl-Ingliż). Librairie Droz. ISBN 978-2-600-04495-0.
121. ^ : 14988–14999. Ċitazzjoni journal għandha bżonn |journal= (għajnuna); |title= nieqes jew vojt (għajnuna)
122. ^ Dennis Brogan, The Development of modern France, 1870–1939 (1940) 392–401.
123. ^ : 328–343. Ċitazzjoni journal għandha bżonn |journal= (għajnuna); |title= nieqes jew vojt (għajnuna)
124. ^ Miller, Susan Gilson. (2013). A history of modern Morocco. New York: Cambridge University Press. p. 75. ISBN 9781139624695.  855022840.
125. ^ Miller, Susan Gilson. (2013). A history of modern Morocco. New York: Cambridge University Press. p. 76. ISBN 9781139624695.  855022840.
126. ^ الخديمي, علال, 1946-.... (2009). الحركة الحفيظية أو المغرب قبيل فرض الحماية الفرنسية الوضعية الداخلية و تحديات العلاقات الخارجية : 1912-1894. [د. ن.]  929569541.Manutenzjoni CS1: iktar minn isem wieħed: authors list (link)
127. ^ "Agadir Incident | European history". Encyclopedia Britannica. Miġbur 2021-04-12.
128. ^ "Treaty of Fès | Morocco [1912] | Britannica". Encyclopedia Britannica (bl-Ingliż). Miġbur 2023-04-04.
129. ^ Correspondent, our own (1956-03-03). "An Independent Morocco". The Guardian (bl-Ingliż).  0261-3077. Miġbur 2023-04-04.
130. ^ : 81–99. Ċitazzjoni journal għandha bżonn |journal= (għajnuna); |title= nieqes jew vojt (għajnuna)
131. ^ H. Z(J. W.) Hirschberg (1981). A history of the Jews in North Africa: From the Ottoman conquests to the present time / edited by Eliezer Bashan and Robert Attal. BRILL. p. 318. ISBN 978-90-04-06295-5.
132. ^ Miller, Susan Gilson. (2013). A history of modern Morocco. New York: Cambridge University Press. p. 88. ISBN 978-1-139-62469-5.  855022840.
133. ^ Capaldo, Giuliana Ziccardi (1995). Repertory of Decisions of the International Court of Justice (1947-1992) (bl-Ingliż). Martinus Nijhoff Publishers. Parametru mhux magħruf |iktar= injorat (għajnuna)
134. ^ Miller, Susan Gilson. (2013). A history of modern Morocco. New York: Cambridge University Press. p. 184. ISBN 978-1-139-62469-5.  855022840.
135. ^ De Azevedo, Raimondo Cagiano (1994) Migration and development co-operation.. Council of Europe. p. 25. ISBN 92-871-2611-9.
136. ^ Albert Habib Hourani, Malise Ruthven (2002). "A history of the Arab peoples". Harvard University Press. p.323. ISBN 0-674-01017-5
137. ^ Othen, Christopher (2013). Franco's international brigades : adventurers, fascists, and christian crusaders in the Spanish Civil War ([Revised and expanded edition] ed.). New York. ISBN 978-0-231-70425-0.  794366388.
138. ^ ^{a b} : 1–6. Ċitazzjoni journal għandha bżonn |journal= (għajnuna); |title= nieqes jew vojt (għajnuna)
139. ^ Nelson, Harold D. (1985). Morocco, a Country Study (bl-Ingliż). Headquarters, Department of the Army.
140. ^ "Morocco (10/04)". U.S. Department of State. Miġbur 2020-05-27.
141. ^ : 851–880. Ċitazzjoni journal għandha bżonn |journal= (għajnuna); |title= nieqes jew vojt (għajnuna)
142. ^ : 571–586. Ċitazzjoni journal għandha bżonn |journal= (għajnuna); |title= nieqes jew vojt (għajnuna)
143. ^ "National celebrations". Moroccoinaustralia (bl-Ingliż). Arkivjat minn l-oriġinal fl-2023-04-04. Miġbur 2023-04-04.
144. ^ "The 1947 French massacre in Casablanca". Middle East Eye (bl-Ingliż). Miġbur 2023-04-04.
145. ^ "زيارة محمد الخامس لطنجة.. أغضبت‭ ‬فرنسا وأشعلت‭ ‬المقاومة". Hespress (bl-Għarbi). 31 July 2013. Miġbur 29 August 2019.
146. ^ Hekking, Morgan. "Remembering King Mohammed V, Morocco's Revolutionary Monarch". moroccoworldnews (bl-Ingliż). Miġbur 2023-04-04.
147. ^ ^{a b ċ d e f ġ g għ h ħ} Text used in this cited section originally came from: Morocco profile from the project.
148. ^ Kasraoui, Safaa. "Independence Proclamation: The Ongoing Legacy of Moroccan Nationalism". moroccoworldnews (bl-Ingliż). Miġbur 2023-04-04.
149. ^ TIMES, Special to THE NEW YORK (1953-11-22). "EX-SULTAN HAS ROLE IN SPANISH MOROCCO". The New York Times (bl-Ingliż).  0362-4331. Miġbur 2023-04-09.
150. ^ "Today in African history - 24 December". www.africatodayyesterday.org. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2023-04-09. Miġbur 2023-04-09.
151. ^ Arbaoui, Larbi. "Morocco's Most Emblematic Historical Events in Pictures". moroccoworldnews (bl-Ingliż). Miġbur 2023-04-13.
152. ^ Lall, Rashmee Roshan; jonoread (2021-10-13). "The 1950s book that explains the War on Terror". The New European (bl-Ingliż). Miġbur 2023-04-13.
153. ^ Cianfarra, Camille M. (1955-11-17). "Morocco Sultan Returns in Triumph From Exile; MOROCCAN SULTAN HAILED ON RETURN". The New York Times (bl-Ingliż).  0362-4331. Miġbur 2023-04-04.
154. ^ Balafrej, Ahmed (1956-04-01). "Morocco Plans for Independence | Foreign Affairs" (bl-Ingliż).  0015-7120. Miġbur 2023-04-04.
155. ^ ^{a b ċ} Stenner, David (14 May 2019). Globalizing Morocco : Transnational Activism and the Postcolonial State. Stanford University Press. ISBN 978-1-5036-0900-6.  1178769466.
156. ^ Burns, Jennifer. "Revolution of the King and the People in Morocco, 1950–1959: Records of the U.S. State Department Classified Files". Miġbur 28 October 2016.
157. ^ : 460–466. Ċitazzjoni journal għandha bżonn |journal= (għajnuna); |title= nieqes jew vojt (għajnuna)
158. ^ : 108–122. Ċitazzjoni journal għandha bżonn |journal= (għajnuna); |title= nieqes jew vojt (għajnuna)Page has no content.
159. ^ https://www.britannica.com/biography/Muhammad-V-sultan-of-Morocco. |title= nieqes jew vojt (għajnuna)
160. ^ Langer's Encyclopaedia of World History, page 1288.
161. ^ "Constitutional history of Morocco". ConstitutionNet (bl-Ingliż). Miġbur 2022-04-17.
162. ^ P. Mweti Munya (1999). "The Organization of African Unity and Its Role in Regional Conflict Resolution and Dispute Settlement: A Critical Evaluation". Boston College Third World Law Journal. pp. 556–557.
163. ^ ^{a b ċ} Miller, Susan Gilson. (2013). A history of modern Morocco. New York: Cambridge University Press. p. 184. ISBN 9781139624695.  855022840.
164. ^ "Marocanisation : Un système et des échecs". Aujourd'hui le Maroc (bil-Franċiż). 7 September 2004. Miġbur 17 July 2019.
165. ^ CIA Intelligence Report (September 1975). "The 1973 Arab-Israeli War. Overview and Analysis of the Conflict" (PDF). CIA Library Reading room. Arkivjat minn l-oriġinal (PDF) fl-11 January 2017. Miġbur 22 February 2019.
166. ^ Rivet, Daniel (2012). Histoire du Maroc: de Moulay Idrîs à Mohammed VI. Fayard.
167. ^ "33 Dead in 2-Day Riot in Morocco Fed by Frustration Over Economy". The New York Times. 17 December 1990.
168. ^ "5 Die, 127 Hurt as Worst Riots in 7 Years Sweep Morocco City". Los Angeles Times. 1990-12-16. Miġbur 2021-01-10.
169. ^ Bidwell, Robin (1998). "Fez Riots (1990)". Dictionary Of Modern Arab History. Routledge. p. 146. ISBN 9780710305053.
170. ^ "Ceuta, Melilla profile". BBC News (bl-Ingliż). 2018-12-14. Miġbur 2021-03-19.
171. ^ Kazeem, Yomi (2017-01-31). "Morocco has rejoined the African Union after a 33-year absence". Quartz (bl-Ingliż). Miġbur 2023-04-04.
172. ^ "Sahrawis campaign for human rights and independence in the first intifada, Western Sahara, 1999-2004 | Global Nonviolent Action Database". nvdatabase.swarthmore.edu. Miġbur 2023-04-01.
173. ^ "Western Sahara Since the Arab Spring". ACCORD (bl-Ingliż). Miġbur 2023-04-01.
174. ^ Schmickle, Sharon (17 December 2010). "The Kaplans in Morocco: Distinctive duo realizing a dream as they live politics and protocol 24/7". MinnPost. Miġbur 22 November 2013.
175. ^ "MOROCCO: parliamentary elections Majliss-annouwab, 2002". archive.ipu.org. Miġbur 2023-04-13.
176. ^ "Moroccans and Women: Two Rallies". The New York Times. 13 March 2000. Miġbur 22 November 2013.
177. ^ "Moroccan feminist groups campaign to reform Moudawana (Personal Status Code/Islamic family law), 1992–2004 | Global Nonviolent Action Database". Nvdatabase.swarthmore.edu. Miġbur 22 November 2013.
178. ^ 2019-11-21T15:37:00+00:00. "Africa's first high speed line covers its costs". Railway Gazette International (bl-Ingliż). Miġbur 2020-11-27.
179. ^ "Europe | Solution to island dispute 'closer'". BBC News. 19 July 2002. Miġbur 22 November 2013.
180. ^ "Battle of Parsley Island ends". The Daily Telegraph. 20 July 2002. Arkivjat mill-orġinal fl-12 January 2022. Miġbur 22 November 2013.
181. ^ Bright, Martin; Harris, Paul; Bouzerda, Ali (2003-05-18). "Horror in Casablanca as al-Qaeda toll hits 41". The Guardian (bl-Ingliż).  0261-3077. Miġbur 2023-03-27.
182. ^ "Morocco: 9 Imprisoned for Casablanca Blasts Escape". The New York Times (bl-Ingliż). Agence France-Presse. 2008-04-08.  0362-4331. Miġbur 2023-03-27.
183. ^ "US rewards Morocco for terror aid" (bl-Ingliż). 2004-06-04. Miġbur 2023-04-01.
184. ^ "Memorandum on Designation of the Kingdom of Morocco as a Major Non-NATO Ally | The American Presidency Project". www.presidency.ucsb.edu. Miġbur 2023-04-01.
185. ^ "Sahrawis campaign for independence in the second intifada, Western Sahara, 2005-2008 | Global Nonviolent Action Database". nvdatabase.swarthmore.edu. Miġbur 2023-04-01.
186. ^ "Western Sahara: Historical Timeline 1884–2014 - Cultures of Resistance Films" (bl-Ingliż). 2013-12-11. Miġbur 2023-04-01.
187. ^ Directorate-General for Trade (2022). "Southern Neighbourhood: EU trade relations with its Southern Neighbourhood. Facts, figures and latest developments". European Commission. Miġbur 20 October 2022.
188. ^ Karam, Souhail (2011-03-20). "Thousands in Morocco march for rights". The Independent (bl-Ingliż). Miġbur 2022-04-13.
189. ^ "Morocco: Marrakesh bomb strikes Djemaa el-Fna square". BBC News (bl-Ingliż). 2011-04-28. Miġbur 2023-03-27.
190. ^ Chrisafis, Angelique (2011-04-28). "Moroccan tourist cafe terrorist attack leaves at least 15 dead". The Guardian (bl-Ingliż).  0261-3077. Miġbur 2023-03-27.
191. ^ "Bomb blast hits popular cafe in Morocco, killing 15". NBC News (bl-Ingliż). 28 April 2011. Miġbur 2023-03-27.
192. ^ "AQIM denies responsibility for fatal Marrakesh bombing". France 24 (bl-Ingliż). 2011-05-07. Miġbur 2023-03-27.
193. ^ "Moroccan court hands down harsher sentences for cafe bombers". France 24 (bl-Ingliż). 2012-03-10. Miġbur 2022-04-13.
194. ^ "Morocco approves King Mohammed's constitutional reforms". BBC News (bl-Ingliż). 2011-07-02. Miġbur 2022-04-13.
195. ^ "Morocco profile - Timeline". BBC News (bl-Ingliż). 2018-04-24. Miġbur 2022-04-13.
196. ^ (bl-Ingliż). Ċitazzjoni journal għandha bżonn |journal= (għajnuna); |title= nieqes jew vojt (għajnuna)
197. ^ "Morocco PM's party wins election". BBC News (bl-Ingliż). 2016-10-08. Miġbur 2023-04-21.
198. ^ "Morocco rejoins the African Union after 33 years". www.aljazeera.com (bl-Ingliż). Miġbur 2023-04-04.
199. ^ Quinn, Ben (2017-01-31). "Morocco rejoins African Union after more than 30 years". The Guardian (bl-Ingliż).  0261-3077. Miġbur 2023-04-04.
200. ^ "Morocco rejoins African Union after 33-year absence – DW – 01/31/2017". dw.com (bl-Ingliż). Miġbur 2023-04-04.
201. ^ "Morocco consumer boycott has big business in its sights". Reuters (bl-Ingliż). 2018-05-30. Miġbur 2023-02-20.
202. ^ "Morocco: Health ministry confirms first COVID-19 case March 2 /update 2". Morocco: Health ministry confirms first COVID-19 case March 2 /update 2 | Crisis24 (bl-Ingliż). Miġbur 2023-04-09.
203. ^ Kasraoui, Safaa. "Coronavirus Pandemic: A Timeline of COVID-19 in Morocco". moroccoworldnews (bl-Ingliż). Miġbur 2023-04-09.
204. ^ "Morocco announces 1st coronavirus death". www.aa.com.tr. Miġbur 2023-04-09.
205. ^ "U.S. Relations With Morocco". United States Department of State (bl-Ingliż). Miġbur 2022-04-18.
206. ^ Kestler-D'Amours, Jillian (2020-12-11). "US recognised Morocco's claim to Western Sahara. Now what?". www.aljazeera.com (bl-Ingliż). Miġbur 2022-04-18.
207. ^ "Morocco, Israel: 6 decades of secret ties, cooperation". aa.com.tr.
208. ^ "Joint-Declaration-US-Morrocco-Israel" (PDF). www.state.gov.
209. ^ Ellyatt, Holly (19 May 2021). "Spain and Morocco in diplomatic crisis after 8,000 migrants enter Spanish territory". CNBC (bl-Ingliż). Miġbur 2023-03-27.
210. ^ Kassam, Ashifa (2021-05-18). "More than 6,000 migrants reach Spain's north African enclave Ceuta". The Guardian (bl-Ingliż).  0261-3077. Miġbur 2023-03-27.
211. ^ "The Reasons Behind the Spanish-Moroccan Crisis". The Washington Institute (bl-Ingliż). Miġbur 2023-03-27.
212. ^ Ahmed, Hamid Ould (25 August 2021). "Algeria cuts diplomatic relations with Morocco". Reuters (bl-Ingliż).
213. ^ Alami, Aida; Casey, Nicholas (2021-09-09). "Islamists See Big Losses in Moroccan Parliamentary Elections". The New York Times (bl-Ingliż).  0362-4331. Miġbur 2023-04-05.
214. ^ "Morocco elections: Islamists suffer losses as liberal parties gain ground". The Guardian (bl-Ingliż). 2021-09-09.  0261-3077. Miġbur 2023-04-05.
215. ^ "Moderate parties win big in Moroccan elections – DW – 09/09/2021". dw.com (bl-Ingliż). Miġbur 2023-04-05.
216. ^ "Melilla: death toll from mass incursion on Spanish enclave rises to 23". The Guardian (bl-Ingliż). Agence France-Presse. 2022-06-25.  0261-3077. Miġbur 2023-03-27.
217. ^ "Melilla migrant deaths spark anger in Spain". BBC News (bl-Ingliż). 2022-06-27. Miġbur 2023-03-27.
218. ^ Rahhou, Jihane. "Amazigh New Year Becomes Official National Holiday in Morocco". moroccoworldnews (bl-Ingliż). Miġbur 2023-05-04.
219. ^ "King Mohammed VI declares the Amazigh New Year an official holiday". HESPRESS English - Morocco News (bl-Ingliż). 2023-05-03. Miġbur 2023-05-04.
220. ^ "Timeline: The Deadly September 8 Earthquake in Morocco". moroccoworldnews.com.
221. ^ News, Safaa Kasraoui-Morocco World. "Palestine: Morocco Renews Support for Two-State Solution for 'Lasting Peace' in Middle East". www.moroccoworldnews.com (bl-Ingliż). Miġbur 2024-02-27.

Biblijografija

• Abun-Nasr, Jamil M. A History of the Maghrib in the Islamic Period, Cambridge University Press, 1987.ISBN 9780521337670 9780521337670 .
• Chandler, James A. "Spanja u l-Protettorat Marokkin tagħha, 1898–1927," Ġurnal tal-Istorja Kontemporanja 10 (April 1975): 301–22.
• Pennell, CR Marocco Mill-1830: Storja, New York University Press, 2000.ISBN 9780814766774 9780814766774
• Pennell, CR Il-Marokk: Mill-Imperu għall-Indipendenza, Oneworld Publications, 2013.ISBN 9781780744551 9781780744551 (previżjoni)
• Stenner, David. Il-Globalizzazzjoni tal-Marokk: Attiviżmu Transnazzjonali u l-Istat Postkolonjali (Stanford UP, 2019). reviżjoni onlajn
• Terrasse, Henri. Storja tal-Marokk, Éd. Atlantides, 1952.
• Woolman, David. Ir-Ribelli fir-Rif: Abd-el-Krim u r-Ribelljoni tar-Rif (Stanford UP, 1967)
• Yolanda Aixelà-Cabré. Il-legati kolonjali Afrikani ta' Spanja: il-Marokk u l-Ginea Ekwatorjali Mqabbla (Brill, 2022) reviżjoni onlajn

Bil-franċiż

• David Bensoussan, Il était une fois le Maroc : témoignages du passé judéo-marocain, Éd. du Lys, 2010.ISBN 2-922505-14-6 2-922505-14-6 .
• , Histoire du Maroc, Éd. Perrin, 2000.ISBN 2-262-01644-5 2-262-01644-5
• Michel Abitbol, Histoire du Maroc, Éd. Perrin, 2009.ISBN 9782262023881 9782262023881

Links esterni

• Storja qasira tal-Marokk
• [1] kronoloġija minn Worldstatesmen
• Kmieni tal-Kmieni tas-Seklu Għoxrin: Il-kriżijiet Marokkini, 1903–1914
• L-Istorja tal-Marokk
• Mappa storika tal-Marokk – c. 1600
• Z. Brakez et al. "Varjazzjoni tas-sekwenza tad-DNA mitokondrijali tal-bniedem fil-popolazzjoni Marokkina taż-żona ta' Souss"