Renju ta SpanjaReino de EspañaEmblemaMottu Plus Ultra Il Bogħod Iżjed Innu nazzjonali source source track track track tr

Renju ta SpanjaReino de EspanaEmblemaMottu Plus Ultra Il Bogħod Izjed Innu nazzjonali source source track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track track Lokazzjoni ta Spanja aħdar skur fi ħdan l Unjoni Ewropea aħdar ċar fil kontinent Ewropew griz skur Belt kapitaliMadrid 40 26 N 3 42 W 40 433 N 3 7 W 40 433 3 7Lingwi uffiċjali SpanjolGruppi etniċi ara DemografijaGvern Pedro Sanchez Demokrazija 1978 Sħubija fl UE 1 ta Jannar 1986Erja Total 505 992 km2 52 195 364 mil kwadru Ilma 0 89Popolazzjoni stima tal 2024 49 077 984 31 Densita 97 km2 121 251 2 mili kwadri stima tal 2012 stima Total 1 407 triljun 30 412 nominali stima tal 2012 stima Total 1 340 triljun 28 976 Ewro 1 Zona tal ħin 1 Kodiċi telefoniku 3421 Qabel l 1999 2 Ukoll li hi maqsuma flimkien mal istati membri l oħra tal Unjoni Ewropea Spanja bl Ispanjol Espana uffiċjalment Renju ta Spanja bl Ispanjol Reino de Espana hija membru tal Unjoni Ewropea mill 1 ta Jannar 1986 u tan NATO mill 30 ta Mejju 1982 Hi organizzata taħt forma ta Qiegħda fl Ewropa tal Lbiċ u flimkien mal Portugall ma Andorra u mal Ġibilta tifforma il Fix Xlokk għandha fruntiera ma Franza li hi separata minnha bil katina tal u Andorra u fin naħa t isfel għandha l Baħar Mediterran u Ġibilta biċċa art zgħira tar Renju Unit Fil kontinent Afrikan għandha il bliet awtonomi u Melilla fil Marokk Għandha xi nuqqas ta qbil mal Portugall fuq il belt ta u l li qegħdin bejn u l mar Renju Unit fuq Ġibilta u mal Marokk fuq Ceuta u Melilla Spanja b kodominju ma Franza għandha l belt ta imsejħa l fix xmara Spanja għandha erja ta 504 645 km 46 468 102 abitant informazzzjoni tal 2016 u tokkupa l fuq minn 85 tat territorju tal Penizola Iberika Mill 1561 barra xi perjodu qasir bejn l 1601 u l 1606 il belt kapitali hi Madrid li b izjed minn tliet miljun abitant madwar sitt miljuni fiz zona metropolitana hi wkoll il belt bl ikbar popolazzjoni Il lingwa uffiċjali tal istat hu l Kastiljan is soltu msejjaħ Spanjol Jitkellmu wkoll bil Katalan bil u bil Bask li jgawdu status ta koufficjalita garantit mill Kostituzzjoni Spanjola fit territorji rispettivi fejn huma mitkellma Fl istess ħin il Leoniz l u l Araniz djalett tal Oċċitan f Leon f Aragona u fil Katalonja igawdu kouffiċjalita mal Kastiljan u fil kaz tal Araniz anki mal Katalan Il lingwi l oħra li jitkellmu fil pajjiz mhumiex rikonoxxuti uffiċjalment Spanja fruntieri totali 1 952 7 km pajjizi tal fruntiera 5 Andorra 63 km Franza 646 km Ġibilta 1 2 km Portugall 1 224 km Il Marokk Ceuta 8 km u l Marokk Melilla 10 5 km nota tezisti segment tal fruntiera addizzjonali ta 75 metru bejn il Marokk u l exclave Spanjola ta Penon de Velez de la Gomera Etimoloġija L isem Espana ġej mil Latin Hispania terminu li ntuza mir Rumani mit tielet seklu Q K biex jindikaw il Penizola Iberika sħiħa u l ġabra tal provinċji tagħha Dan it terminu bilmod ħa post it teminu Grieg Iberia li mbagħad ħa sal ġurnata tal lum konnotazzjoni purament ġeografika Madankollu billi l kelma Hispania m għandha l ebda għerq li jista jintrabat magħha fil Latin antik u fl Indo Ewropew hemm ħafna spekulazzjoni fuq l oriġini tagħha u ħarġu bosta ipotezi Ipotezi Feniċja Din l ipotezi mhux biss hija l izjed mifruxa imma anki l izjed li għandha bazi storika Skont din l ipotezi l etimoloġija ta Hispania tista tkun ġejja mit terminu sf a n li x aktarx ifisser fenek billi l kelma bil Feniċju i shphhanim letteralment tfisser iraċ Verzjoni oħra ta din l etimoloġija tista tkun hi shphanim gzira tal fniek jew tal iraċi mill għerq Feniċju span li jfisser okkult X aktarx b dan it terminu riedu jfissru territorju mbiegħed li diffiċli li jintlaħaq min naħa ta nies tal baħar bħall Feniċi mill kelma i span ya kosta u gzira tal forġaturi jew tal foroġ tal metalli minħabba l attivitajiet minerarji u metallurġiċi intensi mal kosta tal Andalusija fiz zmien meta l Feniċi waslu Spanja mit terminu Feniċju li jfisser Tramuntana fis sens li l penizola Spanjola qiegħda fit Tramuntana tal kontinent Afrikan l art minn fejn ġew il Puniċi allura tista tkun i span ia gzira tat Tramuntana Ipotezi Griega Hemm zewġ għajdut prinċipali li jagħmluha possibbli li Hispania ġiet mill Grieg antik minn Esperos l isem tal ewwel stilla li setgħu jaraw fil Punent wara t tbexbix Il fonema setgħet imbagħad inbidlet u saret Hispania mill alla Ipotezi awtoktona Din hi msejsa fuq dawn l etimologiji mit terminu Iberiku hispalis jiġifieri l Punent li wara sar l isem tal belt ta Sivilja li tat fl epoka Rumana dejjem skont dawk li jappoġġaw din l ipotezi l isem lill penizola sħiħa mill Bask Ezpaina jiġifieri xoffa u anki xifer tarf jew aktar probabbli Izpania li l għerq fih iz li jidħol fil kompozizzjoni ta xi sostantivi fosthom taqsam Bandiera L istemma fuq il bandiera Il bandiera Spanjola saret kif riedha r re fl 1785 Hi magħmula minn zewġ strixxi mimdudin ħomor u strixxa wiesgħa safra Fuq ġewwa hemm l istemma nazzjonali magħmula mill istemmi tar Renju ta Kastilja kastell tad deheb fuq sfond aħmar Leon iljun rampanti vjola Aragona erba strixxi ħomor weqfin fuq sfond tad deheb Navarra ktajjen tad deheb fuq sfond aħmar u bil weraq ħodor taħt kuruna rjali u bejn iz zewġ li jirrapprezentaw il fliegu ta Ġibilta bil mottu distintiv li jirreferi għall espansjoni tal Imperu Spanjol Storja L ewwel xhieda bil kitba dwar il Penizola Iberika tiddeskriviha bħala art popolata fil parti l kbira mill mill u miċ Wara konkwista iebsa il penizola waqgħet taħt il ħakma ta Ruma Matul il Medjuevu għaddiet għal taħt il ħakma Ġermanika imma izjed tard ġiet konkwistata mill Għarab F proċess li ħa mijiet ta snin ir renji zgħar Insara tan naħa ta fuq bil mod reġgħu ħadu l penizola f idejhom L aħħar saltna Għarbija waqgħet fl istess sena li Kristofru Kolombu wasal fl 1492 F dan il perjodu Spanja bdiet tibni imperu dinji u damet potenza ewlenija fid dinja għal seklu u nofs Bil gwerer kontinwi u problemi oħra il poter tal Imperu Spanjol naqas progressivament L invazjoni Napoleonika ta Spanja ħolqot straġi fin nazzjon u twieldu ħafna movimenti indipendentisti li qerdu l parti l kbira tal imperu u ħallew il pajjiz politikament instabbli Qabel it Tieni Gwerra Dinjija Spanja għaddiet minn qerrieda li wasslet għat twaqqif ta gvern awtoritarju li kkoinċida ma perjodu ta staġnar li pero temm b impuls ekonomiku qawwi Id mbagħad twaqqfet paċifikament fil forma ta monarkija kostituzzjonali parlamentari Fl 1986 Spanja daħlet fl Unjoni Ewropea u kellha twelid kulturali ġdid u tkabbir ekonomiku kontinwu Preistorja u popli pre Rumani Ir riċerki arkeoloġiċi ħdejn juru li l Penizola Iberika kienet popolata mill minn 1 2 miljun sena ilu Il bniedem modern wasal fl Iberja min naħa ta fuq bil mixi madwar 32 000 sena ilu L oġġetti magħmulin bl idejn l izjed magħrufin ta dawn l insedjamenti preistoriċi huma t tpinġijiet famuzi tal Għar ta Altamira f li saru għall ħabta tal 15 000 Q K mill Ix xhieda arkeoloġika u ġenetika tissuġġerixxi li l Penizola Iberika serviet bħala wieħed mill ikbar postijiet li minnhom beda r ripopolament tat Tramuntana tal Ewropa wara t tmiem tal aħħar Iz zewġ popli storiċi prinċipali tal penizola kienu l Iberiċi u ċ Ċeltiċi L Iberiċi kienu jgħixu fuq in naħa tal Mediterran mix Xlokk għall Grigal Iċ Ċeltiċi bil kontra kienu joqogħdu mal Atlantiku fit Tramuntana fiċ ċentru fil Majjistral u fil Lbiċ tal penizola Il kienu jokkupaw iz zona tal Punent tal katina tal muntanji tal Pirenej u l inħawi ta madwar Bejn il 500 Q K u t 300 Q K il baħrin Feniċi u l Griegi waqqfu kolonji kummerċjali tul il kosta Mediterranja Il Kartaġinizi għal zmien qasir kellhom il kontroll tal parti l kbira tan naħa Mediterranja tal penizola sakemm ġew megħlubin fil Gwerer Puniċi mir Rumani Spanja Rumana u Gotika Teatru Ruman ta Merida Il Lapida ta Comenciolo iskrizzjoni ta Cartagena li tirreġistra l patrizju ta Comenciolo Mausoleum Ruman ta Cordoba Dekorazzjoni ta tabulaturi Mausoleum Ruman ta Fabara Mausoleum Ruman ta Fabara Ruins ta Munigua minicipium ta l Imperu Ruman li jinsab fl Andalusija tal lum Spanja Matul it tieni gwerra Punika l espansjoni tal Imperu Ruman rebaħ xi kolonji kummerċjali Kartaġinizi matul il kosta Mediterranja Pero r Rumani kellhom jieħdu zewġ sekli biex jirbħu l Penizola Iberika sħiħa Il ħakma Rumana ġabet il lingwa il liġi u t toroq Il kulturi tal popolazzjonijiet Ċeltiċi u Iberiċi bil mod ġew Rumanizzati Il mexxejja lokali tħallew jidħlu fil klassi aristokratika Rumana Spanja kienet tipproduċi kwantita kbira ta qamħ għas suq Ruman u mill portijiet tagħha kienu jiġu esportati d deheb is suf iz zejt taz zebbuġa u l inbid Il produzzjoni agrikola zdiedet bl introduzzjoni tal irrigazzjoni L imperaturi u u l filosfu twieldu Spanja Il Kristjanezmu daħal fil pajjiz fl ewwel seklu u progressivament sar izjed popolari L Imperu Ruman tal Punent fi Spanja beda jmur lura fl 409 meta l u l flimkien mal qasmu r iddevastaw il u mbagħad il Vizigoti imbuttawhom ġo Spanja L Izvevi stabbilew renju fejn illum jinsabu Galizja moderna u n naħa ta fuq tal Portugall Il Vandali Silingi okkupaw ir reġjun li ismu għad għandu parti minn isimhom Vandalusja Il Bizantini stabbilew tip ta enklavi fin naħa t isfel tal pajjiz bl iskop li jqajmu l Imperu Ruman fl Iberja kollha Fl aħħar pero Spanja ġiet riunita taħt il ħakma tal Vizigoti Spanja Musulmana L Alhambra Vestigi tal ħajt Musulman ħdejn il Cuesta de la Vega Madrid Corral del Carbon Korral ta Karbonju ex caravanserai fi Granada Spanja kienu bini fit triq fejn il vjaġġaturi caravaneros setgħu jistrieħu u jirkupraw mill vjaġġ tal ġurnata Dirham tal fidda ta Alhaken II Kalif ta Cordoba Dirham tal fidda maħruġ fl 1002 minn Hisham II Kalif ta Cordoba Fis seklu 8 l armati Musulmani li fil parti l kbira kienu Għarab rebħu kwazi l Penizola Iberika kollha Dawn il konkwisti kienu parti mill espansjoni tal Kalifat Għumawijjad Reġjun zgħir muntanjuz fix Xlokk biss irnexxielu jirrezisti l invazjoni tal bidu Skont il liġi Izlamika l Insara u l Lhud jieħdu l istatus ta dhimmi jew subordinati Dan kien iħalli l Insara u l Lhud jipprattikaw ir reliġjon tagħhom imma kellhom iħallsu taxxa speċjali u kienu jbatu minn ċertu diskriminazzjoni Il konverzjoni għall Izlam bdiet dejjem tizdied Il muladies Musulmani ta nisel etniku Iberiku jingħad li kienu jirrapprezentaw il maġġoranza tal popolazzjoni lejn it tmiem tas seklu 10 Il Giralda il kampnar tal katidral ta Sivilja kienet il belt kapitali tal Kaliffat u kienet l ikbar belt u l izjed għanja fil Punent tal Ewropa Il kummerċ fil Mediterran iffavorixxa l iskambju kulturali u t tradizzjoni intellettwali għanja tal Musulmani dakkret parti kbira mill intellettwali Ewropej Il waqgħa tal Musulmani u r Reconquista Ir Rikonkwista kienet perjodu li dam xi 750 sena li matulu r rejiet Insara ta Spanja espandew il ħakma tagħhom għad dannu tas saltniet Għarab Ir Reconquista bdiet bil battalja ta Covadonga fis 722 Bir rebħa Nisranija twaqqaf ir Renju tal Asturias tul il muntanji Xlokkin tal kosta Ftit wara fis 739 il qawwiet Musulmani tkeċċew minn Galizja li l Insara kienu jqisu wieħed mill postijiet l izjed imqaddsa minħabba li hemm is Santwarju ta Santiago de Compostela L armati Musulmani mexew il fuq mill Pirenej imma ġew megħlubin mill forzi tal fil Battalja ta Poitiers Aktar tard il forzi tal Franki waqqfu kontej Insara fuq in naħa t isfel tal Pirenej F dan ir reġjun imbagħad twaqqfu r renji ta Navarra ta Aragona u ta Katalonja Għal ħafna sekli il konfini sejrin l hemm u l hawn bejn l artijiet Musulmani u tal Insara kienu jestendu matul il widien tal Ebro u tad Duero Il ħakma tal belt strateġikament ċentrali ta Toledo li ġrat fl 1085 kienet sinjal ta bidla sinifikattiva fil bilanċ tal poter favur ir renji Nsara Kastell ta Loarre Huesca Castillo de Loarre Huesca Alfonso XI xellug Re ta Leon u Kastilja 1300s Fis sekli 13 u 14 il fergħa Musulmana tal Merjenjewn jew Merinidi ġejja mit Tramuntana tal Afrika invadiet u stabbiliet xi enklavi fin naħa t isfel tal pajjiz imma ma rnexxilhomx jistabilixxu l ħakma Musulmana fl Iberja u malajr tkeċċew Fis seklu 13 ir renju Aragoniz ipprova jespandi l influwenza tiegħu mal ġzejjer tal Mediterran f Sqallija u anki f Ateni F dan il perjodu twaqqfet l universita ta Palencia 1212 1263 u l universita ta Salamanca 1218 1254 Il pesti tal 1348 u tal 1349 iddevastaw lil Spanja Fl 1469 il kuruni tar renji Nsara ta Kastilja u Aragona ngħaqdu biz zwieġ ta ma Fl 1478 twettqet għalkollox il konkwista tal Gzejjer Kanarji u fl 1492 il forzi ta Kastilja u ta Aragona ħadu l Emirat ta u qerdu l aħħar fortizza tal prezenza tal ħakma Izlamika ta 781 sena fl Iberja It Trattat ta Granada ggarantixxa t tolleranza reliġjuza għall Musulmani Fl istess sena Kristoforu Kolombo wasal fid Dinja l Ġdida bil vjaġġ tiegħu ffinanzjat minn Izabella u l Lhud ġew ordnati li jikkonvertu għall Kattoliċizmu bil piena li jitkeċċew mit territorji Spanjoli matul l Inkwizizzjoni Spanjola Ftit snin wara wara xi taqbid soċjali il Musulmani tkeċċew taħt l istess kundizzjonijiet Spanja Imperjali L influwenza storika tal Imperu Spanjol Dettall ta Il Battalja ta Lepanto ta Lucas Valdes fil Knisja ta La Magdalena Sevilja Il battalja seħħet fis 7 ta Ottubru 1571 fil Golf ta Patras fejn il Lega Mqaddsa kienet rebbieħa kontra l Ottomani Tarka doppja pistola ta Filippu IV 1630 Tpinġija tal belt fortifikata u b ħitan ta Badajoz nofs is seklu 17 Ħitan tal Alcazaba fuq ix xellug Hornabeque de la Cabeza mill pont Palmas fit tagħrif miksub Ħajt medjevali katidral u Puerta de Palmas fl isfond L unifikazzjoni tal kuruni ta Aragona u ta Kastilja kienet il pedament li fuqu nbnew Spanja moderna u l Imperu Spanjol Biha Spanja saret potenza Ewropea indiskutibbli matul is seklu 16 kollu u matul il parti l kbira tas seklu 17 minħabba l kummerċ u l artijiet kolonjali tagħha Matul dan il perjodu Spanja għaddiet minn bosta gwerer u ribelljonijiet fosthom il gwerer tal Italja ir ribelljoni tal Comuneros dik li hi msejħa l Gwerra tat Tmenin Sena ir ribelljoni tal Moriscos u l gwerra Anglo Spanjola Kien perjodu wkoll ta ferment kulturali kbir minħabba l ftuħ ta rotot ġodda l esplorazzjoni tad dinja u l iskambji kummerċjali Spanja gawdiet minn l hekk imsejjaħ Seklu tad Deheb L attivita kulturali kellha l epiċentru tagħha fl Universita ta Salamanca Fit tieni nofs tas seklu 17 Spanja bil mod bdiet sejra lura Minkejja xi telfiet zgħar ta territorji fi Franza zammet l imperu vast li kellha fin naħa l oħra tal oċean sal bidu tas seklu 19 It tnaqqis ta poter kien l agħar fil li spiċċat f kunflitt internazzjonali kbir u f gwerra ċivili li lil Spanja swielha l pozizzjoni li kellha bħala waħda mill ikbar potenzi fid dinja Matul din il gwerra ħadet il poter dinastija ġdida ġejja minn Franza il Borboni li abolixxiet ħafna privileġġi antiki u l liġijiet reġjonali Fis seklu 18 Spanja bil mod bdiet terġa tqum fuq saqajha u tikber fil prosperita f parti kbira tal imperu Il monarkija Borbonika għamlet ħafna xogħol ta modernizzazzjoni fuq l istil tas sistema Franċiza rigward it tmexxija amministrattiva u ekonomika L ideat tal bdew deħlin fost xi membri tal elit tar renju u tal monarkija L Imperu Spanjol fl aqwa mument ta espansjoni territorjali 1783 okkupa 20 miljun kilometru kwadru Dan it territorju kien magħmul minn 97 48 tat territorju barrani it 2 52 li jifdal kien it territorju Metropolitan Ħakma Napoleonika u l konsegwenzi tagħha It 3 ta Mejju 1808 pittura ta Goya li turi r repressjoni tar rivoluzzjonarji Spanjoli mit truppi Franċizi Fl 1793 Spanja daħlet fi gwerra kontra ir Repubblika ġdida Franċiza li kienet neħħiet mill poter u ġġustizzjat ir re tagħha li kien Bourbon Spanja tilfet il gwerra u ffirmat trattat ta paċi fl 1795 B dan it trattat Spanja saret stat klijent ta Franza It bejn Napuljun u tal 1807 li ma kien popolari xejn inkluda dikjarazzjoni ta gwerra kontra l Gran Brittanja u l Portugall It truppi Franċizi daħlu fir renju bla rezistenza bl iskuza li ħa jinvadu l Portugall okkupaw il fortizzi Spanjoli u r re Spanjol ġegħluh jabdika favur ħu Napuljun Din il monarkija pupazz barrani l Ispanjoli qisuha bħala disprezz Ir ribelljoni tat 2 ta Mejju waħda minn ħafna ribelljonijiet nazzjonalisti kontra r reġim Bonapartista fil pajjiz kollu kienet il bidu tal gwerra tal indipendenza Spanjola Napuljun kellu jindaħal personalment u kisser bosta armati Spanjoli li ma kellhomx organizzazzjoni u ġiegħel Armata Brittanika tirtira Madankollu minħabba l qawwa tal Brittaniċi u l kampanja dizastruza fir Russja li kellhom il Franċizi fl 1814 l armata Franċiza tkeċċiet minn Spanja u reġa ħa t tron L invazjonijiet Franċizi qerdu l ekonomija u ħallew lil Spanja b instabbilta politika qawwija Il ġlied għall poter tas seklu 19 wasslu għat telf tal kolonji Amerikani kollha ħlief Kuba u Gwerra Ispano Amerikana Il vapur Spanjol Cristobal Colon meqrud fil battalja ta Santiago ta Kuba it 3 ta Lulju 1898 Minħabba l instabbilta politika u l krizi ekonomika li laqtet Spanja fis seklu 19 qamu movimenti nazzjonalisti fil Filippini u Kuba dak iz zmien taħt il ħakma Spanjola Dawn il movimenti wasslu għall gwerer għall indipendenza li daħlu wkoll fl Istati Uniti Minkejja d determinazzjoni ta bosta fergħat militari l armata Spanjola kienet immexxija ħazin fl ogħla livelli u dan wassal għat telfa tal gwerra Ispano Amerikana Din il gwerra intemmet bit Trattat ta Pariġi tal 1898 li bih Kuba kisbet l indipendenza u Spanja kellha ċċedi l Filippini u lill Istati Uniti għal 20 miljun dollaru It telfa militari imsejħa El desastre ikkontribwiet għall ispinta li ħa l grupp ta intellettwali Spanjol La generacion del 98 li għamel analizi kritika ħafna tas sitwazzjoni tal pajjiz Ħitan ta Sevilla Murallas de Sevilla Sevilla City Walls Barracks tal Muntanji Cuartel de la Montana minn Capuz fil Gwida għal Madrid manwal għall lokal u l barrani 1876 Cartagena u l bazi navali tagħha madwar l 1900 Gwerra ċivili Spanjola Fil bidu tas seklu 20 kien hemm zmien qasir ta paċi fi Spanja li matulu kellha rwol zgħir fil kolonjalizmu fl Afrika bil kolonizzazzjoni tas Saħara tal Punent il u l Gwinea Ekwatorjali It telfiet kbar li ġarrbet matul il gwerra tar Rif fil Marokk ikkontribwew biex jimminaw il monarkija Kien hemm perjodu ta reġim awtoritarju tal Ġeneral 1923 1931 li ntemm bit twaqqif tat Tieni Repubblika Spanjola Ir repubblika tat l awtonomija politika lill pajjizi Baski lill Katalonja lill Galizja u tat il vot lin nisa Francisco Franco u l President Amerikan Madrid 1959 F Lulju 1936 bdiet il Kienu l forzi nazzjonalisti li kienu kontra r Repubblika immexxijin mill Ġeneral Francisco Franco li bdew il gwerra u dawn rebħuha bl għajnuna tal u l Il gwerra ċivili damet tliet snin u kienet il kawza tal mewt ta 500 000 ruħ u l emigrazzjoni ta madwar 500 000 ċittadin li l parti l kbira tad dixxendenti tagħhom illum joqogħdu fil pajjizi tal u minnhom hemm madwar 300 000 fl biss Il gwerra ċivili Spanjola hi meqjusa bħala l ewwel battalja tat Tieni Gwerra Dinjija Spanja taħt Franco u wara Spanja ta Franco ddikjarat ruħha newtrali matul it Tieni Gwerra Dinjija imma dan kien tal isem biss għax kellha relazzjonijiet ta ħbiberija mal Potenzi tal Assi L uniku partit legali taħt ir reġim Frankista kien it Tradicionalista Falange Espanola y de las J O N S li twaqqaf fl 1937 Il partit iddikjara ruħu anti Komunista Kattoliku u nazzjonalista Aktar tard il partit ħa l isem ta Movimiento Nacional Wara l gwerra dinjija Spanja kienet politikament u ekonomikament marġinali u barra l Ġnus Magħquda Is sitwazzjoni nbidlet fl 1955 matul il perjodu tal meta sar strateġikament importanti għall Istati Uniti li jistabbilixxu prezenza militari fil Penizola Iberika għall konteniment ta xi mossa mill Unjoni Sovjetika fl inħawi tal baħar Mediterran Fl 1960 Spanja kellha qabza kbira fl ekonomija tagħha Dan it tkabbir f daqqa li ressaq in nazzjon lejn ekonomija moderna sar magħruf bħala l miraklu Spanjol Bil mewt ta Franco li ġrat f Novembru 1975 laħaq Re ta Spanja u kap tal Istat skont il liġi Wara l approvazzjoni tal Kostituzzjoni Spanjola ġdida fl 1978 u l wasla tad demokrazija l istat trasferixxa xi poteri lir reġjuni u ħoloq organizzazzjoni interna msejsa fuq il komunitajiet awtonomi Fil Pajjizi Baski in nazzjonalizmu moderat Bask għex spalla ma spalla ma moviment radikali nazzjonalista mmexxi mill organizzazzjoni armata Euskadi Ta Askatasuna ETA Il grupp twaqqaf fl 1959 matul ir reġim ta Franco imma baqa sejjer bil kampanja vjolenti anki wara li bdiet id demokrazija u kien hemm grad għoli ta awtonomija reġjonali Fit 23 ta Frar 1981 xi elementi ribelli fost il forzi tas sigurta għamlu attentat ta kolp ta stat biex jimponu gvern militari Ir Re Juan Carlos ħa f idejh personalment il kmand tal forzi armati u ġiegħel lir ribelli jċedu Fit 30 ta Mejju 1982 wara Spanja daħlet fin NATO u l partit soċjalista Partido Socialista Obrero Espanol PSOE tela fil poter Fl 1986 Spanja daħlet fil Komunita Europea Fl 1982 it Tazza tad Dinja tal Futbol intlagħbet Spanja u għenet biex il pajjiz jerġa jsir magħruf fid dinja wara s snin ta dittatura u ta tranzizzjoni għad demokrazija Anki l tal 1992 kienu ta ġid għat turizmu u biex isiru magħrufin il mod ta ħajja u d drawwiet ta Spanja l ġdida Is snin disgħin tas seklu 20 huma karatterizzati mill gvernijiet ta tal Partit Popolari Spanjol Partido Popular b ħafna progress ekonomiku u soċjali Spanja fis seklu 21 Munita kommemorattiva tal ewro ta Spanja 2015 El Temple zona suburbana li tinsab fiz zona metropolitana ta La Coruna Galicia Spanja Fl 1 ta Jannar 2002 Spanja ma bagħetx tuza l bħala valuta u bdiet tuza l ewro li taqsam mat 18 il pajjiz ieħor taz zona tal ewro L ekonomija ta Spanja kibret ħafna izjed mill medja Ewropea imma t tkabbir spiċċa bil krizi ekonomika kbira li bdiet fl 2008 Fil 11 ta Marzu 2004 kien hemm attakki terroristiċi fuq xi ferroviji f Madrid Wara proċess li dam ħames xhur ġie konkluz li l attakki kienu saru minn grupp militanti lokali mnebbaħ minn al Qaeda L attakki qatlu lil 191 ruħ u ferew lil izjed minn 1 800 Jaħsbu li forsi l attakki saru biex jinfluwenzaw ir rizultat tal elezzjoni ġenerali li kellha ssir tlett ijiem wara li rebaħ il PSOE immexxi minn Ġeografija Spanja hi nazzjon fin naħa tan Nofsinhar tal Punent tal Ewropa li tokkupa 85 mill Penizola Iberika L erja totali hi ta 504 782 km li minnhom 499 542 km huma art u 5 340 km huma ilma Panorama f Il konfini ta Spanja huma maqsuma f 88 4 964 km baħar u 12 1 917 km art Fit Tramuntana hemm il Baħar ta Cantabria Golf ta Biskaja u fin Nofsinhar u x Xlokk hemm il Baħar Mediterran u l Baħar tal Baleariċi fil Punent il Portugall u l Oċean Atlantiku u fil Grigal Franza u Andorra tul il Pirenej Il kosta Mediterranja għandha tul ta 1 660 km filwaqt li tal Atlantiku twila 710 km Il Pirenej jestendu għal 435 km mill Baħar Mediterran sal Golf ta Biskaja Fit tarf t isfel ta Spanja hemm l li jissepara lil Spanja u l bqija tal Ewropa mill Marokk fit Tramuntana tal Afrika Il muntanja li hi għolja 3 718 metru l fuq mil livell tal baħar hi l ogħla waħda fi Spanja u l ogħla quċċata tal Atlantiku kollu Hi t tielet l ikbar vulkan tad dinja mill bazi tagħha Barra l Penizola Iberika hemm numru ta zoni Spanjoli oħra il Gzejjer Baleariċi fil Baħar Mediterran il Gzejjer Kanarji fil Grigal madwar 108 km fix Xlokk tal Afrika hemm ħames artijiet oħra ta sovranita Spanjola plazas de soberania fuq il kosta tal Marokk Ceuta Melilla u Veduta tas Sierra Norte viċin Madrid Morfoloġija Mappa ġeografika ta Spanja It territorju Spanjol hu muntanjuz iddominat minn pjanuri għoljin u ktajjen ta muntanji Nistgħu niddistingwu tliet reġjuni ġeografiċi Il pjanura għolja ċentrali tal vasta u semiarida hija formazzjoni antika u tokkupa l parti l kbira taz zona ċentrali tal pajjiz Hija maqsuma fi tnejn bil muntanji Fil Lvant tispiċċa bil Muntanji Iberiċi u bis Sierra Morena fin Nofsinhar Fil qalba ta din iz zona hemm il belt kapitali Madrid Il ktajjen tat Tramuntana huma magħmulin mill Pirenej u mill Cordillera Cantabrica li timxi tul il kosta Il katina tal Pirenej mhijiex antika waqt li l muntanji tal Cordillera Cantabrica huma iktar antiki In nixfa tal Meseta u x xita skarsa tar reġjun Atlantiku jagħmlu l vegetazzjoni rikka Il Cordilleras Beticas fin Nofsinhar huma magħmula minn sensiela ta ktajjen muntanjuzi li fosthom hemm is Sierra Nevada Pirenej ċentrali Veduta tal Pic du Midi de Bigorre Veduta ta Teide fuq il gzira ta Tenerife Hi l ogħla quċċata fi Spanja Ktajjen tal muntanji Sistema Iberika Sistema Ċentrali Pirenej Cordillera Cantabrica Cordilleras Beticas Sierra Morena Sierra Nevada Pjanuri Pjanura tal Ebro Depressjoni Betika Pjanura tal Andalusija Meseta Vulkani Teide Gzira ta Hemm bosta vulkani fil gzira Madwar 400 vulkan fil gzira ta Lanzarote Idrografija Xmajjar Hemm ħafna xmajjar imma fihom ħafna kurrenti qawwijin u allura l uzu tagħhom bħala toroq għall komunikazzjoni hu limitat Dawn huma x xmajjar ewlenin Ebro Turia Jucar Segura Duero Tago Guadiana u Guadalquivir Lagi Fi Spanja m hemmx lagi naturali kbar pero hemm ħafna għadajjar artifiċjali bl iskop li jizguraw il ħtieġa tal enerġija u tal ilma Bl Ispanjol jissejħu pantanos jew embalses partikolarment importanti humm l embalses ta Alcantara ta Torrejon u ta Valdecanas fuq it Tago u dak ta Mequinenza fuq l Ebro Xtut Ix xatt Atlantiku fil Pajjizi Baski karatterizzat minn veduti ħodor sikek u riħ qawwi Barra mill fruntiera ma Franza Andorra Ġibilta u l Portugall Spanja hi mdawra għalkollox bil baħar l Oċean Atlantiku fit Tramuntana il Majjistral u parti zgħira mil Lbiċ kif ukoll il Baħar Mediterran fil Lvant il Grigal u n Nofsinhar ta Ġibilta Mal Penizola Iberika rridu nzidu wkoll il Kanarji kollha kemm huma fl Atlantiku u l Baleariċi li jinstabu kompletament fil Mediterran Minħabba t tul enormi tax xtut tagħha u d diversita tal pozizzjonijiet tagħhom Spanja għandha tulijiet ta kosta li huma differenti ħafna minn xulxin Il kosta Atlantika li l parti l izjed lejn il Lvant tissejjaħ il Baħar ta Cantabria li hi stess hi parti mill Golf ta Biskaja hi karatterizzata b bajjiet impressjonanti li jalternaw ma sikek impressjonanti li ffurmaw bir riħ oċeaniku qawwi u bix xita spissa Fuq kollox fil parti l izjed lejn il Lvant il kosta hi mħarbta u għandha ħafna fliegi u qaliet twal imsejħin rias tipiċi tal Galizja li jidħlu fi xtut mimlijin sikek li diffiċli li tidħol fihom fosthom il famuza Costa de la Muerte Xatt fuq il Mediterran qrib b ramliet twal u uzu turistiku intensiv Il kosta Mediterranja hi differenti għalkollox ħafna izjed ħelwa u inqas imħarbta ħlief il golf ta Valencia u z zona tad delta tal Ebro u xi promontorji għalkemm fiha wkoll xi tulijiet imsikkin Fuq kollox il klima hi ħafna izjed moderata u adattata għat turizmu tal għawm Fuq il kosta Mediterranja nsibu bosta bliet famuzi bħal Barċellona Valencia u Malaga barra l lokalitajiet turistiċi bħal Lloret de Mar u Tarifa Il kosta Mediterranja tinqasam ġeografikament f ħames partijiet l izjed il fuq hemm il Costa Brava li testendi mill fruntiera Franċiza sa Barċellona il Costa Daurada li testendi mill belt kapitali Katalana sa ħalq l Ebro il Costa del Azahar sa Denia eskluza li tinkludi l Golf ta Valencia kollu il Costa Blanca sa Cabo de Gata u fl aħħar il Costa del Sol madwar in naħa t isfel kollha ta Spanja sal Fliegu ta Ġibilta Il kosta Mediterranja minħabba t turizmu kbir li fiha hi inqas prezervata mill kosta Atlantika u hi magħrufa għal xi abbuzi kbar fil bini Gzejjer Il gzejjer ewlenin huma miġburin f zewġ arċipelagi il Gzejjer Baleariċi u l Gzejjer Kanarji Il Baleariċi qegħdin fil Mediterran mhux il bogħod mill komunita ta Valencia u huma magħmulin minn erba gzejjer prinċipali u Il Kanarji min naħa l oħra qegħdin fl Atlantiku maġenb in naħa t isfel tal Marokk u 1 000 km l bogħod mil Lbiċ tal Penizola Iberika Ġeografikament jagħmlu parti mill kontinent Afrikan Dawn huma Lanzarote Tenerife u Imbagħad hemm gzejjer zgħar oħra ħafna iċken bħall Gzejjer Cies La Graciosa gzira zgħira mill arċipelagu tal Kanarji Klima Il klassifikazzjoni klimatika Koppen ta Spanja Nistgħu naqsmu Spanja fi tliet zoni klimatiċi prinċipali skont il pozizzjoni ġeografika u l kundizzjonijiet orografiċi il klima Mediterranja karatterizzata minn sjuf nixfin u sħan Skont il Klassifikazzjoni tal klimi ta Koppen din hi dominanti fil penizola b zewġ varijetajiet Csa u Csb il klima steppika Bsh Bsk insibuha fil parti tal Lbiċ tal pajjiz l izjed fir reġjun ta Murcia u fil wied tal Ebro Kontra l klima Mediterranja l istaġun niexef idum izjed mis sajf il klima oċeanika Cfb insibuha fin naħa ta fuq tal pajjiz l izjed fir reġjun tal Pajjizi Baski Asturias Cantabria u parti mill Galizja B kuntrast mal klima Mediterranja it temperaturi xitwin u sajfin huma influwenzati mill baħar u m hemmx dik in nixfa tas sajf Barra dawn it tipi prinċipali nistgħu nsibu wkoll sottotipi oħra bħall klima Alpina tal Pirenej u fis Sierra Nevada u klima subtropikali tipika fil Gzejjer Kanarji Demografija Gruppi etniċi Il popolazzjoni hi magħmula fil part l kbira minn Spanjoli li jappartienu għal diversi gruppi etniko lingwistiċi Kastiljani Katalani Valenciani Galizjani Baski eċċ u minn minoranza ta barranin li fil bidu tal 2008 kienet tirrapprezenta ftit izjed minn 11 tal popolazzjoni globali 5 2 miljuni minn 46 miljun bejn wieħed u ieħor Il komunitajiet fejn hemm l izjed barranin huma tal Katalonja bi l fuq minn miljun ruħ ta Madrid b kwazi miljun u ta Valencia b madwar 800 000 ruħ Hemm għadd kbir ta immigranti mill Ewropa tal Lvant l izjed li bħalissa jirrapprezentaw il komunita alloġena l izjed numeruza fil pajjiz Afrikani ta Fuq li ħafna minnhom huma klandestini impjegati l izjed fl agrikultura ta Spanja t Isfel u Popolazzjoni Distribuzzjoni ġeografika tal popolazzjoni Id distribuzzjoni tal popolazzjoni mhijiex uniformi għax hi kondizjonata mill forma tat territorju fuq il kosti matul il widien tax xmajjar u fiz zoni li huma ekonomikament izjed avvanzati u li fihom zviluppaw l agrikoltura u l industrija id densita taqbez it 300 abitant kull km Min naħa l oħra f ħafna erji tal meseta id densita hi taħt id 29 abitant kull km Il popolazzjoni urbana 77 dejjem tikber Il popolazzjoni totali ta Spanja kienet skont l istima tas sena 2010 ta 45 054 694 abitant b densita medja ta 81 abitant kull km maqsuma mal komunitajiet awtonomi li jagħmlu parti mir renju Il fenomenu tal urbanizzazzjoni hu reċenti ħafna u llum 70 tal Ispanjoli jgħixu fil bliet li ħafna minnhom zvillupaw b mod mhux ippjanata u bi problemi kultant gravi ta tniġġiz Il territorju tal pajjiz hu maqsum f komunitajiet awtonomi li jgawdu ċerta awtonomija skont l istorja tagħhom Reliġjonijiet Spanja għandha 107 katidrali li minnhom 74 huma attivi 14 huma ko katidral u 18 huma inattivi Spanja għandha 22 988 parroċċa u 735 monasteru Kristjan Skont studju reċenti magħmul minn Arda Insara 90 14 6 94 Musulmani 1 57 1 10 Lhud 0 13 Oħrajn 0 12 Lingwi Distribuzzjoni tal lingwi ta Spanja Spanjol Kastellan mitkellem fit territorju kollu Katalan Valenzjan Bask Mappa li turi l Evoluzzjoni tal Lingwi fil Penizola Iberika L ilsien uffiċjali hu l Kastiljan jew l Ispanjol F xi komunitajiet awtonomi xi lingwi huma kouffiċjali mal Kastiljan il Katalan il lingwa ta Valencia f Katalonja il Gzejjer Baleariċi u fil Komunita ta Valencia il Galizjan f Galizja u l Bask fil Pajjizi Baski u Navarra L istat Spanjol u l amministrazzjonijiet tal periferija jipproteġu u jinkoraġġixxu l uzu fil kuntest lokali ta xi lingwi mitkellma li pero ma jgawdux l istatus ta ko uffiċjalita bħall Asturjan il Leoniz id djalett ta Estremadura l Aragoniz Fil wied tal Aran mal Kastiljan u l Katalan hu rikonoxxut ukoll l Araniz tip ta Gaskon tal grupp lingwistiku Oċċitan F Concepcion ħdejn Ġibilta in n ies jitkellmu l Llanito u l Ingliz bħala t tielet ilsien Fil bliet awtonomi Afrikani ta Ceuta u Melilla jitkellmu wkoll l Għarbi u l Berberu u parti mill popolazzjoni titkellem il Franċiz bħala t tielet jew ir raba lingwa Suddivizjonijiet amministrattivi Komunitajiet awtonomi Mappa tal komunitajiet awtonomi Spanja hi maqsuma f 17 il komunita awtonoma comunidades autonomas singular comunidad autonoma li jerġgħu jinqasmu f 50 provinċja Hemm ukoll zewġt ibliet awtonomi Ceuta u Melilla iddezinjati uffiċjalment bħala Plazas de Soberania en el Norte de Africa Melilla u xi gzejjer ċkejknin huma li baqa mill imperu kolonjali vast li kellu l pajjiz Il gzejjer fihom xi 0 65 km u għandhom 312 abitant B kollox Spanja għandha territorji ta 31 65 km fl Afrika ta Fuq b popolazzjoni ta 138 228 abitant Provinċji u muniċipji Il ħamsin provinċja attwali ta Spanja miġbura minn komunitajiet awtonomi Mappa muniċipali ta Spanja Meta daħlet is sistema tal komunitajiet awtonomi il poter tal provinċji naqas Għadhom jintuzaw bħala distretti elettorali għall kodiċi postali u bħala riferimenti ġeografiċi Hemm sitt komunitajiet awtonomi li huma magħmulin minn provinċja waħda biss Asturias il Gzejjer Baleariċi Cantabria La Rioja Madrid Murcia u Navarra Il provinċji jerġgħu jinqasmu f muniċipji bl Ispanjol municipio Bħala l kap tal muniċipju hemm l alcalde jew is sindku Bliet prinċipali Bliet prinċipali ta Spanja Madrid Barċellona Valencia Sivilja Belt Komunita Awtonoma Popolazzjoni Belt Komunita Awtonoma Popolazzjoni Zaragoza 1 Madrid 3 273 049 11 Komunita ta Valencia 334 418 2 Barċellona 1 619 337 12 328 547 3 Komunita ta Valencia 809 267 13 Kastilja u Leon 315 522 4 Sivilja Andalusija 704 198 14 297 124 5 Zaragoza 675 121 15 276 854 6 Andalusija 573 969 16 244 162 7 448 700 17 241 750 8 Gzejjer Baleariċi 404 681 18 240 266 9 383 308 19 Andalusija 235 692 10 Bilbao 353 187 20 239 154 Statistiki tal 2010 Zoni prinċipali metropolitani Il muntanja fuq il gzira ta Tenerife Poz Komuni Reġjun Prov Abitanti 1 Madrid Madrid Madrid 5 883 521 2 Barċellona Barċellona 3 150 380 3 Komunita ta Valencia Valencia 2 463 592 4 Sivilja Andalusija Sivilja 1 438 451 5 Andalusija Malaga 965 371 6 Bilbao Bilbao 949 939 7 Asturji 857 495 8 Alicante Komunita ta Valencia Alicante 725 395 9 Zaragoza 688 343 10 Galizja Pontevedra 659 632 Popolazzjoni tal gzejjer Palma de Mallorca il Gzejjer Baleariċi 1 Tenerife 886 033 ab il Gzejjer Kanarji 2 Mallorca 846 210 ab il Gzejjer Baleariċi 3 Gran Canaria 829 597 ab 4 Lanzarote 132 366 ab 5 Ibiza 113 908 ab 6 Fuerteventura 94 386 ab 7 Menorca 86 697 ab 8 La Palma 85 933 ab 9 La Gomera 22 259 ab 10 El Hierro 10 558 ab 11 Formentera 7 957 ab 12 Arosa 4 889 ab 13 La Graciosa 658 ab 14 Tabarca 105 ab 15 Ons 61 ab Tmexxija tal istat L ewwel paġna tal kostituzzjoni Spanjola Skont il Kostituzzjoni tal 1978 Spanja hi monarkija ereditarja parlamentari fejn ir re għandu r rwol li jirrapprezenta l pajjiz imma wkoll li jiggarantixxi l unita u d demokrazija Il poter ezekuttiv hu f idejn il Kunsill tal Ministri Consejo de Ministros immexxi minn Prim Ministru bil fiduċja tal parlament Il poter legizlattiv hu fi ħdan parlament bikamerali il Cortes Generales b mandat ta erba snin magħmul minn il Kungress tad Deputati Congreso de los Diputados kamra ta 350 deputat eletti b sistema proporzjonali is Senat tar Renju ta Spanja Senado kamra ta 259 senatur li minnhom 208 huma eletti direttament u 51 indirettament mill kunsilli reġjonali Il poter ġudizzjarju hu indipendenti Politika Partiti politiċi u elezzjonijiet demokratiċi Kwartieri ġenerali tal Ministeru tad Difiza tar Renju ta Spanja Il qoxra ta Passaport Spanjol Pasaporte Espanol bijometriku qabel l 2015 Torri ta Erkole fil belt ta La Coruna fil Galizja L ewwel elezzjoni demokratika wara l mewt ta Franco saret fil 15 ta Ġunju 1977 u ntrebħet mil lega Ċentru Leminija Union de Centro Democratico UCD immexxija minn Is sistema politika hi msejsa fuq il multipartitizmu imma minn xi zmien l hawn kien hemm zewġ partiti dominanti il Partido Socialista Obrero Espanol PSOE Ċentru Xellugi u l Partido Popular PP Ċentru Lemini Iz zewġ partiti dominanti alternaw fil poter imma kwazi dejjem minħabba s sistema elettorali kellhom jidħlu f koalizzjoni ma partiti zgħar Il partit Soċjalista mexxa l gvern mill 1982 sal 1996 immexxi minn u mill 2004 sal 2011 immexxi minn il partit popolari mill 1996 sal 2004 immexxi minn u mill 2011 sal lum 2013 immexxi minn Organizzazzjonijiet internazzjonali Membru tal Organizzazzjoni tal Ġnus Magħquda mill 14 ta Diċembru 1955 Membru tan NATO mill 1982 Membru tal Unjoni Ewropea mill 1 ta Jannar 1986 Kultura Akkwedott Ruman ta Segovia Acueducto Romano de Segovia Pont Ruman ta Orense Pont Ruman ta Lugo Arkitettura L Alhambra f Granada Bl arkitettura Spanjola infissru l ezempji kollha tal arkitettura li nbnew maz zminijiet fi Spanja u x xogħlijiet tal arkitetti moderni Spanjoli li nsibu mad dinja kollha Minħabba d diversita storika u ġeografika l arkitettura Spanjola gawdiet minn ħafna influwenzi Perezempju belt importanti bħal Cordoba li twaqqfet mir Rumani u allura għandha infrastruttura vasta ta dik l epoka saret il kapitali kulturali tad dinastija Izlamika li bnew fuqha binjiet ta arkitettura fina fl istil Għarbi Id dinastiji Għarab li ġew wara fi Spanja zviluppaw arkitettura tal għaġeb dejjem izjed komplessa u karatteristika bħall famuz kumpless tal Palazz ta Granada L Awditorju ta Tenerife xogħol ta Fl stess zmien feġġew ir renji Nsara li ftit ftit zviluppaw l istil tagħhom li fih integraw il flussi Romaniċi u Gotiċi L istil gotiku ffjorixxa b mod straordinarju Hemm ezempji ta dan l istil mat territorju nazzjonali kollu L istil li zviluppa mis seklu 12 sas seklu 17 mill fuzjoni ta motivi bi stil Għarbi ma mudelli tal arkitettura Ewropea Il parti l kbira tal arkitettura tas seklu 20 hi fl istil tal stil li kellu l epiċentru tiegħu f Barċellona u kien is simbolu tiegħu Mill bidu tas seklu 21 Spanja kellha rivoluzzjoni fl arkitettura kontemporanja u arkitetti Spanjoli bħal u ħafna oħrajn kisbu fama mondjali Letteratura Illustrazzjoni ta ta Miguel de Cervantes Bit terminu letteratura Spanjola nfissru x xogħol letterarju kollu miktub bl Ispanjol li jinkludi l letteratura bl Ispanjol mhux bilfors miktuba minn Spanjoli Minħabba d diversita ġeografika u generazzjonali il letteratura Spanjola kellha ħafna influwenzi u ma tantx hi omoġenea Fiha nsibu wħud mill movimenti letterarji l izjed importanti Miguel de Cervantes x aktarx hu l kittieb l izjed famuz ta Spanja u l ktieb tiegħu hu meqjus bħala x xogħol l izjed emblematiku fil kanoni tal letteratura Spanjola u wieħed mix xogħlijiet klassiċi fundaturi tal letteratura tal Punent Ċinema Iċ ċinema Spanjola kellha suċċessi importanti internazzjonali fosthom l għall films El laberinto del fauno Il labirint tal fawna u Volver Fl istorja twila taċ ċinema Spanjola ir reġista kien l ewwel li kiseb fama internazzjonali Warajh kien hemm tard fis snin 80 tas seklu 20 Fost reġisti Spanjoli oħra ta fama nsibu lil lil lil lil lil u lil Ekonomija Esportazzjoni Spanjola fl 2006 Kwartieri ġenerali tal Ministeru tal Affarijiet Ekonomiċi L ekonomija Spanjola reġgħet daħlet fost l ekonomiji avvanzati tal Punent tal Ewropa B mod partikolari fl għaxar snin bejn l 1998 u l 2008 l ekonomija Iberika kienet fost l izjed dinamiċi fiz zona tal ewro Is soċjeta u l ekonomija Spanjola għaddew minn perjodu qawwi ta bidla u tkabbir matul l aħħar għoxrin sena tas seklu 20 Wara li ħareġ mill izolament politiku u ekonomiku impost mid dittatura faxxista il pajjiz infetaħ għall kummerċ internazzjonali u ssieħeb fl UE fl 1986 L ekonomija gawdiet ukoll mit twelid ta kumpaniji industrijali ġodda u mid dħul ta kapital barrani li sfrutta l pagi baxxi biex jibdew inizjattivi industrijali u kummerċjali Zdiedu wkoll il mezzi ġodda ta komunikazzjoni li għenu biex jizdied il qligħ tas sistema produttiva Is settur terzjarju hu l ikbar wieħed it turizmu u l agrikoltura l għeneb u ċ ċitru huma zviluppati ħafna Madankollu mill bidu tal krizi finanzjarja kbira li bdiet fl 2008 u l krizi tas sistema bankarja li ġegħlet il gvern Spanjol jitlob l għajnuna mill f Ġunju 2012 minħabba li sfaxxa d dħul mill bejgħ tal bini l ekonomija Spanjola daħlet fi krizi profonda Il livell tal qagħad qabez il 25 u l klassifikazzjoni tad dejn sovran li kienet tripla A tnizzlet mill aġenzija Moody s għal BAA3 b prospett negattiv fl 14 ta Ġunju 2012 Ir rata tal imgħax tas self tal gvern għal għaxar snin telgħet għal 7 fis sena Turizmu Bajja ta Riazor fl La Coruna Matul l aħħar erbgħin sena l industrija tat turizmu Spanjola kibret ħafna tant li saret it tieni l ikbar waħda fid dinja b valur smat ta 40 biljun ewro fl 2006 u tagħmel madwar 5 tal PDG Il klima ta Spanja il monumenti storiċi u kulturali il pozizzjoni ġeografika tagħha flimkien ma infrastruttura moderna jikkontribwixxu biex jagħmluha waħda mid destinazzjonijiet l izjed imfittxa Enerġija Planta Solar 10 ħdejn Sivilja Ġibjun ta Los Peares Ġibjun ta Velle Spanja hi wieħed mill pajjizi ta quddiem fil livell mondjali fl izvilupp tal produzzjoni tal Fl 2010 Spanja saret l aqwa fid dinja fil produzzjoni tal aqwa mill Istati Uniti b impjant enormi ħdejn Spanja hi wkoll il produttur Ewropej ewlieni tal Fl 2010 it turbini tagħha pproduċew 42 976 GWh 16 4 tal enerġija totali prodotta fi Spanja Fid 9 ta Novembru 2010 l enerġija mir riħ kellha waqt storiku meta laħqet 53 tad domanda tal enerġija elettrika tat terraferma u ġġenerat kwantita ta enerġija ekwivalenti għal 14 il reattur nukleari L enerġiji rinnovabbli l oħra uzati fi Spanaj huma l idroelettriku il bijomases u l enerġija tal baħar qed jinbnew 2 impjanti Is sorsi mhux rinnovabbli ta enerġija uzati fi Spanja huma in nukleari 8 reatturi operattivi il il u z Trasport Ferrovija fuq il linja Madrid Barċellona Port Niexef ta Coslada Komunita ta Madrid Is sistema tat toroq ewlenin hi ta tip ċentralizzat b sitt awtostradi li jgħaqqdu lil Madrid mal Pajjizi Baski ma Katalonja ma Valencia ma Andalusija tal punent ma Estremadura u ma Galizja Barra minn dawn hemm toroq ewlenin oħra mal kosta tal Atlantiku minn Ferrol sa Vigo f Cantabria minn Oviedo sa San Sebastian u mal kosta tal Mediterran minn Girona sa Cadiz Ix xibka tal ferrovija ta veloċita għolja li għandha Spanja hi l izjed mifruxa fl Ewropa u t tieni l izjed mifruxa fid dinja wara ċ Ċina F Ottobru tal 2010 Spanja kellha total ta 3 500 km ta linji ta veloċita għolja li jgħaqqdu Malaga Sivilja Madrid Barċellona Valencia u Valladolid b treni li jilħqu veloċita ta 300 km h F dak li jirrigwarda l puntwalita hi t tieni fid dinja 98 54 jaslu fil ħin wara x Shinkansen tal Ġappun 99 Jekk l objettivi tal programm ambizzjuz ta Alta Velocidad Espanola jintlaħqu sal 2020 Spanja jkollha 7 000 km ta linji ferrovjarji b veloċita għolja li jgħaqqdu kwazi l bliet kollha ma Madrid f inqas minn tliet sigħat u ma Barċellona f inqas minn erba sigħat Fi Spanja hemm 47 ajruport pubbliku L izjed traffikuz minnhom hu l ajruport ta Madrid Barajas b 50 8 miljun passiġġier fl 2008 L ajruport ta Barċellona El Prat b 30 miljun passiġġier fl 2008 hu importanti wkoll Hemm ajruporti kbar oħra f Gran Canaria Malaga Valencia Sivilja Mallorca Alicante u Bilbao Sport Camp Nou f Barċellona L interess sportiv fi Spanja hu ddominat mill futbol Real Madrid CF u FC Barcelona huma tnejn mit timijiet tal futbol li kellhom l izjed suċċess It Tim nazzjonali tal futbol ta Spanja rebaħ il Kampjonat Ewropew tal Futbol fl 1964 fl 2008 u fl 2012 u t Tazza tad Dinja tal Futbol fl 2010 Il it iċ ċiklizmu il il u l Formula 1 kollha zdiedu fil popolarita u s suċċess li kellhom bis saħħa ta ċampjins Spanjoli f dawn l oqsma Il saru Barċellona L industrija tat turizmu ġabet titjib fl infrastruttura sportiva b mod partikolari fl oqsma tal isport akwatiku tal golf u l i Rafael Nadal li bħalissa hu l aqwa plejer tat tennis Spanjol rebaħ diversi titli tal Grand Slam Anki t tim Spanjol tat Tazza Davis kiseb rizultati tajbin ħafna b ħames titli mirbuħa bejn l 2000 u l 2011 Fin naħa ta fuq ta Spanja il logħba tal pelota hi popolari ħafna hu l aqwa ċiklista Spanjol u rebaħ diversi titli tal Grand Tour fosthom tliet titli tat imma wara ġie skwalifikat minħabba d drogi Nies notevoli minn Spanja Il Velodromu tal Gzejjer Baleariċi Velodrom Illes Balears bil Katalan li qabel kien jissejjaħ Palma Arena sal 2019 huwa pavaljun multisport f Palma Mallorca Gzejjer Baleariċi Spanja Il pittur Spanjol detall mill kwadru kien filosfu tabib matematiku e ġurista Għarbi reġina konsorti ta Sqallija mill 1469 sal 1504 reġina ta Kastilja mill 1474 sal 1504 u reġina konsorti ta Aragona Valencia Sardenja u reġina titulari ta Korsika Kontessa konsorti ta Barċellona u tal kontej Katalani mill 1479 sal 1504 Miguel de Cervantes Francisco de Goya San Injazju Loyola Jacinto Benavente Federico Garcia Lorca bliet l aktar popolati Madrid Madrid Madrid Madrid Madrid Madrid Madrid Madrid Madrid Barċellona Barċellona Barċellona Barċellona Barċellona Barċellona Barċellona Valencia Sevilla Sevilla Sevilla Sevilla Sevilla Sevilla Sevilla Sevilla Zaragoza Zaragoza Zaragoza Zaragoza Zaragoza Zaragoza Zaragoza Zaragoza Zaragoza Malaga Malaga Malaga Malaga Malaga Malaga Malaga Malaga Malaga Murcia Murcia Murcia Murcia Murcia Murcia Murcia Palma de Mallorca Palma de Mallorca Palma de Mallorca Palma de Mallorca Palma de Mallorca Palma de Mallorca Las Palmas de Gran Canaria Alicante Alicante Alicante Alicante Alicante Alicante Alicante Bilbao Bilbao Bilbao Bilbao Bilbao Bilbao Bilbao Bilbao Cordoba Valladolid Valladolid Valladolid Valladolid Valladolid Valladolid Valladolid Valladolid Vigo Vigo Vigo Vigo Vigo Vigo Hospitalet de Llobregat Hospitalet de Llobregat Hospitalet de Llobregat Hospitalet de Llobregat Hospitalet de Llobregat Hospitalet de Llobregat Hospitalet de Llobregat Hospitalet de Llobregat Hospitalet de Llobregat Hospitalet de Llobregat Gijon Gijon Gijon Gijon Gijon Gijon Gijon Vitoria Vitoria Vitoria Vitoria Vitoria Vitoria Vitoria Vitoria La Coruna La Coruna La Coruna La Coruna La Coruna La Coruna Elche Elche Elche Elche Elche Elche Elche Elche Granada Granada Granada Granada Granada Granada Granada Granada Badalona Badalona Badalona Badalona Badalona Badalona Badalona Badalona Tarrasa Tarrasa Tarrasa Tarrasa Tarrasa Tarrasa Tarrasa Tarrasa Sabadell Sabadell Sabadell Sabadell Sabadell Sabadell Sabadell Sabadell Cartagena Cartagena Cartagena Cartagena Cartagena Oviedo Oviedo Oviedo Oviedo Oviedo Oviedo Jerez de la Frontera Jerez de la Frontera Jerez de la Frontera Jerez de la Frontera Jerez de la Frontera Jerez de la Frontera Jerez de la Frontera Jerez de la Frontera Mostoles Mostoles Mostoles Mostoles Mostoles Santa Cruz de Tenerife Pamplona Pamplona Pamplona Pamplona Pamplona Pamplona Pamplona Almeria Almeria Almeria Almeria Almeria Almeria Alcala de Henares Alcala de Henares Alcala de Henares Alcala de Henares Alcala de Henares Alcala de Henares Alcala de Henares Alcala de Henares Leganes Leganes Leganes Leganes Leganes Leganes Leganes Leganes San Sebastian San Sebastian San Sebastian San Sebastian San Sebastian San Sebastian San Sebastian San Sebastian San Sebastian Fuenlabrada Fuenlabrada Fuenlabrada Fuenlabrada Fuenlabrada Getafe Getafe Getafe Getafe Getafe Getafe Castellon de la Plana Castellon de la Plana Castellon de la Plana Castellon de la Plana Castellon de la Plana Castellon de la Plana Castellon de la Plana Castellon de la Plana Burgos Burgos Burgos Burgos Burgos Burgos Burgos Burgos Albacete Albacete Albacete Albacete Albacete Albacete Albacete Albacete Albacete Santander Santander Santander Santander Santander Santander Alcorcon Alcorcon Alcorcon Alcorcon Alcorcon Alcorcon San Cristobal de La Laguna San Cristobal de La Laguna San Cristobal de La Laguna San Cristobal de La Laguna San Cristobal de La Laguna San Cristobal de La Laguna Marbella Marbella Marbella Marbella Marbella Marbella Marbella Marbella Marbella Logrono Logrono Logrono Logrono Logrono Logrono Logrono Logrono Logrono Badajoz Badajoz Badajoz Badajoz Badajoz Badajoz Badajoz Badajoz Salamanca Salamanca Salamanca Salamanca Salamanca Salamanca Salamanca Lerida Lerida Lerida Lerida Lerida Lerida Lerida Lerida Huelva Huelva Huelva Huelva Huelva Dos Hermanas Tarragona Torrejon de Ardoz Torrejon de Ardoz Torrejon de Ardoz Torrejon de Ardoz Torrejon de Ardoz Torrejon de Ardoz Torrejon de Ardoz Torrejon de Ardoz Parla Parla Parla Parla Parla Parla Mataro Mataro Mataro Mataro Mataro Mataro Mataro Mataro Mataro Mataro Algeciras Algeciras Algeciras Algeciras Algeciras Leon Leon Leon Leon Leon Leon Leon Leon Leon Santa Coloma de Gramanet Santa Coloma de Gramanet Santa Coloma de Gramanet Santa Coloma de Gramanet Santa Coloma de Gramanet Santa Coloma de Gramanet Santa Coloma de Gramanet Santa Coloma de Gramanet Santa Coloma de Gramanet Alcobendas Alcobendas Alcobendas Alcobendas Alcobendas Alcobendas Alcobendas Alcobendas Alcobendas Jaen Jaen Jaen Jaen Jaen Jaen Cadiz Cadiz Cadiz Cadiz Cadiz Cadiz Cadiz Reus Reus Reus Reus Reus Reus Reus Reus Roquetas de Mar Roquetas de Mar Roquetas de Mar Roquetas de Mar Roquetas de Mar Gerona Gerona Gerona Gerona Gerona Orense Orense Orense Orense Telde Baracaldo Baracaldo Baracaldo Baracaldo Baracaldo Baracaldo Rivas Vaciamadrid Santiago de Compostela Santiago de Compostela Santiago de Compostela Santiago de Compostela Santiago de Compostela Santiago de Compostela Santiago de Compostela Lorca Lorca Lugo Lugo Lugo Lugo Lugo Lugo Las Rozas de Madrid Las Rozas de Madrid Las Rozas de Madrid Las Rozas de Madrid Las Rozas de Madrid Las Rozas de Madrid Las Rozas de Madrid San Cugat del Valles San Cugat del Valles San Cugat del Valles San Cugat del Valles San Cugat del Valles San Cugat del Valles San Cugat del Valles img